ئىنجىل 9-قىسىم

«گالاتىيالىقلارغا»نىڭ تەپسىرى

 

(روسۇل پاۋلۇس گالاتىيا ئۆلكىسىدىكى جامائەتلەرگە يازغان مەكتۇپى)



 كىرىش سۆز 


بۇ بەلكىم روسۇل پاۋلۇسنىڭ يازغان خەتلىرىنىڭ تۇنجىسى بولۇپ، كورىنت ياكى ئەفەسۇس شەھىرىدە مىلادىيە 52-يىللىرىدا يېزىلغان بولۇشى مۇمكىن. گالاتىيا ئۆلكىسى (بۈگۈنكى تۈركىيىدە) رىم ئىمپېرىيەسىگە تەۋە ئىدى. پاۋلۇس مىلادىيە 51-يىللىرىدا شۇ يەرلەرگە بارغان: «مۇقەددەس روھ ئۇلارنىڭ ئاسىيا ئۆلكىسىدە سۆز-كالامنى جاكارلىشىغا يول قويمىغان بولۇپ، پاۋلۇسلار ئەمدى فرىگىيە ۋە گالاتىيا رايونلىرىدىن ئۆتۈپ، مىسىيە رايونىغا كەلگەن...» («روس.» 6:16). بەزىلەر، پاۋلۇس خېلى بۇرۇن، تۇنجى خىزمەت سەپىرىدە شۇ رايوننىڭ جەنۇبىي چەتلىرىدىن ئۆتكەن ۋاقىتلاردا گالاتىياغىمۇ بېرىپ كەلگەن، دەپ قارايدۇ («روس.» 13-14-بابلار). ئومۇمەن «روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى»دە ئۇنىڭ شۇ يەردە خۇش خەۋەرنى جاكارلاشلىرى توغرۇلۇق بىۋاسىتە خاتىرە يوق؛ ئەمما روشەنكى، ئۇ شۇنداق ئىشلارنى قىلغان ۋە شۇنىڭ بىلەن بىرنەچچە جامائەت ئاپىرىدە بولغان. بۇ ئىشنىڭ ئۆزى بىزگە، روسۇللارنىڭ نۇرغۇنلىغان ئۇلۇغ ئىشلىرى «روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى»دىلا خاتىرىلەنمىگەنلىكىگە ياخشى ئەسلەتمە بولۇشى كېرەك (يەنە «يۇھ.» 25:21نى كۆرۈڭ). ئۇشبۇ خەتنىڭ پاۋلۇس گالاتىيا ئۆلكىسىگە بېرىپ ئۇزۇن ئۆتمەي يېزىلغانلىقى: «سىلەر ئۆزۈڭلارنى مەسىھنىڭ مېھىر-شەپقىتى ئارقىلىق چاقىرغۇچىنىڭ يېنىدىن شۇنچە تېز يىراقلاشتۇرۇلۇپ ...» (6:1) دېگەن سۆزىدىن كۆرۈنۈپ تۇرىدۇ.


«سىناگوگلار» توغرۇلۇق 

يەھۇدىي خەلقى مىلادىيەدىن ئىلگىرىكى 605-يىلى بابىل ئىمپېرىيەسى تەرىپىدىن سۈرگۈن قىلىنغاندىن كېيىن كۆپ يەھۇدىيلار ئاسىيا ھەم كېيىنكى رىم ئىمپېرىيەسى تېررىتورىيەسىگە تارقىلىپ، شۇ يەرلەدە تۇرۇپ قالغانىدى. ھەربىر تۇرغان يەردە ئۇلار ئادىتى بويىچە شەنبە («شابات» ــ دەم ئېلىش كۈنى) كۈنىدە دۇئا قىلىش ۋە تەۋرات ئوقۇشقا يىغىلاتتى؛ مۇشۇ يىغىلىشلار «سىناگوگ» دەپ ئاتىلاتتى. ۋاقىت ئۆتكەنسېرى ئۇلار ئەتراپىدىكى يات ئەللەردىن بولغان كۆپ كىشىلەر يەھۇدىيلارنىڭ «ئاسمان-زېمىننى ياراتقان بىردىنبىر خۇدا» توغرۇلۇق گۇۋاھلىقىغا قىزىقىپ، تەۋراتتىكى ھەقىقەتلەرگە جەلپ قىلىنغان (تەۋرات تەخمىنەن مىلادىيەدىن ئىلگىرىكى 220-يىلى گرېك تىلىغا تەرجىمە قىلىنغان). ئاز بولمىغان بىر قىسىم «يات ئەللىكلەر» (يەھۇدىي ئەمەسلەر) بۇتپەرەسلىكنى تاشلاپ، «سىناگوگ»لارغا كىرىپ سورۇننىڭ كەينىدە ئولتۇرۇشقا، تەۋرات توغرۇلۇق تەلىملەرنى ئاڭلاشقا رۇخسەتكە ئېرىشتى. بەزىلىرى ھەتتا «يەھۇدىيلار بولساق» دەپ تەلەپ قىلغان. ئۇنداق كىشىلەر خەتنە قوبۇل قىلىپ، كۆپ تەلىم-تەربىيە ئاڭلىغان ۋە تەپسىلاتى كۆپ بولغان ئىمتىھانلارنى بېرىپ، تەۋراتنىلا ئەمەس، بەلكى ئۇنىڭدىن باشقا نۇرغۇنلىغان يەھۇدىي قائىدە-يوسۇنلىرىنىڭ بويۇنتۇرۇقى ئاستىغا كىرگەندىن كېيىن سىناگوگتىكى جامائەتكە قوبۇل قىلىناتتى. شۇنداق بولغىنى بىلەن ئۇلار بەرىبىر يەنىلا «ئىككىنچى تەبىقە» دەپ قارىلاتتى. ئەمما سىناگوگقا قاتناشقان «يات ئەللىكلەر»نىڭ كۆپىنچىسى «سورۇننىڭ كەينىدە ئولتۇرۇپ ئاڭلاش» بىلەن رازى ئىدى ۋە شۇنداقلا يەھۇدىيلار ھەم باشقا ئەل-يۇرتتىكىلەر تەرىپىدىن «خۇدادىن قورققانلار» ياكى «خۇدادىن قورقىدىغانلار» دەپ ئاتالغان.

خۇدانىڭ مەسىھ توغرۇلۇق ئۇ ئارقىلىق بولىدىغان نىجاتنىڭ خۇش خەۋىرىنى ھەممىدىن ئاۋۋال يەھۇدىي خەلقىگە يەھيا پەيغەمبەر ئارقىلىق ئەۋەتكەنلىكى، ئاندىن مەسىھ ئۆزى بۇ خەۋەرنى ئۇلارغا جاكارلاشقا باشلىغانلىقى تارىختىكى ئېنىق پاكىتتۇر. پاۋلۇس نۇرغۇن سەپەرلىرىدە «خۇش خەۋەرنى ئاۋۋال يەھۇدىيلارغا، ئاندىن ئەللەرگە جاكارلاش» دېگەننى ئۆز پرىنسىپى قىلىپ، بارغان يەرلىرىدە ئۇدۇل يەھۇدىيلارنىڭ سىناگوگىنى تېپىپ ئۇلارغا خۇش خەۋەرنى ئاۋۋال جاركارلايتتى؛ چۈنكى ئۇلار پەلەستىندە تۇرغان يۇرتداشلىرىدەك خۇش خەۋەرنى ئاڭلاش پۇرسىتىگە تېخى ئېرىشمىگەن بولۇشى مۇمكىن ئىدى.


سىناگوگلاردا خۇش خەۋەر جاكارلانغىنىدا قانداق ئىشلار يۈز بەرگەنلىكىدىن تىپىك بىر مىسالنى كۆرەيلى («روس.» 1:17-5): ــ


«ئۇلار (پاۋلۇس بىلەن ئۇنىڭ ھەمراھلىرى) سەپىرىنى داۋام قىلىپ ئامفىپولىس ۋە ئاپوللونىيا شەھەرلىرىدىن ئۆتۈپ، تېسالونىكا شەھىرىگە كەلدى. ئۇ يەردە يەھۇدىيلارنىڭ سىناگوگى بار ئىدى. پاۋلۇس ئادىتى بويىچە ئۇلارنىڭ ئارىسىغا كىرىپ، ئۇدا ئۈچ شابات كۈنى ئۇ يەردە جەم بولغانلار بىلەن مۇقەددەس يازمىلارنى شەرھلەپ مۇنازىرىلىشىپ، ئۇلارغا مەسىھنىڭ ئازاب-ئوقۇبەتلەر تارتقاندىن كېيىن ئۆلۈمدىن تىرىلىشى مۇقەررەر دەپ ھەم چۈشەندۈردى ھەم ئىسپاتلىدى ۋە: ــ مەسىھ بولسا، دەل مەن سىلەرگە جاكارلىغان شۇ ئەيسانىڭ ئۆزىدۇر! ــ دېدى.

