ئىنجىل 16-قىسىم
«تىموتىيغا (2)»نىڭ تەپسىرى
(روسۇل پاۋلۇسنىڭ تىموتىيغا يازغان ئىككىنچى مەكتۇپى)
كىرىش سۆز
پاۋلۇسنىڭ كېيىنكى يىللىرىدىكى مۇھىم ئىشلىرىنىڭ تەرتىپى، شۇنداقلا قېرىندىشى تېموتېئۇسقا «ئوغلۇم» دەپ يازغان ئىككى خەتنىڭ ھەم تىتۇسقا يازغان خەتنىڭ يېزىلغان ۋاقتى توغرۇلۇق تۆۋەندىكىدەك قىياسىمىز بەلكىم ئوقۇرمەنلەرگە قىزىق تۇيۇلار. روسۇلنىڭ ئىلگىرىكى «زىنداندىكى خەتلىرى» (يەنى «ئەفەسۇس، فىلىپپى ۋە كولوسسىدىكى جامائەتلەرگە ۋە فىلېمونغا يازغان تۆت خېتى) مىلادىيە 63-يىللىرىدا يېزىلغان، دەپ قارايمىز؛ بۇ خەتلەردە ئىپادىلىگەن ئىشەنچتىن قارىغاندا، ئۇ زىنداندىن قويۇپ بېرىلگەن، ئاندىن قايتىدىن تۇتۇلۇپ زىندانغا قامالغۇچە يەنە بىرنەچچە قېتىم ئۇزۇن سەپەرگە چىققان.
ئۇنىڭ قويۇپ بېرىلگەندىن كېيىن قىلغان بەزى سەپەرلىرىنى خەتلىرىدىكى بەزى سۆزلەردىن ئېنىقلىغىلى بولىدۇ. ئۇلار توغرىسىدىكى قىياسىمىز تۆۋەندىكىدەك. ئوقۇرمەنلەر ئۆزى بەلكىم پاۋلۇسنىڭ كېيىنكى يىللىرىدىكى ۋەقەلەر توغرۇلۇق باشقا مۇناسىۋەتلىك مەلۇماتلارنى خەتلىرىدىكى تەپسىلاتلاردىن بايقىشى مۇمكىن.
(1) زىنداندىن قويۇپ بېرىلىپ مەلۇم مەزگىلدىن كېيىن كرېت ئارىلىغا بېرىپ، قېرىندىشى تىتۇسنى شۇ يەردە قالدۇرىدۇ («تىت.» 5:1)
(2) ئاندىن ئەفەسۇس شەھىرىگە بېرىپ بىر مەزگىل تۇرۇپ ئاندىن تىموتىينى شۇ يەردە قالدۇرىدۇ («1تىم.» 4:3)
(3) شۇ يەردىن قېرىندىشى فىلېموننى يوقلاش ئۈچۈن كولوسسى شەھىرىگە بارغان بولۇشى مۇمكىن («فىلې» 22:1)
(4) ئۇ ماكېدونىيە ئۆلكىسىگە بارىدۇ. شۇ يەردە ئۇ چوقۇم فىلىپپى شەھىرىدىكى جامائەتنى يوقلىغان بولسا كېرەك («فىل.» 24:2).
(5) ماكېدونىيە ئۆلكىسىدە بولغان ۋاقتىدا ئۇ ئەفەسۇستا قالدۇرۇلغان تىموتىيغا بىر پارچە خەت، كرېتتە قالدۇرۇلغان تىتۇسقا بىر پارچە خەت يازىدۇ. تىتۇسقا يازغان خېتىدە ئۇ نىكوپولىس شەھىرىدە قىشنى ئۆتكۈزمەكچى بولغانلىقىنى ئېيتىدۇ («تىت.» 12:3). بۇ شەھەر گرېتسىيەنىڭ غەربىي تەرىپىدىكى ئېپىرۇس ئۆلكىسىدىكى دېڭىز بويىغا جايلاشقانىدى. ئۇ شۇ يەردە تۇرۇپ تىتۇستىن يېنىمغا كەل، دەپ تەلەپ قىلغانىن كېيىن، تىتۇس شۇنداق قىلغان بولسا كېرەك («تىت.» 12:3).
(6) پاۋلۇس ئىلگىرى رىمدىكى جامائەتكە يازغان خېتىدە، ئىسپانىيەگە بېرىپ شۇ يەردە خۇش خەۋەرنى تارقىتىمەن دېگەن كۈچلۈك ئۈمىدىنى بىلدۈرگەنىدى. شۇ ئارزۇسىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش ئۈچۈن شۇ قىشتىن كېيىنكى ئەتىيازدا (قىشتا «ئوتتۇرا دېڭىز»دا دېڭىز بىلەن مېڭىش مۇمكىن ئەمەس ئىدى) ئىسپانىيەگە ئۇزۇن سەپەر قىلغان بولسا كېرەك. كېيىنكى ئەسىردە كلېمەنت ئىسىملىك بىر تەلىم بەرگۈچى كورىنتتىكى جامائەتكە خەت يېزىپ: «قېرىندىشىمىز روسۇل پاۋلۇس ئىمپېرىيەنىڭ غەربىدىكى ئەڭ چەت رايونلاردا خۇش خەۋەر تارقاتتى» دەپ گۇۋاھلىق بەردى. «ئەڭ چەت رايونلار» بەلكىم پەقەت ئىسپانىيە ئەمەس، بەلكى گائۇل ياكى ھەتتا برىتانىيە (ئەنگلىيە)نىمۇ كۆرسىتىشى مۇمكىن.
(7) ئىسپانىيەدىن قايتىپ كەلگەندىن كېيىن ئۇ ۋەدە بەرگىنىدەك تىموتىينى يوقلاش ئۈچۈن چوقۇم ئەفەسۇس شەھىرىگە سەپەر قىلىدۇ («1تىم.» 14:3، 15)
(8) ئۇ شۇ رايوندا تۇرغان مەزگىلدە يېقىن ئەتراپتىكى شەھەر مىلېتۇسقا بارغان بولسا كېرەك. شۇ يەردە قېرىنداش تروفىمۇس كېسەل بولۇپ قالغاچقا، پاۋلۇسنىڭ ئۇنى شۇ يەردە قالدۇرۇشتىن باشقا ئامالى بولمىغاندۇ؛ شۇ چاغدا ئۇ كورىنتتىكى جامائەت بىلەنمۇ ئالاقىلاشقان («2تىم.» 20:4).
(9) ئەفەسۇستىن ئۇ تروئاس شەھىرىگە بارىدۇ. بەلكىم ئۇ شەھەرنىڭ ئەتىراپىدا يۈرگىنىدە رىم ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن قولغا ئېلىنغان بولسا كېرەك (بۇ ئىش بەلكىم بىرسىنىڭ قارا چاپلىشى بىلەن ــ مىسكەر ئىسكەندەر تەرىپىدىن بولۇشى مۇمكىن ــ «2تىم.» 14:4-15) . شۇنىڭ بىلەن ئۇنىڭغا يېپىنچا ۋە كېرەكلىك نەرسىلىرىنى ئۆزى بىلەن ئېلىپ كېتىشكە پۇرسەت چىقمىغان («2تىم.» 13:4).
(10) شۇنىڭ بىلەن پاۋلۇس كىشەنلەنگەن مەھبۇس ھالىتىدە رىم شەھىرىگە كەلدى. شۇ چاغدا ساراڭ ئىمپېراتور نېرو مەسىھ ئېتىقاتچىلىرىغا قاتتىق زىيانكەشلىك قىلماقتا ئىدى. ۋاقىت مىلادىيە 68-يىلى ئىدى. ئۇ چاغدا پاۋلۇس زىنداندا تىموتىيغا ئۇشبۇ خەتنى يازدى.
