ئىنجىل 7-قىسىم
«كورىنتلىقلارغا (1)»نىڭ تەپسىرى
(روسۇل پاۋلۇس كورىنت شەھىرىدىكى جامائەتكە يازغان بىرىنچى مەكتۇپ)
كىرىش سۆز
كورىنت شەھىرىدىكى جامائەتنىڭ تارىخى
روسۇل پاۋلۇسنىڭ كورىنت شەھىرىگە تۇنجى كېلىشى توغرىسىدا ئىنجىل «روس.» 1:18-18دا خاتىرىلەنگەن. كورىنت بولسا گرېتسىيە (يۇنان)دىكى ئەڭ چوڭ دېڭىز پورتى ئىدى. دۇنيادىكى بارلىق پورتلاردەك ئۇ ھەرقايسى ئەلدىن كەلگەن ھەر تۈرلۈك ئادەملەر بىلەن تولغان بولۇپ، مۇشۇ ياقا يۇرتتىكىلەرنىڭ ھەممىسى ئۆزىنىڭ ئېتىقادى، ئۆزىگە خاس بولغان بۇتپەرەسلىكىنى ۋە ئۆرپ-ئادەتلىرىنى ئۆزى بىلەن ئېلىپ كەلگەنىدى. شۇ چاغدا ئۇلارنىڭ ئىچىدە مەسىھكە ئېتىقاد قىلغۇچىلار بار بولۇشى مۇمكىن ئىدى، بىراق كۆپىنچىسى بۇتپەرەس ئىدى. شۇ سەۋەبلىك كورىنتنىڭ رىم ئىمپېرىيەسىدىكى «بۇتپەرەسلىك پايتەختى» ھەم «پاھىشىۋازلىق پايتەختى» دەپ ئاتىقى چىققانىدى. شەھەردە ئۆزىگە خاس بولغان «بۇتپەرەسلىك پاھىشىۋازلىقى» ئىپادىلىنىدىغان 1000دىن ئارتۇق بۇتخانا بار ئىدى.
پاۋلۇس كورىنتقا يېتىپ كەلگەندىن كېيىن ئادەتتىكىدەك «سىناگوگ» (يەھۇدىيلارنىڭ يىغىنخانىسى)قا كىرىپ خۇش خەۋەرنى جاكارلاشقا باشلىدى. شۇ يەردە كۆپ ئادەملەر خۇدانىڭ سۆزىنى قوبۇل قىلدى. لېكىن ئادەتتىكىدەكلا، ئەيسا مەسىھنىڭ خۇش خەۋىرىنى رەت قىلغان بىر قىسىم يەھۇدىيلار ئەيسا مەسىھكە ئېتىقاد قىلغانلار (يەھۇدىيلار ۋە يات ئەللەردىن بولغالار)نى «سىناگوگتىكى جامائەت»تىن قوغلاپ چىقاردى. شۇنىڭ بىلەن كورىنت شەھىرىدە «مەسىھىي جامائەت» تۇغۇلدى. پاۋلۇس كورىنتتا ئون سەككىز ئاي تۇرۇپ خۇش خەۋەرنى جاكارلاش، قاتارلىق ئىشلار بىلەن شۇغۇللاندى. روسۇل پاۋلۇس ئۇشبۇ خېتىدە ئېيتقىنىدەك، پاۋلۇسنى جامائەتنى «تۇغغۇچى»، ئۇنىڭغا «ئاتا» بولغۇچى دېيىشكە بولىدۇ. ئەمما مەلۇم سەۋەبلەردىن قانداقتۇر ئۇ ئۆز ئادىتىدىكىدەك جامائەتتە ئاقساقاللارنى بېكىتەلمىگەنىدى؛ بۇنداق بولۇشى بەلكىم ئەينى چاغدا ئۇ ئۇلار ئارىسىدا شۇنچە كۆپ ۋاقىت تۇرغان بولسىمۇ جامائەتتىكىلەر روھىي جەھەتتىن كامالەتكە يەتمىگەچكە، ئاقساقاللىق مەسئۇلىيىتىگە تەييار بولغان ھېچكىم تېخى چىقمىغان بولسا كېرەك ياكى (تېخىمۇ ئېھتىمالغا يېقىن) جامائەتنىڭ ئۆزى ئاقساقاللارنىڭ يېتەكچىلىكىنى قوبۇل قىلىشقا تەييار ئەمەس بولغان بولۇشى مۇمكىن.
ئۇشبۇ خەت ئەفەسۇس شەھىرىدە يېزىلغان (8:16). پاۋلۇس شۇ يەردە تۇرغان ۋاقتىدا ئۈچ قېرىنداش، يەنى ئىستىفاناس، فورتۇناتۇس ۋە ئاخايىكۇس ئۇنىڭ يېنىغا يېتىپ، كورىنت جامائىتى يازغان بىر خەتنى كۆتۈرۈپ كەلدى (17:16). ئۇلارنىڭ خېتىدە ئېتىقاد ھاياتى توغرۇلۇق قويۇلغان بىرنەچچە سوئال بار ئىدى. مۇشۇ سوئاللار توۋەندىكى ئىشلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغانىدى: ــ
(1) ئەر-ئاياللىق ياكى تەنھا ھايات توغرۇلۇق بەزى مەسىلىلەر (7-باب)؛
(2) بۇتلارغا نەزىر قىلىنغان تائاملارنى يېگىلى بولامدۇ، بولمامدۇ؟ (8-باب، 15:10-33)؛
(3) خۇدانىڭ خىزمىتىگە مەخسۇس ئايرىلغانلارنىڭ ئەھۋالى؛ ئۇلارغا قانداق ئىقتىسادىي ياردەم بېرىش ۋە ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك بولغان مەسىلىلەر (9-باب)؛
(4) جامائەت سورۇنلىرىدا ئەرلەر ۋە قىز-ئاياللارنىڭ باشلىرىغا بىر نەرسە ئارتىشى كېرەك ياكى كېرەك ئەمەسلىكى توغرۇلۇق (17:11-33)؛
(5) «رەبنىڭ داستىخىنى» ــ جامائەت سورۇنىدا «نان ئۇشتۇش» توغرۇلۇق؛
(6) «روھىي ئىلتىپاتلار» (12-14-باب)؛
(7) ئۆلۈمدىن تىرىلىش (15-باب)؛
(8) جامائەتنىڭ يوقسۇل-ھاجەتمەنلەرگە ياردەمدە بولۇپ ئىئانە قىلىشى (1:16-4)؛
(9) ئاپوللوسنىڭ جامائەتنى كۈچەيتىش ئۈچۈن كېلىش ئىمكانىيىتى (12:16)
پاۋلۇس كورىنت شەھىرىگە كەلگىنىگە ئۈچ يىلدىن سەل ئاشقانىدى. ئەينى چاغدا جامائەتتىكى ئېتىقادچىلارنىڭ كۆپىنچىسى چوڭقۇر بۇتپەرەسلىك تۇرمۇشىدىن ئايرىلغانىدى. بىراق ئۇ ئۇلارنىڭ شۇ ئۈچ يىلچە ۋاقىت ئىچىدە ھەرقانداق ھەسەتخورلۇق، تەكەببۇرلۇق قاتارلىقلاردىن ھەم «ئىنسانىي ئوي-پىكىرلىرى»دىن خالاس بولۇشىنى، قىسقىسى مەسىھتە «روھىي ئادەملەر»دىن بولۇشىنى نورمال ۋە تېگىشلىك ئىش دەپ قارايتتى. بۇ بىزلەر ئۈچۈنمۇ چوڭ ساۋاق بولۇشى كېرەكتۇر. سىز مەسىھكە ئېتىقاد باغلىغىلى قانچە ئۇزۇن بولدى؟ ئۈچ يىلدىن ئارتۇقمۇ؟ ئەمدى مەسىھتە بولغان مول نىجاتتىن قانچىلىكىنى ئۆزىڭىزگە سىڭدۈرۈپ قوبۇل قىلدىڭىز؟
ھالبۇكى، بىزنىڭ روسۇلنىڭ شۇنچە كۆپ مەسىلىلىرى بولغان بۇنداق بىر جامائەتكە خەت يېزىشىغا مەجبۇر بولغانلىقىدىن خۇداغا مىننەتدار بولۇشىمىزغا توغرا كېلىدۇ. چۈنكى ئۇنىڭ بەرگەن جاۋابلىرى بىزنىڭ (مەيلى ئۆز شەخسىيىتىمىزنىڭ بولسۇن ياكى جاھاندا بولغان جامائەتلەرنىڭ بولسۇن) ئۆزىمىزنىڭ نۇرغۇن بۈگۈنكى قىيىنچىلىقلىرىمىز ۋە مەسىلىلىرىمىزدىن ئازاد قىلىنىش يولىنى تېپىشىمىزغا يېتەكلىگۈچى بولىدۇ. مېھىر-مۇھەببەت توغرۇلۇق ئەزەلدىن بۇيان يېزىلىپ كەلگەن بارلىق يازمىلار ئىچىدە ئەڭ گۈزەل ۋە ئەڭ ئۆتكۈر سۆزلەر مۇشۇ خەتتىن تېپىلىدۇ (13-باب).
ئەسلىدە پاۋلۇس ئوقۇرمەنلەرنى بۇ خەتنى بىريولىلا ئوقۇپ چىقسۇن دەپ يازغانىدى.
«قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە بىز بەزى قىيىن ئايەتلەر ۋە روسۇل كۆز ئالدىمىزغا كەلتۈرگەن مەلۇم بىرنەچچە ھەقىقەت ئۈستىدە، شۇنداقلا ھازىرقى زامانىمىزدا بۇلارنى قانداق تەتبىقلىغىلى بولىدىغانلىقى ئۈستىدە توختىلىمىز.
مەزمۇن: ــ
9-1:1 سالاملىشىش، تەشەككۈر ئېيتىش
31-10:1 بۆلۈنۈش؛ بىرلىكنىڭ بىردىنبىر ئاساسى
2-باب روھقا تايىنىش ياكى ئۆز زېھنىگە تايىنىش؟
3-باب «ئەت»كە قۇل بولۇش، بۆلۈنۈشلەر؛ ھەقىقىي ئۇل ئۈستىگە قۇرۇلۇش
4-باب خۇدانىڭ خىزمىتىدىكى «غوجىدارلار»نىڭ مەسئۇلىيەتلىرى
5-باب رەزىل ئادەمنى جامائەتتىن چىقىرىش كېرەك
8-1:6 ئېتىقادچىلارنىڭ بىر-بىرىگە قىلىدىغان ئەرزلىرى
20-9:6 مۇقەددەسلىك توغرۇلۇق
7-باب ئەر-خوتۇنلۇق، تەنھالاق
8-باب بۇتلارغا نەزىر قىلىنغان تائاملار
9-باب روسۇللارنىڭ ئەركىنلىكى، شۇنداقلا ئۇلارنىڭ جامائەتتە بولغان قۇللۇقى
10-باب ئىسرائىلدىن ئالغان ساۋاقلار
16-1:11 باشنى يېپىش-ياپماسلىق توغرۇلۇق
34-17:11 «رەبنىڭ داستىخىنى»
12-باب روھىي ئىلتىپاتلار
13-باب مېھىر-مۇھەببەت
14-باب روھىي ئىلتىپاتلار
15-باب ئۆلۈمدىن تىرىلىش
16-باب ئىئانە قىلىش، ئاخىرقى سۆزلەر
••••••••
قوشۇمچە سۆز
بۆلۈنۈشلەر، «مەزھەپلەر»
(17-10:1، 8-1:3، 18-23نى كۆرۈڭ)
كورىنتتىكى جامائەتنىڭ بەزىلىرى بىر-بىرىدىن بۆلۈنۈپ بىرنەچچە گۇرۇھقا ئايرىلغانىدى؛ ھەربىر گۇرۇھ، بىز مەسىھنىڭ روسۇللىرى ئارىسىدىن مەلۇم بىرسىنىڭ تەلىمىگە ياكى ئۈلگىسىگە ئەگىشىمىز، دەيتتى. «مەسىھنىڭ روسۇللىرىنىڭ تەلىمىگە ئەگەشكەندىن كۆرە، مەسىھنىڭ ئۆز ئاغزىدىن چىققان تەلىمىگىلا ئەگىشىمىز» دېگۈچىلەرمۇ بار ئىدى. پاۋلۇسنىڭ بۇلارنىڭ ھەممىسىگە، جۈملىدىن «مەن پاۋلۇسنىڭ تەرەپدارىمەن» دېگەنلەرگىمۇ بەرگەن تەنبىھى ئىنتايىن كۈچلۈكتۇر. ئۇنىڭ: «مەسىھ بۆلۈنگەنمىكەن؟» دېگەن ئاددىي بىر سوئالى بار ئىدى (13:1). بۇ سوئالغا بولغان جاۋاب ئەلۋەتتە «ياق» دېيىشتۇر.
بۇ خەتتە روسۇلنىڭ تەنبىھىگە ئۇچرىغان بىرىنچى ئىش دەل مۇشۇ گۇرۇھلارغا بۆلۈنۈش ئىشى ئىدى. روسۇلنىڭ بۇنى كۆرسىتىپ ئۆتكەنلىكىنىڭ ئەھمىيىتى زوردۇر. بەزىلەر ئۇنىڭ خېتىنى ئوقۇپ، ئۇنىڭ: «چۈنكى سىلەر تېخى ئەتكە تەۋە كىشىسىلەر. ئاراڭلاردا ھەسەتخورلۇق ۋە تالاش-تارتىشلار بار بولغاندىن كېيىن، سىلەر ئەتكە تەۋە ئەمەسمۇ، ئىنسانلارچە مېڭىۋاتمامسىلەر؟ چۈنكى بىرسى «مەن پاۋلۇس تەرەپدارى»، ۋە باشقا بىرسى «مەن ئاپوللوس تەرەپدارى» دېسە، سىلەر پەقەت ئىنسانلارغا ئوخشاش بولۇپ قالمىدىڭلارمۇ؟» (3:3-4) دېگەن تەنبىھىنىمۇ چۈشەنمىگەنىدى.
«رىملىقلارغا»دىكى «كىرىش سۆز»دە بىز «ئەت» ياكى «ئەتلەر»، «ئەتكە تەۋە»، «ئەتلىك كىشىلەر» دېگەن ئۇقۇم توغرۇلۇق مۇزاكىرە قىلغان؛ مۇشۇ يەردە بۇنى قايتىلىمايمىز. لېكىن بەزىلەر: ««ئىنسانلارغا ئوخشاش» بولساق نېمە بوپتۇ؟ بىز ھەممىمىز ئىنسان ئەمەسمۇ؟» دېيىشى مۇمكىن. بۇ سۆزلەرنىڭ ئادەمنى چۆچىتىدىغان تۈپ مەنىسى شۇكى، بارلىق ئىنسانىيەتنىڭ ھەممىسى چېكىدىن ئاشقان خاتا يولدا قارىغۇلارچە، تەلۋىلەرچە ماڭماقتا. ھەرخىل ناپاكلىق، ئاچكۆزلۈك، تەكەببۇرلۇق ۋە ھەسەتخورلۇقنى ئاقلاش ئۈچۈن بىز: «بىز پەقەت ئىنسان، خالاس»، ياكى «بىز پەقەت خۇدانىڭ ئاجىز بەندىلىرى، خالاس» ۋە «ئىنسان دېگەننىڭ گۇناھ قىلماسلىققا ئامالى يوقتۇر» دېگەن سۆزلەرنى ھەمىشە ئاڭلاپ تۇرىمىز.
قەدىرلىك ئوقۇرمەن، شۇ كۈنىدە ھەممىگە قادىر ئالدىدا ھېساب تاپشۇرۇشقا تۇرۇپ ئۇنىڭغا: «مەن پەقەت ئىنساندىن بولغان» «ھەممە ئادەم شۇنداق قىلىدىغان تۇرسا؟» دەپ باھانە كۆرسەتسىڭىز، سۆزىڭىز ئاقامدۇ؟ ئاجايىب ئىش دەل شۇكى، خۇدا پەقەت گۇناھلارنىڭ جازاسىدىنلا ئەمەس، بەلكى گۇناھلارنىڭ كۈچ-تەسىرلىرىدىنمۇ قۇتقۇزىدىغان بىر نىجاتلىقنى ئىنسانغا ئاتا قىلاي دەپ تۇتماقتا. بۇنى كورىنتتىكى جامائەت ئوبدان بىلگەن بولسىمۇ، ئەمما نىجاتلىقنىڭ كۈچ-قۇدرىتىدە ياشىمايتتى. شۇنىڭ بىلەن پاۋلۇس ئۇلارغا قاتتىق تەنبىھ بېرىدۇ. دۇنيادىكى بارلىق باشقا ئىنسانلارغا ئوخشىمىغان ھالدا باشقىچە ياشاش مۇمكىنكى ــ بىز چوقۇم شۇنداق ياشىشىمىز كېرەك ــ خۇداغا تەشەككۈر، بىزنىڭ «ئىنسانلارغا ئوخشاش» ئەمەس، بەلكى ئاسماندىكى پۇقرالار، خۇدانىڭ روھىدىن كۈچلەندۈرۈلگەن پەرزەنتلىرى سۈپىتىدە ياشاش ئىمكانىيىتىمىز بار.
جوڭگۇدا بىز خەنزۇ ئېتىقادچى قېرىنداشلىرىمىزدىن، بولۇپمۇ تۇنجى قېتىم ئۇچرىشىپ تونۇشقىنىمىزدا: «سىز قايسى مەزھەپ («پەي»)دىن بولۇسىز؟» دېگەن سوئالنى پات-پات ئاڭلايمىز. بۇ مۇنداق سوئال سورىغۇچىنىڭ تېخى «ئەتتە ياشاۋاتقانلىقى»نى، شۇنداقلا «ئىنسانلارچە كۆزقاراش» بىلەن دۇنياغا قارايدىغانلىقىنى ئىسپاتلايدۇ، خالاس. قەلبىدە خۇدانىڭ روھى ماكانلاشقان، شۇنداقلا روھ تەرىپىدىن تولدۇرۇلغان كىشىلەر مۇشۇنداق سوئال سورىمايدۇ، ياكى «جامائەتتىكى قايسى تەلىم بەرگۈچىدىن ئۆگەندىڭىز»، ياكى «جامائىتىڭىزنىڭ يېتەكچىسى كىم؟» دېگەنگە قىزىقمايدۇ ــ روھىي ئادەملەر بولساق، ئۇچرىغان باشقا ئىشەنگۈچىلەردىن مەسىھنىڭ ئۆزى توغرۇلۇق گۇۋاھلىق، تۈپتىن ئۆزگەرتىلگەن تۇرمۇشنىڭ گۇۋاھلىقى، توۋا قىلغانلىقتىن مەسىھدە بولغان يېڭى ھاياتتىن ئۇرغۇپ ئېقىپ تۇرىدىغان مۇھەببەت، خۇشاللىق، خاتىرجەملىك ۋە ھەققانىيلىقنى ئىزدەيمىز. مانا مۇشۇ ئىشلار «ئېتىقادچىلار»دا كۆرۈلمىسە، ئىنجىل تەلىمى بەرگۈچىلەردىن ھەتتا بۈگۈنكى ئەڭ مۇنەۋەرلىرىنىڭ بىزدە بار بولغىنىنىڭ نېمە پايدىسى بولاتتى؟ تەلىمى توپ-توغرا بولغان بىر ياچېيكىغا ئەزا بولۇشنىڭ نېمە پايدىسى؟ لېكىن ئۆزگەرتىلگەن بىر ھايات مەۋجۇت بولسا، توۋا قىلىشنىڭ مېۋىسى كۆرۈلگەن بولسا (گەرچە ئىككىلەمچى مەسىلىلەر توغرۇلۇق كۆزقاراشلار ئوخشىمىسىمۇ)، ئاندىن مەسىھ توغرۇلۇق ئورتاق سۆز بىلەن سىرداشقىلى بولىدۇ.
مەسىھكە مەنسۇپ بولغان ھەممە ئادەم ئۇنىڭ جامائىتىدۇر ــ دېمەك، «ھەر يەرلەردە رەب ئەيسا مەسىھنىڭ (ئۇ ئۇلارغا ۋە بىزگە مەنسۇپ!) نامىغا نىدا قىلغۇچىلارنىڭ ھەممىسى» ئۇنىڭ جامائىتىدۇر. (2:1). گەرچە ئۇلار بىزدىن ئايرىم ھالدا جەم بولسىمۇ، ئۆزىمىزنى باشقا ھەقىقىي ئىشەنگۈچىلەردىن باشقىچە چاغلىماسلىقىمىز كېرەك. بىزنىڭ ھەر زېمىن-يۇرتتا تۇرۇۋاتقان، بارلىق جامائەتلەردە جەم بولۇۋاتقان بارلىق قېرىندىشىمىز ئۈچۈن (مەيلى ئۇلار ئۆزىمىزنى «قېرىنداش» دەپ ئېتىراپ قىلسۇن-قىلمىسۇن) دۇئا قىلىشىمىز كېرەك.
6:4 «پۈتۈلگەننىڭ دائىرىسىدىن ھالقىپ كەتمەڭلار»
«پۈتۈلگەننىڭ دائىرىسىدىن ھالقىپ كەتمەڭلار» دېگەن سۆزلەر تەۋراتتا ئەينى يېزىلمىغان بولسىمۇ، ئۇ تەۋرات-ئىنجىلدىكى ئىنتايىن مۇھىم بىر پرىنسىپتۇر. بۇ ئايەت، مەيلى نىجاتلىق بولسۇن، ئەخلاق-پرىنسىپلار بولسۇن، جامائەتنى باشقۇرۇش ئىشلىرى توغرۇلۇق مەسىلىلەر بولسۇن، مۇقەددەس كىتابلاردا ھەر ئەھۋالدا بىزگە يېتەرلىك يوليورۇق تاپشۇرۇلغانلىقى كۆرسىتىلىدۇ. «ئارتۇق ۋەھىي» بۇ ئىشلاردا بىزگە كېرەك ئەمەس؛ ئەمەلىيەتتە، بىز مۇشۇ ھەقىقەتنى مۇنداق بىر بايان بىلەن ئىپادىلەيمىزكى، ــ ئىمان-ئېتىقادقا باغلىق ھەرقانداق ئىشلاردا (مەسىلەن، ئەخلاق-پرىنسىپ، نىجاتلىق، جامائەت، ياكى مۇشۇ يەردىكىدەك پاۋلۇس روسۇللارنىڭ روللىرى ۋە مەسئۇلىيەتلىرى توغرۇلۇق مۇزاكىرە قىلغىنىدەك)، مۇقەددەس كىتابلاردا ئايان قىلىنمىغان بولسا ياكى مۇقەددەس كىتابلاردىن لوگىكىلىك قىياس قىلىنىش مۇمكىن بولمىسا، ئۇنداق ئىشلارنى ھەرگىز «جەزمەن شۇنداق» دېمەسلىكىمىز كېرەك.
8:4 «سىلەر ئاللىقاچان تويۇنۇپ كەتتىڭلار! ئاللىقاچان بېيىپ كەتتىڭلار! سىلەر بىزسىز پادىشاھلار بولۇپ ھۆكۈم سۈردۇڭلار! كاشكى سىلەر ھەقىقەتەن ھۆكۈم سۈرگەن بولساڭلارئىدى ــ ئۇنداقتا بىز سىلەر بىلەن بىللە ھۆكۈم سۈرگەن بولاتتۇق!»
