ئىنجىل 15-قىسىم
«تىموتىيغا (1)»نىڭ تەپسىرى
(روسۇل پاۋلۇسنىڭ تىموتىيغا يازغان بىرىنچى مەكتۇپى)
كىرىش سۆز
«تىموتىي»نىڭ ئىسمى ئىنجىلدىكى سەھىپىلەردە كۆپ كۆرۈلىدۇ. ئۇ كىم؟ ئۇنىڭ بىرىنچى قېتىم ئەيسا مەسىھ توغرۇلۇق خۇش خەۋەرنى ئاڭلىشى، بەلكىم، روسۇل پاۋلۇس بىلەن روسۇل بارناباس ئىكونىئون (ھازىر «كونىيا») ئۆلكىسىدىكى لىسترا دېگەن شەھەرگە (ھازىرقى تۈركىيىدە) كەلگەندە ئۆز يۇرتىدا بولدى (بەلكىم مىلادىيە 46-يىلى). پاۋلۇس ۋە بارناباس بۇ رايوندا بىرنەچچە ئاي تۇرۇپ خۇش خەۋەرنى جاكارلىدى ۋە ئۇ يەردىكى كۆپ كىشىلەر زىيانكەشلىك ئاستىدا بولسىمۇ، خۇشاللىق بىلەن ئۇنى قوبۇل قىلدى («روس.» 5:14-6). بۇلار ئىچىدە لوئىس ئىسىملىك بىر يەھۇدىي موماي بار ئىدى؛ ئۇنىڭ گرېك بىر ئەرگە تەگكەن، ئەۋنىكى ئىسىملىك بىر قىزى بار ئىدى؛ ئۇ ئېرىدىن تىموتىي (گرېك تىلىدا «تىموتېئۇس» ــ مەنىسى: «خۇدانىڭ ھۆرمىتى») دېگەن ئوغۇلنى تۇغقانىدى؛ شۇنىڭدىن كېيىن بەلكىم ئېرى دۇنيادىن كەتكەن بولسا كېرەك. موماي، قىزى ۋە چوڭ ئوغلى بىلەن بىللە تۇراتتى، بەلكىم ئۇلار قىسقا مەزگىل ئىچىدىلا ھەممىسى رەبگە ئېتىقاد باغلىغانىدى. تىموتىي بەلكىم ئۆز قۇلىقى بىلەن روسۇل پاۋلۇسنىڭ ۋەز ئېيتقىنىنى ئاڭلىغان ۋە شۇنىڭ بىلەن ئىشەنگەن؛ چۈنكى پاۋلۇس ئۇنى «ئېتىقاد يولىدىكى ئۆزۈمنىڭ سادىق ئوغلۇم تىموتىي» دەپ ئامراقلىق بىلەن ئاتىغان («1تىم.» 2:1نى ۋە «2تىم.» 2:1نى كۆرۈڭ). تۆۋەندىكى نەقىل كەلتۈرۈلگەن «روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى» 1:16-3-ئايەتلەرنى «2تىم.» 5:1-ئايەت بىلەن سېلىشتۇرۇڭ: ــ
«ئاندىن ئۇ دەربە ۋە لىسترا شەھەرلىرىگىمۇ باردى. مانا، شۇ يەردە ئېتىقادچى يەھۇدىي بىر ئايالنىڭ ئوغلى، تىموتىي ئىسىملىك بىر مۇخلىس بار ئىدى. ئۇنىڭ ئاتىسى بولسا گرېك ئىدى. لىسترا ۋە كونىيا (ئىكونىئون) شەھەرلىرىدىكى قېرىنداشلارنىڭ ھەممىسى ئۇنىڭ توغرلۇلۇق ياخشى گۇۋاھلىق بېرەتتى. پاۋلۇس ئۇنى ئۆزى بىلەن بىللە ئېلىپ ماڭماقچى بولدى. بىراق بۇ يەردىكى يەھۇدىيلارنىڭ ھەممىسى تىموتىينىڭ ئاتىسىنىڭ گرېك ئىكەنلىكىنى بىلگەچكە، پاۋلۇس ئۇنى ئېلىپ خەتنە قىلدۇردى».
بۇ ئىش بەلكىم مىلادىيە 50-يىلى بولغانىدى.