پاۋلۇس رىمدا ئالدىنقى قېتىم مەھبۇس بولغان ئاخىرقى ئىككى يىلدا نەزەربەنت ئاستىدا بولۇپ، ئۆزى ئىجارىگە ئالغان ئۆيىدە تۇرغان. بىراق ئۇ ھازىر قورقۇنچلۇق زىنداندا ياتىدۇ. ئۇ زىنداندىكى سوغۇق كامېرغا سولاقلىق بولۇپ تىموتىيدىن كەلگىنىدە يېپىنچىسىنى ئالغاچ كېلىشىنى تەلەپ قىلىدۇ (14:3). ئۇنىڭغا بىرىنچى قېتىملىق سوت قىلىندى. ئىككىنچى قېتىملىق سوت قىش پەسلىدە ياكى ئۇنىڭدىن سەل كېيىنلا بېكىتىلگەن بولسا كېرەك (21:4). بۇ ئىشلارنىڭ ھەممىسى ئۇنىڭ كۈتكىنىدەك بولدى؛ رەببىمىز ئەيسا خېلى بالدۇر ئۇنىڭغا ئايان قىلغىنىدەك، ئۇ رىم ئىمپېرىيەسى ئالىي سوتىدا گۇۋاھلىق بېرىشى كېرەكلىكىنى («روس.» 11:23) ۋە رەبنىڭ نامى ئۈچۈن شۇنچە كۆپ ئېغىر ئىشلارنى باشتىن ئۆتكۈزۈشى كېرەكلىكىنى بىلدى («روس.» 16:9). شۇنىڭ بىلەن ئۇ پات ئارىدا ئىمپېراتورلارنىڭ ئىچىدە ئەڭ رەھىمسىز بولغان «ئالۋاستى نېرو» ئالدىدا ئۆلۈمگە مەھكۇم قىلىنىدىغانلىقىنى بىلدى (6:4).
ئەمدى ئۆلۈمگە يۈزلەنگەن بۇ ئادەم نېمە توغرۇلۇق يازىدۇ؟ ئۇ ئۆزىنىڭ ھاياتى ھەم روھىنىڭ رەب ئەيسانىڭ قولىدا ئىكەنلىكىگە ھېچ گۇمانى يوق ئىدى. بۇ خېتىدە ئىپادىلەنگەن چوڭ غەملىرىنى ئۈچ دېيىشكە بولىدۇ: ــ
(1) خۇدا ئۆزىگە تاپشۇرغان «ئامانەت» بولغان قىممەتلىك ئۇلۇغ ھەقىقەتلەرنىڭ ساقلىنىشى؛
(2) ئۆز كۈنىدىكى ئالەمشۇمۇل جامائەتنىڭ ساق-سالامەت بولۇشى ۋە ئالغا بېسىشى؛
(3) ھالاكەتكە كېتىۋاتقان، خۇش خەۋەرنى تېخى ئاڭلىمىغانلارغا ۋە شۇنىڭدەكلەرگە لارغا ئۇنى جاكارلاش. پاۋلۇس ئۆزى دۇنيادىن كېتىش ئالدىدا تۇرغاچقا، بۇلارنىڭ مەسئۇلىيىتىدىن چوڭراق بىر قىسمى تىموتىينىڭ ئۈستىگە چۈشەتتى.
(1) «ئامانەت» بولغان ھەقىقەتلەرنىڭ ساقلىنىشى ــ دېمەك، ئۇنىڭ جامائەتنىڭ ئۇلارنى قولدىن بەرمەسلىكىگە بولغان غېمى. بۇ قىممەتلىك ھەقىقەتلەر پاۋلۇسقا «ئېشىپ تاشقان ھالدا» تاپشۇرۇلغان. ئۇلار «خۇش خەۋەر»دە يەكۈنلەنگەن خۇدانىڭ تولۇق نىجات پىلانى، مەسىھنىڭ ئۆز سالاھىيىتى، مەسىھ ۋە جامائىتى، يەھۇدىي خەلقى ۋە يېڭى ئاسمان-زېمىن توغرۇلۇق قىممەتلىك ۋەھىيلەردىن ئىبارەت. پاۋلۇس ئۇلارنىڭ ساقلىنىشىغا ئىشىنىدۇ (9:1) ۋە تىموتىيغا ئاۋۋال ئۆزى بۇ «ئامانەت»نى چىڭ تۇتۇپ قولدىن بەرمەسلىكنى، ئاندىن بۇ ئامانەتنى تاپشۇرغۇدەك باشقا «سادىق ئادەملەر»نى تېپىشنى جېكىلەيدۇ. بۇنداق ئادەملەر ئۆزلىرى ئامانەتنى باشقىلارغا تاپشۇرالايدۇ؛ شۇنداق قىلىپ بۈگۈنگە قەدەر بۇ «ئامانەت» ساقلىنىپ كەلمەكتە. بۇ ساقلىنىش پەقەت ئامانەتنىڭ «سادىق ئادەملەر»دىن «سادىق ئادەملەر»گە تاپشۇرۇلىشى بىلەن بولىدۇ؛ لېكىن ھەتتا «سادىق ئادەملەر» كەم بولسىمۇ، ھەربىر يېڭى دەۋردىكى ئېتىقادچىلار ئىنجىلدا ساقلىنىپ كەلگەن، روسۇللارنىڭ يازمىلىرى ئارقىلىق يەتكۈزۈلگەن بۇ قىممەتلىك ھەقەقەتلەرنى بايقاپ ئۆزلەشتۈرەلەيدۇ؛ پەقەت ئۇلار كەمتەرلىك بىلەن مۇقەددەس روھنىڭ يورۇتۇشلىرىنى ئىزدىسە شۇنداق بولىدۇ. چۈنكى مۇقەددەس روھنىڭ ئۆزى روسۇللارنى شۇلارنى يېزىشقا ۋەھىي بەرگۈچى ئەمەسمۇ؟
(2) ئالەمشۈمۈل جامائەتنىڭ ساق-سالامەت بولۇشى. پاۋلۇس بەش يىل ئىلگىرى تىموتىيغا بېشارەت بەرگەن ئىشلار ــ («ئېتىقادتىن يېنىش»، يەنى «چوڭ يېنىش» «1تىم.» 1:4-5) ئاللىقاچان يۈز بېرىشكە باشلىغانىدى. ئوقۇرمەنلەرنىڭ ئېسىدە باركى، بىرىنچى خېتىنى يازغان ۋاقىتتا (مىلادىيە 63-يىلى) پاۋلۇس تىموتىينى ئەفەسۇس شەھىرىدىكى چوڭ جامائەتكە قاراشقا قالدۇرغانىدى. شۇ چاغدا جامائەتتە نەچچە مىڭ ئادەم بولسا كېرەك؛ تىموتىينىڭ ۋەزىپىسى، ئۇلار ئارىسىدا پەيدا بولغان زىيانلىق تەلىملەرگە رەددىيە بېرىش ۋە جامائەت ئالدىدا ئۈلگە بولۇش، بولۇپمۇ «ئاقساقال»نىڭ قانداق يۈرۈش-تۇرۇشى كېرەكلىكىنى كۆرسىتىشتىن ئىبارەت ئىدى. شۇ خەتتە تىموتىينىڭ ئەفەسۇس جامائىتىگە ئاقساقال دەپ بېكىتىلگەنلىكى ئېيتىلمايدۇ؛ ئۇنىڭ مەسئۇلىيىتى مۇمكىن بولسا شۇ يەردە بىر مەزگىل تۇرۇپ، مۇۋاپىق ئادەملەرنى تېپىپ ئاقساقاللىققا بېكىتىش ئىدى. مۇنداق كۆيۈمچان پەرۋىشلەر بولغان بولسىمۇ، «كىچىك ئاسىيا» (ھازىرقى تۈركىيە)دىكى جامائەتلەر قالايمىقانچىلىققا چۆمۈپ كەتكەن بولسا كېرەك. كۆپىنچىسى پاۋلۇستىن ۋاز كەچكەن (15:1)؛ ئەمما پاۋلۇس ئۆزى ئۇلارنى چەتكە قېقىپ تاشلىغىنى يوق؛ ئۇ ئۇلار مېنى چەتكە قاقتى دېگىنى بىلەن، ئۇلارغا كەڭ قورساقلىق قىلىپ، مەسىھنى چەتكە قاقتى، دېمەيدۇ. شۈبھىسىزكى «كىچىك ئاسىيا»دىكىلەر ئارىسىدا پاۋلۇسنى سۆيىدىغانلار يەنە بار ئىدى؛ (16:1-ئايەتتە تىلغان ئېلىنغان) ئونېسىفور شۇلارنىڭ ئىچىدىكى بىرى ئىدى.