بەزى ۋاقىتلاردا بۈگۈنكى دەۋردىكى ئوقۇرمەنلەر ئۈچۈن روسۇلنىڭ بەزى سۆزلىرىنى چۈشىنىش تەس. شۈبھىسىزكى، بۇنىڭ بىر سەۋەبى، ئۇ ئېنىق كۆرگەن روھىي ھەقىقەتلەرنى بىز غۇۋا كۆرىشىمىز مۇمكىن. ئەمما قايتا-قايتا ئوقۇپ سۆزلىرى ئۈستىدە ئويلانساق، خۇدانىڭ ئىلتىپاتى بىلەن بىزمۇ ئۇنىڭ بەھرىمەن بولغان يورۇقلۇقىغا مۇيەسسەر بولىشىمىز مۇمكىن؛ ئىمان-ئىشەنچ بىلەن شۇنداق داۋاملاشتۇرساق چوقۇم يورۇقلۇققا ئېرىشىمىز.
مۇشۇ سۆزلەرنى چۈشىنىش ئۈچۈن ئاۋۋال روسۇلنىڭ رىمدىكى جامائەتكە ئېيتقان سۆزلىرى ئۈستىدە ئازراق توختىلايلى: ــ
«ئەمدى بىر ئادەمنىڭ ئىتائەتسىزلىكى تۈپەيلىدىن، ئەنە شۇ ئۆلۈم بىر ئادەم ئارقىلىق ھۆكۈمران بولغان يەردە، خۇدانىڭ مول مېھىر-شەپقىتىنى، شۇنداقلا ھەققانىيلىق بولغان شاپائەتلىك سوۋغىتىنى قوبۇل قىلغانلار بىر ئادەم، يەنى شۇ ئەيسا مەسىھ ئارقىلىق ھاياتتا شۇنچە غالىبانە ھۆكۈمرانلىق قىلغۇچىلار بولمامدۇ!» («رىم.» 17:5)
مۇشۇ ئايەتتە خۇدانىڭ مەسىھنىڭ قۇربانلىق ئۆلۈمىدە بولغان بۈيۈك مەقسەت-مۇددىئاسىنى كۆرىمىز ــ يەنى ئىشەنگۈچىلەرنىڭ ئۆمۈر مۇساپىسى ھاياتىي كۈچكە تولۇپ تاشقان مول ۋە شەرەپلىك ھاياتتۇر. ئۆتكەن كونا ھاياتنى باشقۇرىدىغان گۇناھ ۋە شەيتاننىڭ زۇلۇم-ئاسارەتلىرىدىن چىقىشتا شۇنچە زور ئۆزگىرىش ۋە ئازاد بولۇش بولىدۇكى، پاۋلۇس بۇ يېڭى ھاياتنى گۇناھ ۋە ئۆلۈم بولغان بۇرۇنقى مۇستەبىتلەر ئۈستىدىن غەلىبە قىلىپ پادىشاھتەك سۈرىدىغان ھايات، دەپ سۈپەتلەيدۇ. ئەڭ ئۇلۇغ ۋە كىممەتلىك ھۆكۈم سۈرۈش بولسا، ئېتىقادچىنىڭ ئۆزى ئۈستىدىن غەلىبە قىلىپ، ئۆزى ئۈستىدىن ھۆكۈم سۈرۈشى، ئەلۋەتتە. سۇلايمان پەند-نەسىھەتلىرىدە ئېيتقاندەك: «ئاسان ئاچچىقلىمايدىغان كىشى پالۋاندىن ئەۋزەل؛ ئۆزىنى تۇتۇۋالغان كىشى شەھەر ئالغاندىنمۇ ئۈستۈن» («پەند.» 32:16). ئۆزىنى ھەقىقىي تۇتۇۋالغان كىشىگە بولسا، خۇدا ئۇنىڭغا تېخىمۇ كۆپ مەسئۇلىيەتلەرنى ئامانەت قىلالايدۇ، ھەتتا ئۇ دۇنيادىكى ئىشلاردا تەسەۋۋۇر قىلغىلى بولمايدىغان زور مەسئۇلىيەتلەرنى ئۇنىڭغا تاپشۇرىدۇ.
ئەمما مۇشۇ يەردە پاۋلۇس كورىنتلىقلارغا كىنايە بىلەن سۆزلەۋاتىدۇ. كورىنتتىكى جامائەت بولسا: «بىز كامالەتكە يېتىپ، مۇستەقىل بولدۇق؛ «ھۆكۈمرانلىق قىلىش»قا سەن پاۋلۇسنىڭ ياردىمىڭ ياكى نەسىھىتىڭ كېرەك ئەمەس، دەيدۇ. پاۋلۇس بولسا: «ئەلۋەتتە، سىلەر گۇناھىڭلار، ئۆز شەخسىيىتىڭلار ۋە شەيتاننىڭ ئۈستىدىن غەلىبە قىلىپ پادىشاھدەك ھۆكۈم سۈرگەن بولساڭلار ئىدىڭلار، شۇنداق بولغىنىڭلاردا، بىز سىلەر بىلەن بىللە ئۇنىڭدىن بەھرىمەن بولاتتۇق!» دەيدۇ. ئەمما خەتنىڭ قالغان قىسمىدا ئادەمنى خىجىل قىلارلىق دەرىجىدە ئايان قىلىنغىنىدەك، ئۇلار ھېچقاچان «ھۆكۈم سۈرگەن» ئەمەس ئىدى، ئەكسىچە ئۇلار نۇرغۇن گۇناھلارنىڭ ئاسارەت-ئىلكى تەرىپىدىن ھۆكۈمرانلىق قىلىنىپ كېلىنىۋاتاتتى.
پاۋلۇسنىڭ ئۇلارغا سۆزلەش تەلەپپۇزىدىن ئېنىق تۇرىدۇكى، ئۇنىڭ ئۇلارغا بولغان مەقسىتى (بۇ ئۈمىد-مەقسەت ھەممە ھەقىقىي روسۇللاردا تېپىلىدۇ) ئۇلارنىڭ ئېتىقادى ئۈستىدىن كونترول قىلىش ئەمەس، بەلكى ئۇلارنىڭ خۇدانىڭ بىۋاسىتە ھۆكۈمرانلىقى ئاستىدا بولۇپ ئازاد قىلىنىپ كۈچلەندۈرۈلۈش، يورۇتۇلۇپ دانا بولۇش ۋە نىجاتلىقنىڭ ھەممە تەرەپلىرىدىن بەھرىمەن بولۇشىدىن ئىبارەت ئىدى. ئۇ ھەقىقەتەن چىن كۆڭلىدىن ئۇلارنىڭ ئۆزىنىڭ ياردىمىدىن مۇستەقىل بولۇشىنى ئۈمىد قىلغانىدى.
«شەيتاننىڭ ئىلكىگە تاپشۇرۇلۇش»
5:3-5 «چۈنكى گەرچە تەندە سىلەر بىلەن بىللە بولمىساممۇ، ئەمما روھتا سىلەر بىلەن بىللە بولۇش سۈپىتىدە ئاللىقاچان شۇنداق مەن شۇ ھۆكۈمنى چىقاردىمكى، ــ (ھەممىڭلار رەب ئەيسا مەسىھنىڭ نامىدا جەم بولغاندا، ئۆزۈمنىڭ روھىم سىلەر بىلەن بولۇپ، رەببىمىز ئەيسا مەسىھنىڭ كۈچ-قۇدرىتىگە تايىنىپ) ــ شۇنداق قىلغان كىشىنىڭ ئەتلىرى ھالاك قىلىنسۇن، شۇنداق قىلىپ روھى رەب ئەيسانىڭ كۈنىدە قۇتقۇزۇلۇشى ئۈچۈن شەيتاننىڭ ئىلكىگە تاپشۇرۇلسۇن».
كورىنتتىكى جامائەتنىڭ ئەزاسى بولغان بۇ كىشى ئاتىسىنىڭ ئايالى (ئۇنىڭ ئۆگەي ئانىسى، ياكى ئاتىسىنىڭ توقىلى) بىلەن بىللە ياشاشقا باشلىغان بولۇشى مۇمكىن. بۇنداق كىشى بىرىنچىدىن گۇناھى تۈپەيلىدىن جامائەتنىڭ باردى-كەلدىسىنىڭ سىرتىدا قالدۇرۇلۇشى كېرەك؛ جامائەت ئۇنىڭ بىلەن ئادەتتىكى ئالاقىدە بولماسلىقى كېرەك. ئىككىنچىدىن، ئۇ «شەيتانغا تاپشۇرۇلۇشى كېرەك» ئىدى. ھەرقانداق جامائەت ئۈچۈن ئۆز ئەزاسىغا نىسبەتەن مۇنداق تەدبىرنى قوللىنىشى ئىنتايىن زور ئېغىر ئىشتۇر. ئادەتتە شۇنداق ئوچۇق گۇناھ مەۋجۇت بولسا، شۇنداقلا ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك ئىككى ئەھۋال بار بولسا، ئاندىن مۇشۇنداق تەدبىرنى قوللانغىلى بولىدۇ: ــ
(1) گۇناھ سادىر قىلغۇچى كىشى گۇناھقا شۇنچە پېتىپ كەتكەنكى، ھەتتا تەنبىھلەر ياكى نەسىھەتلەرنى ئاڭلىمىغان بولسا؛
(2) بۇ گۇناھلىق قىلمىش تۈپەيلىدىن مەسىھ ئەيسانىڭ نامىغا ئېغىر داغ تەگكۈزۈلىدۇ ۋە جامائەتنىڭ مەسىھكە بولغان گۇۋاھلىقىنى سېسىتقان بولسا. ئوتتۇرا دېڭىزدىكى «پاھىشىۋازلىق پايتەختى» بولغان كورىنت شەھىرىدىمۇ ئامما-پۇقرالار مۇشۇنداق قىلمىشنى يىرگىنچلىك دەپ قارايتتى ــ شۇنداق قىلمىش جامائەتنىڭ ئۆزىدە مەۋجۇت ئىدى! پاۋلۇسنىڭ بۇ تەدبىرنى قوللاش قارارىغا كېلىشى ئەجەبلىنەرلىك ئىش ئەمەس ئىدى.
ھازىر بىز «(بۇ) كىشىنىڭ ئەتلىرى ھالاك قىلىنسۇن» ۋە «روھى رەب ئەيسانىڭ كۈنىدە قۇتقۇزۇلار» دېگەنلەرنىڭ نېمىنى كۆرسىتىدىغانلىقى توغرىسىدا توختىلايلى.
بۇ توغرۇلۇق تۆت خىل پىكىر مەۋجۇت. بىز پەقەت ئۆزىمىزنىڭكىنى ئېيتىمىز. ئىنجىلدا ئادەتتە «ئەت» ۋە «ئەتلەر» دېگەن سۆزلەر ئادەتتە ئىنسانىي گۇناھلىق تەبىئىتىنى كۆرسىتىدۇ؛ لېكىن پىكرىمىزچە مۇشۇ يەردە «ئەت»نى ئاساسەن جىسمانىي جەھەتتىن (بۇ ئادەمنىڭ تېنىنى كۆرسىتىدۇ، دېمەكچى)، ئاندىن ئادەمنىڭ گۇناھلىق تەبىئىتى جەھەتىدىن چۈشىنىشىگە توغرا كېلىدۇ؛ شۇنداق قارىغاندا، كورىنتلىقلار بۇ كىشىنى شەيتانغا تاپشۇرسا، ئەمدى ئۇنىڭ ئەتلىرى شەيتاننىڭ ھۆكۈمرانلىقى ئاستىدا بولىدۇ (دېمەك، خۇدانىڭ بىۋاسىتە باشپاناھلىقىدا بولمايدۇ، خۇدانىڭ شىپاسىدىن ھېچقانداق بەھرىمەن بولمايدۇ. بۇ جەھەتتىن ئايۇپ پەيغەمبەرنىڭ تارىخىنى سېلىستۇرۇڭ، «ئايۇپ» 1:2-10). شۇڭا شۇ يولدا ئۇ بىرەر كېسەلگە گىرىپتار بولۇپ، بەلكىم ھەتتا بۇ كېسەلدىن ئۆلۈشى مۇمكىن ئىدى. مۇشۇنداق بولغاندا تۆت ياخشى نەتىجىمۇ بولۇشى مۇمكىن: ــ
(1) بۇ كىشىنىڭ ئۆزى خۇدانىڭ «تەربىيە جازا»سىنى كۆرۈشى بىلەن ئۆز گۇناھلىق قىلمىشلىرىغا نىسبەتەن ئويغىنىپ توۋا قىلىش ئىمكانىيىتى بار بولىدۇ؛
(2) جامائەت ئۆزى گۇناھنىڭ ئېغىر ئاقىۋەتلىرى توغرۇلۇق ئويغىنىشىمۇ مۇمكىن (خۇدانىڭ كورىنتتا تۇرغان مۇقەددەس بەندىلىرىنىڭ بەزىلىرى «رەبنىڭ زىياپىتى»گە مۇناسىۋەتلىك بولغان گۇناھلار تۈپەيلىدىن ئاغرىغان، ھەتتا ئۆلۈپ كەتكەنىدى؛ 30:11نى كۆرۈڭ).
(3) كورىنتتىكى «بۇ دۇنياغا تەۋە بولغان» كىشىلەر خۇدانىڭ جازا-تەربىيىسىنى كۆرىدۇ ۋە خۇدادىن قورقىدۇ. ئۇلارنىڭ كۆز ئالدىدا خۇش خەۋەر توغرۇلۇق گۇۋاھلىق ئەسلىگە كەلتۈرۈلىدۇ؛
(4) «رەب ئەيسانىڭ كۈنىدە، بۇ كىشىنىڭ روھى قۇتقۇزۇلىدۇ».
ئاخىرقى بۇ ئىبارە ئۈستىدە كۆپ قىياس قىلمايمىز. ئەمما 11:3-17دە پاۋلۇس مۇقەددەس روھتا «قۇرۇش» ۋە كېيىنكى ئىنئاملار دېگەن مۇھىم ئىش توغرۇلۇق سۆزلەپ بېرىدۇ. شۇ يەردە ئۇ ئىككى خىل كىشىنى تىلغا ئالىدۇ؛ بىرىنچى خىلى بولسا ئىمان-ئېتىقاد بىلەن خۇداغا ئىتائەتمەن بولۇپ پەقەت ئۆزىگىلا ئەمەس، بەلكى باشقىلارغا پايدا يەتكۈزۈپ «ئۇل ئۈستىگە ئالتۇن، كۈمۈش، ياكى قىممەتلىك تاش» سالغان كىشى؛ ئۇ خۇدانىڭ يوللىرىدا ئىزچىل ھالدا توختاۋسىز ماڭغاچقا خاراكتېرىدا نۇرغۇن ئەۋزەل خىسلەت-پەزىلەتلەر قۇرۇلۇپ چىقىلغان؛ خۇداغا مىڭ تەشەككۈر، ئۆز مېھىر-شەپقىتى ھەم روھىنىڭ ئالاھىدە ئىش كۆرۈشى بىلەن ئادەمنىڭ ئىچىگە يۇغۇرۇلغان بۇنداق پەزىلەتلەر ھەرگىز يوقاپ كەتمەيدۇ.
ئىككىنچى خىل كىشى ئۆز ھاياتىدا ھېچقانداق «پۇختا قۇرۇلۇش»نى قۇرمىغان كىشىدۇر. مۇنداق كىشىلەرنىڭ «قۇرۇلۇش»ى بار دېيىلگەن تەقدىردىمۇ، ئۇلارنىڭ ھەممىسى كۆرۈنۈشتىكىلا ئىشلار بولۇپ، ئىسمى بار جىسمى يوق، ئوتتىن ئۆتەلمەيدىغان ئەرزىمەس قۇرۇلۇشتۇر. بۇنداق كىشى «ئۆزى قۇتۇلىدۇ، ئەمما گويا ئوتتىن ئۆتۈپ قۇتۇلغان بىرسىگە ئوخشاپ قالىدۇ». پاۋلۇس تىرىلىشتىكى ئىشلار توغرۇلۇق پۇرۇتۇپ دېگەندەك، يۇلتۇزلار بىر-بىرىگە ئوخشىمىغىنىدەك، تىرىلىشتە كىشىلەرنىڭ يېڭى تەنلىرى بىر-بىرىدىن پەرقلىنىشىمۇ مۇمكىن (35:15-49). لېكىن بۇنداق كىشىلەرگە ھەتتا «تىرىلىش»تىكى تەن بېغىشلانماسلىقى مۇمكىن؛ ئۇلار ئىشەنچىسىنى رەب ئەيسا مەسىھكە باغلىغانلىق سەۋەبىدىن، ئۇلار «قۇتقۇزىلىدۇ»؛ ئەمما بۇ قۇتقۇزۇلۇشنى ئەڭ تۆۋەن دەرىجىدە دېگىلى بولىدۇ؛ دېمەك، ئۇلار گۇناھلىرىنىڭ دوزاختىكى جازاسىنى كۆرمەيدۇ، پەقەت «قۇتقۇزۇلغان تەنسىز روھلار» سۈپىتىدە خۇدا ئالدىدا ياشايدۇ. مانا بۇ بىزنىڭ پەرزىمىزدۇر.
بۇنداق ئىشلار توغرۇلۇق باشقا بەزى ئايەتلەر: ــ
«رىم.» 17:16-18؛ «2كور.» 14:6-1:7؛ «گال.» 1:6-2؛ «2تېس.» 6:3-15؛ «1تىم.» 20:1؛ «تىت.» 10:3-11؛ «2يۇھ.» 9-11؛ «ۋەھ.» 20:2نى كۆرۈڭ.
8-7:5 «كونا خېمىرتۇرۇچنى چىقىرىۋېتىڭلار؛ شۇنىڭ بىلەن سىلەر ئەسلى خېمىرتۇرۇچسىز خېمىردەك يېڭى بىر زۇۋۇلا بولىسىلەر؛ چۈنكى «ئۆتۈپ كېتىش ھېيتى»دىكى قوزىمىز بولغان مەسىھ قۇربانلىق قىلىندى؛ شۇڭا ھېيتنى يامان نىيەتلىك ۋە رەزىللىك بولغان خېمىرتۇرۇچ بىلەن ئەمەس، بەلكى سەمىمىيلىك ۋە ھەقىقەت بولغان پېتىر نان بىلەن تەنتەنە قىلىپ ئۆتكۈزەيلى».
خۇدا مۇسا پەيغەمبەر ئارقىلىق يەھۇدىي خەلقىگە تاپشۇرغان «ئۆتۈپ كېتىش ھېيتى» ئۇلارنىڭ مىسىردىكى قۇللۇقتىن قۇتۇلدۇرۇلغانلىقىنى تەبرىكلەيدىغان بايرامدۇر. تەۋرات كالېندارىدا «ئۆتۈپ كېتىش ھېيتى»گە يەتتە كۈنلۈك «پېتىر نان ھېيتى» ئۇلىنىپلا كېلىدۇ («مىس.» 1:12-20نى دىققەت بىلەن ئوقۇڭ). بۇ ھېيتلارغا زۆرۈر بولغان تەييارلىقلارنىڭ بىرى ھەر ئۆيدىن بارلىق خېمىرتۇرۇچنى ئەستايىدىللىق بىلەن چۆرۈپ تاشلاشتىن ئىبارەتتۇر. يەھۇدىي ئاياللار قولىغا چىراغ ئېلىپ خېمىرتۇرۇچنىڭ كىچىككىنە بىر تال ئۇۋىقىمۇ قالدۇرۇلمىسۇن دەپ ئۆز ئۆيىنىڭ ھەممە بۇلۇڭ-پۇچقاقلىرىنى ئاختۇرۇپ چىقىدۇ؛ خېمىرتۇرۇچنىڭ كېچىككىنە بىر تال ئۇۋىقى چىقىپ قالسىمۇ، ئۇ سىرتقا تاشلىنىپ ئۇدۇللۇق كۆيدۈرۈلىدۇ. ئىبدادەتخانىدىمۇ سۇنۇلغان ھەرقانداق قۇربانلىقلار ھېچقانداق خېمىرتۇرۇچنى ئۆز ئىچىگە ئالماسلىقى كېرەك ئىدى («مىس.» 1:12-20، «لاۋ.» 11:2). ئۇنداقتا، خېمىرتۇرۇچنىڭ مەنىسى زادى نېمە؟
ھەممىمىزگە ئايانكى، خېمىرتۇرۇچ خېمىرنى كۆپتۈرۈپ ئۇنى بولدۇرىدۇ. شۇڭا ئۇ ھەردائىم ئادەمنى چوڭچىلىققا ئازدۇرىدىغان، ئادەملەرنى يوغىنىتىدىغان، كۆرەڭلىتىدىغان ھەرخىل گۇناھلارغا ئىنتايىن مۇۋاپىق بىر سىمۋول بولىدۇ. گۇناھ بولسا ئادەملەرنى پەقەت «يوغىنىتىدۇ» (2:5نى كۆرۈڭ). تەۋرات دەۋرىدە خۇداغا ئاتالغان قۇربانلىقلاردا ھېچ خېمىرتۇرۇچ بولماسلىقى كېرەك ئىدى ۋە ئىنجىل دەۋرىدە جامائەتنىڭ خۇداغا بولغان ئىبادەت-خىزمەتلىرىدە ھېچقانداق يوغانچىلىق-چوڭچىلىق، كۆرەڭلىك بولماسلىق كېرەك. جامائەتنىڭ ئۇلى مەسىھنى ئېتىراپ قىلىش ۋە ئايان بولغان بارلىق گۇناھلاردىن چىقىپ كېتىشىدىن ئىبارەت («2تىم.» 19:2). مەسىھكە ئىشىنىمەن دەپ ئىمان-ئىشەنچىنى بىلدۈرۈپ سۇغا چۆمۈلدۈرۈلگەن كىشىلەردە خۇدادىن كەلگەن، گۇناھنىڭ ئاسارىتىدىن چىققۇدەك كۈچ-قۇدرەت بولۇشى كېرەك. شۇڭا جامائەت ئىچىدە توۋا قىلماي گۇناھنى ئوچۇق سادىر قىلىۋېرىدىغان بەزىلەر بار بولسا، بۇنداق قىلمىشقا يول قويماسلىق كېرەك؛ بۇنداق كىشىلەرنى جامائەت سورۇنلىرىغا تەكلىپ قىلىش ياكى قوبۇل قىلىشقا بولمايدۇ (مەسىلەن، «1تېس.» 6:3-12نىمۇ كۆرۈڭ).
ئوقۇرمەنلەر شۇنى چۈشىنىدۇكى، بۇ دېگىنىمىز كونا يوللارنى ئۆزگەرتىشتە قىيىنچىلىققا ئۇچرىغاندىمۇ گۇناھ بىلەن بولغان كۈرەشنى توختاتمايدىغان كىشىلەرگە قارىتىلغان ئەمەس؛ ئۇنداق كىشىلەرگە سەۋر-تاقەت ۋە كەڭ قورساقلىق قىلىپ، رىغبەتلەندۈرۈپ، ھەردائىم مەسىھنىڭ مۇھەببىتىنى كۆرسىتىشىمىز كېرەك. كۆزدە تۇتقىنىمىز گۇناھدىن ئازاد بولۇشقا كۈرەش قىلىدىغان قېرىنداشلار ئەمەس، بەلكى مەسىھنىڭ خەۋىرىگە ئېتىقاد باغلىدىم دەپ تۇرۇپ، ئوچۇق-ئاشكارە ۋە نومۇسسىزلىق بىلەن گۇناھنى چىڭ تۇتۇۋالغان كىشىلەردۇر. يەنە كېلىپ بۇنداق دېگىنىمىز، تېخى ئېتىقاد قىلمىغانلارنى جامائەت سورۇنلىرىغا تەكلىپ قىلىپ قارشى ئېلىشىمىزغا توغرا كەلمەيدۇ، دېگەنلىك ئەمەس! سورۇنلارغا قاتنىشىپ مەسىھنىڭ تەلىمىنى ئاڭلىغۇسى بولغان ئېتىقادسىزلارنى قىزغىن قارشى ئېلىشىمىز كېرەك.
