ئىنجىل 13-قىسىم 


«تېسالونىكالىقلارغا (1)»نىڭ تەپسىرى


(روسۇل پاۋلۇسنىڭ تېسالونىكا شەھىرىدىكى جامائەتكە يازغان بىرىنچى مەكتۇپى)



كىرىش سۆز

تېسالونىكا شەھىرى (بۈگۈنكى گرېتسىيەدىكى سالونىكا) ئەينى ۋاقىتتىكى رىم ئىمپېرىيەسىنىڭ ماكېدونىيە ئۆلكىسىگە جايلاشقان، يىپەك سودىسى قىلىدىغان چوڭ مەركەز ئىدى. روسۇل پاۋلۇسنىڭ ئۇ يەرگە مەسىھنى جاكارلاش ئۈچۈن تۇنجى بېرىشى «روس.» 1:17-10دە خاتىرىلەنگەن. بۇ ۋەقەلەر مىلادىيە 52- ياكى 53-يىلى يۈز بەرگەن. تېسالونىكادىكى جامائەتنىڭ ئەھۋالىنى، شۇنداقلا بۇ خەتنى ئوبدان چۈشىنىپ يېتىش ئۈچۈن ئىنجىلدىكى بۇ قىسىمدىن كۆپ ئايەتلەرنى تولۇق نەقىل كەلتۈرىمىز: ــ

«ئۇلار سەپىرىنى داۋام قىلىپ ئامفىپولىس ۋە ئاپوللونىيا شەھەرلىرىدىن ئۆتۈپ، تېسالونىكا شەھىرىگە كەلدى. ئۇ يەردە يەھۇدىيلارنىڭ سىناگوگى (ئىبادەتخانىسى) بار ئىدى. پاۋلۇس ئادىتى بويىچە ئۇلارنىڭ ئارىسىغا كىرىپ، ئۇدا ئۈچ شابات كۈنى ئۇ يەردە جەم بولغانلار بىلەن مۇقەددەس يازمىلارنى شەرھلەپ مۇنازىرىلىشىپ، ئۇلارغا مەسىھنىڭ ئازاب-ئوقۇبەتلەرنى تارتقاندىن كېيىن ئۆلۈمدىن تىرىلىشى مۇقەررەر دەپ ھەم چۈشەندۈردى ھەم ئىسپاتلىدى ۋە: ــ مەن سىلەرگە جاكارلىغان مۇشۇ ئەيسا دەل قۇتقۇزغۇچى-مەسىھنىڭ ئۆزى شۇ! ــ دېدى.

يەھۇدىيلارنىڭ ئىچىدىن بەزىلەر قايىل بولۇپ ئىشىنىپ، پاۋلۇس بىلەن سىلاسقا قوشۇلدى؛ شۇنداقلا خۇدادىن قورقىدىغان گرېكلەردىن زور بىر توپ ئادەملەر ۋە ئاز بولمىغان يۇقىرى تەبىقىدىكى گرېك ئاياللارمۇ شۇنداق ئىشەندى. بىراق يەھۇدىيلار بۇنىڭغا ھەسەت قىلىپ، بىرنەچچە قەبىھ ئادەملەرنى يىغىپ، بىر توپ ئادەملەرنى توپلاپ، شەھەرنى ئاستىن-ئۈستۈن قىلىۋەتتى. يەھۇدىيلار پاۋلۇس بىلەن سىلاسنى تۇتۇپ، شەھەر خەلق كېڭەشمىسىگە تاپشۇرۇپ بېرىش مەقسىتىدە ياسۇن ئىسىملىك بىرسىنىڭ ئۆيىگە باستۇرۇپ باردى. لېكىن ئۇلار ئىككىيلەننى تاپالماي ئۇلار ياسۇن ۋە باشقا بىرنەچچە قېرىشداشنى شەھەر ئەمەلدارلىرىنىڭ ئالدىغا تارتىپ ئاپىرىپ:

ــ ھەممە جايلاردا ئالەمنى ئاستىن-ئۈستۈن قىلىۋەتكەن ئاشۇ ئادەملەر مۇشۇ يەرگىمۇ يېتىپ كەلدى؛ ياسۇن ئۇلارنى ئۆيىدە قوبۇل قىلدى. ئۇلار ئەيسا ئىسىملىك باشقا بىر پادىشاھ بار دەپ، رىم ئىمپېراتورى قەيسەرنىڭ پەرمانلىرىغا قارشى چىقىۋاتىدۇ! ــ دەپ چۇقان سېلىشتى.

ئۇلار بۇ سۆزلەر بىلەن شەھەر ئەمەلدارلىرى بىلەن خالايىقنى دەككە-دۈككىگە سېلىپ قويدى. شەھەر ئەمەلدارلىرى ياسۇن ۋە باشقا تۇتۇپ كېلىنگەنلەردىن كاپالەت پۇلى ئالغاندىن كېيىن، ئۇلارنى قويۇۋەتتى.