پاۋلۇس بەرىبىر يۇقىرىقى كەڭچىلىك بىلەن ئاسىيادىكى كۆپ جامائەتلەرنىڭ مۇشۇنداق ئەھۋالىغا قارىماي تىموتىينى جامائەتكە قارىغۇچى ۋە تەلىم بەرگۈچى بولۇش سۈپىتىدە جاپا تارتىپ، خۇدانىڭ خەلقىنىڭ مالىمانچىلىقتىن خالىي بولۇشى ئۈچۈن ياردەمدە بولۇپ مۇھەببەت ئىچىدە ئۇلارغا ھەقىقەتنى مۇرەسسەسىز ھالدا جاكارلاشقا رىغبەتلەندۈرىدۇ (24:2).
(3) خۇش خەۋەرنى ھالاكەتكە كېتىۋاتقانلارغا جاكارلاش. جامائەت مالىمانچىلىقتا، جىددىي ياردەمگە موھتاج بولغان چاغلاردا خۇش خەۋەرنى تېخى ئاڭلىمىغان، جامائەتنىڭ سىرتىدا تۇرغانلارنى ئۇنتۇشنىڭ خەۋپى بار، ئەلۋەتتە. پاۋلۇس تىموتىيغا مەسىھنى جاكارلاشتىكى ھەرقانداق پۇرسەتنى قولدىن بەرمەسلىككە رىغبەتلەندۈرىدۇ؛ خۇدا ئۇنىڭغا شۇنداق قىلىشقا ئالاھىدە بىر روھىي ئىلتىپات بەرگەندىن كېيىن تېخىمۇ شۇنداق قىلىشى كېرەك (6:1-8).
بۇ ئىشلار ۋە ھازىرقى زامانىمىزدىكى قىيىنچىلىقلاردا ئىلھام-كۈچ بېرىدىغان بەزى ھەقىقەتلەر ئۈستىدە «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە يەنە توختىلىمىز.
مەزمۇن: ــ
1-باب: «خۇش خەۋەر»نىڭ ئامانىتىنى قولدىن بەرمەسلىكنى تاپىلاش؛ (14:1نى كۆرۈڭ)
2-باب: «خۇش خەۋەر» ئۈچۈن ئازاب-ئوقۇبەتكە چىداشنى تاپىلاش؛ (3:2، 8-9نى كۆرۈڭ)
3-باب: «خۇش خەۋەر»دە داۋاملىق تۇرۇشنى تاپىلاش؛ (13:3-14نى كۆرۈڭ)
4-باب: «خۇش خەۋەر»نى جاكارلاشنى تاپىلاش؛ (1:4-2نى كۆرۈڭ)
••••••••
قوشۇمچە سۆز
(6:1) «شۇنىڭ ئۈچۈن مەن شۇنى قايتىدىن ساڭا ئەسلىتىمەنكى، قوللىرىمنى ئۇچاڭغا قويۇشۇم بىلەن سەندە بولغان، خۇدا ساڭا تەقدىم قىلغان ئىلتىپاتنى قايتىدىن يالقۇنلىتىپ جارى قىلغىن».
بۇ ئايەت بىلەن «1تىم.» 14:4نى سېلىشىتۇرۇڭ: ــ
«سەندە بولغان، جامائىتىڭنىڭ ئاقساقاللىرى قوللىرىنى ئۇچاڭغا قويغاندا، خۇدانىڭ ۋەھىيىسى ئارقىلىق ساڭا ئاتا قىلىنغان ئىلتىپاتقا بىپەرۋالىق قىلما».
بۇ ئالاھىدە روھىي ئىلتىپاتنىڭ ماھىيىتى توغرۇلۇق (پاۋلۇس بىۋاسىتە بىزگە ئېيتمىغاچقا) تەپسىلىي مەلۇماتىمىز يوق؛ لېكىن پاۋلۇس ئالدى-كەينى ئايەتلەردە مەسىھنى يۈرەكلىك جاكارلاش كېرەكلىكىنى تىلغا ئالغاچقا، بىز بۇ ئىلتىپاتنى خۇش خەۋەرنىڭ ھەقىقەتلىكىنى تەستىقلايدىغان كۈچلۈك ئىلتىپات ئىدى، دەپ قارايمىز. ئۇ ئاڭلىغۇچىلارغا مەسىھنىڭ شاپائىتىنى ئىسپاتلاش، كېسەللەرنى ساقايتىش، مۆجىزە يارىتىش ياكى ئالاھىدە ۋەھىي-بېشارەتلەرنى يەتكۈزۈش ئىلتىپاتى بولسا كېرەك ئىدى. پاۋلۇسنىڭ ئۆزىدە ئۇنداق ئىلتىپاتلار دائىم پەيدا بولدى (مەسىلەن، «روس.» 8:13-12، 8:14-10، 11:19-12، 7:28-10نى كۆرۈڭ).
ئەمدى تىموتىي بۇ ئىلتىپاتنى «يالقۇنلىتىپ جارى قىلىش» ئۈچۈن نېمە قىلىش كېرەك؟ ئىلتىپات مەسىھنىڭ كۈچ-قۇدرىتىنى ئىشەنمىگەنلەرگە نامايان قىلىدۇ، دېگەن قىياسىمىز توغرا بولسا، ئۇنداقتا مۇشۇنداق ئىلتىپاتنى يالقۇنلىتىپ قوزغاش، شۇنداقلا داۋاملىق لاۋۇلدىتىشتىكى ئەڭ ئىشەنچلىك يول بولسا ئەتىراپىمىزدا ياشاۋاتقان، خۇدانىڭ نىجاتىغا يات بولغانلار ئۈچۈن دۇئالاردا بولۇشتىن ئىبارەت. ئۇنىڭ ئۈستىدە بىز خۇدانىڭ ئىنسانىيەتكە ئاغرىتقان ئىچ-باغرىلىرىنى، شۇنداقلا بارلىق ئىنسان بالىلىرىنى قۇتقۇزۇشقا ئىنتىزارلىرىنى ئايان قىلغان مۇقەددەس يازمىلار ئۈستىدە پات-پات ئويلىنىپ ئەسلەش ئادىتىمىز بولسا يەنە بىزدە بولغان ئىلتىپاتلارنى «يالقۇنلىتىپ جارى قىلىش»قا زور تۈرتكە بولىدۇ.