يەھۇدىيلارنىڭ ئىچىدىن بەزىلەر قايىل بولۇپ ئىشىنىپ، پاۋلۇس بىلەن سىلاسقا قوشۇلدى؛ شۇنداقلا خۇدادىن قورقىدىغان گرېكلەردىن زور بىر توپ ئادەملەر ۋە يۇقىرى تەبىقىدىكى گرېك ئاياللارمۇ شۇنداق ئىدى. بىراق يەھۇدىيلار بۇنىڭغا ھەسەت قىلىپ، ئۆزلىرىگە بازار-كوچىلاردىن بىرنەچچە قەبىھ ئادەملەرنى يىغىپ، بىر توپ ئادەملەرنى توپلاپ، شەھەرنى ئاستىن-ئۈستۈن قىلىۋەتتى. يەھۇدىيلار پاۋلۇس بىلەن سىلاسنى تۇتۇپ، شەھەر خەلق كېڭەشمىسىگە تاپشۇرۇپ بېرىش مەقسىتىدە ياسۇن ئىسىملىك بىرسىنىڭ ئۆيىگە باستۇرۇپ باردى...».


پاۋلۇسنىڭ گالاتىيا ئۆلكىسىدە توختاش سەۋەبى بىرىنچىدىن خۇش خەۋەرنى يەتكۈزۈش ئەمەس، بەلكى ئاغرىپ قالغانلىقى ئۈچۈن شۇ يەردە دەم ئېلىشقا بارغان بولۇشى مۇمكىن (13:4). شۇنداقتىمۇ ئۇ پرىنسىپ بويىچە ئۇدۇل سىناگوگ ياكى سىناگوگلارغا كىرىپ، «ئاۋۋال يەھۇدىيلارغا» («رىم.» 16:1) خۇش خەۋەرنى جاكارلىدى. شۇ سورۇنلاردا يات ئەللەردىن بولغانلارنى كۆپ دەپ پەرەز قىلساق ئورۇنسىز بولمايدۇ. قانداق ئىشلار بولغانلىقى توغرۇلۇق بىۋاسىتە قالدۇرۇلغان خاتىرە يوق، لېكىن ئۇشبۇ خەتنىڭ تەپسىلاتلىرىدىن يۇقىرىدا كۆرسىتىلگەن «تېسالونىكادىكى ۋەقە»دەك، چوڭ غوۋغا بولۇپ، ئېتىقادچىلار يەھۇدىيلار تەرىپىدىن ئېغىر زىيانكەشلىككە ئۇچرىغان، دەپ قىياس قىلىمىز. ئۈچ خىل كىشىلەر ئېتىقاد قىلغانىدى ــ 


(1) يەھۇدىيلار (پاۋلۇس خەتتە «يەھۇدىي قېرىنداشلار»غا بىۋاسىتە بىرنەچچە ئېغىز سۆز قىلىدۇ)؛ 

(2) سىناگوگقا قاتناشقان «خۇدادىن قورققان» يات ئەللىكلەر ۋە 

(3) بۇتپەرەسلەر (پاۋلۇس مۇشۇنداق ئۈچىنچى خىل قېرىنداشلارغا: «بۇرۇن، خۇدانى تونۇمايدىغان ۋاقتىڭلاردا دەرۋەقە يالغان ئىلاھلارغا چوقۇنۇپ، ئۇلارنىڭ قۇللۇقىدا بولغانىدىڭلار» ــ دەيدۇ (8:4)).


پاۋلۇسنىڭ خېتىدە دېيىلىشىچە ئۇلار ئەسلىدە مەسىھنىڭ سۆزىنى ئوچۇق كۆڭۈل بىلەن قوبۇل قىلغان؛ ئۇلار ئۇنىڭ كۆز ئاغرىقىنى كۆرۈپ پاۋلۇسنىڭ ئېيتقىنىدەك: «سىلەر مۇمكىن بولسا، ماڭا كۆزلىرىڭلارنى ئويۇپ بېرىشكە رازى ئىدىڭلار!» دېگەندەك بولغان (15:4). مۇقەددەس روھ مۆجىزىلەرنى يارىتىپ كۈچلۈك ئىشلىگەن ھەم پاۋلۇس ئۇلارغا خەت يازغان ۋاقتىدىمۇ ئۇلارنىڭ جامائىتىدىكى بەزى كىشىلەر ئارقىلىق مۆجىزىلەرنى يارىتىپ ئىشلىمەكتە ئىدى (5:3). پاۋلۇس ئۇلارنىڭ يېنىدىن كەتكەندىن كېيىنمۇ ئۇلار ئېتىقاد يولىدا كۈچەپ ئالغا بېسىپ ئاجايىب نەتىجىلەرنى كۆرسەتتى. پاۋلۇس: ــ «سىلەر ئوبدان چېپىپ مېڭىۋاتقانىدىڭلار» دەيدۇ (7:5).



ئېغىر بىر مەسىلە پەيدا بولىدۇ


لېكىن بۇ ئادەمنى خۇشال قىلىدىغان مەنزىرە تۇيۇقسىز ئۆزگەرگەنىدى. گالاتىيالىقلار ئارىسىدا ئۆزىنى «مەسىھگە ئېتىقادچى» دەۋالغان (بەلكىم يېرۇسالېمدىن چىققان) بەزى يەھۇدىي «مۇرىتلار» پەيدا بولغان. ئۇلار: ــ «مەسىھگە ئىشەنگەن يات ئەللەردىن بولغانلارنىڭ ھەممىسى گۇناھدىن تولۇق قۇتقۇزۇلۇش ئۈچۈن خەتنە قوبۇل قىلىشى زۆرۈر» دېگەن «يېڭى بىر تەلىم»نى كۆتۈرۈپ چىققان. ئۇلارنىڭ دېگىنى، خۇدا خەتنىنى ئىبراھىم پەيغەمبەر بىلەن تۈزگەن ئەھدىسىگە بەلگە قىلىپ: ــ «مەن بىلەن سىلەرنىڭ ۋە سەندىن كېيىنكى نەسلىڭنىڭ ئارىسىدا تۇتۇش كېرەك بولغان ئەھدەم شۇكى، ئاراڭلاردىكى ھەربىر ئەركەك خەتنە قىلىنسۇن... لېكىن خەتنىلىك ئېتى تۇرۇپ، خەتنە قىلىنمىغان ھەربىر ئەركەك مېنىڭ ئەھدەمنى بۇزغان ھېسابلىنىپ، ئۆز خەلقىدىن ئۈزۈپ تاشلىنىدۇ...» دەپ بېكىتكەن («يار.» 10:17، 14).


شۇڭا «مەسىھگە باغلىغان ئېتىقادنى ئېتىراپ قىلىش ئۈچۈن سۇغا چۆمۈلدۈرۈشتىن باشقا، بارلىق ئېتىقادچىلار خەتنىنىمۇ قوبۇل قىلىشى كېرەك» دېيىشى خېلى ئورۇنلۇقتەك كۆرۈنەتتى (بۇ تەلىم يەھۇدىي ئېتىقادچىلارنىڭ جامائەتلىرىگە ھېچ تەسىر يەتكۈزمىگەن، ئەلۋەتتە؛ چۈنكى ئۇلار ئاللىبۇرۇن، تۇغۇلۇپلا خەتنە قىلىنغان). ئەمدى شۇ ئادەملەر پاۋلۇس گالاتىيالىقلارغا جاكارلىغان خۇش خەۋەرگە قوشماقچى بولغان «كۆرۈنۈشتە ئورۇنلۇق» بۇ «كىچىككىنە بىر قوشۇمچە»نىڭ نېمە زىيىنى بولىدۇ؟ ئەمەلىيەتتە بولسا بۇ «تەلىم» مەسىھنىڭ بارلىق گۇناھكارلار ئۈچۈن بولغان قۇربانلىقى ئېلىپ كەلگەن نىجاتنىڭ ئاساسىنى مۇتلەق ئىنكار قىلغۇچى زەھەرلىك ئۇرۇقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغانىدى. ئۇنداق تەلىمنى جاكارلىغانلارنى پەقەت ئۆزلىرىگە نىسبەتەن ئىشنى كىچىكلىتىش ھەم ئۆزلىرىنى جامائەتتە يۇقۇرى كۆرسىتىشنى نىشان قىلغان خالاس، دەيدۇ پاۋلۇس. يات ئەللەردىن بولغان ئېتىقادچىلار خەتنە قوبۇل قىلغان بولسا بۇ كىشىلەر باشقا يەھۇدىي يۇرتداشلارغا: «مانا، بىز كۆپ ئادەملەرنى يەھۇدىيلارغا ئايلاندۇرماقتىمىز!» دېيەلەيتتى ھەم شۇنداقلا ئۇلار مەسىھكە بولغان ئېتىقادى تۈپەيلىدىن ئۇچراۋاتقان زىيانكەشلىكنىڭ ئالدىنى ئالغىلى ياكى ئازايتقىلى بولاتتى.


ئەمدى بۇ «كىچىككىنە بىر قوشۇمچە»نىڭ نېمە ئۈچۈن شۇنچە بالايىئاپەتلىك بولغانلىقىنى، ئۇنى قوبۇل قىلغانلارنىڭ ھەممىسىنىڭ خۇدانىڭ لەنىتىگە قالغانلىقىنى بولسا قەدىرلىك ئوقۇرمەن خەتنىڭ ئۆزىنى ئوقۇغاندا چۈشىنىپ يېتىدۇ!