بۇ ئايەتلەرگە قارىغاندا، پاۋلۇس تىموتىينىڭ چىن ئېتىقادلىق ۋە خۇدانىڭ خەلقىنىڭ خىزمىتىدە بولۇشقا ئىنتىزارلىق ۋە مۇھەببەتكە تولغان قەلبى بار ئالاھىدە ئېسىل بىر يىگىت ئىكەنلىكىنى كۆرۈپ يەتكەن ۋە شۇنىڭ بىلەن ئۇنى گرېتسىيە ۋە كىچىك ئاسىيادا ئۇياق-بۇياقلارنى كېزىپ ماڭىدىغان «خۇش خەۋەرچىلەر گۇرۇپپىسى»غا قاتناشتۇرۇپ، ئېلىپ ماڭغان. دېمىسەك بولمايدۇكى، پاۋلۇسنىڭ تىموتىينى خەتنە قىلدۇرۇشىنىڭ سەۋەبى ئۇنى قانداقتۇر «روھىي مەنپەئەت»كە ئېرىشتۈرۈش ئۈچۈن ئەمەس ئىدى، بەلكى ئۇنىڭغا ئۆزىگە ھەمراھ بولۇپ، يەھۇدىيلارنىڭ «سىناگوگ»لىرىغا، شۇنىڭدەك يەھۇدىي جەمئىيىتىدىكى سورۇنلارغا كىرىپ مەسىھنىڭ خەۋەرىنى يەتكۈزۈش ۋە تەلىم بېرىش شارائىتىنى يارىتىپ بېرىش ئۈچۈن ئىدى. چۈنكى ئۇنىڭ ئانىسى يەھۇدىي، ئاتىسى يەھۇدىي ئەمەس بولغاچقا، ئۇ پەقەت خەتنىلىك بولسىلا يەھۇدىيلار ئۇنى يەھۇدىي دەپ قاراپ، قوبۇل قىلاتتى.
كېيىنكى ئون بەش يىلدا تىموتىي روسۇلنىڭ دائىملىق ھەمراھى بولغانىدى. شۈبھىسىزكى، روسۇل ئۇچرىغان ھەربىر ئېغىرچىلىق، خەۋپ-خەتەر ۋە جاپا-مۇشەققەتلەرگە ئۇمۇ ئوخشاش ئۇچرىغان:
«دائىم سەپەرلەردە بولىمەن؛ دەريالارنىڭ خەۋپلىرىنى، قاراقچىلارنىڭ خەۋپلىرىنى، يۇرتداشلىرىمنىڭ خەۋپلىرىنى، يات ئەللىكلەرنىڭ خەۋپلىرىنى، شەھەرنىڭ خەۋپىنى، باياۋاننىڭ خەۋپلىرىنى، دېڭىزنىڭ خەۋپلىرىنى، ساختا قېرىنداشلار ئارىسىدىكى خەۋپلىرىنى باشتىن كەچۈردۈم» («2كور.» 26:11). دېيىشنىڭ ھاجىتى يوقكى، ئۇ روسۇل بىلەن ئاتا-بالىدەك يېقىن مۇناسىۋەتتە بولۇپ، ئۇنداق قىيىنچىلىقلارنى خۇشاللىق بىلەن تەڭ تارتاتتى. پاۋلۇسنىڭ سۆزلىرىگە قارىغاندا، تىموتىي «روسۇل» دەپ ھېسابلانمىغان بولۇشى مۇمكىن، لېكىن ئۇ تەلىم بەرگۈچى بولۇپ، خۇش خەۋەر يەتكۈزۈش خىزمەتلىرىنى ئوبدان ئىشلىگەن ۋە بەلكىم بېشارەت بېرىش ئىلتىپاتى ئۇنىڭدىمۇ بەزى چاغلاردا پەيدا بولغان.
بەزى ئەھۋاللاردا پاۋلۇس ئۇنىڭغا ئالاھىدە ۋەزىپە تاپشۇرۇپ باشقا يەرگە ئەۋەتەتتى. ئۇشبۇ خەتنى يازغان ۋاقتىدا شۇنداق بولدى. پاۋلۇس بىرىنچى قېتىم زىنداندىن قويۇۋېتىلگەندىن كېيىن تىموتىي بىلەن ئاسىيادا جامائەتلەرنى رىغبەتلەندۈرۈش ئۈچۈن سەپەرگە چىققان، دەپ قارايمىز. ۋاقىت بەلكىم مىلادىيە 64-يىلى ئىدى. پاۋلۇس بىلەن تىموتىي ئەفەسۇس شەھىرىگە كەلگەندە جامائەتتە بېرىلىۋاتقان تەلىملەردە ناتوغرا ۋەزىيەتلەرنى بايقىغان، پاۋلۇسنىڭ باشقا يەرلەردە جىددىي ئىشلىرى بولغاچقا، تىموتىينى مۇشۇ ۋەزىيەتنى ئوڭشاش ئۈچۈن، جامائەتنى ئەسلىدە ياخشى تۇتۇۋاتقان ھەقىقەتلەردە قايتىدىن مۇستەھكەملەش ھەمدە جامائەت ئۈچۈن يېڭى ئاقساقاللار ۋە خىزمەتكارلارنى تاللاپ تىكلەش ئۈچۈن ئەفەسۇستا قالدۇرغانىدى (3-بابنى كۆرۈڭ). «يېڭى