ھالاكەتكە كېتىۋاتقانلار ئۈچۈن دۇئا قىلىش ئۆزىمىزنىڭ بارلىق ئۇرۇق-تۇغقان، دوست-ئاغىنىلىرىمىز بىلەن باشلىنىدۇ، ئەلۋەتتە، ئاندىن ئەتىراپىمىزدا ياشاۋاتقانلار ئۈچۈن بولىدۇ. ھەقىقىي دۇئا-تىلاۋەت ئادەملەرنىڭ ئىچكى ھاجەتلىرى ۋە ئۈمىدسىزلىكلىرىنى ۋە خۇدانى تونۇمايدىغانلار يۈزلىنىۋاتقان ھالاكەتنىڭ قورقۇنچلۇقىنى بىزگە يېڭىدىن ئېچىپ بېرىدۇ؛ خۇدانىڭ مۇھەببىتىدىكى ئوت قەلبىمىزدە بار بولسا بىز ئىمان-ئىشەنچ بىلەن ئۇلارغا ياردەم قىلىشقا قوزغىلىمىز، شۇنداقلا بىزدە قايسىبىر ئىلتىپاتلار بار بولسا ئۇلارغا ياردەم يەتكۈزۈشكە بۇ ئىلتىپاتلارنىڭ قوزغىلىشىمۇ ئەجەبلىنەرلىك ئەمەس.
(12:1) «مەن شۇ سەۋەبتىن ھازىرقى بۇ خارلىق-مۇشەققەتلەرنى تارتماقتىمەن. لېكىن بۇنىڭدىن نومۇس قىلمايمەن؛ چۈنكى مەن كىمگە ئېتىقاد قىلغانلىقىمنى بىلىمەن ھەمدە ئۇنىڭ ماڭا تاپشۇرغان ئامانىتىنى شۇ كۈنگىچە ساقلىيالايدىغانلىقىغا قادىر ئىكەنلىكىگە ئىشەندۈرۈلدۇم».
ئادەم ئەجەلگە كىرگىنىدە ئۆزىنىڭ ھېچقانداق ئىشلىرىنى ئەمەس، بەلكى خۇدانىڭ جامائىتىنىڭ كېلەچىكى توغرۇلۇق غەم يېگەن بولسا ئۇنىڭدا خۇدانىڭ ھاياتىنىڭ ھەقىقىي ئىكەنلىكىگە ئېنىق ئىسپات بولماي نېمە بولىدۇ؟ يۇقىرىدا ئېيتقىنىمىزدەك، ئۇنىڭ «ئامانەت»ى تاپشۇرۇۋالغان قىممەتلىك ۋەھىيلەرنى كۆرسىتىدۇ. شۇ ۋەھىيلەرنىڭ ھەممىسىنى جامائەتكە تولۇق ئۆزلەشتۈرگۈزۈش ئۇنىڭ چوڭ نىشانى ۋە يۈكى بولۇپ كەلگەنىدى («ئەف.» 2:3-13). لېكىن جامائەت سەپسەتەلەرنى ئىزدەپ ئېزىپ كەتكەن، ياكى ھەتتا مەسىھنىڭ روسۇلىدىن يۈز ئۆرىگەن بولسا، بۇ ھەقىقەتلەرگە نېمە بولىدۇ؟ قېرىندىشىمىز پاۋلۇس ئۆزىنىڭ ئەتراپىدا پەيدا بولۇۋاتقان ۋاپاسىزلىقلارغا قارىماي، بۇ ئامانەتنىڭ جامائەتتىن كەتمەسلىكىگە باغلىغان ئىشەنچىنى بىزگە بىلدۈرىدۇ (12:1) ۋە بىز بۇنىڭغا مىننەتدارمىز. شۇنىڭدەك بىزدىمۇ شۇ ئىشەنچ باركى، بۈگۈنكى كۈندە ئىنجىلنى ئوقۇغىنىمىزدا كەمتەرلىك بىلەن مۇقەددەس روھنىڭ ۋەھىيلىرىنى ئىزدىسەك، ئامانەتتىكى ھەقىقەتلەر بىزگىمۇ ئېچىلىدۇ. ئۇنىڭدا ئۆگەنگەن ھەقىقەتلەرنى ئەمەلىي ئىشلەتكىنىمىزدە ئەتىراپلىق تەتبىقلاشقا تەييار بولۇشىمىز شەرت، ئەلۋەتتە.
(15:1) «سەن بىلگىنىڭدەك، ئاسىيا ئۆلكىسىدىكى ئېتىقادچىلارنىڭ ھەممىسى دېگۈدەك مەندىن يۈز ئۆرىدى. ئۇلارنىڭ ئارىسىدا فىگېلۇس ۋە خېرموگېنېسمۇ بار».
پاۋلۇسنىڭ شۇنداق ئېغىر كۆڭۈلسىزلىكنى ھېچ داد-داۋراڭ سالماي ئاددىي بايان قىلغانلىقىغا بەلكىم ھەيران قالىمىز. پاۋلۇسقا ئۆزلىرىنىڭ روھىي ھاياتىدا قەرز بولغان جامائەتلەر قانداقمۇ ئۇنىڭدىن «يۈز ئۆرىسۇن»؟ ئۇنىڭ مۇشۇ «يۈز ئۆرۈش» دېگىنى نېمىنى كۆرسىتىدۇ؟
شۇ چاغدىكى ئىمپېراتور نېرو ئىمپېرىيەسىدىكى پۇقرالاردىن ئۆزىگە «خۇدا سۈپىتىدە» سەجدە قىلىشىنى تەلەپ قىلاتتى؛ ئۇلارنىڭ ھەممىسىنى: «نېرو رەبدۇر» دېگۈزمەكچى ئىدى. ئەمما پاۋلۇس بولسا ھەممە يەردە «ئەيسا مەسىھ رەبدۇر» دەپ جاكارلاشتا مەشھور بولدى. شۇ سەۋەبتىن ئۇ جىنايەتچى دېيىلىپ قولغا ئېلىنىپ، بەلكىم «دۆلەتكە خائىنلىق قىلغۇچى» دەپ ئەرز قىلىنغان بولۇشى مۇمكىن. ئۇنىڭ قولغا ئېلىنىشى ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك بارلىق كىشىلەرنى ئېغىر تەڭلىككە، «ئىككى پارچە ئوت ئوتتۇرىسى»غا چۈشۈرگەن بولسا كېرەك. بەلكىم ئۇنىڭغا يېقىن بولغانلارغا ئۇنىڭدىن مۇناسىۋەتنى ئۈزۈش تەلەپ قىلىناتتى ياكى ئۇلار پەقەت مەشھور «سېسىق خائىن» دەپ ھېسابلانغان بىر ئادەمدىن نومۇس قىلاتتى. شۇنىڭ بىلەن «ئاسىيا ئۆلكىسىدىكى ئېتىقادچىلارنىڭ ھەممىسى دېگۈدەك مەندىن يۈز ئۆرىدى». بۇ ئىشنىڭ نەتىجىسى بەلكىم يەنە، ئۇنىڭغا چاپلانغان «رىمغا قارشى تۇرغان خائىن» دېگەن ئەرزگە رەددىيە بېرىپ گۇۋاھلىق بېرەلەيدىغان نۇرغۇن كىشىلەر ھازىر قورقۇنچتىن سۈكۈت قىلماقتا ئىدى.
بىز شۇنىڭغا دىققەت قىلىشىمىز كېرەككى، پاۋلۇس ئۇلارنى رەبنىڭ ئۆزىدىن يۈز ئۆرىگەن، دېمەيدۇ؛ لېكىن خۇدانىڭ خىزمەتكارلىرىغا جىددىي موھتاج بولغان پەيتتە ئۇلاردىن ئايرىلساق بىز ئاشۇ دەھشەتلىك ئىمكانىيەتنىڭ خەتىرىدە بولىمىز («مات.» 31:25-44). ئەلۋەتتە مۇشۇ ۋاز كەچكەنلەرنىڭ سىرتىدا تۇرغان بەزىلەر بار ئىدى؛ 16-ئايەتتە كۆرسىتىلگەن ئونېسىفور ئۇلار ئارىسىدا ئىدى؛ پاۋلۇس ئۇنىڭ مۇھەببىتى ۋە كۆيۈمچانلىقىنى چوڭقۇر مىننەتدارلىق بىلەن تىلغا ئالىدۇ.