بىز مۇشۇ يەردە پەقەت قوشۇپ ئېيتىمىزكى، خەتتىن خەتنىڭ تولىمۇ جىددىيلىك بىلەن يېزىلىشنىڭ ئىزلىرى ئېنىق كۆرۈنىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بەزى ھەقىقەتلەر ئىنتايىن قىسقا، ئىخچام ھالدا ئىپادىلىنىدۇ؛ تەۋراتنى ئوبدان بىلىدىغان ئوقۇرمەنلەرنىڭ بۇ ئىشلارنى چۈشىنىشى ئاسانغا چۈشىدۇ. شۇڭا مۇشۇنداق ئارقا كۆرۈنۈشتە بولمىغان ئوقۇرمەنلەر ئۈچۈن بەزى يەرلەردە پاۋلۇسنىڭ سۆزلىرىنى ئېنىق قىلىش يولىدا ئازغىنە سۆز قوشتۇق ياكى بولمىسا ئۇلارنى ئىزاھلىدۇق. پاۋلۇس بۇ خەتنى ئۆز قولى بىلەن يازغان (11:6). ئۇ ئادەتتە كۆزى ئاجىز بولغاچقا، خەتلىرىنى كاتىپ ئارقىلىق يازاتتى؛ ئەمما بۇ قېتىم ھەتتا مۇۋاپىق كاتىپ تاپقۇدەك ۋاقىتمۇ چىقمىغان ئوخشايدۇ.


پاۋلۇس كېيىن، مىلادىيە 54-يىللىرىدا يەنە گالاتىيا ئۆلكىسىگە باردى («روس.» 23:18). ئۇ چاغدا: «ئۇ شۇ يەردە تۇرغان مۇخلىسلارنى قۇۋۋەتلەندۈردى» دەپ ئوقۇيمىز؛ شۇنىڭ بىلەن بىز گالاتىيالىق قېرىنداشلار بۇ خەتتىكى ئاگاھلاندۇرۇشلار ۋە جېكىلەشلەرنى قوبۇل قىلغان دەپ چۈشىنىمىز. خۇداغا تەشەككۈر!


ئادەتتىكىدەك «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە بەزى ئايەتتىكى بەزى قىيىن ياكى ئالاھىدە قىزىق يەرلەر ۋە روسۇل كۆز ئالدىمىزغا كەلتۈرگەن مەلۇم بىرنەچچە ھەقىقەتلەر ئۈستىدە، شۇنداقلا ھازىرقى زامانىمىزدا بۇلارنى قانداق تەتبىقلاشقا بولىدىغانلىقى ئۈستىدە توختىلىمىز.



مەزمۇنلار: ـ


1. سالام ۋە ئاگاھلاندۇرۇش (1:1-10)

2. پاۋلۇسنىڭ روسۇللۇق ھوقۇقىنىڭ ئاساسى (11:1-2-باب)

3. تەۋرات قانۇنى ۋە ئېتىقاد (3-باب)

4. خۇدانىڭ پەرزەنتلىرى (4-باب)

5. مەسىھدە بولغان ئەركىنلىك ھەم مەسئۇلىيەت (5-باب-10:6)

6. خوشلىشىش، ئاخىرقى ئاگاھلاندۇرۇش (11:6-18).




••••••••



قوشۇمچە سۆز


بىز 18:2-20 ئايەتلەر ئۈستىدە بىر-بىرلەپ توختىلىمىز: ــ

18:2 «ئەمما مەن ئەسلىدە غۇلاتقان نەرسىلەرنى قايتىدىن قۇرسام، ئۆزۈمنى تەۋرات قانۇنىغا خىلاپلىق قىلغۇچى دەپ ئىسپاتلاپ كۆرسەتكەن بولىمەن»


بۇ سۆزدە كۆزدە تۇتۇلغىنى يەھۇدىي بولسۇن، «يات ئەللىك» بولسۇن تەۋرات قانۇنىغا ئەمەل قىلىشقا مۇتلەق قابىلىيەتسىزلىكىنى، شۇنداقلا ئۆزىنىڭ گۇناھكار ئىكەنلىكىنى بىلىپ يەتكەن بىر كىشىدۇر. ئۇ: «مەسىھ گۇناھىڭ ئۈچۈن قۇربانلىق بولدى، ئۇ خۇدانىڭ ھەققانىيلىقىغا ئاساسلانغان يېڭى ھاياتنى ساڭا ئاتا قىلىشنى خالايدۇ»، دېگەن ئاجايىب خەۋەرنى ئاڭلاپ، ئۇنى خۇشاللىق بىلەن قوبۇل قىلىدۇ. بۇ ۋاقىتتىن باشلاپ ئۇ ئۆزىنىڭ تەۋرات قانۇنىغا ئەمەل قىلىشقا بولغان تىرىشىش-تىرمىشىشلىرىنى تاشلاپ، مەسىھگە قاراپ ئۇنىڭدا ۋەدە قىلىنغان يېڭى ھاياتنى ئۆتكۈزۈشتىن مۇيەسسەر بولۇشقا باشلايدۇ.


ئەمما مەسىھگە مۇنداق ئىشەنگەن بىر يات ئەللىك ئادەم بىر كۈنى يەھۇدىي تونۇشىدىن: «سەن خەتنىنى قوبۇل قىلساڭ، خۇدا ئالدىدا تېخىمۇ پاك ئادەم بولىسەن» ياكى «خەتنە قوبۇل قىلمىساڭ گۇناھلىرىڭدىن پاك بولالمايسەن» دېگەن سۆزلەرنى ئاڭلاپ، ئاندىن ئۇ: «مەن خەتنە قىلىنسام مەسىھنىڭ ماڭا يەتكۈزگەن نىجاتىغا «يېڭىچە» بىر ئىش قوشقان بولىمەن» دەپ خام خىيال قىلىپ، «ئەت»كە تايىنىش بىلەن ئىنسانىي تىرىشىش-ئىنتىلىشلەر دۇنياسىغا قايتىپ كېتىدۇ.


ئەمەلىيەتتە مەسىھ يەتكۈزگەن مۇكەممەل، تولۇق نىجاتقا ھېچنەرسە قوشۇشقا بولمايدۇ. ئۇستا رەسسام سىزغان چىرايلىق «مۇكەممەل» رەسىمگە قاراپ: «مەن بۇ رەسىمگە بىر-ئىككى نەرسە قوشۇپ، تېخىمۇ ياخشى، چىرايلىق قىلىپ سىزىمەن!» دېگەن ئادەم مۇشۇ چىرايلىق رەسىمنى مۇتلەق بۇزۇپ قويمامدۇ؟ بۇ تولىمۇ ھاماقەتلىكتۇر!

 ئەمەلىيەتتە ئۇ خۇدانىڭ مۇكەممەل شاپائىتىنى تېخىمۇ مۇكەممەل قىلىمەن دەپ كۇپۇرلۇق ئىش قىلدى. «خەتنىنى قوبۇل قىلاي» دەپ ئۇ ئۆزىنى ئەسلىدە يەھۇدىي خەلققە تاپشۇرۇلغان تەۋرات قانۇنىدىكى بارلىق بەلگىلىمىلەرگە ئەمەل قىلىشقا قەرزدار قىلدى. چۈنكى پاۋلۇس ئېيتقىنىدەك، خۇدانى خۇرسەن قىلىپ گۇناھلىرىمنى يۇيۇۋېتەي دېگەن مەقسەتتە خەتنىنى قوبۇل قىلغان كىشى: «مەسىھنىڭ قۇربانلىقىغا كېرەك ئەمەسمەن؛ مەسىھنىڭ ئۆلۈمى بىكاردۇر!» دېگەنگە باراۋەر بولىدۇ.


ئۇنداق بىر كىشى ئۆزىنى تەۋرات قانۇنى ئاستىغا قويۇپ، تەۋرات قانۇنىنىڭ ھەممە ئەمر-بەلگىلىمىلىرىگە ئەمەل قىلىشى كېرەك، چۈنكى: «تەۋرات قانۇنىدا يېزىلغان ھەممە ئەمرلەرگە ئۈزلۈكسىز ئەمەل قىلمىغان ھەربىر كىشى لەنەتكە قالىدۇ» («قان.» 23:21).


شۇنىڭ بىلەن پاۋلۇس قاتتىق كىنايىلىك بىلەن، ئۆزۈڭنى مەسىھنى قوبۇل قىلىش ئۈچۈن مۇتلەق گۇناھكارمەن دەپ ئېتىراپ قىلىپ تۇرۇپ، لېكىن ھازىر قايتىدىن تەۋرات قانۇنىغا ئېسىلىۋالدىڭ، «يۈز نومۇر»غا ئېرىشىشنىڭ ھەممە پۇرسەتلىرىنى قولدىن بېرىپ قويدۇڭ؛ ئۇنداق ياكى بۇنداق يول بىلەن ئۆزۈڭنى گۇناھكار ئىسپاتلىدىڭ، لېكىن ھېچنەرسىگە ئېرىشمىدىڭ، دەپ كۆرسىتىدۇ: ــ «ئەمما مەن ئەسلىدە غۇلاتقان نەرسىلەرنى قايتىدىن قۇرسام، ئۆزۈمنى تەۋرات قانۇنىغا خىلاپلىق قىلغۇچى دەپ ئىسپاتلاپ كۆرسەتكەن بولىمەن»!



