ئىنجىل 2-قىسىم
«ماركۇس»نىڭ تەپسىرى
(«ماركۇس بايان قىلغان خۇش خەۋەر»)
كىرىش سۆز
ئوقۇرمەنلەر «ماركۇس بايان قىلغان خۇش خەۋەر» توغرۇلۇق ئالاھىدە تونۇشتۇرۇشنى «ئىنجىلدىكى «تۆت بايان»» توغرۇلۇق ئومۇمىي كىرىش سۆزدىن تاپالايدۇ. بىز مۇشۇ يەردە پەقەت تۆت نۇقتا ئۈستىدە توختالماقچىمىز: ــ
(1) ماركۇس روسۇل پېترۇس بىلەن ئالاھىدە يېقىن مۇناسىۋەتتە ئىدى. شۇڭا ئۇنىڭ بايانىدا پېترۇسنىڭ كۆزلىرى ئارقىلىق كۆرگەن ھەمدە ئۇنىڭ چۈشىنىشلىرى ئارقىلىق مەلۇم بولغان نۇرغۇن تەپسىلاتلار باردۇر. ناھايىتى قىزىق بىر يېرى شۇكى، «ماركۇس»تا ئون ئىككى روسۇل ۋە باشقا مۇخلىسلارنىڭ مەسىھگە باغلىغان ئېتىقادى جەھەتىدە كۆپ يېتەرسىزلىكلەر ۋە نۇقسانلار تولىمۇ روشەن كۆرۈنىدۇ. مەسىلەن، «ماركۇس»نىڭ ئاخىرقى بابلىرىدا ئەيساغا ئەگەشكەنلەرنىڭ «روسۇل» ياكى «مۇخلىس» دېگەن ئاتىقى پۈتۈنلەي دېگۈدەك كۆرۈنمەيدۇ.
بىزنىڭ ھېچ گۇمانىمىز يوقكى، ئۇلارنىڭ ئېتىقادىدىكى تېيىلىپ كېتىشلىرىنىڭ ماھىيىتىنى روسۇل پېترۇس كېيىن چوڭقۇر چۈشىنىپ يەتكەن، شۇڭا ماركۇس بۇ بايانىنى يازغاندا پېترۇس ئۇنىڭغا «مەسلىھەتچى» بولۇش سۈپىتى بىلەن بۇ نۇقتا ئېنىق نامايان قىلىنسۇن دەپ قاتتىق جېكىلىگەن. شۇنىڭدەك ماركۇسنىڭ بايانىدا پېترۇسنىڭ سەۋەنلىكلىرى ۋە ئىمانسىزلىقلىرى ئېنىق كۆرۈنىدۇ (7:16نى كۆرۈڭ). ھەتتا «ماتتا»دا مەسىھنىڭ پېترۇسنىڭ ئېتىقادىنى تەرىپلىگەن سۆزلىرى خاتىرىلەنگەن بولسىمۇ، «ماركۇس»تا خاتىرىلەنمىگەن («مات.» 17:16-19). بۇنىڭ سەۋەبى بەكمۇ روشەندۇر. ماركۇس پېترۇس، باشقا روسۇللار ۋە مۇخلىسلار (ۋە ھازىرقى بىزلەر)نىڭ ئىشەنچلىك ۋە ئېتىقادلىق ئادەملەرگە ئايلاندۇرۇلۇشنىڭ مۇمكىنچىلىكى باردۇر ــ لېكىن ماركۇس بۇ ئىش پەقەت مەسىھ ئۆز ئۆلۈمى ئارقىلىق بارلىققا كەلتۈرگەن «يېڭى ئەھدە» بىلەن بولىدۇ دەپ كۆرسىتىدۇ («مار.» 24:14). «مار.» 14:7-23دە مەسىھنىڭ ئىنساننىڭ قەلبىدىكى ئالدامچىلىق ۋە چوڭقۇر گۇناھكار تەبئىيىتىگە شۇنچە ئېنىق دىئاگنوزى كۆرسىتىلىدۇ؛ بۇ جاھىل تەبئىيىتىمىز بىز پەقەت مەسىھنىڭ ئەھدىسىگە كىرىپ، مۇقەددەس روھتىن مۇيەسسەر بولغاندىلا ئاخىرلىشىپ، ئاندىن «يېڭى روھ، يېڭى قەلب» بىلەن قايتىدىن بىر باشلىنىش بولىدۇ، دەپ كۆرسىتىلىدۇ.