(8:2) «سەن داۋۇتنىڭ نەسلى بولغان، ئۆلۈمدىن تىرىلگەن ئەيسا مەسىھنى مەن يەتكۈزۈۋاتقان خۇش خەۋەر بويىچە ئېسىڭدە چىڭ تۇت».
ئەيسا مەسىھنى كىم ئۇنتۇيالىسۇن؟ لېكىن بىز يەنە خۇدانىڭ قەدىمىي خەلقى ئىسرائىل توغرۇلۇق «ئۇلار خۇدانى ئۇنتۇدى» دەپ دائىم خاتىرىلەنگەنلىكىنى ئېسىمىزدە تۇتۇشىمىزغا توغرا كېلىدۇ. ئەپسۇس، كۈندىلىك تۇرمۇشىمىزنى جىددىي ئورۇنلاشتۇرۇشىمىزدا، پىلانلىرىمىزدا، ھەتتا ھەقىقەت ئۈستىدە بولغان زىيالىيلارچە مۇزاكىرىلىرىمىزدە مەسىھنىڭ ئۆزىنى ئۇنتۇشنىڭ ھەقىقىي خەۋپى بار. ئەمما بىز پاۋلۇسنىڭ پەقەت «ئەيسا مەسىھنى ئېسىڭدە چىڭ تۇت» ئەمەس، بەلكى «ئەيسا مەسىھنى مەن يەتكۈزۈۋاتقان خۇش خەۋەر بويىچە ئېسىڭدە چىڭ تۇت» دېگىنىگە كۆڭۈل بۆلۈشىمىز كېرەك. دېمەك، خۇدانىڭ خىزمىتىدە ئۈنۈملۈك بولۇش ئۈچۈن (پاۋلۇس تىموتىينى رىغبەتلەندۈرىۋاتقاندەك) بىز مەسىھنىڭ شەخسىنىڭ ئۆزى ئۈستىدە چوڭقۇر ئويلىنىشىمىزغا ۋاقىت ۋە ئەجىر سىڭدۇرىشىمىز كېرەك؛ يەنى، ئۇنىڭ خۇدا تەييارلىغان خەلقى ئارقىلىق تۇغۇلۇشى، ئۇنىڭ ھەقىقىي ئىنساننىڭ ھەم خۇدانىڭ ئوغلىلىق سالاھىيىتى، ئۇنىڭ ئۆلۈمى ۋە تىرىلىشى، شۇنىڭدەك ئاسمان-زېمىندىكى تەختكە بولغان ھوقۇقى ئۈستىدە (ئاسمانغا كۆتۈرۈلگىنىدىن كېيىن روسۇللىرىغا مەلۇم قىلىنغاندەك) ئويلىنىشىمىز كېرەك. مۇنداق ئويلىنىش بولسا بىز ئۇششاق-چۈششەك ئىشلارغا ئېسىلىۋېلىشتىن، شۇنداقلا توغرا يۆنۈلۈشتىن ئېزىشتىن ساقلىنىپ قالىمىز.
13:2 «بىز ئۇنىڭغا ساداقەتسىزلىك قىلساقمۇ، ئۇ يەنىلا ساداقەتلىكتۇر؛
چۈنكى ئۇ ئۆزىدىن ھېچ تانالمايدۇ»
بەلكىم ئوقۇرمەنلەرنىڭ مۇشۇ يەردە مۇنداق بىر سوئالنى قويغۇسى كېلىدۇكى: پاۋلۇس ئېيتقان بۇ گېپى خۇدانىڭ بىر ۋەدىسىمۇ ياكى ئاگاھمۇ؟
ئەگەر پاۋلۇسنىڭ يۇقىرىقى بايانى بىز ئۈچۈن ئاگاھ بولسا، ئۇنىڭ دېمەكچى بولغىنى: «رەب ئۆزىنىڭ پاك-مۇقەددەسلىكىدىن تانالمايدۇ، ساداقەتسىزلىكىمىزگە جازا قىلماي قالمايدۇ» دېگەندەك بولىدۇ. ئەگەر «ئاجىز بەندىلەر»گە ئۈمىد بېرىدىغان بىر بايان بولسا، مەنىسى: «ئۇنىڭ ئۆز مۇھەببەتلىك ماھىيىتى تۈپەيلىدىن، ئۆزگەرمەس شاپائىتى تۈپەيلىدىن ئۇ بىزگە ساداقەتمەن بولۇشىدىن ھېچ چىقمايدۇ؛ ساداقەتسىزلىكىمىزگە قارىماي بىزنى ئۈزلۈكسىز سۆيۈپ، روھى ئارقىلىق ئۆز يېنىغا قايتىشقا جەلپ قىلىپ تارتىدۇ» دېگەندەك بولىدۇ.
ئىشىنىمىزكى، كېيىنكى كۆزقاراش توغرىدۇر؛ چۈنكى «يېڭى ئەھدە»دە خۇدا ئۆزىنى بىزگە قايتا تارتىۋالغۇسىز بېغىشلىغاندۇر. بۇ ھەقىقەت «رەبنىڭ زىياپىتى»دە كۆرۈنىدۇ. بۇ زىياپەت يېڭى ئەھدىگە ئىشارەت بولۇپ، ئۇنىڭدا بىز «رەبنىڭ تېنى ۋە قېنى»نى بىلدۈرىدىغان نان ۋە شارابتىن بەھرىمەن بولىمىز. بىز شۇ نان (ئۇنىڭ تېنى)نى يېگەن ۋە شاراب (ئۇنىڭ قېنى)نى ئىچكەندىن كېيىن بىرەرسى بىزدىن بۇلاردىن ئايرىۋېتىشى مۇمكىنمۇ؟ ئەمەلىيەتتە ئۇ قەتئىي مۇمكىن ئەمەس، چۈنكى يېگەن ۋە ئىچكەن مىنۇتلاردىلا ئۇلار ھەزىم قىلىنىش بىلەن ئۆز تېنىمىزنىڭ جىسمانىي تېنىدىن تولۇق بىر قىسمى بولغان بولىدۇ. جىسمانىي ئىشارەت كۆرسەتكەندەك، روھ جەھەتتە مەسىھ بىلەن بىر قىلىنغانلار ھەرگىز ئۇنىڭدىن ئايرىلىشى مۇمكىن ئەمەس. شۇڭا ئۇ ھەرگىز بىزنى تاشلىۋەتمەيدۇ، چۈنكى «ئۇ ئۆزىدىن ھېچ تانالمايدۇ».
بىز شۇنى بايقايمىزكى، پاۋلۇس خۇدانىڭ ساداقەت-ئىشەنچلىكى توغرىسىدا ئالاھىدە سۆزلىگىنىدە، ئاگاھلار بىلەن ئەمەس، دائىم رىغبەت-تەسەللى بېرىش بىلەن بولىدۇ (بولۇپمۇ «رىم.» 3:3، 6:9، ۋە «1كور.» 9:1، 13:10، «2كور.» 18:1، «1تېس.» 24:5، «2تېس.» 3:3نى كۆرۈڭ).