19:2 «چۈنكى مەن تەۋرات قانۇنى ئارقىلىق قانۇنغا نىسبەتەن ئۆلدۈم؛ نەتىجىدە، مەن خۇداغا يۈزلىنىپ ياشاۋاتىمەن»


بىراۋ «تەۋرات قانۇنى ئارقىلىق» قانداقمۇ ئۆلسۇن؟ پاۋلۇس بۇ تېما توغرۇلۇق «رىم.» 7:7-25دە كۆپ سۆزلەرنى قىلغان. تەۋرات قانۇنىدا ئىنساننىڭ گۇناھكار تەبىئىتى ئاشكارە بولىدىغان كۆپ بەلگىلىمىلەر چىقىرىلغان. ئۇنىڭغا ئەمەل قىلىش نىيىتىدە بولغان ھەممىمىز بىر تەرەپتىن شۇ تەلەپلەرگە ئەمەل قىلساقمۇ، يەنە بىر تەرەپتىن ئەمەل قىلماي گۇناھكار بولۇپ قالىمىز؛ شۇنىڭ بىلەن تەۋرات قانۇنى بىزنى تارازىغا سېلىپ ھەممىمىزنى گۇناھقا پاتقان، دەپ ئىسپاتلايدۇ؛ ئۆزىمىزدە ھېچقانداق ئۈمىد قالمىغاندا بىز پاۋلۇس ئېيتقاندەك «ئۆلىمىز». ئەمما ئاشۇ پەيتتە بىز ئۇلۇغ يېڭى ھەقىقەتكە ئېرىشەلەيمىز، «رىم.» 3:8-4دە يېزىلغاندەك: «گۇناھلىق ئەت ئېلىپ كېلىدىغان ئاجىزلىق تۈپەيلىدىن تەۋرات قانۇنى قىلالمىغاننى خۇدانىڭ ئۆزى قىلدى؛ ئۇ ئۆز ئوغلىنى گۇناھكار ئەتلىك قىياپەتتە گۇناھنى بىر تەرەپ قىلىشقا ئەۋەتىپ، ئەتتىكى مەۋجۇت گۇناھنى ئۆلۈمگە مەھكۇم قىلىۋەتتى؛ بۇنىڭ بىلەن قانۇننىڭ ھەققانىي تەلىپى ئەتكە ئەگەشمەيدىغان، بەلكى مۇقەددەس روھقا ئەگىشىپ ماڭىدىغان بىزلەردە ئەمەلگە ئاشۇرۇلىدۇ».


بىز مەسىھنىڭ بىز ئۈچۈن بولغان ئۆلۈمىنى قوبۇل قىلساق، مۇقەددەس روھ ئارقىلىق ئۇنىڭ ئۆلۈمى بىزنىڭمۇ ئۆلىمىمىز بولىدۇ؛ شۇنداق بۇلغاندا، ئۆزىمىزنىڭ «خۇداغا يۈزلىنىپ ياشاۋاتىمىز»نى بايقاپ قالىمىز! 



20:2 «مەن مەسىھ بىلەن بىللە كرېستلەنگەنمەن، لېكىن مانا، ياشاۋاتىمەن! لېكىن ياشاۋاتقىنى مەن ئەمەس، بەلكى مەندە تۇرۇۋاتقان مەسىھدۇر. ۋە مېنىڭ ھازىر ئەتلىرىمدە ياشاۋاتقان ھايات بولسا، مېنى سۆيگەن ۋە مەن ئۈچۈن ئۆزىنى پىدا قىلغان خۇدانىڭ ئوغلىنىڭ ئىمان-ئېتىقادىدىندۇر».

ئادەم بۇ سۆزنى ئۆزى توغرۇلۇق ئېيتالايدىغان بولسا شۈبھىسىزكى، ئەڭ ئۇلۇغ بايان بولىدۇ. ئاسمان-زېمىننى ياراتقۇچى ھەممىگە قادىر خۇدانىڭ ئۆز ئوغلى ئارقىلىق بىزدە ماكانلاشقانلىقىدىن ئارتۇق ئاجايىب ئىش بولامدۇ؟


يۇقىرىقى بۇ بايان پاۋلۇسنىڭ بىۋاسىتە تەلىملىرىدىن ئەمەس، ئەلۋەتتە؛ ئۇ پەقەت ئۆزى توغرۇلۇق بولغان گۇۋاھلىقىدۇر. ۋەھالەنكى، ھەربىر ئېتىقادچىنىڭ ئۆزى توغرۇلۇق مۇشۇنىڭغا ئوخشاش ئېيتىشى زۆرۈر. 


دىققەت قىلغايسىزكى، پاۋلۇس ھەتتا ئۆزىنىڭ ئېتىقادى بىلەن ياشىمايدۇ؛ ئۇنىڭ خۇدانىڭ بارلىق ۋەدىلىرىگە ئىشىنىدىغانلىقى مەسىھنىڭ ئېتىقادىنىڭ ۋاسىتىسى بىلەن بولىدۇ! ھەممىمىزدە شۇنداق بولسۇن!



19:3 «ئۇنداقتا، تەۋرات قانۇنىنى چۈشۈرۈشتىكى مەقسەت نېمە؟ ئۇ بولسا، ئىنسانلارنىڭ ئىتائەتسىزلىكلىرى تۈپەيلىدىن، خۇدانىڭ مىراسى ۋەدە قىلىنغۇچى، يەنى ئىبراھىمنىڭ نەسلى دۇنياغا كەلگۈچە قوشۇمچە قىلىپ بېرىلگەن؛ ئۇ پەرىشتىلەر ئارقىلىق بىر ۋاسىتىچىنىڭ قولى بىلەن بېكىتىلىپ ئىشقا سېلىنغان».

تەۋرات قانۇنى «ئىنسانلارنىڭ ئىتائەتسىزلىكلىرى تۈپەيلىدىن... قوشۇمچە قىلىپ بېرىلگەن». بۇ ھەقىقەتنىڭ كۆپ تەرەپلىمىلىكى بار. بىرىنچى ۋە ئەڭ مۇھىم تەرىپى يۇقىرىقى 19:2 توغرۇلۇق ئېيتقىنىمىزدەك، خۇدا تەۋرات قانۇنىنى، گۇناھنى تولۇق سۆكۈدىغان قورال بولسۇن دېگەن مەقسەتتە ئۇنى چۈشۈرگەن. «رىملىقلارغا» 13:7دە ئېيتىلغاندەك: «شۇنداق تۇرۇقلۇق، ياخشى بولغىنى ماڭا ئۆلۈم بولدىمۇ؟ ھەرگىز ئۇنداق ئەمەس! بەلكى، گۇناھنىڭ ئەمر ئارقىلىق قەۋەتلا قەبىھ بولغانلىقى ئوچۇق ئاشكارىلانسۇن دەپ ئەنە شۇ گۇناھ بۇ ياخشى ئەمردىن پايدىلىنىپ، مەندە ئۆلۈم پەيدا قىلدى». 

قولى گال بولغان بىر مالاينى مىسالغا ئالايلى، سافادا ئولتۇرۇپ ھېچ ئىش قىلمىغان ۋاقتىدا ئۇنىڭ قولىنىڭ گاللىقى باشقىلارغا ياكى ئۆزىگىمۇ ھېچ بىلىنمەيدۇ. لېكىن بىرسى ئۇنىڭدىن بىرەر ئىشنى تەلەپ قىلسىلا ئۇنىڭ قولىنىڭ گاللىقى دەرھال ھەممىگە ئايان بولىدۇ. شۇنىڭدەك «ئەمر» ھەممىنى پاش قىلىپ، تەۋرات قانۇنى گۇناھىمىزنى ئاشكارە قىلىدۇ.

ئەمما تەۋرات قانۇنى يەنە بىر سەۋەبتىن بېرىلدى؛ 4-باب، 1-3دە پاۋلۇس تەۋرات قانۇنى مەسىھ دۇنياغا كەلگۈچە يەھۇدىي خەلقى (ۋە شۇنداقلا يەھۇدىيلارغا قوشۇلغان يات ئەللىكلەر)گە «خوجىدار (تەربىيىلىگۈچى)» ۋە «بالا باققۇچى» بولسۇن دەپ تەمىنلەنگەن، دەيدۇ. تەۋرات قانۇنى خەلقتە «چەكتىن ئېشىپ كەتسەك بولمايدۇ» دېگەن ئۇقۇمنى پەيدا قىلىدىغان، گۇناھنى تىزگىنلەيدىغان فۇنكسىيىگە ئىگە ئىدى. شۇڭا خەلق تەۋرات قانۇنى ئارقىلىق ئۆزلىرىنىڭ گۇناھكار ئىكەنلىكىنى بىلىپ يەتكەن ۋە ھېچ بولمىغاندا روھ-قەلبىدە بولسىمۇ، ئۇلار خۇدا ئۆزلىرىگە سالغان چەكلەرگە يېقىنلىشىشتىن قورققانىدى. مەسىھ دۇنياغا كەلگىنىدە تەۋرات قانۇنىنىڭ بۇ ئىككى فۇنكسىيىسى خۇدانىڭ مەقسىتىنى ئورۇنداپ، بۇرچىنى ئاخىرلاشتۇرۇپ، ئۇنىڭ ھاجىتى قالمىدى.