قېرىنداشلار ھايال بولماي پاۋلۇس بىلەن سىلاسنى شۇ كۈنى كېچىدە بېرىيا شەھىرىگە ئەۋەتىۋەتتى. ئۇلار ئۇ يەرگە يېتىپ بارغاندا، يەھۇدىيلارنىڭ سىناگوگىغا كىردى...

... لېكىن تېسالونىكادىكى يەھۇدىيلار خۇدانىڭ سۆز-كالامىنىڭ پاۋلۇس ئارقىلىق بېرىيادىمۇ جاكارلىنىدىغانلىقىنى ئاڭلاپ، ئۇ يەرگىمۇ بېرىپ توپىلاڭ كۆتۈرمەكچى بولۇپ، ئاممىنى قۇتراتتى. شۇنىڭ بىلەن قېرىنداشلار پاۋلۇسنى دەرھال دېڭىز بويىغا ئەۋەتىۋەتتى. سىلاس بىلەن تىموتىي بولسا بېرىيادا قالدى. پاۋلۇسنى ئۇزىتىپ ماڭغانلار ئۇنى ئافىنا شەھىرىگىچە ئېلىپ باردى. ئاندىن ئۇلار پاۋلۇسنىڭ: ــ 

«سىلەر سىلاس بىلەن تىموتىيغا مۇمكىنقەدەر مېنىڭ يېنىمغا تېزراق كەلسۇن دەپ يەتكۈزۈپ قويۇڭلار» دېگەن تاپشۇرۇقىنى ئېلىپ، بېرىياغا قايتىپ كەلدى...».

لۇقا بىز ئۈچۈن خاتىرىلىگەن يۇقىرىقى بايانلارغا ئاساسەن، پاۋلۇسنىڭ ئۇشبۇ خېتىنىڭ كۆپ پاكىتلىرى ۋە تەپسىلاتلىرىنى تېخىمۇ ياخشىراق چۈشىنىپ يېتەلەيمىز. بىرىنچىدىن، كۆرۈنەرلىك بولغىنى شۇكى، پاۋلۇس ۋە ھەمراھلىرى شۇ يەردىن زىيانكەشلىك بىلەن ھەيدەلگۈچە تېسالونىكا شەھىرىدە پەقەت ئۈچ ھەپتىلا تۇرغان («روس.» 2:17). پاۋلۇس ئۇلار ئارىسىدا شۇنچە قىسقا مەزگىل بولغىنى بىلەن، تېسالونىكادىكى جامائەت شۇ ۋاقىت ئىچىدە تۇغۇلغان! ئۇلار شۈبھىسىزكى، رەب ئەيسانىڭ «ئۇرۇق چاچقۇچى» دېگەن تەمسىلىدە ئېيتىلغان، مول ھوسۇل بېرىدىغان «ياخشى تۇپراق»تىن ئىدى! («مات.» 3:13-23، «مار.» 4:3-20، «لۇقا» 8:4-15).

يۇقىرىقىدا «روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى»دىن نەقىل كەلتۈرۈلگەن ئايەتلەردىن قارىغاندا تېسالونىكادىكى جامائەتتە ھەم يەھۇدىيلار ھەم «خۇدادىن قورققان» گرېكلارنىڭمۇ بار ئىدى. مۇشۇنداق گرېكلار تەۋراتنىڭ خەۋىرىگە قىزىقىپ ئىشەنگەن بولۇپ، ھەر ھەپتە «شابات كۈنى»دە يەھۇدىيلارنىڭ «سىناگوگ» (ئىبادەتخانا، دۇئاخانا)ىغا كېلىپ دۇئا قىلىش ۋە تەۋراتنى ئوقۇشلىرىنى ئاڭلاش ئۈچۈن ئۇلارغا قوشۇلاتتى. «گالاتىيالىقلارغا»دىكى «كىرىش سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ. جامائەتتە يەنە، بۇتپەرەسلىكنى تاشلاپ بىۋاسىتە مەسىھنىڭ يولىغا كىرگەن چوڭ بىر توپ ئادەملەر بار ئىدى (9:1نى كۆرۈڭ).

باشقا كۆپ جايلاردا يۈز بەرگەندەك، خۇش خەۋەرنى چەتكە قېقىپ ئەيسانىڭ ئۆز مەسىھى ئىكەنلىكىنى ئېتىراپ قىلىشنى رەت قىلغان «سىناگوگ»دىكى يەھۇدىيلار ئۇنى ئېتىراپ قىلغانلارغا زىيانكەشلىك قىلىشقا باشلىدى. ئۇلارنىڭ ھەسەتخورلۇقىنىڭ پەۋقۇلئاددە سەۋەبى، خۇدانىڭ نىجاتى خۇش خەۋەر ئارقىلىق پەقەت ئۆزلىرىگىلا ئەمەس، «يات ئەللىكللەر»گىمۇ جاكارلانغىنىدىن ئىبارەت ئىدى. مانا مۇشۇ ئەسلىي بۇتپەرەس بولغانلارغىمۇ توۋا قىلىش، يېڭى ھاياتقا ئېرىشىش پۇرسىتى يارىتىپ بېرىلمەكتە!