(19:2) «ھالبۇكى، خۇدانىڭ مەزمۇت ئۇلى چىڭ تۇرماقتا. ئۇلنىڭ ئۈستىگە مۆھۈر بىلەن: «رەب ئۆزىگە تەۋە بولغانلارنى تونۇيدۇ» ۋە «رەبنىڭ مۇبارەك نامىنى لەۋزىگە ئالىدىغانلارنىڭ ھەممىسى رەزىللىكتىن قول ئۈزسۇن» دەپ مۆھۈرلەنگەندۇر».
خۇدانىڭ جامائىتىدە مالىمانچىلىق پەيدا بولغان ۋاقىتلاردا بۇ ۋە كېيىنكى ئۈچ ئايەتتە خۇدانىڭ خەلقى ئۈچۈن ئىنتايىن ئەمەلىي نەسىھەتنى كۆرىمىز. پاۋلۇس تىموتىيغا بىرىنچى خەتنى يازغان ۋاقىتتىكى ئەھۋال بىلەن ئۇشبۇ خەتنى يازغان ۋاقىتتىكى ئەھۋال پۈتۈنلەي باشقىچە. بىرىنچى خەتنى يازغىنىدا جامائەت خېلى تەرتىپلىك بولۇپ كۆپ ئەمەلىي ئىشلارنى، مەسىلەن تۇل خوتۇنلارغا، يېتىم-يېسىرلەرگە رەسمىي ياردەم بېرىشنى ئورۇنلاشتۇرغىلى بولاتتى. لېكىن ئەسلىدە كۆرۈنۈشتە رەبگە تەۋە بولغانلاردىن بەزىلىرىنىڭ يۈرۈش-تۈرۈشلىرى ھازىر پۈتۈنلەي ئۇنىڭغا تەۋە ئەمەس بولغانلارنىڭكىگە ئوخشاش بولۇپ قالدى. ئەمدى ئۇنداق ئەھۋالدا خۇدانىڭ خەلقى نېمە قىلىشى كېرەك؟ پاۋلۇسنىڭ جاۋابى ئىنتايىن ئەمەلىيدۇر. خۇدا جامائەتتىكى ئەمەلىي ھاياتنىڭ دانالىق بىلەن داۋاملىشىشى يولىنى ئايان قىلىپ، «مۆھۈرلەنگەن ئىككى ئۈزۈندە» ئۆز ئۇلىنىڭ ئۈستىگە بېسىلغان. مۆھۈرلەنگەن ئىككى ئۈزۈندە مۇنداق:
(1) «رەب ئۆزىگە تەۋە بولغانلارنى تونۇيدۇ».
دېمەك، خۇداغا تەۋە بولغانلارنىڭ كىم ئىكەنلىكىنى ۋە كىم ئەمەسلىكىنى تەكشۈرۈش-سۈرۈشتۈرۈشكە ھېچقانداق ۋاقىت سەرپ قىلماسلىقىمىز كېرەك. بۇ رەبنىڭ ئۆزىنىڭ ئىشى.
(2) «رەبنىڭ مۇبارەك نامىنى لەۋزىگە ئالىدىغانلارنىڭ ھەممىسى رەزىللىكتىن قول ئۈزسۇن»
بىز خۇداغا كىم ھەقىقەتەن تەۋە بولغانلىقىنى ۋە كىم تەۋە بولمىغانلىقىنى بىلمىسەكمۇ، خۇدانىڭ جامائىتى سۈپىتىدە يىغىلغان بولساق، بۇ ئاددىي ھەقىقەتنى چىڭ تۇتۇشىمىز زۆرۈر. ئارىمىزدا ئۆزىنى مەسىھگە تەۋەمەن دېگىنى بىلەن گۇناھ ئىچىدە ئوچۇق ۋە داۋاملىق تۇرىۋېرىدىغانلار (دېمەك، توۋا قىلىشقا ھېچ تىرىشماي) بار بولسا، ئۇلاردىن ئايرىلىشىمىز كېرەك. شۇنداق بولغاندا، قانداقلا بولمىسۇن ئېتىقادسىز ئادەملەر ئالدىدا مەسىھ توغرۇلۇق ئېنىق گۇۋاھلىق بېرىش ئىمكانىيىتى قالىدۇ. ئۇنداق ئەھۋال ئاستىدا خۇدانىڭ خىزمەتكارلىرى ئۈچۈن تۆۋەندىكى ئايەتتىكى تەمسىل نەسىھەتمۇ بېرىلىدۇ: ــ
(21-20:2) «باي-باياشات ئادەمنىڭ ئۆيىدە پەقەت ئالتۇن ۋە كۈمۈش قاچا-قۇچىلارلا ئەمەس، ياغاچ، ساپال قاچىلارمۇ بولىدۇ. قاچا-قۇچىلارنىڭ بەزىلىرى ئەتىۋارلىنىدۇ، بەزىلىرى پەس كۆرۈلىدۇ. ئەگەر بىر كىشى ئۆزىنى ئۇنداقلارنىڭ كىرىدىن تازىلاپ خالىي قىلسا، ئۇ مۇقەددەس قىلىنغان، خوجايىنىمىزغا يارايدىغان قاچىدەك، ھەرقانداق گۈزەل ئىشلارغا تەييار بولىدۇ».
خۇدانىڭ ھەممە ئىشلارنى باشقۇرۇشى ھەقىقەتەن ئۇلۇغ، شۇنداقلا ئىنسانلارنىڭ چۈشىنىشلىرىدىن زىيادە ئارتۇق. جامائەتنىڭ ئىچىدە قالايمىقانچىلىق پەيدا بولۇشقا يول قويغان بولسا، شۇ قالايمىقانچىلىق يەنىلا ئۆز مەقسەتلىرى ئۈچۈن بولىدۇ؛ ئۇنىڭ ھەتتا پاۋلۇستىن يۈز ئۆرىگەن «فىگېلۇس ۋە خېرموگېنېس» دېگەن كىشىلەردە، ياكى 19-ئايەتتە تىلغا ئېلىنغان «رەزىللىكتىن قول ئۆزمىگەن»لەردىمۇ ئۆز مەقسەتلىرى بار. ھالبۇكى، پاۋلۇس دېگىنىدەك «باي-باياشات ئادەمنىڭ بىر ئۆيى»دە ھەرخىل مەقسەتتە ئىشلىتىلىدىغان قاچا-قۇچىلار بولىدۇ، «بەزىلىرى ئەتىۋارلىنىدۇ، بەزىلىرى پەس كۆرۈلىدۇ. ئەگەر بىر كىشى ئۆزىنى ئۇنداقلارنىڭ كىرىدىن تازىلاپ خالىي قىلسا، ئۇ مۇقەددەس قىلىنغان، خوجايىنىمىزغا يارايدىغان قاچىدەك، ھەرقانداق گۈزەل ئىشلارغا تەييار بولىدۇ». ئۆي خوجايىنىنىڭ ھەربىرىدە ئۆزىنىڭ مەقسىتى بار؛ ئەمما ھېچكىم ئۆزىنىڭ ئالتۇن جامىنى تەرەت قاچىسى ياكى ئەخلەت ساندۇقى بىلەن يېقىن قويمايدۇ. خوجايىنغا ياقىدىغان، ئۆز يېنىدا ئىشلىتىدىغان قاچا بولۇشى ئۈچۈن بۇ باشقا خىل قاچىلارنىڭ تۈرلۈك بۇلغاشلىرىدىن ئۆزىنى ساقلىشى كېرەك. ئۆزلىرىنى «تەلىم بەرگۈچى»لەر دەپ ئاتىغانلار كۆپتۇر. ئەمدى ئۇلار مەسىھنىڭ ساغلام تەلىمىدىن باشقا تەلىملەرنى بەرسە، ئۇنداقتا خۇدانىڭ ئادىمى ئۇنداقلارنىڭ تەلىمىنىڭ بۇلغۇشىدىن ئۆزىنى ساقلىشى لازىم. خۇدانى خۇرسەن قىلماقچى بولغان خىزمەتكار بۇنداق ساختا تەلىم بەرگۈچىلەرگە دوست-ئاغىنە قاتارىدا ياكى «خىزمەتداش»لار قاتارىدا قارىسا بولمايدۇ، شۇنداقلا ئۇلارنى ئۆزىنىڭ شەخسىي دۈشمىنى دەپ قارىسىمۇ بولمايدۇ، ئەلۋەتتە؛ شارائىت يار بەرسە ئۇ ئۇلارغا خاتا يولدىن چىقىشقا نەسىھەت قىلىشى كېرەك (24:2-26).