20:3 

«ئەمما «ۋاسىتىچى» بىر تەرەپنىڭلا ۋاسىتىچىسى ئەمەس (بەلكى ئىككى تەرەپنىڭكىدۇر)، لېكىن خۇدا ئۆزى پەقەت بىردۇر».

بۇ پاۋلۇسنىڭ ئەڭ ئىخچام ئىبارىلىرىدىن بولۇپ، ئالىملار ئۇنىڭ تولۇق مەنىسى توغرۇلۇق نەچچە پىكىردە تۇرىدۇ. ئەمما مەنىسى ئىنتايىن ئاددىي دەپ ئويلايمىز. داۋۇت (ئىشەنچلىك ئادەم) ھەم پولات (تايىنى يوق ئادەم) ئىككىسى بىر كېلىشىم تۈزىدۇ دەيلۇق. داۋۇت شۇنچە ئىشەنچلىك ۋە سادىق بولسىمۇ، پولات ئىشەنچسىز، گېپىدە تۇرمايدىغان بولسا ئۇلارنىڭ كېلىشىمى نەچچە كۈنلۈكلا بولىدۇ، ئاندىن ئىككىسى بىر-بىرىدىن تېخىمۇ ياتلىشىپ كېتىدۇ، ھەتتا دۈشمەنلەرگە ئايلىنىپ قالىدۇ. ئەمدى تولىمۇ ئىشەنچىلىك، ۋەدىسىدە چىڭ تۇرغۇچى خۇدا بىلەن ئىشەنچسىز ئىنسان ئوتتۇرىسىدىكى بىر ئەھدە توغرۇلۇق نېمە دەيمىز؟! ئۇنداق ئەھدىنىڭ بۇزۇلۇش بىلەن يوق بولۇشتىن باشقا ھېچقانداق نەتىجىسى بولمايدۇ؛ ئەمدى خۇدا پۈتكۈل ئىنسانىيەتكە ۋەكىل بولغان ئىسرائىل بىلەن مۇسا پەيغەمبەرنىڭ ۋاسىتىچىلىقىدا تۈزگەن «كونا ئەھدە» بولسا دەل شۇنداقتۇر: «ئەگەر سىلەر ماڭا تولۇق ئىتائەت قىلساڭلار، مېنىڭ ئەھدەمگە قۇلاق سالساڭلار...، مەن سىلەرنى بەرىكەتلەيمەن...» («مىس.» 5:19نى كۆرۈڭ). ئەھدە شەرتلىك ۋە يېرىمى ئىنسانغا باغلىق بولغاچقا، ھەممىسى بەرىكەت بىلەن ئەمەس، لەنەت بىلەن تۈگەيدۇ. بىز باشقا بىر كىتابىمىزدا ئېيتقىنىمىزدەك، «يېڭى ئەھدە»نىڭ ئالاھىدىلىكى پۈتۈنلەي باشقىچە. ھەممىسى خۇدانىڭ تەرىپىگە باغلىق، دېگىلى بولىدۇ. مەسىلەن تەۋراتتىكى پەيغەمبەرلەرنىڭ ئۇنى تىلغا ئالغانلىرىغا قاراڭ («يەر.» 31:31-34، «ئەز.» 26:36-29). بۇ ئايەتلەرنى ئوقۇسىڭىز ئەھدىدە «ئىنسان تەرىپى»نىڭ يوق ئىكەنلىكىنى بايقايسىز. ئەھدىدە پەقەت خۇدا ئۆزىنىڭ: «مەن... (ئۇنداق) قىلىمەن،... ئۆزۈم... ...(ئۇنداق) قىلىمەن، ... ئۆزۈم... (ئۇنداق) قىلىمەن...»، «مەن سىلەرگە يېڭى قەلب، يېڭى روھ ئاتا قىلىمەن،... مەن سىلەرگە رەھىمدىللىقىمنى كۆرسىتىپ گۇناھلىرىڭلارنى قايتىدىن ھېچ ئەسلىمەيمەن...!» دېگەنلىرى بار.

ئەمەلىيەتتە بولسا «يېڭى ئەھدە» خۇدا بىلەن گۇناھسىز ئىنسان بولغان ئۆز ئوغلى ئوتتۇرىسىدا تۈزۈلگەندۇر؛ شۇنىڭ بىلەن بۇ ئەھدىنى، خۇدانىڭ ئۆز ئىچىدە تۈزۈلگەن ئەھدە دېيىشكە بولىدۇ. بىز ئىنسانلار ئۇنىڭغا كىرىش ئۈچۈن پەقەتلا ئۇنىڭ ھەممىسىگە «ئامىن!» دەپ، خۇدانىڭ مەسىھ ئەيسادا بولغان چەكسىز مېھىر-شەپقىتىنى قوبۇل قىلىشىمىز كېرەك ــ مانا بۇ نىجاتتۇر!


مۇسا پەيغەمبەر ئۇلۇغ ئىنسان بولغىنى بىلەن باشقا بارلىق پەيغەمبەرلەرگە ئوخشاش ھامان گۇناھكار ئىنسان ئىدى «چۈنكى ئادەملەرنىڭ ھەممىسى گۇناھ سادىر قىلىپ، خۇدانىڭ شان-شەرىپىگە يېتەلمەي، ئۇنىڭدىن مەھرۇم بولدى» («رىم.» 23:3). ھەتتا مۇشۇ ئۇلۇغ ئادەمنىڭمۇ ۋاسىتىچىلىقىدا تۈزۈلگەن بىر ئەھدە ئىنسانىيەتنى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن يەتمەيتتى. پەقەت خۇدا ئۆزى ئارقىلىقلا تۈزۈلگەن بىر ئەھدە مۇكەممەل، نۇقسانسىز بولۇپ ئىنسانىيەتنى قۇتقۇزالايدۇ.


«ئەمما «ۋاسىتىچى» بىر تەرەپنىڭلا ۋاسىتىچىسى ئەمەس (بەلكى ئىككى تەرەپنىڭكىدۇر)، لېكىن خۇدا ئۆزى پەقەت بىردۇر»!



26-23:3 توغرۇلۇق: ــ

24-23:3 «لېكىن ئېتىقاد يولى كېلىپ ئاشكارە بولغۇچە، بىز تەۋرات قانۇنى تەرىپىدىن قوغدىلىپ، ئاشكارە بولىدىغان ئېتىقادنى كۈتۈشكە قاماپ قويۇلغانىدۇق. شۇ تەرىقىدە، بىزنىڭ ئېتىقاد ئارقىلىق ھەققانىي قىلىنىشىمىز ئۈچۈن تەۋرات قانۇنى بىزگە «تەربىيىلىگۈچى» بولۇپ، بىزنى مەسىھكە يېتەكلىدى».

گرېتسىيە ۋە رىمدا مەرتىۋىلىك بايلار ئوغۇل بالىلىرىنى تولىمۇ ئەتراپلىق تەربىيىلەش ئۈچۈن تېخى كىچىك چېغىدىلا «خوجىدار» (تەربىيىلىگۈچى) ياكى «بالا باققۇچى»نىڭ قولىغا تاپشۇرۇش ئادىتى بار ئىدى (ئۇيغۇر ئاتا-ئانىلار بالىسىنى ئۇستازنىڭ قولىغا: ــ «جېنى مېنىڭكى، گۆشى سىزنىڭكى» دەپ تاپشۇرغاندەك). شۇ ۋاقىتتىن باشلاپ ئاتىسىنىڭ يېنىغا قايتىپ ئىشلىرىغا شېرىك بولغۇچە بولغان ئارىلىقتا تەربىيىلىگۈچى بالىنى بېقىپ چوڭ قىلىشقا تولۇق مەسئۇل ئىدى. مەسئۇلىيەتچانلىققا مۇناسىۋەتلىك قىيىن ساۋاقلارنى بالىغا پۇختا ئۆگىتىش ئۈچۈن خوجىدار بەك قاتتىق قوللۇق قىلاتتى، ئەلۋەتتە! تەۋرات قانۇنىمۇ ئوخشاشلا بىزگە ئۆزىمىزنىڭ پۈتۈنلەي ئىشەنچسىزلىكى، ئۆز ئۆزىمىزنى گۇناھدىن قۇتقۇزالمايدىغانلىقىمىز توغرىسىدىكى تەس بولغان ساۋاقنى ئۆگىتىدۇ. بۇ ساۋاقنى ئۆگەنگەندىن كېيىن خۇش خەۋەرنى ئاڭلاشقا، شۇنداقلا خۇدانىڭ روھىدىن يېڭى ھايات قوبۇل قىلىشقا تەييار تۇرىمىز: ــ


(26-25:3) «لېكىن ئېتىقاد يولى ئاشكارا بولۇپ، ئۇنىڭدىن كېيىن بىز «تەربىيىلىگۈچى»نىڭ نازارىتىدە بولمىدۇق. چۈنكى ھەممىڭلار مەسىھ ئەيساغا ئېتىقاد قىلىش ئارقىلىق خۇدانىڭ ئوغۇللىرى بولدۇڭلار».