نەتىجىدە يۇقىرىقى «روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى»دىكى ئايەتلەردە خاتىرىلەنگەندەك، شۇنىڭدەك ئۇشبۇ خەتتە تىلغا ئېلىنغاندەك، ئىشەنمىگەن يەھۇدىيلار تائىپىلەرنى قۇترىتىپ ئېتىقادچىلارغا زىيانكەشلىك قىلدۇردى (14:2-15). ئۇلار بۇ زىيانكەشلىكنى باشقا شەھەرلەرگىچە يۈرگۈزدى («روس.» 13:17).

روسۇل پاۋلۇس بۇ قىسقا ئۈچ ھەپتە ئىچىدە خۇدانىڭ سۆزىنى شۇنچە زور قىزغىنلىق بىلەن قوبۇل قىلغان بۇ قەدىرلىك كىشىلەرگە جان-جېنىدىن يېقىن بولدى. ئۇلاردىن ئايرىلىشقا مەجبۇر بولۇپ ۋە ئۇلارنىڭ توختاۋسىز قاتتىق زىيانكەشلىككە داۋاملىق ئۇچرىغانلىقىدىن خەۋەردار بولۇپ، كېيىنكى ئايلاردا ئۇ ھەمكارلىرى بىلەن ئۇلار ئۈچۈن ئۈزلۈكسىز جىددىي دۇئادا بولدى. كۆپ ۋاقىتلاردا ئۇلاردىن ھېچ خەۋەر يوق ئىدى. ئاخىرىدا، پاۋلۇس ئۇلارنىڭ ھالىدىن ئۇنداق خەۋەرسىز قېلىشقا قاراپ تۇرۇلماي، ئۇلارنى زىيانكەشلىك ئاستىدا ئېتىقادتىن يېنىپ چىقارمىكىن دەپ ئەنسىرەپ، ئەھۋالنى بىلىش ھەم ئۇلارنى رىغبەتلەندۈرۈشكە ئافىنا شەھىرىدىن تىموتىينى ئۇلارنىڭ يېنىغا ئەۋەتتى. ئۇلار ئېتىقادتا كىچىك بوۋاقلاردەك بولۇپ، ئۇلار شۇنچە ئېغىر ئازاب-ئوقۇبەتلەرگە ئۇچرىغان بولغاچقا، «ئېتىقادىمىز بەلكىم دۇرۇس ئەمەس» ياكى «بىزدە بىرەر ئەيىب بولۇشى كېرەك، شۇڭا خۇدا بىزنى جازالاۋاتامدىكىن؟»، دەپ ئويلاپ قېلىشى مۇمكىن بولاتتى. تىموتىي ئۇلارغا: شۇنداق بىئارام بولماڭلار، زىيانكەشلىك ۋە ئازاب-ئوقۇبەت بىز مەسىھ ئېتىقاد قىلغۇچىلارنىڭ نۇر ۋە ھەقىقەتكە ئەگەشىشىدىغان ئېتىقادلىق ھاياتىمىزنىڭ نورمال بىر قىسمىدۇر» دېگەندەك تەلىم بەردى. ئەمەلىيەتتە بۇنداق ئىشلار خۇدانىڭ پىلانىنىڭ بىر بۆلىكىدۇر (1:3-5). بىز ئەيسا مەسىھكە مەنسۈپ بولۇپ، خۇداغا ئىخلاسمەنلىك بىلەن ياشايمەن دەپ ئىرادە باغلايدىكەنمىز، ھاياتىمىزدا بىر يولدا بولمىسا باشقا بىر يولدا ئازاب-ئوقۇبەت ياكى زىيانكەشلىك بولمىسا، ئۇنداقتا ئېتىقادىمىزنىڭ بىر يېرى دۇرۇس بولماي قالىدۇ! («2تىم.» 12:3).