«ئۆتۈپ كېتىش ھېيتى» بولسا مەسىھدە بولغان نىجاتىمىزنى ئالدىنئالا كۆرسەتكەن بىر «بېشارەتلىك سۈرەت»تۇر. ئۇنىڭغا ئۇلىنىپلا كەلگەن (يەتتە كۈن داۋام قىلىدىغان) «پېتىر نان ھېيتى» بولسا شۈبھىسىزكى، بىزنىڭ بىرلىكتە توۋا قىلغان ھالدا «سەمىمىيلىك ۋە ھەقىقەت بولغان (دېمەك، بۇلارغا سىمۋول بولغان) پېتىر نان بىلەن» داۋاملىشىدىغان خۇداغا باغلانغان تۇرمۇشىمىزنى ئالدىنئالا كۆرسەتكەن يەنە بىر «بېشارەتلىك سۈرەت»تۇر.
روسۇلنىڭ ئاددىي بىرلا جۈملىسىگە قۇلاق سالساق، مۇشۇنداق تۇرمۇش جەريانىنىڭ قانداق بولۇۋاتقانلىقىنى بايقىغىلى بولىدۇ: ــ
«چۈنكى كىم سېنى باشقا بىرسىدىن ئۈستۈن قىلىدۇ؟ ساڭا ئاتا قىلىنغان نەرسىدىن باشقا سەندە يەنە نېمە بار؟ ھەممە ساڭا بېرىلگەن تۇرسا، نېمىشقا «مەندە ئەسلى بار ئىدى» دەپ پەخىرلىنىپ كۆرەڭلەپ كېتىسەن؟» (7:4).
بارلىق ھەقىقەتلەر ئىچىدە بۇ ئەڭ ئاددىلىرىنىڭ بىرى ئەمەسمۇ؟ لېكىن مانا بۇ ھەقىقەتنىڭ ئىنسانىي تەكەببۇرلۇقىنىڭ يىلتىزىنى قانچىلىك چوڭقۇر كېسىپ ئۈزىدىغانلىقىغا قاراڭ! بۇ ھەقىقەتكە قۇلاق سالساقلا بىزدە شۆھرەتپەرەسلىك، بىرمۇ بىھۇدە خام خىيال قالدۇرۇلمايدۇ؛ چۈنكى ھەممە نەرسىمىز، مەيلى «تەبىئىي تالانت» ياكى «روھىي ئىلتىپات» بولسۇن، ھەممىسى خۇدانىڭ ئۆزىدىن كېلىدۇ، شۇڭا بىز ئۇنىڭغىلا بارلىق شان-شەرەپنى كەلتۈرىمىز. كىچىك پېئىللىق بولسا «بىزدە ھېچ تالانت-ئىلتىپات يوق» دېگەنلىك ئەمەس، بەلكى بۇ ئىشلارنىڭ بارلىقى تۈپەيلىدىن تالانت-ئىلتىپات بەرگۈچىگە شان-شەرەپ قايتۇرۇشتىن ئىبارەتتۇر.
3-2:6 «مۇقەددەس بەندىلەرنىڭ دۇنيانى سوراق قىلىدىغانلىقىنى بىلمەمسىلەر؟ ئەگەر دۇنيا سىلەر تەرىپىڭلاردىن سوراققا تارتىلىدىغان بولسا، ئەمدى زىغىرچىلىك ئىشلارنى ھەل قىلىشقا يارىمامسىلەر؟ پەرىشتىلەر ئۈستىدىنمۇ ھۆكۈم چىقىرىدىغانلىقىمىزنى بىلمەمسىلەر؟ ئەمدى بۇ ھاياتتىكى ئىشلارنى ھەل قىلىش قانچىلىك ئىش ئىدى؟»
بۇ بايانغا ئوقۇرمەنلەر بەلكىم خېلى ھەيران قالىدۇ؛ ئۇنىڭغا قارىغاندا، ئىشەنگۈچىلەرنىڭ مەسىھنىڭ دۇنيا ۋە پەرىشتىلەر ئۈستىدىن ھۆكۈم چىقىرىشلىرىغا مەلۇم دەرىجىدە ھەمراھلىقى ياكى ھەمكارلىقى بولىدۇ («زەب.» 149-كۈينىمۇ كۆرۈڭ).
«2كور.» 20:5دە پاۋلۇس «مەسىھنىڭ سوراق تەختى»نى تىلغا ئالىدۇ؛ ئىشەنگۈچىلەرنىڭ ھەممىسى بۇ تەخت ئالدىدا ھېساب تاپشۇرۇپ تېنىدە قىلغان ياخشىلىقى ياكى يامانلىقى بويىچە ئىنئام قوبۇل قىلىدۇ. مەنتىقە بويىچە بۇ سوراق بارلىق باشقا سوراقلاردىن ئاۋۋال يۈز بېرىشى كېرەك. باشقا روسۇللار ۋە پەيغەمبەرلەرنىڭ گۇۋاھلىقلىرى بۇنىڭغا قوشۇلىدۇ ــ «سوراق بولسا خۇدانىڭ ئۆز ئۆيدىكىلىرىدىن باشلىنىدۇ» («1پېت.» 17:4). خۇدانىڭ مۇتلەق پاك-مۇقەددەسلىكىدىكى ئوت ئالدىدا تۇرغانلار ۋە شۇنىڭدەك ئۇنىڭدىن ئۆتۈشى بىلەن ئۆز بارلىق گۇناھلىرىدىن پۈتۈنلەي پاكلاندۇرۇلغانلارلا مۇشۇنداق دەھشەتلىك ئىشلار (دۇنيانى سوراققا تارتىش)غا ھەمراھ بولۇشقا لايىق بولالايدىغان بولىدۇ. ھالبۇكى، بۇ ئىشلارنىڭ بولىدىغانلىقىغا قاراپ، پاۋلۇس زور ئۇلۇغ بىر پرىنسىپنى كۆرسىتىدۇ ــ بىزلەر بۇ دۇنيادىن كەتمەيلا جامائەتتە، ھەتتا جامائەتتىكى ئەڭ ئاددىي ئەزالاردا خۇدانىڭ ھەقىقىي دانالىقى ئاللىقاچان ئايان بولۇشى كېرەكتۇر. ئۇ: «ئاراڭلاردا جېدەللەر پەيدا بولسا، ئۇ نېمە ئۈچۈن؟» دەپ سورايدۇ ــ «جامائەتتىكى ئەڭ ئاددىي كىشىلەرنى بۇ ئىشلارنى ھەل قىلىشقا بېكىتمەمسىلەر؟» (4:6)
ئادەملەر مەسىھنى ھەقىقەتەن ئىزدەپ توۋا قىلغان بولسا ئۇلاردا قانچە چوڭ ئۆزگىرىشلەر ھاسىل بولىدىغانلىقى مۇشۇ يەردە كۆرۈنۈپ تۇرىدۇ؛ ئەخمىقانىلىك دانالىققا ئايلاندۇرۇلىدۇ؛ ھەربىر جامائەت زور پايدىلىق تەربىيە ۋە پاراسەتنىڭ بۇلىقى بولۇشقا ئۆسۈپ چىقىدۇ.
13:6 ««يېمەكلىكلەر ئاشقازان ئۈچۈن، ئاشقازان بولسا يېمەكلىكلەر ئۈچۈندۇر»؛ ئەمما خۇدا ئۇ ۋە بۇ ھەر ئىككىسىنى يوققا چىقىرىدۇ؛ تەن بولسا بۇزۇقلۇق ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى رەب ئۈچۈندۇر؛ رەب تەن ئۈچۈندۇر».
ئوقۇرمەنلەرنىڭ دىققىتىنى بۇ بايانغا تارتماقچىمىز، چۈنكى بىز ياكى باشقىلار ئاغرىپ قالىدىغان بولساق، ئۇ بىزگە قانداق توغرا دۇئا قىلىشىمىزغا يورۇقلۇق بېرىدۇ. ئومۇمىي جەھەتتىن شۇنداق دېيەلەيمىزكى، خۇدانىڭ ئىشەنگۈچى ئۈچۈن بولغان ئىرادىسى روسۇل يۇھاننانىڭ 3-مەكتۇپىدا ئىپادىلىنىدۇ: «قەدىرلىك دوستۇم، روھ-قەلبىڭ ساغلام بولغاندەك، ھەممە ئىشلىرىڭنىڭ ئوڭۇشلۇق ۋە تېنىڭنىڭ سالامەت بولۇشىغا تىلەكداشمەن» (2-ئايەت).
ھالبۇكى، شۇنداق ئەھۋاللار بولىدۇكى، ئىشەنگۈچىلەر كېسەل بولۇپ قېلىشى مۇمكىن. ئۇنداق بولغاندا بىز ھېچ ئويلانمايلا «مېنى ساقايتقايسەن» دەپ تىلەۋەرمەسلىكىمىز كېرەك، بەلكى ئاۋۋال رەبدىن، مەندە سەن بىلەن بولغان ئالاقەمگە توسالغا بولغان، سەل قارىغان گۇناھىم بارمۇ دەپ سورىشىمىز، ئاندىن بار بولسا قولىمىزدىن كەلگىنىچە ئۇنى تۈزىتىشكە ئىنتىلىشىمىز لازىم. مۇشۇنداق قىلغاندىن كېيىن خۇدادىن شىپا-سالامەتلىكنى تىلەشكە بولىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا تونۇپ يېتىشىمىز كېرەككى، رەب بىز چۈشىنەلمەيدىغان يۈكسەك سەۋەبلەر بىلەن بىزنىڭ كېسەل بولۇپ قېلىشىمىزغا بەزىدە يول قويىدۇ («ئايۇپ» 2-باب، «2كور.» 7:12-10). ئەمما بىز ھازىر قاراۋاتقان ئايەت بىزگە شىپا-سالامەتلىكنى تىلەشكە رىغبەت بېرىشى كېرەك؛ بىزنىڭ تەن سالامەتلىكىمىزنى تىلىشىمىزدىكى مەقسەت ئۆز شەخسىي ئارزۇ-ھەۋەسلىرىمىزنى قاندۇرۇش ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى تېنىمىز رەبنىڭ شان-شەرىپىنى كەلتۈرىدىغان ئۈنۈملۈك قورالى بولسۇن ئۈچۈن بولسا، ئەمدى «تەن بولسا..... رەب ئۈچۈن» بولغاندەك، ئوخشاشلا قادىر رەببىمىز «تەن ئۈچۈندۇر» ــ ئۇنىڭ زور كۈچى بىزلەرنىڭ بۇ ئاجىز، زەئىپلىشىۋاتقان ئۆلىدىغان تەن ئەزالىرىمىزدا روھ ئارقىلىق ئىشلىمەكتە («رىم.» 11:8).
7-باب: نىكاھ، ئەر-ئاياللىق، تەنھالىق مەسىلىلىرى ئۈستىدە
بۇ قىسىمدا پاۋلۇس يەنە كورىنتتىكى جامائەتنىڭ بەزى سوئاللىرىغا، يەنى ئەر-ئاياللىق، تەنھالىق مەسىلىلىرى ئۈستىدىكى سوئاللىرىغا جاۋاب بېرىدۇ. بىز بۇنىڭدا ئۆز ئىچىگە ئالغان قىممەتلىك ھەم تولىمۇ ئەمەلىي تەلىم-تەربىيە ئۈچۈن چوڭقۇر مىننەتدار بولۇشىمىزغا توغرا كېلىدۇ. ئەمما بەزى قېرىنداشلار پاۋلۇسنىڭ 10- ۋە 12-ئايەتتىكى: «مەن ئېيتىمەن.. ئەمما مەن ئەمەس... رەب (بۇنى) ئېيتىدۇ...»، «مەن ئېيتىمەن، رەب بۇنى ئېيتقان ئەمەس...» دېگەن سۆزلىرىنىڭ ئەھمىيىتىنى چۈشىنىپ يەتمەيدۇ. شۇلارنى يەنە كۆرەيلى: ــ
(10) «ئەمما نىكاھلانغانلارغا كەلسەك، ئۇلارغا مەن شۇنى تاپىلايمەنكى، ــ (بۇ ئەمەلىيەتتە مېنىڭ تاپىلىغىنىم ئەمەس، يەنىلا رەبنىڭكى)، ئايال ئېرىدىن ئاجراشمىسۇن...»
(12) «قالغانلىرىڭلارغا كەلسەك، مەن شۇنى ئېيتىمەنكى (بۇ رەبنىڭ ئېيتقىنى ئەمەس)، قېرىنداشنىڭ ئېتىقادسىز ئايالى بولسا ۋە ئايالى ئۇنىڭ بىلەن تۇرۇۋېرىشكە رازى بولسا، ئۇ ئۇنى قويۇپ بەرمىسۇن...»
بەزىلەر بۇ ئاخىرقى سۆزلەرنى شەرھىلەپ، پاۋلۇس پەقەت ئۆز ھوقۇقى بىلەنلا بۇ ئىشلارنى ئېيتىۋاتىدۇ، دەيدۇ. بۇ كۆزقاراش ھەقىقەتتىن تولىمۇ يىراق. ئۇ ئەمەلىيەتتە خۇدانىڭ تولۇق ھوقۇقى بىلەن سۆزلەۋاتىدۇ. شۇنداقتىمۇ بىز ئۇنىڭ دېگەنلىرىنىڭ مەنىسىنى چۈشىنىشىمىز كېرەكتۇر.
رەب ئەيسا مەسىھ يەر يۈزىدە تەندە بولغان ۋاقتىدا نىكاھلىق ھەم ئەر-ئاياللىق توغرۇلۇق، مۇسا پەيغەمبەرگە چۈشۈرۈلگەن تەۋرات-قانۇنى تەلەپلىرىدىن ھالقىغان كۆپ تەلىملەرنى بەردى. بۇ تەلىملەرنى مۇنداق يەكۈنلەشكە بولىدۇ: ــ
(1) خۇدا تالاق قىلىشقا ئۆچتۇر. مۇسا پەيغەمبەر خۇدانىڭ يوليورۇقى بىلەن ئىسرائىللارنىڭ تالاق بېرىشىگە يول قويغىنى بىلەن، بۇ رۇخسەت ئۇلارنىڭ تاش يۈرەكلىكى تۈپەيلىدىن ئوتتۇرغا چىققان. بۇلارنىڭ تاش يۈرەكلىكىنى خۇدا ئوبدان بىلەتتى. خۇدانىڭ خاراكتېرىنى ۋە ھەرتەرەپلىك پەزىلەتلىرىنى ئىپادىلەيدىغان بىرەر تولۇق تەلەپنى ئۇلار پەقەت ئاڭلىيالمايتتى ھەم كۆتۈرەلمەيتتى. ئەمما مەسىھ يېتىپ كەلگەندە خۇدانىڭ بارلىق ئەمر-تەلەپلىرىنى قوبۇل قىلالايدىغان يېڭى قەلب ۋە ھاياتنى ئېلىپ كېلىدىغان يېڭى ئەھدە ۋۇجۇدقا كېلىدۇ؛ شۇنىڭ بىلەن كونا تاش يۈرەك مەڭگۈ يوقىغان بولىدۇ. شۇڭا مەسىھگە ئېتىقاد قىلغۇچىلار بىر-بىرىدىن ھەرگىز ئاجراشماسلىقى كېرەك («مات.» 31:5، 1:19-12، «مار.» 1:10-12).
(2) بۇ ئەمرىدىن بىردىنبىر مۇستەسنا بولغىنى: ــ ئەگەر ئېتىقادچى ئەر ياكى ئايال توي قىلغاندىن كېيىن ئاشنىدارچىلىق ياكى شۇنىڭغا ئوخشاش ساداقەتسىزلىك گۇناھلىرىنى سادىر قىلغان بولسا، بۇنداق ئەھۋال ئاستىدا ئاجرىشىش (ئاندىن ئۇۋال قىلىنغان جورىنىڭ باشقا بىر ئېتىقادچى بىلەن توي قىلىشى) بۇ ئەمرنىڭ سىرتىدا بولىدۇ. ئەمما رەب شۇنداق قىلىش زۆرۈر دېمىگەن («مات.» 9:19).
«كورىنتلىقلارغا» دېگەن قىسىمدا روسۇل پاۋلۇس رەب ئەيسا ئۆز تەلىمىدە ئېيتمىغان بىردىنبىر ئەھۋالنى بىر تەرەپ قىلىدۇ ــ دېمەك، ئەسلىدە ئېتىقادسىز بولغان ئەر-ئايالنىڭ بىر جورىسى ئېتىقاد قىلغاندىن كېيىنكى ئەھۋاللار توغرۇلۇق سۆزلەيدۇ. ئىككىسى ئېتىقادىسىز ھالدا توي قىلغان، ئەمما ھازىر بىر جورىسى ئېتىقاد قىلغان (شۇڭا يېڭى، مېھىر-شەپقەتلىك قەلبلىك بولغان) ۋە بىر جورىسى تېخى ئېتىقادسىز (شۇڭلاشقا بەلكىم قاتتىق كۆڭۈللۈك ــ «مات.» 8:19نى يەنە كۆرۈڭ) قالغان بولسا (12-17)، ئىشەنگەن جورىسى ئىشەنمىگەن جورىسىدىن ئايرىلىشى كېرەكمۇ؟ جاۋاب ــ ياق. ئىشەنمىگەن جورا ئەر-ئاياللىق مۇناسىۋىتىدىن رازى بولسا ئىشەنگۈچى ئۇنىڭ بىلەن بىللە تۇرۇشى كېرەك. ئەمما ئىشەنمىگەن جورىسى ئىشەنگەن جورىسنىڭ ئېتىقادىدىن نارازى بولۇپ، ئاۋارىچىلىك چىقىرىپ ئەر-ئاياللىقنى ساقلاشقا ئېتىقادنى تاشلاشنى شەرت قىلسا، ئۇنداقتا ئىشەنگۈچىنىڭ جېدەلسىز ئاجرىشىشقا قوشۇلۇشىغا توغرا كېلىدۇ؛ بۇ ئاجرىشىش ئۆزى چىقىپ كېتىشى ياكى جورىسىنىڭ چىقىپ كېتىشى بىلەن بولىدۇ. ئۇنداق ئەھۋال ئاستىدا «(ئېتىقادچى) قېرىنداش ئاكا-ئۇكىلار، ھەدە-سىڭىللار نىكاھ مەجبۇرىيىتىگە باغلىنىپ قالغان بولمايدۇ» (15). بەزىلەر بۇ سۆزنى، ئۇلارنىڭ بۇ نىكاھنى داۋاملاشتۇرۇش مەجبۇرىيىتى يوق، ئۇنىڭدىن ئامان-تىنچلىق بىلەن ئايرىلسا بولىدۇ؛ ئەمما ئىلگىرىكى جورىسى ئالەمدىن ئۆتمىگۈچە قايتىدىن توي قىلىش ئەركىنلىكى بولمايدۇ، دەپ چۈشىنىدۇ. ئەمما «باغلىنىپ قالغان» دېگەن سۆز 39-40-ئايەتتە ئىشلىتىلگەن يەردە ئوخشاش مەنىدە بولۇشى كېرەك؛ ئاشۇ يەردە «ئېرى ھايات چاغدا ئايالى ئۇنىڭغا باغلانغاندۇر» دېگەنلىكتۇر («باغلانغان» گرېك تىلىدا باشقا سۆز بولسىمۇ ئوخشاش ئۇقۇمنى بىلدۈرىدۇ). 39-40دە ئېرى ئۆلسە، ئايالى خالىسا «رەبدە» باشقىغا تېگىشكە «ئەركىن» بولىدۇ ــ دېمەك، ئۇ رەبنىڭ يوليورۇقى ۋە دانالىقى بىلەن، ئېتىقادچى قېرىنداشقا تېگىشكە ئەركىندۇر. بىز ئوخشاشلا 15-ئايەتتىكى «باغلىنىپ قالغان ئەمەس» دېگەننىمۇ، باشقا بىرسىگە (ئېتىقادچى بولسا) تېگىشكە ئەركىن بولىدۇ، دېگەن مەنىنى كۆرسىتىدۇ، دەپ قارايمىز.
(بۇ تەلىمنىڭ باشقا تەرىپى بولسا، ئىشەنگۈچىلەر (باشقا بىرسىگە تېگەي دېسە) قانداقلا بولمىسۇن باشقا ئىشەنگۈچىگە تېگىشى زۆرۈر («2كور.» 4:6نىمۇ كۆرۈڭ). ئەگەر نىكاھقا مەجبۇرلانغان بولسا ئىشەنگۈچىنىڭ ئەھۋالى بەلكىم 12-17-ئايەتتە كۆرسەتىلگەن ئىشەنمىگەن جورىسى بار بولغان ئەر ياكى ئايالنىڭكىگە ئوخشاش دەپ قاراشقا بولىدۇ).
38-36-ئايەتنىمۇ كۆرەيلى: ــ
«ئەمما ئەگەر بىرسى نىيەت قىلغان قىزغا نىسبەتەن مۇئامىلەمنىڭ دۇرۇس بولمىغان يېرى بار دەپ قارىسا، ئۇ قىز ياشلىق باھارىدىن ئۆتۈپ كەتكەن بولسا، ئىككىسى ئۆزىنى تۇتۇۋالالمىسا، ئۇ خالىغىنىنى قىلسۇن، ئۇ گۇناھ قىلغان بولمايدۇ؛ ئۇلار نىكاھ قىلسۇن. بىراق، بىرسى ئۆز كۆڭلىدە مۇقىم تۇرۇپ، ھېچقانداق ئىشق بېسىمى ئاستىدا بولماي، بەلكى ئۆز ئىرادىسىنى باشقۇرۇپ، كۆڭلىدە نىيەت قىلغان قىزىنى ئەمرىگە ئالماسلىقنى قارار قىلغان بولسا، ياخشى قىلغان بولىدۇ. قىسقىسى، ئۆيلەنگەننىڭ ئۆيلەنگىنىمۇ ياخشى ئىش، ئۆيلەنمىگەننىڭ ئۆيلەنمىگىنىمۇ تېخىمۇ ياخشى ئىش».
بۇ ئايەتلەر ئۈستىدە سەل توختىلىشىمىزغا توغرا كېلىدۇ. چۈنكى بەزىلەر 36-38-ئايەتلەردە كۆزدە تۇتۇلغىنى پاك قىزنىڭ دادىسى ئۇنى «خۇدانىڭ يولىدا كۆپرەك خىزمەت قىلسۇن» دەپ ياتلىق بولۇشقا يول قويمايدۇ، دەيدۇ. ئەمما مۇنداق چۈشەنچىنى مۇمكىن ئەمەس دەپ قارايمىز. چۈنكى خۇدانىڭ يولىدا توي قىلىش پۇرسىتىدىن ۋاز كەچكەن، ئۆزىنى قۇربانلىق قىلغۇچى، «ئۆزىنى تۇتۇۋالغۇچى» كىشى بەرىبىر ئاتا ئەمەس، بەلكى قىز ۋە ئۇنىڭغا ئۆيلەنمەكچى بولغان يىگىت بولىدۇ! ئاتا بۇ ئىشنى قارار قىلغاندىن كېيىن رەبنىڭ خىزمىتىدە تېخىمۇ «كۆڭلى بۆلۈنمىگەن ھالدا» بولۇشى ناتايىن. شۇڭا بىز يۇقىرىقىدەك تەرجىمە قىلدۇق. بەزى ئالىملار يەنە «(پاك) قىز» دېگەننى «تەنھالىق» دەپ تەرجىمە قىلىدۇ. بۇ تەرجىمىنىڭ مۇمكىنچىلىكى بار. بىراق ئاساسىي مەنىسى ئۆزگەرمەيدۇكى، ئەر كىشى ياكى قىز رەبنىڭ خىزمىتىدە كۆپرەك بولاي دەپ توي قىلماسلىققا نىيەت قىلىشتىن ئىبارەت.