(31-21:4) ساراھ ۋە ھەجەر ــ ھۆر ئايال ۋە قۇل دېدەكتىن ئېلىنغان ئوخشىتىش

بۇ ئايەتلەردىكى ھەقىقەتلەرنىڭ كۆپ پايدىسى بار؛ لېكىن روسۇل ئۇلارنى ئىخچام ھالدا ئىپادىلىگەن بولغاچقا، مۇشۇ يەردە ئۇنىڭ تەلىمىگە ئەستايىدىل قاراپ، مەنىسى ئۈستىدە تەپسىلىي توختىلىپ تەتبىقلايمىز.



(22-21) «ئى تەۋرات قانۇنىنىڭ ئىلكىدە ياشاشنى خالايدىغانلار، سىلەردىن شۇنى سوراپ باقاي، سىلەر تەۋراتنىڭ ئۆزىدە نېمە دېيىلگەنلىكىگە قۇلاق سالمامسىلەر؟ تەۋراتتا، ئىبراھىمنىڭ ئىككى ئوغلى بولۇپ، بىرى دېدەكتىن، يەنە بىرى ھۆر ئايالىدىن بولغان، دەپ خاتىرىلەنگەن».


ھەربىر ئىشەنگۈچى ئۈچۈن ھەرتۈرلۈك ئىش توغرۇلۇق «روسۇل پاۋلۇس مۇنداق دەيدۇ» دېيىشنىڭ ئۆزىلا كۇپايە بولۇشى كېرەك ئىدى. ئەمما پاۋلۇس شاپائەت بىلەن گالاتىيالىقلارغا دېگەنلىرىگە گۇۋاھچى بولۇشقا تەۋراتنى خىتاب قىلىپ ئۇنىڭدىنمۇ ئىسپات ئالىدۇ.


تەۋرات («يار.» 25:11-27-باب)دە خاتىرىلەنگەن، ئىبراھىمنىڭ تارىخىنى ئوقۇغان ئوقۇرمەنلەرگە شۇ ئايەتلەردىكى ۋەقەلەرنى تونۇشتۇرۇشنىڭ ئانچە ھاجىتى بولمايدۇ؛ ئەمما ئوقۇمىغانلار ئۈچۈن تەپسىلاتلىرىنى قايتىلايمىز. ئىبراھىم خۇدادىن: «سېنىڭ بىر ئوغلۇڭ بولىدۇ، ئۇ ئۇلۇغ يېڭى پۈتكۈل بىر ئەلنىڭ ئەجدادى بولىدۇ» دېگەن ۋەدىنى تاپشۇرۇۋالغانىدى (2:12). بۇ ۋەدە كېيىنمۇ «يار.» 6:15دە قايتىلاندى؛ شۇ يەردە «ئىبراھىم خۇدانىڭ سۆزىگە ئىشەندى» دەپ ئۇقتۇرۇلدۇق. ئۇ يەردە بىزگە ئاشۇ ئوغلىنىڭ ساراھ ئارقىلىق تۇغۇلىدىغانلىقى ئوچۇق دېيىلگەن ئەمەس؛ لېكىن ئىبراھىم خۇدادىن قورققان ئادەم بولۇپ خۇدانىڭ ۋەدىسى چوقۇم ئۆز يېگانە ئايالىم ئارقىلىق بولىدۇ، دەپ ئويلىشى كېرەك ئىدى، شۇنداقلا خۇدا ئۇنىڭ شۇنداق چۈشىنىپ يېتىشىنى خالىغان، دېسەك خاتا بولمايدۇ. 


 ھالبۇكى، ۋاقىت ئۆتۈشى بىلەن ۋەدە قىلىنغان ئوغۇل بالىنىڭ قارىسىمۇ كۆرۈنمىدى. ئىبراھىم ئۆزى قېرى بولۇپ، ئاز دېگەندە 85 ياشقا، ساراھ بولسا 76 ياشقا كىرگەنىدى. ساراھنىڭ بالا تۇغۇشى مۇمكىن ئەمەس ئىدى. ساراھ ئۆزى ئىبراھىمغا، مېنىڭ مىسىرلىق دېدىكىمنى ئەمرىڭگە ئېلىپ ئۇ ئارقىلىق ئوغۇل تاپساڭمىكىن، دەپ تەشەببۇس قىلدى. شۇ يول بىلەن بولغاندا بالا ساراھنىڭكى دەپ ھېسابلىناتتى. ئىبراھىم ئايالىنىڭ پىلانىغا كىردى. ئادەملەر ئۆزىنىڭ ئەقلىگە تايىنىپ شۇنچە كۆپ شۇنداق ئىشلارنى قىلىپ كېلىۋاتىدىغۇ! خۇدانىڭ ۋەدىسى ئۇلار كۈتكەن ۋاقتىدا ۋۇجۇدقا كەلمىسە، سەۋر-تاقەت بىلەن كۈتۈشكە بەل باغلاشنىڭ ئورنىدا، ئۇلار «خۇدانىڭ ئۆز ۋەدىسىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشىغا ياردەم بەرمەكچى بولۇپ» ئۆزلىرىنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشلىرىنى باشلايدۇ. ئەمدى خۇدا قاچاندىن بېرى ئىنسانلارنىڭ ياردىمىگە موھتاج بولۇپ باققان؟! ئۇنداق ئورۇنلاشتۇرۇشلارنىڭ نەتىجىسى دائىم دېگۈدەك كۈلپەت بولىدۇ، بۇ قېتىممۇ شۇنداق بولدى. ئىبراھىم ھەجەرنى ئەمرىگە ئالدى ۋە ئۇ ھامىلىدار بولدى. ئاۋۋال ھەممەيلەن خۇشال بولۇپ كەتتى، لېكىن ئۇزۇن ئۆتمەي ھەجەر ساراھنى زاڭلىق قىلىشقا باشلىدى؛ ئۇ ئوغۇل بالا تۇغسام بەلكىم ئۆزۈم ئىبراھىمنىڭ ئامراق ئايالىغا ئايلىنىپ قالارمەن! ــ دەپ ئويلىدى. ساراھ بۇ ئىشنى ئىبراھىمغا يەتكۈزدى؛ ئىبراھىم ئۇنىڭغا، ھەجەر سېنىڭ قۇلۇڭ، قولۇڭدا تۇرىدۇ، ئۇنىڭغا نېمە قىلساڭ قىلىۋەرگىن، دېدى. نەتىجىدە، ھەجەر ھامىلىدار بولغىنى بىلەن، ساراھ ئۇنى ئۆيدىن ھەيدىۋەتتى. نېمىدېگەن رەھىمسىزلىك! ئەمما روشەنكى، بۇ ئىش خۇدانىڭ ئىرادىسى ئەمەس ئىدى، چۈنكى «پەرۋەردىگارنىڭ پەرىشتىسى» ھەجەرگە چۆل-باياۋاندىكى يولدا كۆرۈنۈپ ئۇنى ساراھنىڭ قېشىغا قايتۇرۇپ ئەۋەتتى («يار.» 7:16-16).


ھەجەر ئوغلى ئىسمائىلنى تۇغدى. ئىبراھىم ئىسمائىلغا ئاتا بولۇپ ئۇنى سۆيدى، لېكىن قانداقتۇر بىر ئىش دۇرۇس ئەمەسدەك تۇيۇلۇۋاتاتتى. خۇدا ئۇنىڭغا سۈكۈت قىلدى. بىرنەچچە يىل ئۆتۈپ كەتتى، ئىسمائىل ئۆسۈپ چوڭ بولۇۋاتاتتى، لېكىن ئۇ ھەقىقەتەن خۇدا ۋەدە قىلغان ئوغۇلمۇ؟ شۈبھىسىزكى، ئىبراھىم دەل شۇنداق ئۈمىد قىلاتتى، لېكىن بۇ بالىسىنىڭ تۇغۇلۇشىدا ئۇ باشقا ئىشلاردا ئۆزى گۇۋاھچى بولغان خۇدانىڭ ئۇلۇغلۇقى ئايان قىلىنغان ئەمەس. ئەسلىدە ئىبراھىم خۇدانىڭ ئاۋازىغا قۇلاق سېلىپ پەلەستىن زېمىنىغا كىرگەنىدى. لېكىن ھازىر ئۆزىنى چاقىرغان پەرۋەردىگاردىن ھېچ سۆز ئاڭلىيالمايۋاتاتتى. زادى نېمە بولدى؟


خۇدانىڭ سۈكۈتلۈكى ئون ئىككى يىل داۋام بولدى. ئويلىمىغان يەردىن خۇدا تۇيۇقسىز ئۇنىڭغا پەقەت سۆز قىلىپلا قالماي، ئۇنىڭغا ئۆزىنى ئايان قىلدى. ئۇ چاغدا ئۇ ئىبراھىمغا «مەن ھەممىگە قادىر خۇدادۇرمەن؛ ئالدىمدا مېڭىپ، مۇكەممەل ئادەم بول» دېدى.