(2) ماركۇس مەسىھنىڭ زور كۈچ-قۇدرىتىنى ئوقۇرمەنلەرگە ئىسپاتلىماقچى. شۇڭا «تۆت بايان» ئىچىدە ماركۇسنىڭ بايانىدا مەسىھنىڭ ياراتقان مۆجىزىلىرى كۆپرەك خاتىرىلىنىدۇ. يەنە كېلىپ بۇ نۇقتا ئېنىق كۆرۈنۈشى ئۈچۈن ئۇ كۆپ كارامەتلەرنى تۈركۈملەر بويىچە خاتىرىلەيدۇ. شۇڭا، ئۇ بايانىنى پۈتۈنلەي «ۋاقىت تەرتىپى» بويىچە يازغان ئەمەس.
(3) 51:14-52دە، ئەيسانىڭ باشقا بارلىق مۇخلىسلىرىغا ئوخشاش، «ئەيسانى تاشلاپ قاچقان» بىر «نامەلۇم ياش يىگىت» كۆرسىتىلىدۇ. بۇ ياش يىگىتنى ماركۇسنىڭ ئۆزى، دەپ ئىشىنىمىز.
(4) ماركۇس «بايان»ىنى ئىنتايىن ئاددىي ۋە روشەن ئۇسلۇب بىلەن يازىدۇ.
مەزمۇن: ــ
1. يەھيا پەيغەمبەرنىڭ ئەيسا مەسىھنىڭ كېلىشىنى جاكارلىشى (1:1-8)
2. ئەيسا مەسىھنىڭ چۆمۈلدۈرۈلۈشى ۋە سىنىلىشى (9:1-13-ئايەتلەر)
3. ئەيسا مەسىھنىڭ گالىلىيەدىكى خىزمىتى (14:1-50:9)
4. ئەيسا مەسىھنىڭ يېرۇسالېمغا سەپىرى (10-باب)
5. ئەيسا مەسىھنىڭ بۇ دۇنيادىكى خىزمىتىنىڭ ئاخىرقى ھەپتىسى (11-15-بابلار)
6. ئەيسا مەسىھنىڭ تىرىلىشى ۋە مۇخلىسلىرىغا كۆرۈنۈشى (16-باب)
••••••••
قوشۇمچە سۆز
«ماركۇس»تىكى بەزى مۇھىم تېمىلار «ماتتا» دېگەن باياندىمۇ تېپىلىدۇ. بىز «ماتتا»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە بۇ تېمىلار ئۈستىدە ئازراق توختالدۇق. ھالبۇكى، بىز مۇشۇ يەردە ئوقۇرمەنلەرنىڭ دىققىتىنى مەسىھنىڭ 19:8-21دە خاتىرىلەنگەن بايانىغا تارتماقچىمىز: ــ
«بەش مىڭ كىشىگە بەش ناننى ئوشتۇغىنىمدا، پارچىلارغا لىق تولغان قانچە كىچىك سېۋەتنى يىغىۋالدىڭلار؟ ــ دېدى.
ــ ئون ئىككىنى، ــ جاۋاب بەردى ئۇلار.
ــ يەتتە ناننى تۆت مىڭ كىشىگە ئوشتۇغىنىمدا، پارچىلارغا لىق تولغان قانچە سېۋەتنى يىغىۋالدىڭلار؟ ــ دېدى ئۇ.