(22:2) «شۇڭلاشقا، ياشلىقنىڭ ئارزۇ-ھەۋەسلىرىدىن ئۆزۈڭنى قاچۇرغىن، پاك قەلب بىلەن رەبگە نىدا قىلغۇچى بىلەن بىللە ھەققانىيلىق، ئىشەنچ-ئېتىقاد، مېھىر-مۇھەببەت ۋە تىنچ-خاتىرجەملىكنى قوغلىشىپ ئىزدە».
خاتا يولدا مېڭىۋاتقانلاردىن ئايرىلىش توغرۇلۇق سۆزلىگەندىن كېيىن روسۇل قايتىدىن تىموتىيغا ئۆزىمىزنىڭ توغرا مەقسىتى ئۆزىمىزنى پاك-مۇقەددەس تۇتۇش بولۇشى كېرەك، دەپ ئەسكەرتىدۇ؛ شۇنىڭدەك ئوخشاش مەقسەت-نىشاندا بولغانلارنى ئىزدەپ تېپىپ، مۇمكىن بولسا ئۆزئارا رىغبەتلەندۈرۈشكە ۋە دۇئا قىلىشقا ئۇلار بىلەن بىللە يىغىلىشقا توغرا كېلىدۇ. مانا بۇ مالىمانچىلىق ۋاقىتلىرىدىكى مۇقەددەس بەندىلەرنىڭ يولىدۇر.
(5-1:3) «… سىرتقى قىياپەتتە ئىخلاسمەن بولۇۋېلىپ، ئەمەلىيەتتە ئىخلاسمەنلىكنىڭ قۇدرىتىنى ئىنكار قىلىدىغان بولىدۇ. بۇنداقلاردىن يىراق تۇر».
«ئىخلاسمەنلىكنىڭ قۇدرىتى» دېگەن نېمە؟
بۇ بەش ئايەتتە روسۇل ئاخىرقى زامانلاردىكى كىشىلەرنىڭ قانداق بولىدىغانلىقىنى تەسۋىرلەيدۇ. ئۇلارنىڭ بۇ 1-5-ئايەتتە كۆرسىتىلگەن شەخسىيەتچى قىلمىشلىرىنى «رىم.» 18:1-32دا كۆرسىتىلگەنلىرى بىلەن سېلىشتۇرساق ئۇلارنىڭ ئانچە چوڭ پەرقى يوقتەك كۆرۈنىدۇ، «نېمىشقا پاۋلۇس بۇ ئىشلار پەقەت ئاخىرقى زامانلاردا پەيدا بولىدۇ، دەيدۇ؟»، دەپ ئويلىشىمىز مۇمكىن. چوڭ پەرقى شۇبھىسىزكى، مۇشۇ يۇقىرىقى 5-ئايەتتە كۆرۈنىدۇ: «سىرتقى قىياپەتتە ئىخلاسمەن بولۇۋېلىپ، ئەمەلىيەتتە ئىخلاسمەنلىكنىڭ قۇدرىتىنى ئىنكار قىلىدىغان بولىدۇ».
«رىم.» 18:1-32دا ئادەمئاتىمىز گۇناھقا پېتىپ كەتكەندىن كېيىن، نىجاتنىڭ خۇش خەۋىرى كەلگۈچە بولغان ئارىلىقتىكى ئىنسانلارنىڭ قىلمىشلىرى تەسۋىرلىنىدۇ. ئەمما يۇقىرىقى 1-5-ئايەتلەردە تەسۋىرلەنگەن قاراڭغۇلۇق بولسا ئىنسانلار ئىنجىل نۇرىدىن بەھرىمەن بولۇپ، نىجات سوۋغىتىنى ئاڭلىغان بولسىمۇ، ئۇنى رەت قىلغاندىن كېيىنكى ھالەت تەسۋىرلىنىدۇ. ئۇ ئاخىرقى سوراققا تارتىلىش ئالدىدا «نۇرنى رەت قىلغان قاراڭغۇلۇق» بولىدۇ. ئىنسانلار «رىم.» 18:1-32دە تىلغا ئېلىنغان بارلىق ئىشلارنى قىلىۋاتىدۇ، ئەمما ئۇلارنىڭ بۇ رەزىللىكلىرىنىڭ ھەممىسى «ئىخلاسمەنلىكنىڭ قىياپىتى»نىڭ نىقابى ئاستىدا بولىدۇ.
(6-5:4) «لېكىن سەن ھەرقانداق ئەھۋالدا ئويغاق تۇر، خارلىق-مۇشەققەتلەرگە بەرداشلىق بەر، خۇش خەۋەرچىنىڭ ۋەزىپىسىنى ئورۇندا، تاپشۇرۇلغان خىزمىتىڭنى ھەر تەرەپتىن تولۇق ئادا قىلغىن».
يۇقىرىدا ئېيتقىنىمىزدەك، تىموتىي (باشقا خىزمەتلىرىگە قوشۇپ) «خۇش خەۋەرچى» بولۇشقا ئالاھىدە روھىي ئىلتىپاتلار بىلەن ئالاھىدە قوراللانغانىدى. تىموتىينىڭ مىجەزى يۇۋاش، جىمىغۇر بولغاچقا، مۇشۇ ئىش دىققىتىمىزنى تارتىدۇ. شۇنى بايقايمىزكى، خۇدانىڭ ئادەمنى مەلۇم ۋەزىپىگە چاقىرىشى كۆپ ۋاقىتلاردا ئىنسانلارنىڭ ئويلىغىنىدەك بولمايدۇ، ئۇنىڭ قوراللاندۇرۇشلىرى ئىنسانلارنىڭ تەبىئىي تالانتلىرىدىن كۆپ ئاشىدۇ.
(14:4) «كېلىشىڭدە تروئاس شەھىرىدە كارپۇسنىڭ يېنىغا قالدۇرۇپ قويغان يېپىنچام بىلەن كىتابلارنى، بولۇپمۇ ئورام تېرە يازمىلارنى بىللە ئالغاچ كەلگىن».
يۇقىرىدا بىز پاۋلۇسنىڭ زىنداندىكى سوغۇقتا يېتىپ يېپىنچىغا موھتاج بولغانلىقى ئۈسىتدە توختالدۇق. لېكىن ئۇنىڭ بۇ موھتاجلىقى ئۇنىڭ بۇ ھالىنى چوقۇم ئوبدان بىلگەن رىم شەھىرىدىكى قېرىنداشلارنىڭ كۆيۈم-ياردىمىنىڭ ئىنتايىن ئاز ئىكەنلىكىنى ئەكس ئەتتۈرۈپ ئادەمنى قايغۇرتىدۇ.
بىز بۇ ئايەتتىن يەنە كۆرىمىزكى، پاۋلۇس گەرچە ئۆلۈمىنىڭ يېقىنلىشىپ قالغانلىقىنى بىلگىنى بىلەن ئۇنى بىكار كۈتۈشكە تەن بەرمەيدۇ. كۈچىنىڭ بارىچە ئۇ قالغان بارلىق ۋاقتىنى پايدىلىق ئىشلارغا سالماقچى ئىدى.