خۇدا ئۇنىڭغا: «ساڭا ئوغۇل بالا تۇغۇلىدۇ» دېگەن ۋەدىسىنى قايتىدىن بەردى. ئۇ ئۆزىنىڭ خاتالاشقىنىنى ئەمدى روشەن بىلدى ــ خۇدا ۋەدە قىلغان ئوغۇل ئىسمائىل ئەمەس ئىدى. ئىبراھىمنىڭ «خۇداغا ياردەم بېرىدىغان» تىرىشىشلىرىنىڭ ھەممىسى بىكار بولدى، ھەتتا خۇدانىڭ ئۆز سۆزىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشتىكى قابىلىيىتىگە ھاقارەت كەلتۈرگەن، دېيىشكە بولىدۇ. ئەسلىدە ۋەدە قىلىنغان ئوغۇل ھازىر 90 ياشقا كىرگەن ساراھ ئارقىلىق تۇغۇلۇشى كېرەك ئىدى. ئىبراھىم ئۆزىمۇ 99 ياشقا كىرگەنىدى!


پەقەت ئۇنداق شارائىتتا، «ئىنسانىي كۈچ»، ياكى ئىنجىلدىكى گەپ بىلەن ئېيتقاندا «ئەت» يوق بولغاندىلا، ئاندىن ئىسھاقنىڭ ساراھ ئارقىلىق تۇغۇتىنىڭ خۇدا ياراتقان ئېنىق ۋە تولۇق بىر مۆجىزە ئىكەنلىكى ئوچۇق كۆرۈنىدۇ. بۇ ئىشنىڭ شان-شۆھرىتى ئادەمگە ئەمەس، پەقەت خۇداغىلا كەلتۈرۈلىدۇ! ئىبراھىم خۇدادىن بۇ ئىككىنچى قېتىم ئىسھاق توغرۇلۇق ۋەدىسىنى ئاڭلىغىنىدا ئىبراھىم بۇ قېتىم «پۈتۈنلەي خۇداغا ئىشەندى»، دەپ خاتىرىلەنگەن. نەتىجىدە، ئۇ خۇدانىڭ ئۇنىڭ ئەسلى ئىسمى (ئابرام ــ شۆھرەتلىك ئاتا)نى ئۆزگەرتىپ «ئىبراھىم» («كۆپ ئەللەرنىڭ ئاتىسى») دېگەن يېڭى ئىسىمنى قويغانلىقىنى قوبۇل قىلدى. ئۇ قايتىپ ئۆيدىكىلەرگە ۋە قوشنىلارغا يېڭى ئىسمىنى ئېيتقان چاغدا ئۇلاردىن بەزىلىرىنىڭ نېمە ئويلىغانلىقىنى تەسەۋۋۇر قىلغىلى بولىدۇ ــ «ئۇ ئۆزىنى نېمە چاغلايدىغاندۇ؟! كۆپ ئەللەرنىڭ ئاتىسىمىش تېخى! بىچارە ئالجىپ قالغان قېرى!». لېكىن ۋاقتى-سائىتى كېلىپ، خۇدانىڭ ۋەدىسى بويىچە شۇ يىل ئىچىدە ئىسھاق تۇغۇلدى. 

شۇنىڭ ئۈچۈن پاۋلۇسنىڭ بۇ خېتىدە، ئىسھاقنى «ھۆر ئايالنىڭ ئوغلى» ۋە «خۇدانىڭ ۋەدىسىدىن بولغان ئوغۇل» دەيدۇ؛ ئىسمائىلنى «دېدەكنىڭ ئوغلى» ياكى «ئەتلىك يولدا تۇغۇلغان ئوغۇل» دېگەن. دېمەك، ئىسمائىلنىڭ تۇغۇلۇشى ئىنساننىڭ خۇداغا تايانماي تىرىشىشلىرىنىڭ نەتىجىسى ئىدى: ــ 


(24-23) «دېدەكتىن بولغان ئوغۇل «ئەت بىلەن» تۇغۇلغان؛ ھۆر ئايالىدىن بولغان ئوغۇل بولسا خۇدانىڭ ۋەدىسى ئارقىلىق تۇغۇلغاندۇر. بۇ ئىككى ئىشنى بىر ئوخشىتىش دېگىلى بولىدۇ. بۇ ئىككى ئايال خۇدانىڭ ئىنسانلار بىلەن تۈزگەن ئىككى ئەھدىسىنىڭ ۋەكىلىدۇر. بىرىنچى ئەھدە سىناي تېغىدىن كېلىپ، دەرھەقىقەت بالىلىرىنى قۇللۇقتا بولۇشقا تۇغىدۇ؛ مانا ھەجەر ئۇنىڭغا ۋەكىلدۇر»

بىز ھازىر بۇ ئوخشىتىشنى تەھلىل قىلىمىز. دېمىسەكمۇ، «كونا ئەھدە»، يەنى تەۋرات قانۇنى مۇسانىڭ ۋاسىتىسى بىلەن ئىسرائىلغا سىناي تېغىدا تاپشۇرۇلغان.


(26-25) «دېمەك، ھەجەر بولسا ئەرەبىستاندىكى سىناي تېغىغا سىمۋول قىلىنىپ، يەنى بۈگۈنكى يېرۇسالېمغا ئوخشىتىلىدۇ؛ چۈنكى ئۇ شەھەر ۋە ئۇنىڭ بالىلىرى قۇللۇقتا تۇرماقتا. ئەمما يۇقىرىدىن ئەرشتىن بولغان يېرۇسالېم ھۆردۇر، ئۇ ھەممىمىزنىڭ ئانىسىدۇر».

ئۆزىنى خۇدانىڭ قانۇنىغا ئەمەل قىلالايمەن دەپ ھېسابلىغۇچى ئادەملەر ھەردائىم «ئەت»، يەنى ئىنسانىي تىرىشىشلارغا تايىنىدۇ. نەتىجىسى روھىي قۇللۇق، ئۈمىدسىزلىك، غېرىبلىك، بىمەنىلىك، دىمىقلىقتا بولۇپ ئىنتىلىشلا بولىدۇ، خالاس. پەقەت «ئەرشتىن تۇغۇلغان» («يۇھ.» 3:3نى، ئىزاھاتنى كۆرۈڭ)، ئۆز ئىچىدە خۇدانىڭ ھاياتى بولغانلار خۇدانى خۇرسەن قىلىپ ياشىيالايدۇ («رىم.» 1:8-10). «ئەرشتىن بولغان يېرۇسالېم» بولسا خۇدانىڭ مېھىر-شەپقىتىنىڭ تولۇق قانۇنىيەت-پرىنسىپىنى بىلدۈرىدۇ.


(27) «چۈنكى، مۇقەددەس يازمىلاردا مۇنداق يېزىلغان: ــ

«خۇشال بول، ئى پەرزەنت كۆرمىگەن تۇغماس ئايال!

تەنتەنە قىلىپ ياڭرات، توۋلا، ئى تولغاق تۇتۇپ باقىمىغان!

ــ چۈنكى غېرىب ئايالنىڭ بالىلىرى ئېرى بار ئايالنىڭكىدىن كۆپتۇر!»


يەشايا پەيغەمبەر ئارقىلىق كەلگەن بۇ بېشارەت ئىسرائىلنىڭ ھەر تەرەپتە مېۋىلىك بولىدىغان ــ كۆپ پەرزەنت كۆرىدىغان، ئەمما ئەڭ مۇھىمى روھىي تەرەپتە مېۋىلىك بولىدىغان كەلگۈسىدىكى بىر كۈننى كۆرسىتىدۇ. ئەمما مۇشۇ يەردە، پاۋلۇس بۇ بېشارەتتىن ئىنسانىي تىرىشىشلار ۋە ئىنسانىي كۈچ تۈگەپ ئاخىرلاشقىنىدىلا ئاندىن خۇدا ئۆز شان-شەرىپىنى ئايان قىلىپ ئىشلەيدۇ دېگەن تولۇق پرىنسىپنى كۆرسەتمەكچى. خۇدا «تۇغماس ئايال»غا، ھەتتا «غېرىب، ئەرسىز ئايال»غا پەرزەنتلەرنى ئاتا قىلىدۇ! خۇدا ئاۋۋال بىزگە «قايتىدىن تۇغۇلۇش» بولغان مۆجىزىنى ياراتمىسا، بىز ئۇنى ھېچ خۇرسەن قىلالمايمىز! پاۋلۇس سۆزىنى داۋام قىلىدۇ: ــ



(29-28) «ئەمدى ئى قېرىنداشلار، ئىسھاق خۇدانىڭ ۋەدىسىدىن تۇغۇلغاندەك بىزمۇ خۇدانىڭ ۋەدىسى بويىچە تۇغۇلغان پەرزەنتلەرمىز. لېكىن ئۇ چاغدا «ئەتلەردىن تۇغۇلغان» بالا «روھتىن تۇغۇلغان» بالىغا زىيانكەشلىك قىلغىنىدەك، ھازىر شۇنداق بولىدۇ».