2:8 ««مېنىڭ بىلىمىم بار» دەپ ھېسابلىغان كىشى، ئەمەلىيەتتە ھېچنېمىنى تېخى بىلىشكە تېگىشلىك دەرىجىدە بىلمىگەن بولىدۇ».
بۇ كىچىك ئايەت ئۈستىدە توختىلىش پايدىلىقتۇر؛ چۈنكى بۇ ئايەت مەكتۇپتىكى باشقا كۆپ ئايەتلەردەك، كۆزىمىز تېخى يەتمىگەن باشقا دۇنيالارنى كۆرىدىغان بىر دېرىزىنى ئاچىدۇ. پاۋلۇس رەب ئەيسادىن قالسىلا، خۇدانىڭ كالام-ۋەھىيلىرى ئەڭ كۆپ تاپشۇرۇلغان ئىنسان ئىدى. لېكىن ئۇنىڭ بۇ بايانىنى، پەقەت باشقىلارغىلا ئەمەس، بەلكى ئۆزىگىمۇ قارىتىپ ئېيتقان. ئۆزىدە شۇنچە كۆپ ۋەھىي ۋە ئىلىم-بىلىم بولغىنى بىلەن، ئۇ بۇلارنىڭ ھەممىسىنى دېڭىزنىڭ بىر تامچىسى، خالاس، دەيدۇ.
خۇدا بىزگە شۇنچە مول بىلىم ۋە ۋەھىيلەرنى كۆرسەتكەنلىكى ئۈچۈن بىز ئۇنىڭغا مىڭ تەشەككۈر ئېيتىمىز؛ ئەمما بىز بۇنىڭدىن شۇنى چۈشىنىمىزكى، بىز ھەقىقەتتە پەقەت ئۇلۇغ ئوكياننىڭ قىرغىقىدا تۇرۇۋاتىمىز، ئۇنىڭ چوڭقۇر تەگلىرىگە چۆمۈشنى تېخى ھېچ باشلىمىدۇق. بىز ھەرگىز ئەخمەقلەرچە كۆرەڭلەپ كەتمەسلىكىمىز ئۈچۈن، خۇدا بىزگە شۇنداق بىر ئاڭنى بەرگەي!
12-1:10 «بېشارەتلىك ۋەقەلەر» ــ ئىسرائىللارنىڭ مىسىردىن چىقىپ، چۆل-باياۋاندىن ئۆتكەندىكى ۋەقەلەردىن ساۋاق ئېلىشى
بۇ ساۋاقلار ۋە «بېشارەتلىك سۈرەتلەر»نى ئوبدانراق چۈشىنىش ئۈچۈن ئوقۇرمەن تەۋرات «مىس.» 12-17-باب، 32-33-باب، «چۆل.» 11-، 20-، 21-بابلارنى ئاۋۋال ئوقۇسا كۆپ ياردىمى بولىدۇ.
پەيغەمبەرلەرنىڭ كەلگۈسىدىكى مۇھىم ئىشلارنى بىزگە سۆز بىلەن ئالدىنئالا كۆرسىتىدىغانلىقى تۇرغان گەپ. ئەمما مۇشۇ يەردە پاۋلۇس بىزگە، خۇدا ئۆزى بەزى ۋەقەلەرنىڭ يۈز بېرىشىنى شۇنداق ئورۇنلاشتۇرۇپ بېكىتكەنكى، بۇ ۋەقەلەر كەلگۈسى زامانلاردا تېخىمۇ ئۇلۇغ ئىش-ۋەقەلەرنى ئالدىنئالا كۆرسىتىدىغان بىرخىل «بېشارەتلىك سۈرەت» بولىدۇ، دەيدۇ. «ئەمدى بۇ ۋەقەلەرنىڭ ھەممىسى ئۇلارنىڭ (ئىسرائىللارنىڭ) بېشىغا بېشارەتلىك مىساللار سۈپىتىدە چۈشكەن ۋە ئاخىرقى زامانلار بېشىمىزغا كېلىۋاتقان بىزلەرنىڭ ئۇلاردىن ساۋاق-ئىبرەت ئېلىشىمىز ئۈچۈن خاتىرىلەنگەنىدى».
پاۋلۇس ئىسرائىلنىڭ بېشىغا نۇرغۇن ئىشلارنىڭ كېلىشىنىڭ تۈپ سەۋەبى، كەلگۈسىدىكى جامائەتنىڭ شۇلاردىن ساۋاق-ئىبرەت ئېلىشى ئۈچۈندۇر، دەيدۇ! «بېشارەتلىك سۆزلەر»نى بېرەلەيدىغان پەقەت خۇدا، ئەلۋەتتە؛ ئەمما «بېشارەتلىك ۋەقە»لەرنى يۈز بەرگۈزۈشىدە ئۇنىڭ ئۇلۇغلۇقى تېخىمۇ روشەن كۆرۈنگەن ئەمەسمۇ!
مۇسا ۋە ئىلياس پەيغەمبەرلەر رەب ئەيسانىڭ ئۆلۈمىگە يېقىن ئۇنىڭ بىلەن كۆرۈشكەن («مات.» 17-باب، «ماركۇس» 9-باب، «لۇقا» 9-باب)؛ ئۇلارنىڭ مۇزاكىرە قىلغان مۇھىم تېمىسى ئۇنىڭ ئۆلۈمى بولغان. شۇ يەردە ئۇنىڭ ئۆلۈمىنى تەسۋىرلىگەن سۆز بولسا «چىقىش» ئىدى («لۇقا» 31:9). گرېك تىلدا «ئەكسودۇس» دېيىلىدۇ. بۇ ئالاھىدە سۆز تەۋراتتىكى «مىسىردىن چىقىش»نى كۆرسىتىدۇ. مانا ئۇ ئىسرائىلنىڭ مىسىردىكى قۇللۇقتىن قۇتۇلۇپ، خۇدا بېكىتكەن يېڭى يېتەكچى (مۇسا) ئارقىلىق ئازادلىققا چىقىشىدىكى ۋەقەلەرنىڭ مەنىسىنى چۈشىنىشكە بىر ئاچقۇچتۇر. مانا بۇلارنىڭ ھەممىسى مەسىھدە بولغان تېخىمۇ ئۇلۇغ قۇتقۇزۇلۇشنى كۆرسەتكەن «بېشارەتلىك ۋەقە» بولىدۇ؛ بۇ ئىككىنچى «چىقىش» خۇدانىڭ خەلقىنىڭ مەسىھنىڭ يېتەكچىلىكىدە مىسىردىن ئەمەس، بەلكى گۇناھ ۋە شەيتاننىڭ قۇللۇقىدىن قۇتۇلۇپ خۇدانىڭ پادىشاھلىقىدىكى ئەركىن-ئازادلىققا چىقىشتىن ئىبارەت.
خۇدانىڭ «مىسىردىن چىقىش»تا يۇرگۈزگەن ئۈچ قۇتقۇزغۇچى ۋاسىتىسى مۇنداق: ــ
(ئا) قوزىنىڭ قېنى (پاۋلۇس مۇشۇ يەردە بۇ توغرۇلۇق توختالمايدۇ، ئەمما «1پېت.» 19:1نى كۆرۈڭ). («مىس.» 7:12، 13)
(ئە) كۈندۈزدە بۇلۇت، كېچىدە ئوت تۈۋرۈكى («مىس.» 21:13-22).
(ب) قىزىل دېڭىز؛ ئىسرائىل ئۇنىڭدىن ئۆتۈپ قۇتقۇزۇلغان، مىسىرلىقلار ئۇنىڭدا غەرق بولغان («مىس.» 14-باب).
بۇ ئۈچ ۋاسىتە، شۈبھىسىزكى، تۆۋەندىكىلەرنى ئىپادىلەيدۇ: ــ
(ئا) مەسىھنىڭ قېنى؛ (ئە) مۇقەددەس روھ؛ (ب) مەسىھنىڭ ئۆلۈمى. بىزنىڭ گۇناھلىرىمىز «خۇدانىڭ قۇربانلىق قوزىسى» بولغان مەسىھنىڭ قېنى بىلەن كەچۈرۈم قىلىنىدۇ، مەسىھنىڭ ئۆلۈمى ۋە مۇقەددەس روھنىڭ كۈچ-قۇدرىتى بىلەن بىز قايتىدىن يېڭى ھاياتقا تۇغۇلىمىز؛ بۇ يېڭى ھاياتتا ئىنساننىڭ جېنىغا بولغان دۈشمەنلىرى، يەنى گۇناھ، ئىبلىس، جىنلار كۈچسىز قالدۇرۇلىدۇ. پىرەۋن قىزىل دېڭىز ئارقىلىق كۈچ-قوشۇنسىز قالدۇرۇلغان؛ مەسىھنىڭ ئۆلۈمى ئارقىلىق شەيتانمۇ ئېتىقادچىنى باشقۇرغۇدەك كۈچىدىن قالدۇرۇلىدۇ.
(2-1:10) «چۈنكى، ئى قېرىنداشلار، مەن سىلەرنىڭ ئاتا-بوۋىلىرىمىزنىڭ ھەممىسىنىڭ بۇلۇت ئاستىدا يۈرگەنلىكىدىن ۋە ھەممىسىنىڭ دېڭىزدىن ئۆتۈپ ماڭغانلىقىدىن خەۋەرسىز يۈرۈشۈڭلارنى خالىمايمەن؛ ئۇلارنىڭ ھەممىسى بۇلۇتتا ھەم دېڭىزدا مۇسانىڭ يېتەكچىلىكىگە چۆمۈلدۈرۈلگەن...»
مانا بۇ «قايتىدىن تۇغۇلۇش»نى كۆرسىتىدىغان ۋە شۇنىڭدەك «سۇغا چۆمۈلدۈرۈلۈش» ھەم «روھقا چۆمۈلدۈرۈلۈش»نىڭ مەنىسىنى بىلدۈرىدىغان بۈيۈك «بېشارەتلىك سۈرەت»تۇر. «چۆمۈلدۈرۈش» بولسا ھەردائىم زور كۈچلۈك بىر ئۆزگىرىشنى كۆرسىتىدۇ. ئىسرائىلنىڭ پۈتكۈل ئەھۋالى ئۆزگەرتىلدى؛ ئۇلار كونا قۇلدار زومىگەرنىڭ ئىلكىدىن چىقىپ، خۇدانىڭ ئەھدىسىدە بېكىتىلگەن، مۇسا پەيغەمبەرنىڭ يېتەكچىلىكى ئاستىدا يېڭى ھاياتقا چىقتى. ئىسرائىلنىڭ «دېڭىزغا چۆمۈلدۈرۈلۈش»ى بىزنىڭ مەسىھنىڭ ئۆلۈمىگە چۆمۈلدۈرۈلۈشىمىزنى بىلدۈرىدۇ. شۇڭا بىز سۇغا چۆمۈلدۈرۈلۈش ئارقىلىق ۋە خۇدانىڭ روھى (بۇلۇت ۋە ئوت)نىڭ ۋاسىتىسى ۋە چۆمۈلدۈرۈلۈشى بىلەن بىز شەيتاننىڭ ئىلىك-ئاسارەتلىرىدىن قۇتقۇزۇلۇپ خۇدانىڭ يېڭى ئەھدىسىدە بېكىتىلگەن مەسىھنىڭ يېتەكچىلىكى ئاستىدا يېڭى ھاياتقا، شۇنداقلا ئۇنىڭ مېھىر-مۇھەببىتىدىن بەھرىمەن بولۇشقا چىقىمىز.
«سىلەر بىلمەمسىلەر؟ ھەرقايسىمىز مەسىھ ئەيساغا كىرىشكە چۆمۈلدۈرۈلگەن بولساق، ئۇنىڭ ئۆلۈمى ئىچىگە چۆمۈلدۈرۈلدۇق» («رىم.» 2:6).
(4-3:10) «ئۇلارنىڭ ھەممىسى ئوخشاش روھىي تائامنى يېگەن («ماننا» ــ («مىس.» 16-باب)، ھەممىسى ئوخشاش روھىي ئىچىملىكنى ئىچكەن؛ چۈنكى ئۇلار ئۆزلىرىگە ھەمراھ بولۇپ ئەگىشىپ يۈرگەن روھىي ئۇيۇلتاشتىن ئىچەتتى (ئەمەلىيەتتە، مۇشۇ ئۇيۇلتاش مەسىھنىڭ ئۆزى ئىدى)».
(«مىس.» 1:17-7نى كۆرۈڭ). ئىسرائىل چۆل-باياۋاندا بولغان سەپەرلىرىدىمۇ جامائەتنى كۆرسىتىدىغان بىر سۈرەت ئىدى. بۇ سۈرەت بولسا جامائەتنىڭ خۇدا تەرىپىدىن ئۆز كالام-سۆزلىرى ۋە ئۈزۈلمەس ئالاقىسى بىلەن ئوزۇقلىنىدىغانلىقىغا، مەسىھنىڭ ئۆزىدىن مۇقەددەس روھ ئارقىلىق ئىچىدىغانلىقىغا كۈچلۈك ئىپادە بولىدۇ («يۇھ.» 14:4، 35:6، 37:7-38، «1كور.» 13:12).
ئادەمنى ھەيران قالدۇرىدۇكى، ئىسرائىللاردا پەقەت ئۇلارنى يېتەكلەيدىغان «بۇلۇتلۇق، ئوتلۇق تۈۋرۈك»لا بولۇپ قالماي، يەنە ئۇلارنىڭ ئۇسسۇزلۇقىنى قاندۇرىدىغان، ئۇلارغا ئەگىشىپ ماڭىدىغان «روھىي ئۇيۇلتاش»مۇ بار ئىدى!
(5:10) «شۇنداقتىمۇ، خۇدا ئۇلارنىڭ كۆپىنچىسىدىن رازى بولمىغانىدى؛ چۈنكى «ئۇلارنىڭ جەسەتلىرى چۆل-باياۋاندا چېچىلىپ قالغان»».
گەرچە بۇنداق ئۇلۇغ قۇتقۇزۇلۇشلار ۋە چەكسىز تەمىنلەشلەر بولغان بولسىمۇ، شۇنداق خەتەرلەر يەنىلا مەۋجۇت بولىدۇكى، ئىنسانلار مەنبەلەرنىڭ مەنبەسى بولغۇچىدىن تېنىپ كېتىشىمۇ مۇمكىن! تۆۋەندىكى مىساللاردا بۇ تەرەپلەر تەكىتلىنىدۇ: ــ
(6:10) «ئەمما بۇ ئىشلار ئۇلارنىڭ بېشىغا بىزلەرگە مىسال-بېشارەت بولسۇن ئۈچۈن چۈشكەنىدى؛ بۇنىڭدىن مەقسەت بىزنىڭ ئۇلارنىڭ يامان ئىشلارغا ھەۋەس قىلغىنىدەك ھەۋەس قىلماسلىقىمىز ئۈچۈندۇر».
(7:10) «سىلەر يەنە ئۇلارنىڭ بەزىلىرىگە ئوخشاش بۇتقا چوقۇنىدىغانلاردىن بولماڭلار؛ بۇلار توغرۇلۇق: «خەلق يەپ-ئىچىشكە ئولتۇردى، ئاندىن كەيپ-ساپاغا تۇردى» دەپ پۈتۈلگەن».
(«مىس.» 6:32)
(8:10) «بىز يەنە ئۇلارنىڭ بەزىلىرىنىڭ بۇزۇقچىلىق قىلغىنىدەك بۇزۇقچىلىق قىلمايلى؛ شۇ ۋەجىدىن ئۇلاردىن يىگىرمە ئۈچ مىڭ كىشى بىر كۈندىلا ئۆلدى».
(بۇ ۋەقە «چۆل.» 5:21-9دە خاتىرىلىنىدۇ)
(9:10) «يەنە ئۇلارنىڭ بەزىلىرىنىڭ مەسىھنى سىنىغىنىدەك ئۇنى سىنىمايلى؛ شۇ سەۋەبتىن ئۇلار يىلانلارنىڭ چېقىشى بىلەن ھالاك بولدى».
(«چۆل.» 5:21-9)
(10:10) «يەنە ئۇلارنىڭ بەزىلىرى ئاغرىنغاندەك ئاغرىنىپ قاقشىماڭلار ــ نەتىجىدە، ئۇلار جان ئالغۇچى پەرىشتە تەرىپىدىن ئۆلتۈرۈلدى».
(«چۆل.» 41:16-50)
(12-11:10) «ئەمدى بۇ ۋەقەلەرنىڭ ھەممىسى ئۇلارنىڭ بېشىغا بېشارەتلىك مىساللار سۈپىتىدە چۈشكەن ۋە ئاخىرقى زامانلار بېشىمىزغا كېلىۋاتقان بىزلەرنىڭ ئۇلاردىن ساۋاق-ئىبرەت ئېلىشىمىز ئۈچۈن خاتىرىلەنگەنىدى. شۇنىڭ بىلەن «مەن ئېتىقادتا چىڭ تىرەپ تۇرماقتىمەن» دېگەن كىشى ئۆزىنىڭ يىقىلىپ كېتىشىدىن ھېزى بولسۇن!».
يەپ-ئىچىشگە باغلىق پرىنسپلار (25:10-1:11)
ئىنجىلدا يەپ-ئىچىشىمىزدە خۇداغا شان-شەرەپ كەلتۈرۈلسۇن دەپ بىرنەچچە پرىنسىپلار بىزگە تاپشۇرۇلغان. ئۇلاردىن ئۈچىنى تۆۋەندىكىدەك يەكۈنلىسەك پايدىسى بولۇپ قالار.
پرىنسىپ (1): ــ ئېتىقاد ۋە ئەركىنلىك
ئەگەر ئىمان-ئىشەنچ بىلەن خۇداغا تەشەككۈر ئېيتساق، ھەرقانداق تائاملارنى يېگىلى بولىدۇ.
(26-25:10) «گۆش بازىرىدا سېتىلغان ھەربىرنەرسىنى ۋىجدانىڭلارنى دەپ ئولتۇرماي، ھېچنېمىنى سۈرۈشتە قىلماي يەۋېرىڭلار. چۈنكى «جاھان ۋە ئۇنىڭغا تولغان ھەممە مەۋجۇداتلار پەرۋەردىگارغا مەنسۈپتۇر» دەپ پۈتۈلگەن».
«مار.» 14:7-23دە رەب ئەيسا ئىنساننى نېمە ئىشلارنىڭ بۇلغايدىغانلىقىنى ۋە نېمە ئىشلارنىڭ بۇلغىمايدىغانلىقىنى كېسىپ بايان قىلدى: ــ
«ئاندىن ئەيسا خالايىقنى يەنە يېنىغا چاقىرىپ، ئۇلارغا:
ــ ھەممىڭلار ماڭا قۇلاق سېلىڭلار ۋە شۇنى چۈشىنىڭلاركى، ئىنساننىڭ سىرتىدىن ئىچىگە كىرىدىغان نەرسىلەرنىڭ ھېچقاندىقى ئۇنى ناپاك قىلمايدۇ، بەلكى ئۆز ئىچىدىن چىقىدىغان نەرسىلەر بولسا، ئۇلار ئىنساننى ناپاك قىلىدۇ. ئاڭلىغۇدەك قۇلىقى بارلار بۇنى ئاڭلىسۇن! ــ دېدى.
ئۇ خالايىقتىن ئايرىلىپ ئۆيگە كىرگەندە، مۇخلىسلىرى ئۇنىڭدىن بۇ تەمسىل ھەققىدە سورىدى. ئۇ ئۇلارغا:
ــ سىلەرمۇ تېخىچە چۈشەنمەي يۈرۈۋاتامسىلەر؟! سىرتتىن ئىنساننىڭ ئىچىگە كىرىدىغان ھەرقانداق نەرسىنىڭ ئۇنى ناپاك قىلالمايدىغانلىقىنى تونۇپ يەتمەيۋاتمامسىلەر؟ سىرتتىن كىرگەن نەرسە ئىنساننىڭ قەلبىگە ئەمەس، ئاشقازىنىغا كىرىدۇ، ئاندىن ئۇ يەردىن تەرەت بولۇپ تاشلىنىدۇ، ــ دېدى (ئۇ بۇ گەپنى دېيىش بىلەن، ھەممە يېمەكلىكلەرنى ھالال قىلىۋەتتى).
ئۇ يەنە سۆز قىلىپ مۇنداق دېدى:
ــ ئىنساننىڭ ئىچىدىن چىقىدىغىنىلا، ئىنساننى ناپاك قىلىدۇ. چۈنكى شۇلار ــ يامان نىيەتلەر، جىنسىي بۇزۇقچىلىقلار، زىناخورلۇق، قاتىللىق، ئوغرىلىق، ئاچكۆزلۈك، رەزىللىكلەر، ئالدامچىلىق، شەھۋانىيلىق، ھەسەتخورلۇق، تىل-ئاھانەت، تەكەببۇرلۇق ۋە ھاماقەتلىكلەر ئىنساننىڭ ئىچىدىن، يەنى ئۇنىڭ قەلبىدىن چىقىدۇ ــ بۇ رەزىل ئىشلارنىڭ ھەممىسى ئىنساننىڭ ئىچىدىن چىقىپ، ئۆزىنى ناپاك قىلىدۇ»
مەسىھ ئەيسا مۇشۇ سۆزنى قىلغاندىن باشلاپ، ھەرقانداق ئىشەنگۈچى، يەھۇدىي بولسۇن، «يات ئەللەر»دىن بولسۇن، ئۇلاردىن مۇسا پەيغەمبەرگە چۈشۈرۈلگەن قانۇننىڭ تائام پەرھىزلىرى (مەسىلەن ئات، چوشقا، تۆگە قاتارلىقلارنىڭ گۆشىنى ھارام ھېسابلاش)گە بويسۇنۇش تەلەپ قىلىنغان ئەمەس.
بۇ پرىنسىپ روسۇل پاۋلۇس تەرىپىدىن قايتىلىنىدۇ، مەسىلەن «رىم.» 14:14دە: «رەببىمىز ئەيسادا بولغانلىقىمدىن شۇنىڭغا قەتئىي ئىشەندۈرۈلۈپ بىلىمەنكى، ھەرقانداق نەرسە ئۆزلىكىدىن ھارام ئەمەستۇر؛ لېكىن بىر نەرسىنى ھارام دەپ قارىغان كىشى ئۈچۈن، ئۇ ئۇنىڭغا ھارامدۇر...».
يەنە «رىم.» 22:14-23دە: «سېنىڭ مەلۇم بىر ئىشنى قىلىشقا ئىشەنچىڭ بارمۇ؟ ئەمدى بۇ ئىشەنچ خۇدا بىلەن سېنىڭ ئاراڭدىكى ئىشتۇر. ئۆزى قىلىۋاتقان ئىشنى توغرا دەپ قارىغان، شۇنىڭدىن ۋىجدانىمۇ ئەيىبكە بۇيرۇلمىغان كىشى نېمىدېگەن بەختلىك-ھە! لېكىن يېمەكلىكتىن گۇمانلىنىپ تۇرۇپ يەنە شۇنى يېگەن كىشى ئەيىبكە بۇيرۇلىدۇ، چۈنكى بۇنى ئىشەنچ بىلەن يېمىگەن. ئىشەنچتىن بولمىغان ھەرقانداق ئىش گۇناھتۇر»
«1تىم.» 4-بابتىن: «چۈنكى خۇدا ياراتقان ھەممە نەرسە ياخشىدۇر، ئۇلار تەشەككۈر بىلەن قوبۇل قىلىنسا، ئۇلارنىڭ ھېچقايسىسىنى چەكلەپ رەت قىلىشقا بولمايدۇ. چۈنكى ئۇلار خۇدانىڭ سۆزى ۋە ئىنسانلارنىڭ دۇئاسى بىلەن ھالال قىلىنىدۇ. بۇ نەسىھەتلەرنى قېرىنداشلارنىڭ سەمىگە سالساڭ، مەسىھ ئەيسانىڭ ياخشى خىزمەتكارى بولغان بولىسەن. شۇنداقلا، ئۆزۈڭنىڭ ئەستايىدىل ئەگەشكەن ئېتىقادتىكى ۋە ساغلام تەلىملەردىكى سۆزلەر بىلەن قۇۋۋەتلەندۈرۈلگەنلىكىڭ ئايان بولىدۇ... بۇ ئىشلارنى جامائەتكە تاپىلىغىن ۋە ئۆگەتكىن» (4-6، 11).