ــ يەتتىنى، ــ جاۋاب بەردى ئۇلار.
ئۇ ئۇلارغا:
ــ ئۇنداقتا، قانداقسىگە سىلەر تېخى چۈشەنمەيسىلەر؟ ــ دېدى».
بۇ سۆز ماركۇسقا (بەلكىم پېترۇس ئارقىلىق) چوڭقۇر تەسىر يەتكۈزگەن بولۇشى مۇمكىن. ئاجايىب بىر ئىش شۇكى، ئۇ بىز ئۈچۈن يازغان بايانىدا ئەيسانىڭ ئون توققۇز (ئون ئىككى + يەتتە) ئالاھىدە مۆجىزىسىنى خاتىرىلىگەن (تەڭدىشى يوق مۆجىزە، ئۇنىڭ ئۆلۈپ تىرىلىشى بۇنىڭدىن سىرت، ئەلۋەتتە). بۇلار تۆۋەندىكىدەك: ــ
«ماركۇس»تا خاتىرىلەنگەن ئون توققۇز ئالاھىدە مۆجىزە
(1) ناپاك روھ چاپلاشقان ئادەم (10:1-28)
(2) سىموننىڭ قېينئانىسى (29:1-31)
(3) ماخاۋ كېسىلى بار ئادەمنى ساقايتىشى (40:1-45)
(4) پالەچنى ساقايتىشى (1:2-12)
(5) قولى قۇرۇپ كەتكەن ئادەم (1:3-6)
(6) بوراننى پەسەيتىشى (35:4-41)
(7) «قوشۇن» دېگەن كىشى (1:5-20)
(8) يائىرۇسنىڭ قىزى (21:5-24، 35-43)
(9) خۇن تەۋرەش كېسىلى بار ئايال (25:5-34)
(10) بەش مىڭ ئادەمنى غىزالاندۇرۇش (35:6-44)
(11) دېڭىز ئۈستىدە مېڭىش (52:6)
(12) سۇرىيەدىكى ئايالنىڭ قىزى (24:7-30)
(13) گاس ۋە گاچا ئادەم (31:7-37)
(14) تۆت مىڭ ئادەمنى غىزالاندۇرۇش (1:8-9)
(15) بەيت-سائىدادىكى كور ئادەمنى ساقايتىشى (22:8-26)
(16) مەسىھنىڭ سىياقىنىڭ ئۆزگىرىشى (1:9-13)
(17) جىن چاپلاشقان ئوغۇل بالا (14:9-29)
(18) كور بولغان بار-تىمائۇس (46:10-52)
(19) ئەنجۈر دەرىخىگە لەنەت ئوقۇش (12:11-14، 19-25)
رەببىمىز بۇ 19 كارامەت مۆجىزىدىن باشقا نۇرغۇنلىغان مۆجىزىلەرنى ياراتقان («يۇھ.» 30:20).
ئىشىنىمىزكى، ماركۇس مەسىھنىڭ يۇقىرىقى سۆزىدە تىلغا ئېلىنغان شۇ «ئون توققۇز سىۋەت نان پارچىلىرى»نى ئۆز بايانىدا تەسۋىرلىگەن ئون توققۇز مۆجىزىگە ئوخشىتىدۇ. ماركۇس بىزگە، ئۇنىڭ بايانىدىكى بۇ ئون توققۇز مۆجىزىنى ئەمەلىيەتتە «پەقەت مەسىھنىڭ مۆجىزىلىرىنىڭ لىق بايلىقلارغا تولغان خەزىنىسىدىن ئېشىپ تاشقان ئازراق «پارچىلىرى» خالاس»، دېمەكچى. قەدىرلىك ئوقۇرمەنمۇ مۇشۇنداق بىر «پارچە»گە موھتاج بولدىمۇ؟ نېمىشكە ئۇنىڭدىن تىلەشنى كېچىكتۈرىسىز؟