پاۋلۇسنىڭ بۇ ئاخىرقى بايانى ئىسھاق تۇغۇلغاندىن كېيىن بولغان ۋەقەلەرنى كۆزدە تۇتىدۇ. ئىسھاقنىڭ ئاكىسى ئىسمائىل ئىنىسىنىڭ ئورنىدىن ھەسەت قىلاتتى، شۇنداقلا ئۇنىڭدىن خېلى چوڭ ۋە كۈچلۈك ئىدى. ئۇ دائىم ئىنىسىنى مازاق قىلاتتى. بۇ ئىش جامائەتلەر كۆرگەن ئەھۋالغا ئوخشاپ كېتىدۇ؛ دەسلەپتە جامائەتلەرگە قارشى زىيانكەشلىك قوزغىغۇچىلارنىڭ كۆپ بىر قىسمى يەھۇدىيلار ئىدى. زىيانكەشلىكنىڭ سەۋەبى ئىنتايىن ئاددىي بولۇپ ــ ھەسەتخورلۇق ئىدى! ئۇلار ھەسەتخورلۇق قىلىپ «بۇ يات ئەللىكلەر نېمىشقا شۇنداق بەختلىك، نېمە ئۈچۈن ئۇلار خۇدانىڭ ئۆزى تاللىۋالغان خەلقى بولغان بىزلەرگە ئەسىرمۇئەسىر تاپشۇرغان قىممەتلىك ۋەدىلىرىگە مىراسخور بولدۇق دېگۈچى بولالايدۇ؟! ئۇلار بەرىبىر پەقەت يات ئەللەردىن، بۇتپەرەس تۇغۇلغانلار، خالاس! ئۇلارنىڭ نىجاتقا ئېرىشىش ھوقۇقى يوقتۇر!...» دەيدۇ.


(30) «لېكىن مۇقەددەس يازمىلاردا نېمە دېيىلگەن؟ ئۇنىڭدا: «سەن بۇ دېدىكىڭنى ئوغلى بىلەن قوشۇپ ھەيدىۋەت! چۈنكى دېدەكتىن تاپقان ئوغۇل ھەرگىز ھۆر ئايالىڭدىن بولغان ئوغۇل بىلەن مىراسقا ئورتاق بولمايدۇ!» دەپ پۈتۈلگەن».

ساراھ ئىسمائىلنىڭ ئىسھاققا بولغان مۇئامىلىسىنى كۆرۈپلا ئىبراھىمدىن يۇقىرىقىدەك سۆزلەر بىلەن («يار.» 10:21) ھەجەر ۋە ئىسمائىلنى كەتكۈزىۋېتىشنى ئۆتۈندى. ئىبراھىمنىڭ قولى ۋەھالەنكى ئۇنداق قىلىشقا بارمىدى. لېكىن كۈتۈلمىگەن يەردىن خۇدا ئۇنىڭغا: «ئايالىڭنىڭ سۆزىگە كىرگىن» دېگەن ۋەھىينى كۆرسەتتى. شۇنىڭ بىلەن ئۇ ھەجەرنى ئوغلى بىلەن چۆل-باياۋان يولىغا سالدى.

بىز بۇنىڭدىن ئالغان روشەن پرىنسىپ بولسا، «قانۇن»غا ۋە ئۇنىڭغا قارايدىغان تىرىشىشلارغا تايىنىدىغان قىلچىلىك ئىز-پۇراقنىمۇ ھاياتىمىزدىن ھەيدىۋېتىشىمىز زۆرۈردۇر. پەقەت ئاشۇ يولدا «مەسىھ بىزنى ئەركىنلىكتە ياشىسۇن دەپ»، ۋۇجۇدقا كەلتۈرگەن ئازادلىقتا ياشايمىز.

مۇشۇ يەردە بۇ ۋەقە توغرۇلۇق ئېيتىمىزكى، خۇدا ئەسلىدە ھەجەرگە ئېيتقان: «سېنىڭ ئوغلۇڭمۇ ئۇلۇغ بىر ئەلنىڭ ئاتىسى بولىدۇ» دېگەن ۋەدىسىدە چىڭ تۇردى ۋە ئۇلاردىن خەۋەر ئالدى. ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشى بىلەن ئىسمائىل بېجىرىم ئۆسۈپ ئەرەب ئەللىرىنىڭ ئەجدادى بولۇپ چىقتى.



خۇلاسە: ــ


(1:5-31:4) «ئەمدى، قېرىنداشلار، بىز دېدەكنىڭ ئەمەس، بەلكى ھۆر ئايالنىڭ پەرزەنتلىرىدۇرمىز. مەسىھ بىزنى ئەركىنلىكتە ياشىسۇن دەپ ھۆر قىلدى. شۇنىڭ بىلەن ئۇنىڭدا تاپان تىرەپ تۇرۇڭلار ۋە قۇللۇقنىڭ بويۇنتۇرۇقىغا قايتىدىن قىسىلىپ قالماڭلار!».

ئامىن!


3:5 «مەن خەتنىنى قوبۇل قىلغان ھەربىر كىشىگە يەنە ئاگاھلاندۇرۇپ ھەقىقەتنى ئېيتىپ قويايكى، ئۇلارنىڭ تەۋراتتىكى بارلىق ئەمر-بەلگىلىمىلەرگە تولۇق ئەمەل قىلىش مەجبۇرىيىتى باردۇر».


بۇ قورقۇنچلۇق باياندۇر ۋە دەرۋەقە قەستەن شۇنداق بولسۇن دەپ ئېيتىلغان. ئەمما ئوقۇرمەنلەر شۇنىڭغا دىققەت قىلىشى كېرەككى، بۇ بايان خەتنىنى قوبۇل قىلىپ نىجاتقا ئېرىشەي دېگەنلەرگە، ياكى شۇنداق قىلىپ ئۆز نىجاتىمغا «ئارتۇق بىر ئىش قوشاي» دېگەنلەرگە ئېيتىلىدۇ. قايتىلايمىز: مەسىھنىڭ قۇربانلىقىدىن باشقا ھېچنەرسە ئىنسانلارنىڭ گۇناھى ئۈچۈن بەدەل تۆلىيەلمەيدۇ ۋە شۇنداقلا خۇدانىڭ ئۆز روھىنىڭ ئىنساندا ياشىغىنىدىن باشقا خۇدانى خۇرسەن قىلىدىغان مېۋىلەر بولمايدۇ. بىرسى: «مەن ئۆزۈم تىرىشىپ ھەققانىي ئادەم بولاي» دەپ خىيال قىلسا، ئەمدى ئۇنىڭغا ھەقىقىي ھەققانىيلىقنى كۆرسىتىدىغان بىردىنبىر ھەققانىي قانۇن بولسا تەۋرات قانۇنىدۇر. ئۇنداق كىشى ئۆزىگە: «ھەققانىي ئادەم بولاي» دېگەن مەقسىتىدە خەتنىنى قوبۇل قىلغان بولسا پەقەت تەۋرات قانۇنىنىڭ ئاشۇ تەلىپىگە ئەمەل قىلىپلا قالماي، بەلكى ئۇنىڭ بارلىق ئەمر-بەلگىلىمىلىرىگە ئەمەل قىلىشى كېرەك؛ شۇنداق قىلىپ باققان ۋە مەڭگۈگىچە شۇنداق قىلىشنىڭ مۇمكىنچىلىكى بار بولغان بىردىنبىر كىشى مەسىھ ئۆزىدۇر.


مۇسۇلمانچە ئەنئەنە پەقەت ئەرەبلەرنىڭكىگە ئەگىشىدۇ، ئۇلار بولسا ئۇنى ئىسمائىلدىن قوبۇل قىلغان، ئىسمائىل ئاتىسى ئىبراھىمدىن قوبۇل قىلغان. گۆدەك بالىلارنىڭ شۇ مۇسۇلمانچە ئەنئەنىگە ئەگىشىپ خەتنە قىلىنىشىدا ئەينى ۋاقىتتا ھېچقانداق تاللاش يولى بولمىغان، ئەلۋەتتە. لېكىن ھېچكىم خەتنە قىلىنغىنىم خۇدا ئالدىدا مېنىڭ پاكىز ئادەم بولۇشۇمغا ئەسقاتىدۇ ياكى ياردەم بېرىدۇ، دېگەن خىيالدا بولمىسۇن. ئۇنداق خام خىيال ئادەمنى دوزاخقا ئېلىپ بارىدۇ.


«چۈنكى مەسىھ ئەيسادا نە خەتنىلىك نە خەتنىسىزلىك دېگەنلەر كۈچكە ئىگە ئەمەستۇر؛ بىردىنبىر كۈچكە ئىگە بولىدىغىنى پەقەت يېڭى بىر يارالغۇچىدۇر» (15:6).