پرىنسىپ (2): ــ ئېتىقادتا ئاجىز بولغانلارغا كۆيۈنۈش
ئىشەنگۈچىلەرنىڭ ھەرقانداق تائاملارنى يېيىشىگە ئەركىنلىكى بولغىنى بىلەن، باشقا ئىشلارغىمۇ كۆڭۈل بۆلۈشىمىزگە توغرا كېلىدۇ. بۇ ئىشلارنى روسۇل پاۋلۇس «رىملىقلارغا» 14-بابتا ۋە بۇ خەتتىكى 8-بابتا كۆرسىتىدۇ. بۇلارنى يەكۈنلىسەك، خالىغان تائاملارنى يېيىشكە ئەركىن بولدۇق دەپ ئىشەنسەكمۇ، باشقا ئىشەنگۈچىلەرگە ھەرىكەتلىرىمىز تۈپەيلىدىن ئازار بېرىپ قويغۇدەك ياكى ئۇلارنىڭ ئىمانىنى ئاجىز قىلىپ قويغۇدەك بولساق، بىز شۇ قېرىندىشىمىزغا ئازغىنە مېھىر-مۇھەببىتىمىز بولسىلا ئۇ تاماقنى يېمەسلىكىمىز كېرەك.
چۈشىنىشىمىز كېرەككى، «ئېتىقادتا ئاجىز بولغانلار» بولسا بەزىدە ئىنتايىن كۈچلۈك پىكىردە، مەسىلەن، نېمە نەرسىلەرنى ئىچكىلى ياكى يېگىلى بولىدۇ دېگەن كۈچلۈك پىكىردە بولۇشىمۇ مۇمكىن! «چوشقا گۆشىنى يېگىلى بولمايدۇ» دېگەن بىرسى بىزنىڭ جامائىتىمىزگە قاتناشقان بولسا، ئۇلارنىڭ ئالدىدا چوشقا گۆشىنى يېسەك، ئۇلارنىڭ كۆڭلىگە سوغۇق سۇ سەپكەن بولىمىز، ئۇنداقتا بىزدە قانداقمۇ مۇھەببەت بار دېگىلى بولسۇن؟ ھەرقانداق مېھمانلار داستىخىنىمىزدا خاتىرجەم ئولتۇرسۇن دەپ ئۆيىمىزدە مۇسۇلمانچە تائاملار توغرۇلۇق بولغان پەرھىزلەرنى تۇتساق بىزگە نېمە زىيان كېلىدۇ؟ بىرسىنىڭ (ئىشەنگۈچى بولسۇن، بولمىسۇن) شاراب ئىچىشكە خۇمارى بولغان، شۇنىڭدەك مەست بولۇشقا ئاسانلا ئازدۇرۇلىدىغان بولسا، ئۇنداق كىشىنىڭ ئالدىدا شاراب ئىچىش پۈتۈنلەي ئەقىلسىزلىك ھەم ئۇنىڭغا قىلىنغان دۈشمەنلىكتۇر؛ چۈنكى ئۇنداق كىشى ئىشەنگۈچىنىڭ شاراب ئىچكەنلىكىنى كۆرسە بۇ ئىش ئۇنى ھاراق ئىچىشكە ئاداشتۇرۇشى مۇمكىن.
پرىنسىپ (3): ــ ئىشەنمىگەنلەرگە، شۇنىڭدەك جامائەتنىڭ گۇۋاھلىقىغا كۆڭۈل بۆلۈش
«ئەمما ئېتىقاد قىلمىغانلارنىڭ بىرەرسى سېنى زىياپەتكە تەكلىپ قىلسا ۋە كۆڭلۈڭ تارتسا، ئالدىڭغا قويۇلغان ھەممىنى ۋىجدانىڭنى دەپ ئولتۇرماي يەۋەر؛ ئەمما بىرسى ساڭا: «بۇ بۇتلارغا ئاتالغان قۇربانلىق تائامى» دېسە، ئۇنداقتا ئۇنى يېمە؛ نېمىشقا دېسەڭ، بۇ ئىشنى ساڭا ئېيتقان ئادەمنىڭ سەۋەبى ئۈچۈن، شۇنداقلا ۋىجداننىڭ سەۋەبى ئۈچۈندۇر؛ مەن دېگەن ۋىجدان سېنىڭكى ئەمەس، بەلكى ھېلىقى كىشىنىڭ ۋىجدانى؛ مېنىڭ ئەركىنلىكىمگە باشقىلارنىڭ ۋىجدانى تەرىپىدىن يامان دەپ باھا بېرىلىشىنىڭ نېمە ھاجىتى؟ مەن تەشەككۈر ئېيتىپ يېسەم، تەشەككۈر ئېيتقان نەرسىنى دۇرۇس يېگىنىم تۈپەيلىدىن يامان دەپ قارىلىشىمنىڭ نېمە ھاجىتى؟» (27:10-30).
28-ئايەتتە سوئال سورىغان كىشى، ئەگەر ئېتىقادچى دوستىنىڭ «بۇتلارغا ئاتالغان قۇربانلىق تائامى»نى يەۋەرگىنىنى كۆرسە، ھەرخىل خىيالدا بولۇشى مۇمكىن، مەسىلەن: ــ
(1) بۇ ئادەم ئۆز ئېتىقادىغا نىسبەتەن سەمىمىي ئەمەس؛
(2) بۇ ئادەم ئېتىقاد قىلغان مەسىھ مېنىڭ جاپا تارتىشىمغا ئەرزىمەيدۇ؛
(3) بۇ ئادەم ئېتىقاد قىلغان مەسىھ ھەرخىل بۇتلارغا چوقۇنۇشقىمۇ يول قويىدىكەن.
مېھىر-مۇھەببەتنىڭ تۈرتكىسىدىن (باشقىلاردىن قورقۇش سەۋەبىدىن ئەمەس) بىز پەقەت ئۆزىمىزنىڭ نېمىنى خالايدىغانلىقىمىزغىلا ئەمەس، بەلكى باشقىلارنىڭ ھەرىكەتلىرىمىزگە قانداق قارايدىغانلىقى، ھەرىكەتلىرىمىزنىڭ نەتىجىسىدە ئۇلارنىڭ مەسىھ توغرۇلۇق نېمە ئويلايدىغانلىقىغا كۆڭۈل قويۇشىمىزغا توغرا كېلىدۇ. بىرسى: «مەسىھگە ئىشەنگەن كىشىلەر موللا دۇئا قىلغان تاماقنى يېمەسلىكى كېرەك» دەپ ئويلىغان بولسا مەسىھگە ئىشەنگەن كىشى ئەڭ ياخشىسى ئۇنىڭدىن يېمەسلىكى كېرەك؛ تاكى بىرىنچى كىشى موللىنىڭ دۇئاسىنىڭ گۆشكە ھېچقانداق تەسىر كۆرسىتەلمەيدىغانلىقىنى چۈشەنگۈچە يەۋېرمەسلىكىمىزغا توغرا كېلىدۇ. جەنۇبىي شىنجاڭدا سۇفىلار ئارىسىدا «مەڭگۈلۈك ھايات ئاتا قىلغۇچى تائام» دەيدىغان بىرخىل ئالاھىدە تائامغا خۇراپىيلارچە ئىشەنگەنلەر بار؛ بىزگە نېسبەتەن ئۇ پەقەت تاماق خالاس، بىراق شۇنداق كىشىلەر ئالدىدا شۇ تاماقنى يېسەك، ئۇلار «مانا، مەسىھگە ئىشەنگەن كىشىلەرمۇ بۇ تاماققا ئىشىنىدىكەن» دەپ ئويلاپ قالىدۇ.
بارلىق ئىشلاردا بىزنىڭ تۈرتكىمىز باشقىلارغا «مەلۇم تائامنى يېيىش ياكى يېمەسلىكىنىڭ ئىنسان قەلبىدىكى ھېچنەرسىنى ئۆزگەرتەلمەيدىغان»لىقىنى ئېنىق چۈشەندۈرۈش ئۈچۈن بولۇشى كېرەك، ئۇلار ئەكسىچە بارلىق ھەرىكەتلىرىمىز ئارقىلىق شۇنى چۈشەنسۇنكى، ئىنسانلارنىڭ قەلبىنى بىردىنبىر ئۆزگەرتكۈچى مەسىھ ئەيسادۇر!
16-1:11 «باشنى يېپىش» ۋە «باشلىق» توغرۇلۇق
مۇشۇ يەردە بۇ بابتىكى پەقەت بىرنەچچە ئايەت ئۈستىدە توختىلىمىز. مۇشۇ قىسىمنى ئوقۇغان بەزىلەر بەلكىم پۈتۈنلەي خاتالىشىپ: «پاۋلۇس ئەر كىشى ئايالدىن ئەۋزەل دەپ تەلىم بېرىدۇ» دېگەن خۇلاسىگە كېلىدۇ. ئۇنداق ئوي-خىياللار بىزنىڭ خۇدانىڭ ئوي-نىيەتلىرىگە شۇنچە ئاز چۆمگەنلىكىمىزنى ئىسپاتلايدۇ. مەسىھنىڭ روسۇللىرى بىر قېتىم ئۆزئارا ئارىمىزدا قايسى ئەڭ ئۇلۇغ دەپ تالاش-تارتىش قىلىشقىنىدا، ئەيسا ئۇلاردىن: «كىم مەرتىۋىلىك؟ داستىخاندا ئولتۇرغىنىمۇ ياكى ئۇنى كۈتكىنىمۇ؟» ــ دەپ سورايدۇ، ئاندىن ئۆزىنىڭ ئۇلارنىڭ ئارىسىدىكى خىزمەتكارغا ئوخشاش ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىدۇ (لۇقا 24:22-27): ــ «ئەللەردىكى پادىشاھلار قول ئاستىدىكى خەلق ئۈستىدىن بۇيرۇقۋازلىق قىلىپ ئىدارە قىلىدۇ، ئۇلارنىڭ ئۈستىدىكى ھوقۇقدارلىرى «خەلقپەرۋەر» دەپ ئاتىلىدۇ. بىراق سىلەر شۇنداق بولماڭلار؛ بەلكى ئاراڭلاردىكى ئەڭ مەرتىۋىلىكى ئۆزىنى ئەڭ كىچىكىدەك ھېسابلىسۇن ۋە يېتەكچى بولغانلار ھەممەيلەنگە خىزمەتكاردەك بولسۇن. زادى كىم مەرتىۋىلىك؟ داستىخاندا ئولتۇرغانمۇ ياكى داستىخاندىكى كۈتكۈچىمۇ؟ داستىخاندا ئولتۇرغىنى ئەمەسمۇ؟ بىراق مەن بولسام ئاراڭلاردا خىزمىتىڭلاردا بولغۇچى كۈتكۈچىدەكتۇرمەن».
گەپ شۇكى، خۇدانىڭ پادىشاھلىقىدا «ئۈستۈنلۈك»نى ياكى «ئۇلۇغلۇق»نى ئۆلچىگىلى بولسا (ۋە ئۇنداق «ئۆلچەش»نىڭ قانداقتۇر بىر مەنىسى بار بولسا) ئۇنداقتا ئادەمنىڭ ئۇلۇغلۇقى باشقىلارنىڭ خىزمىتىدە بولۇشتىكى ئىقتىدارى بىلەن ئۆلچىنىدۇ؛ دەرۋەقە، بىزنىڭ «ئۈستۈنلۈك» ياكى «ئۇلۇغلۇق» دېگەن ئىشلار بىلەن كارىمىز بولماسلىقى كېرەك («مات.» 1:18-6نىمۇ كۆرۈڭ). شۇنىڭدەك ئەر كىشىنىڭ ئۆز ئايالىغا ياكى جامائەتتە ئەركەك قېرىنداشلارنىڭ قىز-ئايال قېرىنداشلارغا «باش» بولۇشى، ئۇلارغا زۇلمەت-مۇستەبىتلىك قىلىش ئۈچۈن ئەمەس؛ بەلكى مەسىھ ئۆزى جامائەتكە قانداق «باش» بولغان بولسا (يەنى، ئۇنىڭغا كۆيۈنۈپ، سۆيۈپ ئۇنىڭدىن دائىم خەۋەر ئالىدىغان)، ئەر كىشىلەرمۇ ئۆزىگە تايىنىدىغان (جامائەتتە بولسۇن، ئائىلىدە بولسۇن) قىز-ئاياللارغا، بولۇپمۇ ئەر كىشى ئۆز ئايالىغا شۇنداق مۇئامىلىدە بولۇشى كېرەك («ئەف.» 28:5-29). پېترۇسنىڭ بىرىنچى مەكتۇپىدا جامائەتتىكى ھەممەيلەننى «ھەممىڭلار بىر-بىرىڭلارغا نىسبەتەن كىچىك پېئىللىقنى كىيىمدەك كىيگۈزۈڭلار» دەپ دەۋەت قىلىدۇ («1پېت.» 5:5).
مۇشۇ يەردە ھېچقانداق «ئۈستۈنلۈك-تۆۋەنلىك» يوق. دەرھەقىقەت، پاۋلۇس بۇ يەردە مۇشۇنداق «ئۈستۈنلۈك-تۆۋەنلىك» خىياللىرىنى يوقاتماقچى بولۇپ: «ھالبۇكى، رەبدە ئايال ئەرسىز بولماس، ئەر ئايالسىز بولماس»، دەيدۇ (11) ــ خۇدانىڭ بېكىتكىنى بويىچە ئەرلەر ۋە قىز-ئاياللار بىر-بىرىگە تايىنىشى كېرەك. دەرھەقىقەت، «گال.» 28:3دە مۇنداق دېيىلىدۇ: ــ
«مەسىھدە نە يەھۇدىي بولمايدۇ نە يەھۇدىي ئەمەسلەر دەپ ئايرىلىش بولمايدۇ، نە قۇل بولمايدۇ نە ھۆر دەپ ئايرىلىشمۇ بولمايدۇ، نە ئەر بولمايدۇ نە ئايال بولمايدۇ، ھەممىڭلار مەسىھ ئەيسادا بىر بولىسىلەر» ــ بۇ مۇھىم ھەقىقەتكە قارىغاندا خۇدا ئالدىدا روھ تەرىپىدە ئەر-ئايال ئارىسىدا ھېچ مەڭگۈلۈك پەرق يوق (دېمەك، ئەرنىڭ ياكى ئايالنىڭ روھى دەپ پەرقلەنمەيدۇ). ئەمما جان ۋە تەن تەرەپلەردە پەرق مەۋجۇت بولىدۇ. مانا شۇنداق بولغاچقا، ئەر كىشىلەر ھەم ئايال كىشىلەرنىڭ ھەرقايسىسى خۇدا تاپشۇرغان ئورۇن ۋە رولنى چىن قەلبىدىن رازى بولۇپ، تەشەككۈر قىلىپ قوبۇل قىلىشىغا توغرا كېلىدۇ.
شۇنىڭ ئۈچۈن ئەر ۋە ئايال ئوتتۇرسىدىكى ئەمەلىي پەرق جامائەتتە ئىبادەت ياكى دۇئا قىلغاندا، باش يېپىشى ياكى ياپماسلىقى بىلەن كۆرسىتىلىدۇ: ــ
«ئەر كىشى بولسا بېشىنى ياپماسلىقى كېرەك؛ چۈنكى ئۇ خۇدانىڭ سۈرەت-ئوبرازى ۋە شان-شەرىپىدۇر؛ ئەمما ئايال كىشى بولسا ئەرنىڭ شان-شەرىپىدۇر».
يەھۇدىي ئەرلەر ئادەتتە سىناگوگلاردا ۋە مۇسۇلمان ئەرلەر مەسچىتلەردە دۇئا قىلىۋاتقاندا بېشىنى ياپىدۇ؛ بۇنىڭ سەۋەبىنى سورىغىنىمىزدا ئۇلارنىڭ ئادەتتە كۆرسىتىدىغان سەۋەبى، ئىنسان گۇناھكار بولۇپ، باشنىڭ ياپقۇچى (مەيلى قانداقلا شەكىلدە بولسۇن) خۇدا ۋە ئىنسان ئارىسىدا گۇناھنىڭ توسالغۇسى بار ئىكەنلىكىنى تونۇپ يېتىشكە بىر سىمۋول بولىدۇ، دەيدۇ. ئەمما مەسىھدە بولسا، مۇشۇ «گۇناھنىڭ توسالغۇسى»نى ئېلىپ تاشلاشقا، خۇدا بىلەن ئوچۇق ئالاقىدە بولۇشقا شەرەپلىك ئىمكانىيەت باردۇر. مۇشۇنداق ئالاقە ئورنىتىلغاندا ئىنساننىڭ (ئەر ياكى ئايال كىشىنىڭ بولسۇن) يۈزى خۇدانىڭ شان-شەرپىنى بارغانسېرى ئەكس ئەتتۈرىدۇ. شۇڭا ئىنساننىڭ يۈزىنى زادىلا ياپماسلىق كېرەك («2كور.» 4:4-18). لېكىن ئايال كىشىلەر «ئەرنىڭ شان-شەرىپى» بولۇشقا يارىتىلغان (7)؛ ئۇلارنىڭ بۇ شان-شەرىپى ئايالنىڭ چاچلىرىدا ئالاھىدە كۆرۈلىدۇ (15). شۇڭا جامائەتتە بولسا ئىنساننىڭ (ئايالنىڭ چاچلىرىدا ئىپادىلەنگەن) شان-شەرىپىنى يېپىپ، خۇدانىڭ ئۆزىنىڭ شان-شەرىپىلا روشەن كۆرۈلسۇن ئۈچۈن ئىنتىلىشىغا توغرا كېلىدۇ. شۇڭا ئەر كىشى بېشىنى ياپماسلىقى كېرەك، ئەمما قىز-ئاياللار (جامائەتتە) بېشىنى، يەنى چاچلىرىنىڭ جامال-شەرىپىنى يېپىش ئۈچۈن باشقا ياغلىق قاتارلىقلارنى ئارتىشىغا توغرا كېلىدۇ.
10-ئايەت سەل سىرلىقتۇر: ــ «پەرىشتىلەرنىڭ سەۋەبىدىن»
«بۇ سەۋەبتىن، ھەم پەرىشتىلەرنىڭ سەۋەبىدىن، ئايال كىشى بېشىدا ھوقۇقنىڭ بەلگىسىگە ئىگە بولۇشى كېرەك».
بىز بۇ ئايەتنىڭ شەرھىنى ئاددىي دەپ قارايمىز. پەرىشتىلەر جامائەتتە خۇدانىڭ قىلىدىغان ئىشلىرىنى بىلىشكە ئالاھىدە قىزىقىپ قارىغاچقا، جامائەت ئۇلارنىڭ (پەرىشتىلەرنىڭ) خۇدانىڭ بېكىتكەن تەرتىپىنى خۇشاللىقتا قوبۇل قىلىشىغا بىرىنچى بولۇپ ئوبدان نەمۈنە بولۇشى كېرەك. چۈنكى چۈشىنىشىمىزچە شەيتان ۋە ئۇنىڭ جىنلىرى ئەسلىدە پەرىشتىلەر بولۇپ، دەسلىپىدە خۇدانىڭ تەرتىپىگە ھاكاۋۇرلۇق ۋە ئىمانسىزلىق بىلەن قارشى چىققانىدى («يەش.» 12:14-15، «ئەز.» 11:28-19، «ۋەھ.» 3:12). گەرچە پەرىشتىلەر ئىنسانلارنىڭ ئىش-ھەرىكەتلىرىنى كۆرەلەيدىغان بولسىمۇ، ئۇلارنىڭ ئوي-خىياللىرىنى كۆرەلەيدۇ دەپ ئويلاشقا ھېچ ئىسپات-دەلىلىمىز يوق. شۇڭا جامائەتتىكى ئايال قېرىنداشلار ئەر قېرىنداشلارغا قەلبىدە بويسۇنغان بولسىمۇ (ۋە قەلبدە بويسۇنۇش بەرىبىر بويسۇنۇشنىڭ بەلگىسىنى ئارتىشتىن مۇھىم، ئەلۋەتتە)، بەرىبىر پەرىشتىلەر بۇ بويسۇنۇشنىڭ بەلگىسىنى («ھوقۇقى»)نى كۆرۈشنى خالايدۇ (10).
شەيتان ئىسيان كۆتۈرگەندىن كېيىن، يەنە بىر تۈركۈم پەرىشتىلەر ئايال كىشىلەرنىڭ ساھىبجاماللىقىنى كۆرۈپ ئادىشىپ كەتتى، دەپ ئىشىنىمىز («يار.» 2:6-4). شۇنىڭ بىلەن ئۇلار پەرىشتىلىك مەرتىۋىسىنى تاشلاپ ئاياللارغا يېقىنلىشىپ ئۇلارغا چېقىلىش ئۈچۈن نامەلۇم يولدا جىسىم شەكلىگە كىردى. ئىنجىلدىكى ۋەھىي بويىچە، مۇشۇ پەرىشتىلەر سوراق قىلىنغۇچە قاماپ قويۇلىدۇ («2پېت.» 4:2، «يەھ.» 6-7نىمۇ كۆرۈڭ). ئۇلارغا بېرىلگەن جازا ئىسيان كۆتۈرگەن جىنلارنىڭكىدىن ئېغىر بولدى، چۈنكى ئۇلار ئۆزلىرىدىن بۇرۇن ئىتائەتسىزلىك گۇناھى بىلەن خۇدانىڭ جازاسىغا (بىرىنچى، شەيتان ئاسىيلىق قىلغاندا ئۇنىڭ بېشىغا چۈشۈرۈلگەن جازا، ئىككىنچى، ئادەم ۋە ھاۋانىڭ بېشىغا چۈشۈرۈلگەن جازا، ئۈچىنچى، قابىلنىڭ بېشىغا چۈشۈرۈلگەن جازا) ئۇچرىغانلارنى ئۆز كۈزى بىلەن كۆرگەن. ئەمما كىم بىلسۇن، باشقا پەرىشتىلەرنىڭمۇ مۇشۇنداق ئىشلارنى سادىر قىلىش مۇمكىنچىلىكى تېخى مەۋجۇتمىكىن، شۇڭا روسۇل جامائەتكە، ئىبادەت سورۇنلىرىدا قىز-ئايال قېرىنداشلارنىڭ ساھىبجاماللىقىدىكى گۆھەر بولغان چاچلىرى يېپىلسۇن، دەپ تاپىلايدۇ.
مۇشۇ يەردە شۇنىمۇ كۆرسىتىپ ئۆتەيلىكى، چاچلىرى يېپىلغان بولسا قىز-ئايال قېرىنداشلارنىڭ جامائەتتىكى ئىبادەت سورۇنلاردا دۇئا قىلىش ۋە بېشارەت بېرىشتىكى نېسىۋىسى باردۇر (5-ئايەت).