پاۋلۇس كورىنت شەھىرىدە تۇرغىنىدا تىموتىي (بەلكىم سىلاس بىلەن) تېسالونىكادىن ئۇنىڭ يېنىغا قايتىپ كەلدى. ئۇلار پاۋلۇسقا، تېسالونىكادىكى قېرىنداشلار پەقەت زىيانكەشلىك ئاستىدا پەقەت چىڭ تۇرۇپلا قالماي، بەلكى ئېتىقاد ۋە مېھىر-مۇھەببەتنىڭ ھەرقايسى جەھەتلىرىدە ئۆسۈپ يېتىلىپ، كامالەتكە قاراپ ماڭماقتا؛ شۇنداقلا سېنى ۋە بىزنى ئىنتايىن سېغىنغان دەپ خەۋەر يەتكۈزدى (6:3-10). شۇنىڭ بىلەن بىرگە قېرىنداشلار خۇدانىڭ سۆزىنى ئەتراپىدىكى بارلىق رايونلارغىمۇ يەكتۈزۈپتۇ، (8:1-10)، دەپ خەۋەر يەتكۈزىدۇ. شۇڭا روسۇل تولۇپ تاشقان شادلىق ۋە مۇھەببەت ئىچىدە ئۇلارغا بۇ خەتنى يازىدۇ. مەزكۇر خەت پەقەت رىغبەت-تەسەللى يەتكۈزىدىغان مەكتۇپ، خالاس. ئۇنىڭ ھېچيېرىدە تەنبىھ ياكى بىرەر ئىللەتلەرنى تۈزىتىش سۆزلىرىدىن قىلچە پۇراق يوقتۇر. ھالبۇكى، خەتتە قىممەتلىك بولغان تەلىم تۈسىنى ئالغان سۆزلەر، شۇنداقلا روسۇلنىڭ بارلىق خەتلىرىدە دائىم دېگۈدەك: «تېخىمۇ كۆپ»، «تېخىمۇ ئېشىپ تاشقان» دېگەن سۆزلەر تېپىلىدۇ ــ دېمەك، ئېتىقادتىن چىققان تېخىمۇ كۆپ ئەجىر، مۇھەببەتنىڭ تېخىمۇ كۆپ ئىپادىلىرى بولسۇن، دېگەن ئۈندەشلىرى بار.

جامائەتتىكى بىرنەچچە قېرىنداشلار ئالەمدىن ئۆتكەنىدى-دە، روسۇل ئۇلارنى «ئۆلۈم ئىچىدە ئۇخلىغان» دەيدۇ. (13:4). نەچچىسى زىيانكەشلىكتە ئۆلتۈرۈلگەن بولۇشى مۇمكىن ئىدى. لېكىن پاۋلۇس جامائەتتىكىلەرگە رەب ئەيسا قايتىپ كەلگەندە ئېتىقادچىلارنىڭ ھالىتىنىڭ ئۆزگىرىشلىرى توغرىسىدىكى تەلىملەر بىلەن تەسەللى بېرىدۇ (13:4-11:5). رەب ئەيسا بۇ دۇنياغا قايتىپ كەلگىنىدە بىز بۇ دۇنيادا تېخى ھايات ياشاۋاتقان بولساق، مەسىھ ئەيسانىڭ ئاسماندىكى بۇلۇتلار بىلەن چۈشكىنىدە، بىز سۆيگەن، «ئۆلۈم ئىچىدە ئۇخلىغان» قېرىنداشلارنىڭ ئۇنىڭ بىلەن بىللە كەلگەنلىكىنىمۇ كۆرىمىز. ئۇ چاغدا بىز رەب بىلەن كۆرۈشۈشكە ھاۋاغا كۆتۈرۈلىمىز! ــ دەيدۇ. ھەممىمىز ئۇچۇشنى ئۆگىنىمىز!


خەت شۇنداق ئاددىي ۋە ئوچۇق كۆڭۈللۈك بىلەن يېزىلغاچقا، ئىزاھاتلار ئادەتتىكىدەك كۆپ بولمايدۇ ۋە «قوشۇمچە سۆز» قوشمايمىز.

پاۋلۇسنىڭ ئۇشبۇ خەتنى يېزىپ قىسقا مەزگىلدىن كېيىن ئۇلارغا ئالاھىدە نەچچە مەسىلە توغرۇلۇق يازغان ئىككىنچى خېتىگە بولسا «قوشۇمچە سۆز»ىمىز بار بولىدۇ. 

بىز يەنە بۇرۇنقى ئادەتتىكىدەك خەتنىڭ مەزمۇنىنى نەچچە بۆلەككە بۆلمەيمىز. ئوقۇرمەنلەر مەزكۇر خەتنى ئوقۇش جەريانىدا شۇنى بايقايدۇكى، خەتنىڭ ھەممىسى بىر-بىرىدىن ئايرىلماس بىر گەۋدىدۇر. يەنە تەكىتلەيمىزكى، خەتتىكى بابلار ۋە ئايەتلەرنىڭ «تەرتىپ رەقەملىرى» ئوقۇرمەن ئىشەنگۈچىلەرگە قولايلىق بولسۇن ئۈچۈن كۆچۈرگۈچىلەر تەرىپىدىن قوشۇلغان بولۇپ، ئۇلار ئەسلى خەتنىڭ بىر قىسمى ئەمەس ئىدى.