بۇ «كىتابلار، بولۇپمۇ ئورام تېرە يازمىلار» دېگىنى نېمە؟ بۇنىڭ توغرۇلۇق بەزى ئورۇنلۇق قىياسلارنى ئاڭلىدۇق. «ئورام تېرە يازمىلار» بولسا ئۆز شەخسىي دوكلاتلىرىنى، جۈملىدىن ئۇنىڭ «رىم گراژدانلىق كىنىشكىسى»نى ئۆز ئىچىگە ئالغان بولۇشى مۇمكىن. ئۇلارنىڭ ئىچىدىمۇ ئۆزىنىڭ خاتىرىلىرى بولغان بولۇشىمۇ مۇمكىن. پاۋلۇس ئۆزى ئەسلى «پەرىسىي مەزھەپ»تىكى بىر «راببى» (تەلىم بەرگۈچى) بولغاچقا، چوقۇم 18 ياشقا كىرىشتىن بۇرۇن پۈتۈن تەۋرات-زەبۇرنى يادلاپ بولۇشى كېرەك ئىدى، شۇڭا بۇ «يازمىلار» تەۋرات-زەبۇرنى ئۆز ئىچىگە ئالمىغان، چۈنكى ئۇنىڭغا كېرەك ئەمەس، دەپ قارايمىز. يەنە ئىككى ئورۇنلۇق قىياس بار: ــ
(1) مۇمكىنچىلىكى باركى، ئۇ تەۋرات-زەبۇرنىڭ گرېك تىلىدىكى تەرجىمىسىنى ئىشلىمەكتە ئىدى.
(2) شۇ چاغدا بىرنەچچە گۇۋاھچىلار كۆرگەنلىرى بويىچە رەب ئەيسانىڭ تەرجىمىھالىنى تەييارلاۋاتاتتى، ئۆز ھەمراھى لۇقا ئۇلار ئارىسىدا ئىدى. پاۋلۇس بۇ تەرجىمىھالنى كۆردى ۋە ئۇلارنى كۆچۈرۈۋالدى.
بىز شۇنى يەنە كۆرسىتىمىزكى، گەرچە روسۇل پاۋلۇس خۇدادىن كەلگەن شۇنچە كۆپ ۋەھىيلەرنى كۆرگەن بولسىمۇ، ئۇ تېخى ئۆگىنىۋاتاتتى. شۇڭا ئۇنىڭ مۇشۇ يەردىكى سۆزلىرى «كىتابلار بىزگە كېرەك ئەمەس، ھېچ يازمىلارنى ئوقۇماي، پەقەت دۇئا قىلىپ مۇقەددەس روھنىڭ ۋەھىيلىرىنى كۈتىمىز» دەپ خام خىيال قىلغان بەزىلەرگە كۈچلۈك تەنبىھ بېرىدۇ.
(16:4) «تۇنجى قېتىملىق سوراقتا مېنىڭ ئاقلىنىشىمغا ياردەم قىلىدىغان ھېچكىم چىقمىدى، ھەممىسى مېنى تاشلاپ كەتتى. بۇ ئىش ئۇلارغا ھېسابلانمىغاي!»
پاۋلۇسنىڭ رەببىمىز ئەيسانىڭ ئىزلىرىنى شۇنچە يېقىن باسقانلىقى ئەجەبلىنەرلىك ئىشتۇر. رەببىمىز ئەيسا ئېغىر سىناق ۋە سوراققا تارتىلىش ۋاقتى-سائىتى كەلگەندە ئۇنىڭ بارلىق دوستلىرى ۋە مۇخلىسلىرى ئۆزىدىن تېنىپ كەتكەنىدى؛ پاۋلۇسنىڭ كۆپ دوستلىرى ۋە قېرىنداشلىرىمۇ ئوخشاش ئىش قىلغانىدى؛ پاۋلۇس رەبگە ئوخشاش: «بۇ ئىش ئۇلارغا ھېسابلانمىغاي!» دەپ دۇئا قىلىدۇ.
پۈتۈن رىم شەھىرىدە ھېچقانداق قېرىنداش، ئاكا-ئۇكا، ئاچا-سىڭىلنىڭ پاۋلۇسنى قوللىغۇدەك بىر ئېغىز سۆز ئېيتىشقا ئوتتۇرىغا چىقماسلىقى ئادەمنى سەگىتىدىغان ئىشتۇر؛ چۈنكى پۈتۈن ئىمپېرىيەدىكى گراژدانلار ئۈچۈن پاۋلۇستىن ئارتۇق ياخشىلىق قىلغان كىشى بولمىسا كېرەك. رىم ئىمپېرىيەسىنىڭ شۇنداق ئېسىل گراژدان ئۈستىدىن ئۆلۈم جازاسى چىقارغانلىقى ئۆزىنىڭ زاۋاللىققا يۈز تۇتۇۋاتقانلىقىنى ئىسپاتلىدى.
(17:4) «لېكىن رەب مېنىڭ بىلەن بىللە تۇرۇپ، مەن ئارقىلىق ئىنجىل جاكارى تولۇق قىلىنىپ، بۇ يەردىكى بارلىق يات ئەللىكلەردىن بولغانلارنىڭ ئاڭلىشى ئۈچۈن مېنى كۈچلەندۈردى؛ شۇنىڭ بىلەن مەن شىرنىڭ ئاغزىدىن قۇتقۇزىۋېلىندىم».
پاۋلۇسنىڭ قەيسەر نېرو (ئۇ ئەدەپلىك بىلەن شۇ دىۋىنى پەقەت «شىر» دەپ ئاتىدى) ئالدىدا ھازىر بولۇپ گۇۋاھلىق بېرىشى رەب ئەيسا ئەسلىدە ئوتتۇز يىل ئىلگىرى ئانانىياسقا ئۇنىڭ توغرۇلۇق ئېيتقان سۆزىدە دەل بېشارەت قىلىنغانىدى: «ئۇ نامىمنى ئەللەرنىڭ ۋە ئۇلارنىڭ پادىشاھلىرىنىڭ ھەم ئىسرائىللارنىڭ ئالدىدا ئايان قىلىش ئۈچۈن ئۆزۈمگە ئالاھىدە تاللىغان بىر ئەسۋابتۇر» («روس.» 15:9) ۋە كېيىن رەب ئەيسا پاۋلۇسقا ئالامەت كۆرۈنۈشتە: «سەن مەن ئۈچۈن رىمدىمۇ چوقۇم گۇۋاھلىق بېرىسەن» دەپ ئېيتقان («روس.» 11:23).
بىز ئىشەنچلىك دەپ قارىغان، كۆپ جامائەتلەر ئارىسىدا ساقلىنىپ كەلگەن بىر تارىخ بويىچە مىلادىيە 68-يىلى روسۇل پاۋلۇس رىم شەھىرى سىرتىدىكى «ئوستىي يول» بويىدا بېشى چېپىلىپ ئۆلتۈرۈلگەن (روسۇل پېترۇس ئۇنىڭ بىلەن بىرلا ۋاقىتتا كرېستلىنىش بىلەن ئۆلتۈرۈلگەن). شۇ چاغدا ئىمپېراتور نېرو بارلىق مەسىھىي ئېتىقادچىلارغا زور قاتتىق زىيانكەشلىك يۈرگۈزمەكتە ئىدى. ئەمما رەب ئەيسانىڭ ئۇنداق مۇستەبىتلەرگە: «قىلىچ كۆتۈرگەنلەر قىلىچ ئاستىدا ھالاك بولىدۇ» دەپ ئاگاھلاندۇرغىنىدەك، پەقەت بىر يىلدىن كېيىنلا ئۇ قەستلىنىپ ئۆلتۈرۈلدى.