مۇشۇ يەردىمۇ كۆرسىتىپ ئۆتىمىزكى، ھازىرقى زاماندىكى كۆپ جامائەتلەر رەبنىڭ بۇ تاپشۇرۇقىغا سەل قاراپ ئەمەل قىلمايدۇ، شۇنىڭ بىلەن قىز-ئايال قېرىنداشلار جامائەتتە چاچلىرىنى ياپمايدۇ؛ ئەمما بۇنداق قىلىش خۇدانىڭ سۆزىگە ئەمەس، بەلكى پەقەت يەرلىك ياكى «زامانىۋىي» ئۆرپ-ئادەتلەرنىڭ قېلىپىغا كىرىش، خالاس. ھالبۇكى، روسۇلنىڭ بۇ قىسىمنىڭ ئاخىرىدا دېگىنىدەك، بۇ ئىشنى جەڭگى-جېدەلگە ئايلاندۇرۇشقا ھەرگىز بولمايدۇ؛ پەقەت كىمدىكىم ئۇنىڭغا سەل قارىسا، خۇدا بۇ ئىشنى سورايدۇ دەيمىز: ــ
«بىرسىنىڭ بۇ ئىشلار توغرۇلۇق تالاش-تارتىش قىلغۇسى بولسا، شۇنى بىلسۇنكى، بىزلەردە ھەم خۇدانىڭ جامائەتلىرىدىمۇ شۇلاردىن باشقا ھېچ قائىدىلەر يوقتۇر» (16).
10-8:12 «روھىي ئىلتىپات» توغرۇلۇق
بۇ قىسىم شۈبھىسىزكى، مۇقەددەس كىتابنىڭ ئىنتايىن قىزىق نۇقتىلىرىدىن بىرىدۇر. بۇ يەردە توققۇز خىل ئىلتىپات تىلغا ئېلىنىدۇ؛ ئەمما بۇنىڭدىن باشقا ھەرخىل ئىلتىپاتلارنى يوق دېگىلى بولمايدۇ؛ بۇ توققۇز خىل ئىلتىپات ھەممە روھىي ئىلتىپاتنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، دەپ قارىمايمىز.
بىرىنچىدىن، بۇ توققۇز خىل ئىلتىپاتنى ماھىيەت ۋە فۇنكسىيە جەھەتلىرىدىن بىر-بىرلەپ كۆرەيلى: ــ
«چۈنكى روھ ئارقىلىق بىرسىگە دانالىق يەتكۈزىدىغان سۆز، باشقا بىرسىگە ئوخشاش بىر روھ بىلەن خەۋەر يەتكۈزىدىغان سۆز تەقسىم قىلىنىدۇ؛ ئوخشاش روھ ئارقىلىق باشقا بىرسىگە ئالاھىدە ئىشەنچ، يەنە بىرىگە ئوخشاش روھ ئارقىلىق كېسەللەرنى ساقايتىش ئىلتىپاتلىرى، بىراۋغا مۆجىزىلەرنى يارىتىش تەقسىم قىلىنىدۇ؛ بىراۋغا ۋەھىي-بېشارەت بېرىش؛ بىراۋغا ھەرخىل روھلارنى پەرق ئېتىش، بىراۋغا نامەلۇم تىللاردا سۆزلەش، يەنە بىراۋغا نامەلۇم تىللارنى تەرجىمە قىلىش ئىلتىپاتى تەقسىم قىلىنىدۇ» (8:12-10).
«دانالىق يەتكۈزىدىغان سۆز»
دانالىق ھەردائىم نېمە قىلىش كېرەك، دېگەن مەسىلىگە باغلىقتۇر؛ شۇڭا بۇ ئىلتىپات ئالاھىدە موھتاجلىقتا ئالاھىدە ئەقىل تەمىنلەيدۇ. بۇنىڭغا مىساللارنى تەۋرات «2سام.» 17:5-25، ئىنجىل «روس.» 24:6دىن كۆرۈڭ.
«خەۋەر يەتكۈزىدىغان سۆز»
خۇدادىن بىۋاسىتە كەلگەن ئالاھىدە خەۋەر ياكى مەلۇمات يەتكۈزىدىغان ئىلتىپات. بۇنىڭغا مىساللارنى تەۋرات «2پاد.» 8:6-12، ئىنجىل «يۇھ.» 14:4-19، «روس.» 1:5-5، 11:21دىن كۆرۈڭ.
«(ئالاھىدە) ئىشەنچ»
ھەممىمىزدە ھەرۋاقىتتا ئىشەنچ-ئىمان بولۇشى كېرەك، ئەلۋەتتە. ئەمما «ئىشەنچ» ئىلتىپاتى بولسا ئالاھىدە موھتاجلىقتا ياكى ئالاھىدە ئەھۋالدا «پارتلاش خاراكتېرلىك» ھالدا خۇدادىن كېلىدىغان ئالاھىدە «بىر ئۈلۈش» ئىشەنچتۇر؛ شۇنىڭ بىلەن خۇدادىن تىلىگەن ئىشقا بۇ ئىلتىپات تۈپەيلىدىن ئادەمنىڭ ئىشەنچى كامىل بولىدۇ.
بۇنىڭغا مىساللارنى تەۋرات «1پاد.» 12:20-13، «2پاد.» 6:17-16، ئىنجىل «روس.» 1:3-16 (بولۇپمۇ 16-ئايەت)؛ ۋە رەب ئەيسانىڭ خىزمىتىدىكى نۇرغۇنلىقان ۋەقەلەردە، مەسىلەن «لۇقا» 11:7-17دىن كۆرۈڭ.
«(كېسەللەرنى) ساقايتىش ئىلتىپاتلىرى»
رەب ئەيسانىڭ خىزمىتىدىن ۋە «روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى»دىن نۇرغۇن مىساللار تېپىلىدۇ، ئەلۋەتتە. دىققەت قىلىشىمىز كېرەككى، مۇشۇ يەردە «ئىلتىپات» كۆپلۈك شەكلىدە، يەنى «ئىلتىپاتلار» دېگەن شەكىلدە ۋە شۇنىڭدەك «ساقايتىش» دېگەن سۆزمۇ كۆپلۈك شەكلىدە، يەنى «ساقايتىشلار» دېيىلىدۇ. دېمەك، خۇدانىڭ ئادەمنى ساقايتىشىدا نۇرغۇن يول-تەرىقىلىرى بار؛ بەزى ۋاقىتلاردا بىر دەقىقىدىلا شىپالىق بېرىدۇ («مار.» 46:10-52)، گاھى ۋاقىتلاردا تەدرىجىي («مار.» 22:8-26)، بەزى چاغلاردا ۋاسىتىلەر ئارقىلىق («روس.» 11:19-12)، بەزىدە ۋاسىتىسىز؛ بەزى ۋاقىتلادا ساقايتىلغۇچىدىن ئىشەنچ تەلەپ قىلىدىغان («مات.» 27:9-30)، بەزىدە ساقايتىلغۇچىدىن ئىشەنچ تەلەپ قىلمايدىغان («يۇھ.» 1:5-9)، بەزىدە ھەتتا خۇدانىڭ ساقايتقۇچىسىدا ئاڭلىق ئىشەنچ بولمىغان ھالدا ساقايتىلغانلارمۇ بار («مات.» 19:9-22).
«مۆجىزىلەرنى يارىتىش (ئىلتىپاتى)»
بۇنىڭغا مىساللارنى تەۋرات «1پاد.» 17:18-29، «1پاد.» 8:1، 19:2-22، 4:5-6، ئىنجىل «مات.» 19:21-22، «روس.» 5:13-12دىن كۆرۈڭ.
«ۋەھىي-بېشارەت بېرىش (پەيغەمبەرلىك سۆز (ئىلتىپاتى)»
مۇشۇ ئىلتىپات توغرۇلۇق كۆپرەك توختىلىشىمىزغا توغرا كېلىدۇ.
ئىنجىل، يەنى يېڭى ئەھدىدىكى دەۋرنىڭ يېتىپ كەلگەنلىكىنى يەھۇدىي خەلقىگە، شۇنداقلا بىزلەرگە كۆرسىتىدىغان كارامەت-ئالامەتلەرنىڭ بىرى تۆۋەندىكىچە: ــ
«ھەم كېيىن، مەن ئۆز روھىمنى بارلىق ئەت ئىگىلىرى ئۈستىگە قۇيىمەن؛
سىلەرنىڭ ئوغۇل-قىزلىرىڭلار بېشارەت بېرىدۇ،
قېرىلىرىڭلار ئالامەت چۈشلەرنى كۆرىدۇ،
يىگىتلىرىڭلار غايىبانە ئالامەت كۆرۈنۈشلەرنى كۆرىدۇ» (تەۋرات، «يوئېل» 28:2، 29).
روسۇل پېترۇس «ئىنجىل دەۋرى يېتىپ كەلدى» دەپ جاكارلىغىنىدا بۇ سۆزلەرنى نەقىل كەلتۈرىدۇ («روس.» 17:2-18). بۇ سۆزلەرنىڭ ئەمەلگە ئاشۇرۇلغانلىقىنى بىز «روس.» 1:19-6، 8:21-9دە، ھەم روسۇل پاۋلۇسنىڭ مۇشۇ يەردىكى سۆزلىرىدە كۆرىمىز. ئۇنىڭ ئۇ ئايەتلەردە دېگەنلىرىگە قارىغاندا، بۇ ئىلتىپاتلار ئاسىيادىكى بارلىق جامائەتلەردە ئايان قىلىنماقتا ئىدى.
14-بابقا قارىغاندا جامائەت سورۇنلىرىدا «ۋەھىي-بېشارەت يەتكۈزۈش» («پەيغەمبەرلىك سۆز قىلىش») دېگەن ئىلتىپاتنىڭ مۇھىم نۇقتىسى كەلگۈسىدە يۈز بېرىدىغان ئىشلار ئەمەس، بەلكى «بېشارەت بېرىدىغان كىشى بولسا ئادەملەرنىڭ ئېتىقادىنى قۇرۇشقا، ئۇلارنى رىغبەتلەندۈرۈشكە ۋە تەسەللى بېرىشكە سۆزلەيدۇ» (3:14).
ئىبرانىي تىلىدا «بېشارەت بېرىش» «نابا» دېگەن سۆز بىلەن ئىپادىلىنىدۇ. «نابا»نىڭ ئەسلىدىكى مەنىسى «ئۇرغۇپ چىقىش»، «قايناپ چىقىش» ئىدى. دەۋر-دەۋرلەردىكى جامائەتلەر: «خۇدا ئارىمىزدا ئىستىخىيىلىك ھالدا «ئۇرغۇپ چىققان» سۆزلىرى بىلەن بىزگە دائىم رىغبەت بېرىپ كەلگەن» دەپ گۇۋاھلىق بېرىپ كەلمەكتە. ئومۇمىي جەھەتتىن ئېيتقاندا «ۋەھىي-بېشارەت بېرىش» ئىلتىپاتى، خۇدانىڭ ھەقىقەتلىرىنى «ھازىرنىڭ موھتاجلىقى ياكى ئەھۋالى»غا ئالاھىدە تەتبىقلاشتىن ئىبارەت، دېگىلى بولىدۇ. پاۋلۇسنىڭ 25:14-26دىكى سۆزلىرىدىن كۆرگىلى بولىدۇكى، بۇ ئىلتىپاتنىڭ ھالقىلىق نۇقتىسى (تەۋرات دەۋرىدىكى «بېشارەت بېرىش»گە ئوخشىمايدىغان ھالدا) مەلۇم بىر شەخسنىڭ موھتاجلىرى، بولۇپمۇ ئۇنىڭ قەلبىدىكى تۈگۈچ-چىگىشلىرى ياكى گۇناھ مەسىلىلىرى؛ بەزىدە بەلكىم مەلۇم بىر جامائەتنىڭ موھتاجلىقلىرى بولىدۇ. شۇڭا بۇ ئىلتىپاتنى «تار دائىرىدىكى بېشارەت بېرىش» دېگىلى بولىدۇ. تەۋراتتىكى بېشارەتلەرنىڭ كۆلىمى بولسا ئادەتتە ئىنتايىن كەڭ بولۇپ، كۆپىنچە پۈتكۈل ئەللەرنىڭ ياكى دۆلەتلەرنىڭ تەقدىرلىرىنى نۇقتا قىلىدۇ. تەۋرات بېشارەتلىرىنىڭ ئەڭ ئۇلۇغ تېمىسى قۇتقۇزغۇچى-مەسىھنىڭ دۇنياغا كېلىشىدۇر. بۇنداق بېشارەتلەرنىڭ ھەممىسى «كەڭ كۆلەملىك» بېشارەتلەر ھېسابلىنىدۇ. شۇڭا تەۋراتتا ئالدىنئالا بېشارەت بېرىلگەن كۆپ ۋەقەلەر ئاللىقاچان يۈز بەرگەن؛ مەسىھ ئۆزى ئاخىرقى زامانلار توغرۇلۇق كۆپ بېشارەت بەردى. مۇشۇ بېشارەتلەر بىر قېتىملا ئېيتىلغان، شۇنداقلا تەۋرات-ئىنجىلدا خاتىرىلەنگەن بولۇپ، ئۇلارنى قايتىلاشنىڭ ھاجىتى يوق.
يەنە تەكىتلىشىمىزگە توغرا كېلىدۇكى، ئىنجىل دەۋرىدىكى «بېشارەت بېرىش» بىلەن «تەلىم بېرىش» خىزمىتى بىر-بىرىگە ئوخشىمايدۇ؛ «تەلىم بېرىش»نىڭ نىشانى بولسا تەۋرات-ئىنجىلنى قېتىرقىنىپ تەتقىق قىلىپ خۇدانىڭ پۈتكۈل پىلان-مۇددىئالىرىنى، شۇنداقلا ئۇنىڭ ئەمر-نەسىھەتلىرىنى ئۆز نۆۋىتىدە يەتكۈزۈپ جامائەتنى زېرەكلەشتۈرۈش ۋە قوراللاندۇرۇشتىن ئىبارەت.
تەۋراتتىكى بېشارەتلەر بىر قېتىملا بېرىلىش بىلەن «ھەقىقەتەن خۇدادىن كەلگەن قۇسۇرسىز سۆزلەر» دەپ تونۇلۇپ، كېيىنكى دەۋرلەرمۇ ئۇلاردىن پايدىلانسۇن دەپ تەۋراتتىكى كىتابلاردا بىر-بىرلەپ خاتىرىلەنگەن. جامائەتلەردە روھىي ئىلتىپات ئارقىلىق بېرىلگەن بېشارەتلەر ئەمدى بۇلارغا ئوخشىمايدۇ. پاۋلۇس ئۇلارنى خاتىرىلەش، «مۇقەددەس كىتابتىكى بېشارەتلەرنىڭ قاتارىغا كىرگۈزۈش» توغرۇلۇق ھېچ تاپشۇرۇق بەرمەيدۇ؛ سەۋەبى، جامائەتتە بېرىلگەن بېشارەتلەر ئادەتتە ئايرىم جامائەتلەر ۋە ھەم ئۇلاردىكى شەخسلەر توغرۇلۇقتۇر. بەلكى جامائەتتە بېرىلگەن بېشارەتلەرنى مۇقەددەس كىتابلاردا ئاللىقاچان خاتىرىلەنگەن ھەممە بېشارەتلەر بىلەن ئۆلچەپ تەكشۈرۈش كېرەك بولار. «بېشارەت بېرىش» ئىلتىپاتى پات-پات ئۆزلىرىدە كۆرۈنگەن قېرىنداشلار ھەربىر بېشارەتنى «ۋەزنىنى دىتلاپ» ئۆلچىشى كېرەك (29)، ئەمما جامائەتتىكىلەرنىڭ ھەممىسىدىمۇ بېشارەتلەرنى «ۋەزنىنى دىتلاپ» ئۆلچەش مەجبۇرىيىتى بار. ئىنجىل، «1تېس.» 19:5-21نى كۆرۈڭ. بېشارەتلەرنى ئۆلچەشتە ھەممىدىن ئۈستۈن تۇرىدىغان ئۆلچەم مۇقەددەس كىتابلاردۇر؛ جامائەتتە بولغان بېشارەتلەرنى مۇقەددەس كىتابلار بىلەن تەڭ قىلىشقا ھەرگىز بولمايدۇ.
جامائەتتە بىرسى بېشارەتلەرنى، جۈملىدىن «دانالىق يەتكۈزىدىغان سۆز» ۋە «خەۋەر يەتكۈزىدىغان سۆز»لەرنى ئىزچىل ھالدا ۋە توغرىلىق بىلەن بېرىپ كەلگەن بولسا، ئۇنداقتا ئۇنى (ئىنجىل دەۋرىدىكى) «بېشارەت بەرگۈچى»، «پەيغەمبەر» دېگىلى بولىدۇ (29:14؛ يەنە «روس.» 27:11، 1:13، 10:21، «ئەف.» 11:4نىمۇ كۆرۈڭ). بۇنداق چۈشەندۈرۈشىمىز ئۇلارنىڭ ئېيتقانلىرىنى تەۋرات پەيغەمبەرلىرىنىڭكىگە ۋە ياكى رەب ئەيسانىڭ ئالاھىدە روسۇللىرىنىڭكىگە تەڭ-باراۋەر قىلىش ئەمەس.
بېشارەتلەرنى ئۈچ ئۆلچەم بىلەن ئۆلچەش كېرەك: ــ
(1) تەۋرات، زەبۇر ۋە ئىنجىلدا خاتىرىلەنگەن خۇدانىڭ بارلىق سۆزلىرىگە مۇۋاپىق بولۇشى كېرەك؛
(2) بېشارەتتە مەلۇم بىر ئەھۋال ياكى كەلگۈسى ئىشلار توغرۇلۇق ئالاھىدە مەلۇمات بار بولسا، بۇ مەلۇمات توپ-توغرا بولۇشى كېرەك. خۇدانىڭ شان-شەرىپىنى كۆرسىتىش ئۈچۈن بېشارەتلەر يۈز پىرسەنت توغرا بولۇشى كېرەك. «%70 توغرا» بولغان بېشارەتنى «ئاز-پاز پايدىلىق» دېگىلىمۇ بولمايدۇ. ــ ئەكسىچە، ئۇ ئىنتايىن خەتەرلىك بىرنەرسە ــ چۈنكى ئۇنىڭ قايسى يەرلىرىنى قوبۇل قىلىش كېرەك، قايسى يەرلىرىنى رەت قىلىش كېرەكلىكىنى قانداقمۇ بىلەلەيمىز؟!
«قان.» 22:18نى كۆرۈڭ: ــ
«بىر پەيغەمبەر پەرۋەردىگارنىڭ نامىدا سۆز قىلغان بولسا ۋە ئۇ بېشارەت قىلغان ئىش توغرا چىقمىسا ياكى ئەمەلگە ئاشۇرۇلمىسا، ئۇنداقتا بۇ سۆزنى پەرۋەردىگاردىن چىقمىغان؛ شۇ پەيغەمبەر باشباشتاقلىق بىلەن سۆزلىگەن دەپ، ئۇنىڭدىن قورقما». تەۋرات دەۋرلىرىدە ئۇنداق كىشىلەرنى ئۆلۈم جازاسىغا مەھكۇم قىلىش ئەمر قىلىنغان. جامائەتتە ئۇنداق قىلىنمايدۇ، ئەلۋەتتە، ئەمما بۇ ئەمرنىڭ ئاساسىي پرىنسىپى بىزلەردە قالىدۇ. ساختا بىر بېشارەت بېرىلگەن بولسا، ئەمدى ئۇنى ئېيتىپ بەرگۈچىنىڭ ۋۇجۇدىدىكى نەپسانىيەتچىلىكى، شۆھرەتپەرەسلىكى، ھارام نىيەتلىرى، مەنمەنچىلىكى، تەكەببۇرلۇقى، ئۆز بېشىمىچىلىقى قاتارلىقلار «ئۆلۈمگە مەھكۇم» قىلىنىش كېرەك. ئۇ ئىزدەنسە مۇقەددەس روھ تېزلا ئۇنىڭغا مۇناسۋەتلىك كەمچىلىكىنى ئايان قىلىدۇ. بۇنداق «بېشارەت بەرگۈچى»نىڭ مەسئۇلىيىتى بولسا سەۋەبنى ئىزدەپ تېپىپ ئۇلاردىن سەللىمازا توۋا قىلىشتۇر.
(3) «بېشارەت بەرگۈچى»نىڭ تۇرمۇش-ھاياتىدا مۇقەددەس روھتىن كەلگەن مېۋە بولۇشى كېرەك.
«قان.» 1:13-3نىمۇ كۆرۈڭ: ــ
«ئەگەر ئاراڭلاردىن پەيغەمبەر ياكى چۈش كۆرگۈچى چىقىپ، سىلەرگە مەلۇم بىر مۆجىزىلىك ئالامەت ياكى كارامەتنى كۆرسىتىپ بېرەي دېسە ۋە ئۇ سىلەرگە ئالدىنئالا دېگەن مۆجىزىلىك ئالامەت ياكى كارامەت ئەمەلگە ئاشۇرۇلسا، ئەمما شۇنىڭ بىلەن مۇناسىۋەتلىك «باشقا ئىلاھلارغا (يەنى سىلەر تونۇمىغان ئىلاھلارغا) ئەگىشەيلى» ۋە «ئۇلارنىڭ قۇللۇقىدا بولايلى» دېسە، سەن شۇ پەيغەمبەر ياكى چۈش كۆرگۈچىنىڭ سۆزلىرىگە قۇلاق سالما؛ چۈنكى شۇ تاپتا پەرۋەردىگار خۇدايىڭلار سىلەرنىڭ ئۇنى، پەرۋەردىگار خۇدايىڭلارنى پۈتۈن قەلبىڭلار ۋە پۈتۈن جېنىڭلار بىلەن سۆيىدىغان-سۆيمەيدىغىنىڭلارنى بىلىش ئۈچۈن سىناۋاتقان بولىدۇ».
شەيتان خۇدانىڭ خەلقىنى ئاداشتۇرۇش ئۈچۈن ئۇنىڭ روھىي ئىلتىپاتلىرىنى دوراپ، «ساختا ئىلتىپاتلار»نى، جۈملىدىن ئەمەلگە ئاشۇرۇلىدىغان بېشارەتلەرنى چىقىرىشى مۇمكىن. شۇڭا بېشارەت بەرگۈچىلەرگە كېرەك بولغان ئۈچىنچى ئۆلچەم بولسا: ــ
(ئا) مۇھەببەت، ھەققانىيلىق، خۇشاللىق، خاتىرجەملىك، سەۋر-تاقەتلىك ۋە پاك-مۇقەددەسلىك ئايان بولغان ئىخلاسمەن تۇرمۇش؛
(ئە) باشقىلارغا يەتكۈزگەن تەلىم-تەربىيىسى مۇقەددەس كىتابلارغا مۇۋاپىق كېلىشى كېرەك.
بۇ ئالامەتلەر بولمىسا ئۇنىڭ «بېشارەت»لىرىنى (مەيلى ئۇلار قانچىلىك توپتوغرا كۆرۈنسۇن) نەزەرگە ئالماسلىق، ئادەمنىڭ ئوي-خىياللىرىدىن چىقىرىپ تاشلاش كېرەك.
«(ھەرخىل) روھلارنى پەرق ئېتىش (ئىلتىپاتى)»
بۇ ئىلتىپات بەلكىم پەقەت جىن چاپلاشقانلارنىڭ ئەھۋالىنى ياكى جىنلارنىڭ جامائەت ئىبادەت سورۇنلىرىغا كىرىۋېلىپ مۆمىن بەندىلەرگە ئالدامچىلىق قىلىدىغان ھىيلە-مىكىرلىرىنى پەرق ئېتىشى ئۈچۈنلا بولغان ئىلتىپات بولماستىن («روس.» 16:16-18، «مات.» 4:9)، بەلكى يەنە مۇقەددەس روھنىڭ ئادەملەرنىڭ روھلىرىدا قىلىۋاتقان ئىشلىرىنى، جۈملىدىن روھىي ئىلتىپاتلارنى بېرىۋاتقانلىقىنى كۆرۈپ يېتىشنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ (مەسىلەن، «روس.» 7:14-10دە خاتىرىلەنگەندەك پاۋلۇسنىڭ كىشىنىڭ ئىشەنچىنى كۆرۈپ يېتىشى).
«نامەلۇم تىللار»
«نامەلۇم تىللار» يەنە «كارامەت تىللار، روھىي تىللار، يات تىللار»مۇ دېيىلىدۇ.
روسۇل پاۋلۇسنىڭ 14:14-19، 21-23، 27-28دە «نامەلۇم تىللار» توغرۇلۇق سۆزلىرى بىزگە كۆپ يورۇقلۇق يەتكۈزىدۇ. كۆرۈنۈپ تۇرۇپتۇكى، «نامەلۇم تىللار» ئىلتىپاتى كىشىلەرگە ئۈچ تەرەپتىن روھىي بەھىر ئېلىپ كېلىدۇ.
(ئا) «نامەلۇم تىللار» «ئالامەت بەلگە» سۈپىتىدە بېغىشلانغاندا، نەق سورۇندا بولغان كىشىلەردىن بىر قىسمى بۇ تىلنى چۈشىنىدۇ، لېكىن سۆزلىگۈچى ئۆزى چۈشەنمەيدۇ («روس.» 1:2-13). بۇنداق ئىشلار ئاز كۆرۈلىدۇ.
(ئە) ئايرىم دۇئالاردا («ئۆز-ئۆزىگە ۋە خۇداغا ئېيتسۇن»، 28:14) شۇ تىلنى ئۆز ئالدىغا ئىشلىتىدىغان، شەخسىي «نامەلۇم تىل» ئىلتىپاتى؛ پاۋلۇسنىڭ ئۆزىدە بۇنداق ئىلتىپات بار ئىدى ۋە ئۇ ئۇنى كۆپ ئىشلەتكەن (18:14). بۇ ئىلتىپاتتا ئادەمنىڭ روھى دۇئا قىلىدۇ، ئەمما ئۇنىڭ ئەقىل-زېھنى ئۆزى ئېيتىۋاتقانلىرىنى چۈشەنمەيدۇ (14:14). بۇ يولدا ئىستىخىيىلىك ھالدا مەدھىيە ناخشىلىرى ئېيتىلىدۇ، ئەمما ئېيتقۇچى ئۆزى ئېيتىۋاتقان ناخشىسىنى چۈشەنمەيدۇ (15:14). بۇ ئاخىرقى ئايەت بويىچە پاۋلۇس «نامەلۇم تىللار»دا كۆپ دۇئا قىلاتتى ۋە يەنە ئۆز تىلىدا دۇئا قىلاتتى («مەن بەزىدە روھىم بىلەن دۇئا قىلىمەن، ھەم بەزىدە ئەقىل-ئىدراكىم بىلەنمۇ دۇئا قىلىمەن»). ئۇ نامەلۇم تىللاردىمۇ مەدھىيە ناخشىلىرى ئېيتاتتى ۋە ئۆز تىلىدا مەدھىيە ناخشىلىرى ئېيتاتتى («مەن بەزىدە روھىم بىلەن مەدھىيە ناخشىلىرىنى ئېيتىمەن، ھەم بەزىدە ئەقىل-ئىدراكىم بىلەنمۇ مەدھىيە ناخشىلىرىنى ئېيتىمەن»).
(ب) جامائەتتە چىققان نامەلۇم تىللار. جامائەت ئىبادەت سورۇنىدا بىرسى نامەلۇم تىلدا ئۈنلۈك دۇئا قىلىشقا ياكى مەلۇم ئىشنى جاكارلاشقا مۇقەددەس روھتىن ئىلھاملاندۇرۇلىدۇ. پاۋلۇسنىڭ 13:14، 27-28دە تەلىم بەرگىنىدەك، بۇنداق ئىلتىپاتنى پەقەت سۆزلىگۈسى بولغان كىشىدە سۆزلەرنى مەلۇم بولغان تىلغا ئۆرۈشكە بىراۋدا ئىلتىپات بار بولىدۇ دېگەن ئىشەنچ بولغاندىلا ئاندىن ئىشلەتكىلى بولىدۇ. ئۆرۇگۈچى كىشى ئۆزى ياكى باشقا قېرىنداش بولىدۇ. ئۇنداق ئۆرۈگۈچى بولمىسا، ئۇ سۈكۈتتە قېلىشى كېرەك («ئۆز-ئۆزىگە ۋە خۇداغا ئېيتسۇن» 28:14).
نامەلۇم تىللارنى تەرجىمە قىلىش (ئۆرۈش، چۈشەندۈرۈش) (ئىلتىپاتى)
بۇ، جامائەتتە مەلۇم «نامەلۇم تىل»دا بىر سۆز ئېيتىلغاندا، بۇ ئىلتىپات سۆزنىڭ ئومۇمىي مەنىسىنى ئىپادىلەشتىكى ئىلتىپات بولىدۇ. بۇ بەلكىم دەل سۆزمۇسۆز «تەرجىمە قىلىش» ئەمەستۇر، لېكىن ئۇنداق ئىشلارنىڭ يۈز بەرگەنلىكىنىڭ بىرنەچچە جامائەتلەردە ئىسپاتى بار.
23-21:14: يەنە «نامەلۇم تىللار» توغرۇلۇق
«تەۋراتتا: «چەت تىللىقلارنىڭ سۆزى ۋە يات ئادەملەرنىڭ لەۋلىرى ئارقىلىق مەن مۇشۇ خەلققە گەپ قىلىمەن؛ لېكىن بۇنداق بولغىنى بىلەن ئۇلار يەنىلا ماڭا قۇلاق سالمايدۇ ــ دەيدۇ پەرۋەردىگار» دەپ پۈتۈلگەندۇر. شۇڭا «نامەلۇم تىللار» بولسا بىر ئالامەت بەلگە بولىدۇ؛ ئېتىقادچىلارغا ئەمەس، بەلكى ئېتىقادسىزلارغا ئالامەت بەلگىدۇر؛ ۋەھىي-بېشارەتلەر بولسا، ئېتىقادسىزلار ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى ئېتىقادچىلار ئۈچۈن بولىدۇ».
پاۋلۇسنىڭ بۇ يەردە «يەش.» 11:28-12دىن نەقىل كەلتۈرگىنىنى ئازراق چۈشەندۈرۈشكە توغرا كېلىدۇ. يەشايا ئەسلىدە (يۇقىرىدا پاۋلۇس نەقىل كەلتۈرگەن) بۇ سۆزلەر بىلەن ئۆز دەۋرىدىكى يەھۇدىي خەلقىگە: «سىلەر مېنىڭ خەۋىرىمگە سىلەرگە تونۇش تىلدا ئېيتىلغاندا قۇلاق سالمىساڭلار، سىلەر ئۇلارنىڭ تىلىنى بىلمەيدىغان يات بىر ئەل بىلەن ئورۇلىسىلەر. شۇ چاغدا (سۈرگۈن بولغىنىڭلاردا) مېنىڭ بۇ سۆزۈم شۇ كۈلپەتلىك ئەھۋال بىلەن ئىسپاتلىنىدۇ» ــ دېمەكچى بولىدۇ، يەنە ــ «ئەمما ھەتتا شۇ قىيىن كۈنلەرگە كىرگەندىمۇ سىلەر (پەرۋەردىگار يەشايا ئارقىلىق دەيدۇ) ماڭا قۇلاق سالمايسىلەر، دەپ بىلىمەن»، دەيدۇ. يەشايانىڭ دەۋرىدىن 100 يىل كېيىن، يەھۇدىي خەلقى بابىلغا سۈرگۈن قىلىنغاندا، ئەتراپىدىكى بابىل تىلى («نامەلۇم تىللار») يەھۇدىي خەلقىگە بىر «كارامەت» بولدى. دېمەك، ئۇلارنىڭ ئەتىراپىدا بولغان شۇ تىل ئۇلارغا ئۆزلىرىنىڭ توۋا قىلمىغان خەلق ئىكەنلىكىنى، خۇدانىڭ جازالىرىنىڭ بېشىغا چۈشكەنلىكىنى كۆرسەتكۈچى «ئالامەت بەلگە» بولدى. شۇڭا ««نامەلۇم تىللار» بولسا بىر ئالامەت بەلگە بولىدۇ؛ ئېتىقادچىلارغا ئەمەس، بەلكى ئېتىقادسىزلارغا ئالامەت بەلگىدۇر». شۇنىڭ بىلەن پاۋلۇس مۇنداق دەيدۇ: ــ
«شۇنىڭ ئۈچۈن پۈتكۈل جامائەت بىر يەردە جەم بولغاندا، ھەممىسى ئۆز ئالدىغا بۇنداق نامەلۇم تىللاردا سۆزلەۋەرسە ۋە ساددا ياكى ئېتىقادسىز كىشىلەر كىرىپ قالسا، ئۇلار ھەممىڭلارنى ساراڭ بولۇپ قاپسىلەر دېيىشمەمدۇ؟» (23).
ئەمما، پاۋلۇس دەيدۇ، ــ بىز جامائەتكە مېھمان بولۇپ كىرگەن ئادەملەرگە خۇدانىڭ سۆزىگە ئىشەنمەيدىغانلارنىڭ قاتارىدا مۇئامىلە قىلىشنى خالىمايمىز؛ ئۇلارنىڭ بېشىغا خۇدانىڭ جازالىرىنى چۈشۈرۈشنى خالىمايمىز؛ بىز ئۇلارنى «تېخى ئىشەنمىگەن، لېكىن ئىشىنىشى مۇمكىن بولغان» دەپ قاراپ، ئۇلارنى ئىمانغا كەلتۈرۈشنى خالايمىز. شۇڭا ئۇ مۇنداق دەيدۇ: ــ «ئەمما ھەممىڭلار ۋەھىي-بېشارەت يەتكۈزسەڭلار، ئېتىقادسىز ياكى ساددا كىشى ئاراڭلارغا كىرىپ قالسا، ھەممىڭلار تەرىپىدىن ئۇلارنىڭ گۇناھلىرىغا تەنبىھ بېرىلىدۇ، ھەممىڭلار تەرىپىدىن گۇناھكار بولغانلىقىنى كۆرىدۇ؛ قەلبىدىكى سىرلار ئاشكارە قىلىنغاندا، ئۇ يەرگە يىقىلىپ: ــ «خۇدا ھەقىقەتەن ئاراڭلاردىدۇر» دەپ خۇداغا سەجدە قىلىدۇ» (24-25). بۇ ئۇنىڭ 22-ئايەتتىكى سۆزلىرىنى چۈشەندۈرىدۇ «ۋەھىي-بېشارەتلەر بولسا، ئېتىقادسىزلار ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى ئېتىقادچىلار ئۈچۈن بولىدۇ». «نامەلۇم تىللار»دا دۇئا قىلىشنىڭ ھېچ خاتاسى يوق، ئەمما ئىشەنمىگەن كىشىلەر ئالدىدا چوقۇم مەنىسى ئۆرۈلۈشى كېرەك.
يەنە بېشارەتلەر توغرۇلۇق:
«پەيغەمبەرلەرنىڭ روھلىرى پەيغەمبەرلەرنىڭ ئۆزلىرىگە ئىتائەت قىلىدۇ» (32:14)
بۇ مۇھىم بايان ئۈستىدە توختالغۇمىز بار؛ چۈنكى نۇرغۇن ئىشەنگۈچىلەرنىڭ خۇدانىڭ روھىنىڭ قانداق ئىشلەيدىغانلىقى توغرىسىدا چۈشەنچىسى ئىنتايىن كەم. مۇشۇ ئايەتتە مۇقەددەس روھنىڭ خىزمىتى «بېشارەت بېرىش»تۇر، ئەمما شۇنى چۈشىنىمىز كېرەككى، ئۇنىڭ باشقا خىزمەتلىرىدىمۇ ئوخشاش مۇھىم پرىنسىپ بار بولىدۇ.
ئايەتتىكى «پەيغەمبەرلەرنىڭ (ياكى «ۋەھىي يەتكۈزكۈچى» ياكى «بېشارەتچىلەرنىڭ») روھلىرى» دېگەن ئىبارە بېشارەتچىلەرنىڭ ئۆز ئىنسانىي روھلىرىنى كۆرسىتىدۇ. شۇنىڭ بىلەن خۇلاسىگە كېلىمىزكى، مۇقەددەس روھ ئىلتىپاتلىرىنى (پەقەت «بېشارەت بېرىش»لا ئەمەس) مەلۇم بىر ئادەمنىڭ روھىنى ۋاسىتە قىلىپ ئىپادىلەيدۇ. رەب ئەيسانىڭ خىزمىتىدە بۇ پرىنسىپ كۆرۈنۈپ تۇرىدۇ (مەسىلەن، «مار.» 8:2). روھىي ئىلتىپاتلار (ۋە باشقا ۋەھىيلەر) ئاۋۋال ئىنساننىڭ جېنىدىن ئەمەس (ئىنساننىڭ كاللىسى، ئەقىل-ئىدراكى ياكى ھېسسىياتلىرىدىن ئەمەس)، بەلكى روھىدىن، يەنى ئۇنىڭ ماھىيەت-ۋۇجۇدىنىڭ ئەڭ چوڭقۇر يېرىدىن چىقىدۇ. روھىي ئىلتىپاتلار ئادەمنىڭ ھېسسىياتلىرى تەرىپىدىن ئەمەس، روھ تەرىپىدىن سېزىلىدۇ، ئۇلار ئادەمنىڭ كاللىسىغا كىرگەن «ياخشى ئەقىل»مۇ ئەمەس. ئىنجىل، «لۇقا» 1-بابتا، مەسىھنىڭ ئانىسى مەريەم ئۆز نەۋرە ھەدىسى ئېلىزابىتنىڭ بېشارەتلىك سالىمىغا جاۋابەن يەنە بېشارەت بەرگىنىدە بۇ پرىنسىپ كۆرۈنىدۇ: «جېنىم رەبنى ئۇلۇغلايدۇ، روھىم قۇتقۇزغۇچىم خۇدادىن شادلاندى». بۇ يەردە ئېيتىلىۋاتقان پېئىل زامانلىرىغا دىققەت قىلىڭ. بۇ بېشارەت مەرييەمنىڭ جېنىدا ئەمەس، بەلكى ئۇنىڭ روھىدا باشلانغان «مېنىڭ روھىم ئۇلۇغلايدۇ... مېنىڭ جېنىم شادلاندى».
پاۋلۇسنىڭ بايانىدا يەنە مۇھىم بىر ساۋات بار. يۇقىرىقى ئايەتلەردە روسۇل پاۋلۇس پەيغەمبەرلەر (ۋەھىي-بېشارەتچىلەر)نىڭ «نۆۋەت بويىچە» سۆزلەيدىغانلىقى، شۇنداقلا بېشارەتچىنىڭ ئۆزىگە تاپشۇرۇلغان ۋەھىينى سۆزلەپ بېرىشكە پۇرسەت كەلمىگۈچە كۆڭلىگە پۈكۈپ تۇرىدىغانلىقى توغرۇلۇق بايان قىلغان. شۇڭا ئىنتايىن روشەنكى، مۇقەددەس روھ مەجبۇرەن ئىشلىمەيدۇ. بىرسى ئۆزىنىڭ جامائەتتە قالايمىقانچىلىق پەيدا قىلغان بەزىبىر سۆزى ياكى ھەرىكىتى توغرۇلۇق: «مەن بۇ ئىشتا روھ تەرىپىدىن مەجبۇرلاندىم، ماڭا ئامال بولمىدى» دېسە، بۇ گەپ بىلەن ئۇ ئۆزىنىڭ مۇقەددەس روھنىڭ يېتەكچىلىكىدە ئەمەس، يامان روھلارنىڭ ئاسارىتىدە ئىكەنلىكىنى ئاشكارىلايدۇ. يامان روھلار (جىنلار) دائىم كىشىلەرگە ئۆزلىرى خالىمىغان ئىشلارنى، ھەتتا ئۇلار ئادەتتە ئۆچ كۆرىدىغان ئىشلارنى قىلدۇرغىنىدا ئۆزلىرى ئاشكارىلىنىدۇ. رەب ئەيسانىڭ يەر يۈزىدىكى خىزمەتلىرىدە، يامان روھلارنى ھەيدىۋەتكىنىدە بۇ پرىنسىپ (يەنى، يامان روھلار كىشىلەرگە ئۆزلىرى خالىمايدىغان ئىشلارنى قىلدۇرىدۇ) روشەن قىلىنىدۇ؛ ھەتتا بۇتپەرەسلەرمۇ كۆپ ئەھۋالدا بۇ پرىنسىپنى توغرا چۈشىنىپ يېتىدۇ. خۇدانىڭ روھى بولسا مەجبۇرلىغۇچى روھ ئەمەس؛ ئەكسىچە، ئۇ پەقەت تەسىرلەنگەن ياكى سۆز يەتكۈزۈلگەن كىشىنىڭ ئەركىن قوشۇلۇشى بولغىنىدا ئاندىن ئىشلەيدۇ. بۇنداق خىسلەت خۇدانىڭ تۈپ ماھىيىتى ۋە خاراكتېرى، ئەلۋەتتە؛ ئۇ ئىنسانلارنىڭ ئۆزى بىلەن ھەمكارلىشىشىنى، ئەركىنلىكتە ئىختىيارى بىلەن ئۆزىگە بويسۇنۇشىنى خالايدۇ؛ چۈنكى خۇدانى سۆيۈش دېگەنلىك ئۇنىڭ ئىرادىسىنى ھەر ئىشتا ئەركىنلىك، خۇشاللىق ۋە قەتئىيلىك بىلەن تاللىۋېلىشتىن ئىبارەتتۇر. شۇڭا: «پەيغەمبەرلەرنىڭ روھلىرى پەيغەمبەرلەرنىڭ ئۆزلىرىگە ئىتائەت قىلىدۇ» ــ دېمەك، ئۇلارنىڭ سۆز قىلىشى مەجبۇرىيەت ئاستىدا ئەمەس، بەلكى سۆزلەش نۆۋىتى كەلگۈچە بىر-بىرىنى كۈتەلەيدۇ.
(34:14) «ئاراڭلاردىكى ئاياللار جامائەتلەردە سۈكۈتتە ئولتۇرسۇن؛ ئۇلارنىڭ سۆزلىشىگە رۇخسەت قىلىنمىغان؛ تەۋرات قانۇنىدا بەلگىلەنگەندەك، ئۇلار تەرتىپكە بويسۇنسۇن»
ئىزاھاتلاردا كۆرسەتكىنىمىزدەك، بۇ ئەمر قىز-ئايال قېرىنداشلارغا ئىبادەت سورۇنلىرىدا سۆزلەشنى مەنئى قىلىدىغان ئەمر ئەمەس. چۈنكى 5:11دە ئۇ قىز-ئايال قېرىنداشلارنىڭ جامائەتلەردە دۇئا قىلىشلىرى ۋە بېشارەت بېرىشلىرى توغرۇلۇق سۆزلەيدۇ ــ شۇڭا قىز-ئاياللارنىڭ جامائەتتىكى سۆز-كالام خىزمەتلىرىدە مۇھىم رولى باردۇر. ئەمما بۇ ئايەتنىڭ ئىككىنچى يېرىمى ۋە 35-ئايەتتە كۆرسىتىلگەندەك، ئۇ قىز-ئايال قېرىنداشلارنىڭ جامائەتتە چۇلدۇرلىشىپ سۆزلىشى ياكى قالايمىقان سۆزلىشىنى توختاتماقچى. گرېك جەمئىيىتىدە ئاياللارنىڭ ئاممىۋىي سورۇنلاردا گەپنى بۆلۈۋېتىشتە داڭقى چىققان.
كېيىنكى بىر مەكتۇپىدا (1تىم.» 12:2) پاۋلۇس قىز-ئايال قېرىنداشلارنىڭ جامائەتتە تەلىم بېرىش خىزمىتىنى زىممىسىگە ئېلىشىغا يول قويمايمەن، دەيدۇ. بۇ تاپشۇرۇقنىڭ بىرىنچى سەۋەبى، جامائەتتىكى ئەرلەر تەلىم بېرىشتە مەسئۇلىيەتنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك. ئەگەر ئۇلار ھۇرۇنلۇقى ياكى مەسئۇلىيەتسىزلىكى تۈپەيلىدىن بۇ مۇقەددەس ۋەزىپىنى قوبۇل قىلمىسا، قىز-ئاياللار بۇ ۋەزىپىنى ئۈستىگە ئالسا ئەيىب بولمايدۇ؛ گۇناھى ئەر قېرىنداشلارغا بولىدۇ ۋە ئۇلار شۇنداق ئەھۋالغا يول قويغانلىقى ئۈچۈن رەب ئالدىدا جاۋاب بېرىشى كېرەك بولىدۇ.
(35) «ئەمما ئۇلار مەلۇم ئىشنى بىلمەكچى بولسا، ئۆيىدە ئۆز ئەرلىرىدىن سورىسۇن؛ ئايالنىڭ جامائەتتە سۆزلىشى ئۇياتلىق ئىشتۇر». ئەلۋەتتە ئۇلارنىڭ ئېرى ئىشەنگۈچى بولمىسا، ئۇلار ئىشەنگەن ئاتىسىدىن ياكى يېقىن تۇرغان مەسئۇل ئاكا قېرىندىشىدىن ياكى جامائەتتىكى ئاقساقاللارنىڭ بىرىدىن سورىسا بولىدۇ.
8:15 پاۋلۇسنىڭ «خۇددى ۋاقىتسىز تۇغۇلغان بوۋاقتەك» بولغانلىقى
مەسىھنىڭ تىرىلدۈرۈلۈشىنى كۆرگەن گۇۋاھچىلار توغرۇلۇق سۆزلىگىنىدە، پاۋلۇس ئۆزىنىڭ گۇۋاھچى ئىكەنلىكى توغرۇلۇق «ھەممىسىدىن كېيىن ئۇ خۇددى ۋاقىتسىز تۇغۇلغان بوۋاقتەك بولغان ماڭىمۇ كۆرۈندى» ــ دەيدۇ.
«خۇددى ۋاقىتسىز تۇغۇلغان بوۋاقتەك» دېگەن ئىبارە، شۇبھىسىزكى، ئۇنىڭ روسۇللۇقىنىڭ سالاھىيىتىنى تەستىقلاش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدۇ؛ چۈنكى روسۇللارنىڭ سالاھىيىتىنىڭ مۇھىم بىر تەرىپى مەسىھنىڭ تىرىلدۈرۈلۈشىگە گۇۋاھچى بولۇشتىن ئىبارەت؛ «روس.» 15:1-26نى كۆرۈڭ. ئەمما بىلىشىمىزچە پاۋلۇس ھەتتا ئەيسا مەسىھنى يەر يۈزىدە تۇرغان ۋاقتىدىمۇ كۆرۈپ باققان ئەمەس؛ ئۇ ئۇنىڭ توغرىسىدا روسۇللارنىڭ، بولۇپمۇ ئىستىپاننىڭ ئەيسا مەسىھنىڭ رەب ئىكەنلىكىنى جاكارلاشلىرى ئارقىلىق ئاڭلىغان بولۇشى مۇمكىن؛ ئۇ يەھۇدىيلاردىكى «پەرىسىي» دېگەن قاتتىق تەلەپلىك دىنىي مەزھەپنىڭ ئەزاسى بولغاچقا ئۇنىڭ مەسىھ تەلىمىگە بولغان ئىنكاسى دەرھال قارشى چىقىپ جامائەتكە قاتتىق زىيانكەشلىك قىلىش ئىدى؛ «روس.» 7-بابنى كۆرۈڭ. مۇشۇ ئىشلارغا قارىغاندا ئۇنىڭ سالاھىيىتى روسۇل بولۇش سالاھىيىتىدىن ئىنتايىن يىراق ئىدى؛ ئىنساننىڭ كۆزقاراشلىرى بويىچە ئۇ ھەرگىز روسۇل بولالمايتتى. ئەمما «روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى» 9-بابدا ئوقۇيمىزكى، رەب ئەيسا ئاسمانغا كۆتۈرۈلۈپ ئۇزۇن ۋاقىتتىن كېيىن ئۇنىڭغا كۆرۈندى ۋە بۇنىڭ بىلەن ئۇ قاتتىق، تەلتۆكۈس توۋا قىلدى. كېيىن، رەب ئەسلى ئۆزىنىڭ «ئون ئىككى روسۇلى»غا تاپشۇرغان بارلىق تەلىمنى ۋە ۋەھىيلەرنى، شۇنداقلا شۇلاردىن يەنە زىيادە كۆپ ۋەھىيلەرنى ئۇنىڭغا شەخسەن ۋە بىۋاسىتە ئايان قىلدى (مەسىلەن، 23:11-26نى، «گال.» 10:1-18نى كۆرۈڭ). «ئون ئىككى روسۇل» رەب ئەيساغا ئۈچ يېرىم يىل ھەمراھ بولغاندىن كېيىن «ئورما ھېيتى» كۈنىدە خۇدانىڭ روھى تەرىپىدىن «قايتا تۇغۇلدى»؛ بۇ بولسا ئۇلارغا روسۇللۇقنىڭ بۈيۈك خىزمىتىگە ئاخىرقى «مۆھۈر بېسىلىشى» ئىدى؛ لېكىن پاۋلۇسنىڭ «روھىي تۇغۇلۇش»ى بولسا (رەب ئەيسا ئۇنىڭغا كۆرۈنگىنىدە) تولىمۇ تۇيۇقسىز، «خۇددى ۋاقىتسىز تۇغۇلغان بوۋاقتەك» بولۇپ، ئۇنى ئۈچ كۈن ئىچىدە ھاياتلىققا ۋە روسۇللۇققا مۆھۈرلىدى.
24:15 «ئاندىن ئاخىرەت بولىدۇ؛ شۇ چاغدا ئۇ ھەممە ھۆكۈمرانلىق، بارلىق ھوقۇق ۋە كۈچلۈكلۈكنى ئەمەلدىن قالدۇرۇپ، پادىشاھلىقنى خۇدا-ئاتىغا قايتۇرۇپ تاپشۇرىدۇ...»
...(28) «ئەمما ھەممە ئۇنىڭغا بويسۇندۇرۇلغاندىن كېيىن، ئوغۇل ھەممىنى ئۆزىگە بويسۇندۇرغۇچىغا بويسۇنىدۇ؛ شۇنىڭ بىلەن خۇدا ھەممىنىڭ ھەممىسى بولىدۇ».
بۇ 24-ئايەتتە بىرىنچى سوئال شۇكى، بۇ «پادىشاھلىق» نېمىنى كۆرسىتىدۇ؟ جاۋابىمىز باشقا يەردە ئېيتقىنىمىزدەك شۇكى، «ۋەھ.» 1:20-6دە كۆرسىتىلگەندەك، مەسىھنىڭ مۇقەددەس بەندىلىرىنى ئۆزىگە ھەمكارى قىلىپ بۇ يەر-زېمىن ئۈستىگە سۈرگەن مىڭ يىللىق پادىشاھلىقى بولىدۇ. بۇ مىڭ يىللىق پادىشاھلىق ئەبەدىلئەبەد بىلەن سېلىشتۇرغاندا كۆز يۇمۇپ ئاچقۇچە ۋاقىت، خالاس، ئەلۋەتتە. ئەمما بۇ پادىشاھلىقنىڭ مەقسىتى خۇدانىڭ مەسىھنىڭ ۋاسىتىسى بىلەن، تەۋراتتا خاتىرىلەنگەن، ئىسرائىلغا بەرگەن بارلىق ۋەدىلىرىنى ئەمەلگە ئاشۇرالايدىغانلىقى ــ بۇ بۇزۇلغان، بۇلغانغان كونا يەر-زېمىن ئۈچۈن قانداق ئاجايىب ئىشلارنى قىلالايدىغانلىقىنى كۆرسىتىش ئۈچۈندۇر. بۇ مىڭ يىللىق ۋاقىت توشقاندا، شەيتان يەر يۈزىدىكىلەرنى سىناش ئۈچۈن قايتىدىن قاماقتىن قويۇلىدۇ. شەيتاننىڭ قۇترىتىشلىرى بىلەن خۇدا ئۆزىگە قارشى ئىسيان كۆتۈرگۈچىلەرگە ئوت جازاسىنى ئاسماندىن ياغدۇرۇشى بىلەن بۇ ۋاقىتنىڭ ئاخىرقى نۇقتىسىنى بېكىتىدۇ؛ كونا زېمىن ۋە كونا ئاسمان يوقىلىدۇ، شەيتان «ئوت كۆلى»گە تاشلىنىدۇ. مۇشۇ چاغدا مەسىھ ئاتىسىغا بولغان مەڭگۈلۈك سۈيگۈسىنىڭ بىر ئىپادىسى سۈپىتىدە «پادىشاھلىقنى خۇدا-ئاتىغا قايتۇرۇپ تاپشۇرىدۇ...».
پاۋلۇس «ئاندىن ئاخىرەت بولىدۇ؛ شۇ چاغدا ئۇ ھەممە ھۆكۈمرانلىق، بارلىق ھوقۇق ۋە كۈچلۈكلۈكنى ئەمەلدىن قالدۇرىدۇ،...» دەيدۇ. ئىشىنىمىزكى، بۇ سۆز پەقەت شەيتان ئۈستىگە چىقىرىلغان ئاخىرقى جازانىلا ئەمەس، بەلكى ھەرقانداق «ھۆكۈمرانلىق»، «ھوقۇق» دەپ ھېسابلانغانلارنىڭ بارلىقىنىڭ ئەمەلدىن قالدۇرۇلۇشىنىمۇ كۆرسىتىدۇ. سەۋەبى ئىنتايىن ئاددىي ــ خۇدانىڭ تۈپكى مۇددىئا-مەقسەتلىرى نىشانغا يەتكەن بولىدۇ؛ ئىنسانلار، پەرىشتىلەرمۇ گۇناھنىڭ ئىلىك-دائىرىسىدىن پۈتۈنلەي ئۆتۈپ، مېھىر-مۇھەببەت ھەممەيلەننى قاپلىغان بولىدۇ. ھەر قەلبدە مېھىر-مۇھەببەتتىن باشقا ھېچ نىيەت بولمايدۇ. مۇھەببەتتە «ھوقۇق» ياكى «ھۆكۈمرانلىق»، بۇيرۇقنىڭ ھېچ ھاجىتى يوق بولىدۇ؛ ھەممەيلەن نېمە تەلەپلەرنىڭ بارلىقىنى كۆرۈپلا شۇنى قىلىدىغان بولىدۇ.
بۇ كەلگۈسى ئەھۋال ئىككى ئايەتتە گەۋدىلەندۈرۈلىدۇ: ــ
(1) «...ئوغۇلغا ئۇ (خۇدا) شۇنداق دەيدۇ: «سېنىڭ تەختىڭ، ئى خۇدا، ئەبەدىلئەبەدلىكتۇر؛
سېنىڭ شاھانە ھاساڭ بولسا ھەققانىيلىقنىڭ ھاسىسىدۇر» (ئىنجىل، «ئىبر.» 8:1، بۇ مەكتۇپنىڭ مۇئەللىپى «زەب.» 8:45نى نەقىل كەلتۈرىدۇ).
(2) «خۇدانىڭ كۈنىنى تەلمۈرۈپ كۈتۈپ، ئۇ كۈننىڭ تېزرەك كېلىشى ئۈچۈن ئىنتىلىشىڭلار كېرەك ئەمەسمۇ؟ ئۇ كۈننىڭ كېلىشى بىلەن پۈتۈن ئاسمانلار ئوتتا يوقاپ تۈگەيدۇ ۋە كائىناتنىڭ بارلىق قۇرۇلمىلىرى شىددەتلىك ئوتتا ئېرىپ تۈگەيدۇ. لېكىن بىز بولساق ئۇنىڭ ۋەدىسى بويىچە، يېڭى ئاسمان-زېمىننى ئىنتىزارلىق بىلەن كۈتمەكتىمىز. ئۇ يەر ھەققانىيلىقنىڭ ماكانىدۇر» («2پېت.» 12:3-13).
بىرىنچى ئايەت ئوغۇلنىڭ پادىشاھلىقتا ھۆكۈم سۈرۈشى توغرۇلۇق سۆزلەيدۇ؛ ئۇ قولىدا «ھەققانىيلىقنىڭ ھاسىسى»نى تۇتىدۇ ــ دېمەك، ھۆكۈم سۈرۈش كېرەك بولىدۇ.
ئىككىنچى ئايەتتە، كونا ئاسمان-زېمىننىڭ يوقاپ تۈگىشى تەسۋىرلەنگەندىن كېيىن، «ھەققانىيلىقنىڭ ماكانى» بولغان يېڭى ئاسمان-زېمىن تىلغا ئېلىنىدۇ. «ھەققانىيلىقنىڭ ھاسىسى» ھازىر كېرەك ئەمەس، چۈنكى يېڭى زېمىن ئۆزى «ھەققانىيلىقنىڭ ماكانى» بولىدۇ.
ئۇنداق ئىشلار كاللىمىزنىڭ قابىلىيىتىنى چەككە يەتكۈچە ئىشلىتىشنى تەلەپ قىلىدۇ، ئەمما بىز كەلگۈسىدە خۇدانىڭ مېھىر-شەپقىتىنىڭ ئاخىر بېرىپ قانداق ئاجايىب كارامەت ئىشلارنى ئادا قىلىدىغانلىقىدىن، رەبنىڭ ھەممىمىزنىڭ تەپەككۇر قىلغىنىمىزدىن زىيادە ئاشىدىغان، شۇ چاغدا ئايان قىلىدىغان شان-شەرىپىدىن ھازىرمۇ شادلىنالايدىغان بولدۇق.
29:15 «ئۆلگەنلەر ئۈچۈن چۆمۈلدۈرۈش»
«ئۆلۈمدىن تىرىلىش بولمىسا، بەزىلەرنىڭ ئۆلگەنلەر ئۈچۈن چۆمۈلدۈرۈلۈشىنى قانداق چۈشىنىش كېرەك؟ ئۆلگەنلەر زادى تىرىلمىسە، كىشىلەر ئۇلار ئۈچۈن نېمە دەپ چۆمۈلدۈرۈلىدۇ؟».
پاۋلۇس بۇ جۈملىنى يازغاندىن تارتىپ ئۇ دەۋر-دەۋرلەردە كۆپ شەرھچىلەرنىڭ باشلىرىنى قاتۇرۇپ كەلگەن؛ بۇ ئايەت توغرۇلۇق ئىككى يۈزدىن ئارتۇق چۈشەندۈرۈش بېرىلگەن. بىز پەقەت تۆۋەندىكىدەك ئاددىي ئويلاشلىرىمىزنى ئوتتۇرىغا قويىمىز: ــ
(ئا) خۇدانىڭ سۆز-كالامىنىڭ ھېچقانداق يېرىدە، تىرىكلەر ئۆلگەنلەرنىڭ نىجاتى، ياردىمى ياكى مەنپەئەتى ئۈچۈن بىرەر ئىش قىلالايدۇ، دەپ ئېيتىلمايدۇ. ئۆلگەنلەر تىرىكلەر ئۈچۈنمۇ ھېچ ئىش قىلالمايدۇ (مەسىلەن، «2سام.» 15:12-23، «لۇقا» 19:16-31نى كۆرۈڭ). مۇقەددەس سۆز-كالامنىڭ ئومۇمىي تەلىمى دەل بۇنىڭ ئەكسىدۇر. گەرچە كۆپ ئەل-مىللەتلەرنىڭ ئەجدادلىرى ئۈچۈن دۇئا قىلىشنىڭ نۇرغۇن ئۆرپ-ئادەتلىرى بولغىنى بىلەن، دۇئا-تىلاۋەتلەر ئۆلگەنلەرگە ھېچقانداق تەسىر ئېلىپ كېلەلمەيدۇ.
(ئە) پاۋلۇس بەزى كىشىلەر ئۆزلىرى ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى ئۆلگەن باشقا بەزىلەر ئۈچۈن ھەقىقەتەن «چۆمۈلدۈرۈلدى»، دېگەنگە ئوخشايدۇ. بۇ ئىش ئۇلار ئارىسىدا ئېتىقاد قىلىپ ئەمما مەلۇم سەۋەبتىن ئۆلگۈچە سۇغا چۆمۈلدۈرۈلمىگەنلەر ئۈچۈن قىلىنىش مۇمكىنچىلىكى بار. مەسىلەن، رەب ئەيسانىڭ كرېستكە مىخلانغىنىدا يېنىدا مىخلانغان ئوغرى توۋا قىلىپ ئۇنىڭغا ئىشەنگەن بولغاچقا، ئەيسا ئۇنىڭغا مەڭگۈلۈك ھايات ۋەدە قىلدى، بىراق ئۇ ھېچ سۇغا چۆمۈلدۈرۈلگەن ئەمەس ئىدى ــ بۇنىڭغا پۇرسەت بولمىغان، ئەلۋەتتە. «لۇقا» 29:23-43نى كۆرۈڭ.
(ب) پاۋلۇس بۇ ئىشنى تىلغا ئالغاندا ئۇنىڭ توغرۇلۇق كورىنتلىقلارغا ياكى مۇشۇ «ئۆلگەنلەر ئۈچۈن چۆمۈلدۈرگۈچىلەر»گە ھېچقانداق تەنبىھ بەرمىگەن بولسىمۇ ئۇنىڭ بۇ ئىشنى توغرا دەپ تەستىقلايدىغانلىقىنىمۇ ئىسپاتلىمايدۇ. ئۇ بۇ ئىش توغرىسىدا كورىنتلىقلارغا تۈزىتىدىغان ئېنىق تەلىمنى بەرگەن بولۇشى مۇمكىن ۋە شۇنداقلا ئۇنىڭ توغرۇلۇق سۆزلىرىنى قايتىلاشنىڭ ھاجىتى يوق. ئۇ پەقەت بەلكىم، كورىنتلىقلارنىڭ بەزىلىرىنىڭ ئۇنداق قىلىشىنى، شۇنىڭدەك ئۇلارنىڭ ئۆلۈمدىن تىرىلىش دېگەن ئىشنى ھەقىقەت دەپ ئېتىراپ قىلىشىنى كۆرسەتمەكچى، خالاس.
47-45:15 «شۇڭا تەۋراتتا مۇنداق پۈتۈلگەنكى: «تۇنجى ئىنسان ئادەمئاتىمىز تىرىك بىر جان قىلىپ يارىتىلدى»؛ ئەمما «ئاخىرقى ئادەمئاتا» بولسا ھاياتلىق بەرگۈچى روھ بولدى. ئەمما ئاۋۋال كەلگىنى روھىي ئادەم ئەمەس، بەلكى «تەبىئەتكە تەۋە بولغۇچى» ئادەم ئىدى، كېيىن «روھىي ئادەم» كەلدى. دەسلەپكى ئىنسان بولسا يەردىن، تۇپراقتىن ئاپىرىدە قىلىنغان؛ ئىككىنچى ئىنسان بولسا ئاسماندىن كەلگەندۇر»
بىز مۇشۇ يەردە «رىملىقلارغا»دىكى «كىرىش سۆز»ىمىزدە ئېيتقىنىمىزنى ئازراق قايتىلايمىز: ــ
«خۇدانىڭ ئىنسانغا بولغان مەقسىتى ئىنساننى «روھىي» ياكى «روھانىي» ئادەم قىلىشتىن ئىبارەت ئىدى. «روھىي» دېگىنىمىز ئىنساننىڭ بارلىق ئىشلىرى «روھ»تىن كەلسۇن دېگەنلىكتۇر؛ دېمەك، ئىنساننىڭ روھى خۇدانىڭ روھى بىلەن ئالاقىدە بولغاندا، خۇدانىڭ ئىرادىسىنى چۈشىنىپ بىلىپ، ئۇنىڭ جېنى ئارقىلىق تېنىنى باشقۇرغان ھالدا ئىرادىسىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش دېگەنلىكتۇر».
بۇ ئايەتلەرگە، بولۇپمۇ 47-ئايەتكە قارىغاندا، خۇدانىڭ نەزىرىدە يەر يۈزىدە پەقەت ئىككى «ھەقىقىي ئادەم» بولۇپ باققان، دەپ بايقايمىز. بۇ ئىككى ئادەم بولسا ئادەمئاتىمىز ۋە ئەيسا مەسىھدۇر. «ھەقىقىي ئادەم» دېگەن خۇدانىڭ تولۇق سۈرىتى (ئوبرازى، ئىپادىسى)دە بولغان، دېگەنلىكتۇر. ئادەمئاتىمىز گۇناھ سادىر قىلغىنىدا «خۇدانىڭ سۈرەت-ئوبرازىدا بولۇش»تىن مەھرۇم بولدى ــ ھېچ بولمىغاندا، ئۇنىڭدا ۋە ئوخشاشلا بارلىق ئەۋلادلىرىدىمۇ «خۇدانىڭ سۈرەت-ئوبرازى» ئىنتايىن كۆرۈمسىز بولۇپ كەتكەنىدى.
خۇدانىڭ «ئىنسان مېنىڭ سۈرەت-ئوبرازىمدا بولسۇن» دېگەن مەڭگۈلۈك مەقسەت-مۇددىئاسى مەسىھدە، شۇنداقلا ئۇنىڭدا «قايتا تۇغۇلغان»لاردىمۇ ئەسلىگە كەلتۈرۈلۈپ ئەمەلگە ئاشۇرۇلىدۇ. شۇڭا ئادەمئاتىمىز پەقەت ئۆزى ئۈچۈن ئۆزىدە «روھىي ھايات»قا ئىگە بولغان بولسىمۇ، مەسىھ باشقىلار ئۈچۈنمۇ ئۇنىڭغا ئىگىدۇر؛ ئۇنىڭ ئۆلۈشى، كۆمۈلۈشى ۋە ئۆلۈمدىن تىرىلىشىدىن كېيىن ئۇ «ھاياتلىق بەرگۈچى روھ بولدى». سىز ئۇنىڭدىن ھاياتقا ئېرىشتىڭىزمۇ؟
4-3:16 «مەن كەلگىنىمدە، سىلەر قايسى ئادەملەرنى لايىق كۆرۈپ تاللىساڭلار، مەن شۇلارغا تونۇشتۇرۇش خەتلىرىنى يېزىپ بېرىپ مۇشۇ ئىئانە-شەپقىتىڭلارنى يېرۇسالېمغا ئاپىرىپ بېرىشكە ئەۋەتىمەن. مېنىڭمۇ بېرىشىم مۇۋاپىق كۆرۈلسە، ئۇلار ماڭا ھەمراھ بولۇپ بارىدۇ».
بىز باشقا يەرلەردە ئېيتقىنىمىزدەك، روسۇل پاۋلۇس ھەرگىز ئۆزى ئۈچۈن پۇل سوراپ باقمىغان. ئەمما ئۇ ھاجەتكە چۈشكەن باشقىلار ئۈچۈن پۇل سورىغان ۋە ئىئانە توپلىغان. ئۇ مۇشۇ يەردە «يېرۇسالېمدىكى كەمبەغەل مۇقەددەس بەندىلەر» ئۈچۈن ئىئانە قىلايلى دەۋاتىدۇ. يېرۇسالېم ئەسلى روناق تاپقان شەھەر، ئۇنىڭدا تۇرۇۋاتقانلارنىڭ ئادەتتە «ئىلكىدە بار» ئىدى، شۇ يەردىكى «مۇقەددەس بەندىلەر» قانداقمۇ «كەمبەغەل» بولۇپ قالغان؟
ئوقۇرمەنلەر بەلكىم رەب ئەيسا ئۆز مۇقەددەس روھىنى يېرۇسالېمدا دەل مۇشۇ ئىشقا ئىشەنچ بىلەن كۈتۈۋاتقانلارنىڭ ۋۇجۇدىغا چۈشۈرگەنلىكى بىلەن ئۇنىڭ جامائىتى ۋۇجۇدقا كەلگەن، دەپ ئەسلىشى مۇمكىن («روس.» 1-2-باب). بۇنىڭدىن كېيىن مال-مۈلۈكلۈك ياكى زېمىندار بولغان كۆپ قېرىنداشلارنىڭ ئىگىلىكلىرىنى سېتىۋېتىپ پۇللارنى كەمبەغەللەرنى بېقىش ئۈچۈن ئىشلىتىپ، خۇدانىڭ مۆمىن بەندىلىرى بىلەن ھەممە نەرسىلىرى ئورتاق بولغان ھالدا ياشىدى؛ «ئۇلار مال-مۈلۈكلىرىنى سېتىپ، پۇلىنى ھەممىسىگە، ھەركىمنىڭ ئېھتىياجىغا قاراپ تەقسىم قىلىشاتتى» («روس.» 44:2-45). شۈبھىسىزكى، كېيىنرەك بۇ پۇللارنىڭ كۆپ قىسمى خۇش خەۋەرنى تارقىتىشقا يېرۇسالېمدىن يىراققا چىقماقچى بولغان قېرىنداشلارنى قوللاپ-قۇۋۋەتلەش ئۈچۈن ئىشلىتىلگەنىدى. ئەمما بۇ زور سەدىقە بېرىشلەر كۆپ قېرىنداشلارنىڭ ئۆزلىرىنى تىجارەتلىرىدىن ياكى ئېتىزلىرىدىن ئايرىلىپ ھاجەتمەن قىلىپ قويغانىدى. شۇنىڭ بىلەن بۇ زور سېخىيلىقتىن قۇۋۋەتلەنگەن «خۇش خەۋەر جاكارلاش ھەرىكىتى»دىن بەخت-بەرىكەت كۆرگەنلەر (يەنى ئەللەر ئارىسىدا بولغان ئېتىقادچىلار، جۈملىدىن كورىنتتىكى جامائەت) يېرۇسالېمدا قالغان ئاكا-ئۇكا، ئاچا-سىڭىللىرىغا جىسمانىي تەرەپتە بولغان قەرزىنى تونۇپ يېتىشى قىلىشقا لايىق ۋە تېگىشلىك ئىش ئىدى.
كېيىن، رىم ئىمپېراتورى پەلەستىنگە قاراتقان مۇنداق بىر يارلىقنى چۈشۈرگەنكى، مەسىھنىڭ نامىدا خۇداغا ئىبادەتكە يىغىلىشنى (ئۇنداق قىلىش ئىمپېراتورغا چوقۇنماسلىق بىلەن باراۋەر دەپ قارىلىپ) «قانۇنسىز» دەپ بېكىتىپ، ھەرقانداق ئادەم شۇنداق سورۇندا تۇتۇلۇپ قالسا مال-بىساتلىرى مۇسادىرە قىلىنسۇن، دەپ بۇيرۇلغان. بۇنداق ئىش يەھۇدىي ئېتىقادچىلارنىڭ بېشىغا كۆپ قېتىملاپ كەلگەن («ئىبر.» 32:10-34). شۇنداق بولغاندا كۆپ جامائەتلەردىن ئەۋەتىلگەن بۇ سوۋغات شۇ كۈنلەردە تېخىمۇ مۇھىم بولاتتى. لېكىن پاۋلۇس ۋە ئۇنىڭ باشقا شۇنداق ئىئانە توپلىغۇچى ھەمكارلىرى ئۇنداق ئەھۋالنىڭ كەلگۈسىدە چىقىدىغانلىقى توغرۇلۇق خەۋەرسىز بولغان، ئەلۋەتتە. بىلگۈچى بولسا ھەممە ئىش ئۈستىدىن باشقۇرغۇچى خۇدادۇر.