ئاقساقاللارنى تىكلەش» دېگەن شۇ ۋەزىپىنىڭ تاپشۇرۇلغانلىقىغا قارىغاندا، ئەفەسۇستىكى جامائەتنى تېخىچە كېڭىيىۋاتقان، دېگەن خۇلاسىگە كەلسەك ئارتۇق بولماس؛ چۈنكى ئۇلاردا ئاللىقاچان بىرنەچچە ئاقساقاللار بار ئىدى (پاۋلۇسنىڭ «روس.» 17:20-38دە خاتىرىلەنگەن، ئۇلار بىلەن كۆرۈشۈشىنى كۆرۈڭ). پاۋلۇس ئەسلىدە ئەفەسۇستا ئىككى يىل تۇرغان مەزگىلدە ئېتىقاد قىلغانلارنىڭ سانى، شۈبھىسىزكى، نەچچە مىڭغا يەتكەنىدى («روس.» 1:19-14بى كۆرۈڭ). شۇ ۋاقىتلاردا ئۇنداق كۆپ ئادەملەر بىر جامائەت سورۇنىدا تەڭ يىغىلىشى مۇمكىن ئەمەس ئىدى؛ 1-ئەسىردىن 3-ئەسىرگىچە جامائەتلەرنىڭ ئۆزلىرىنىڭ ھېچقانداق «ئىبادەتخانا» ياكى « يىغىلىشخانا»سى يوق ئىدى؛ ئۇلار ئۆيمۇ-ئۆي يىغىلاتتى (شۇ ھالدا يىغىلىشنى جامائەت ئۈچۈن ئەڭ مۇۋاپىق يىغىلىش ئۇسۇلى، دەپ قارايمىز) ۋە بەلكىم گاھىدا بىر مەكتەپ زالىدا («روس.» 9:19) يىغىلاتتى. پەرزىمىزچە ئەفەسۇستىكى جامائەتنىڭ 20-30 سورۇندا يىغىلغان بولۇشى مۇمكىن؛ ئەمما بۇلار يەنىلا بىر جامائەت، يەنى «ئەفەسۇستا تۇرۇۋاتقان جامائەت» دەپ ھېسابلىناتتى («روس.» 17:20، 28). ئۇلارنىڭ نەچچە ئاقساقاللىرى بۇ ئىبادەت سورۇنلىرىنىڭ ھەممىسىگە مەسئۇل ئىدى.
ئەفەسۇستىكى جامائەت ئاسىيادىكى جامائەتلەرگە زور ئىلھامىي كۈچ ۋە «يېتەكچى چىراغ» بولدى؛ ئەفەسۇس شەھىرى «كىچىك ئاسىيا» (ھازىرقى تۈركىيە)دىكى ئەڭ چوڭ ۋە مۇھىم شەھەر بولۇپ، نوپۇسى تەخمىنەن ئۈچ يۈز مىڭ ئىدى. شەھەردە رىم ئىمپېرىيەسىنىڭ رايونلۇق «مەمۇرىي مەركەز»ى تەسىس قىلىنغان؛ بۇنىڭ ئۈستىگە ئۇنىڭدا ئاسىيا بويىچە ئەڭ چوڭ بۇتخانا بار ئىدى. جامائەت بۇ يەردىكى كۈچلۈك بۇتپەرەسلىكتىن چىققان مەسىلىلەرگە ۋە يەرلىك ھۆكۈمەتتىن بولغان قارشىلىققا تاقابىل تۇرۇش جەريانىدا ئۆزلىرى كۈچىيىپ ئۆسكەنىدى. ھالبۇكى، ئۇلارنىڭ ئاساسىي ئەقىدىلىرى توغرۇلۇق بىر كرىزىس پەيدا بولدى؛ شۇ ۋاقىتلاردا جامائەت كۆپ ئۇچرىغان مەسىلىلەرگە ئوخشاش، بۇ كرىزىسمۇ مۇسا پەيغەمبەرگە چۈشۈرۈلگەن قانۇننى توغرا چۈشىنىشكە باغلىق ئىدى. بۇ ئىشلار توغرۇلۇق بىز يەنە «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە توختىلىمىز. ئۇلارنى كرىزىستىن ئۆتۈشكە مەدەت بېرىش، ئۇلارنىڭ باشقا ئەتراپىدىكى جامائەتلەرگە داۋاملىق «يېتەكچى چىراغ» بولۇشى ئۈچۈن پاۋلۇس تىموتىينى شۇ يەردە قالدۇردى. پاۋلۇس ئۇشبۇ خەتنى شۇ ۋەزىپىنى ئېنىقلاش، ئۇنى ئورۇنلاشقا رىغبەتلەندۈرۈش ۋە «قىزىم ساڭا ئېيتاي، كېلىنىم سەن ئاڭلا» دېگەندەك، ئۇنىڭ تىموتىيغا ئۆز ھوقۇقىنى تاپشۇرغانلىقىنى جامائەت كۆرسۇن، تىموتىيغا مۇشۇ ئىشلاردا توسقۇنلۇق قىلمىسۇن، ئەكسىچە ئۇنى قوللىسۇن دېگەن مەقسەتتە يازغان. شۇنىڭ بىلەن پاۋلۇس چوقۇم بۇ خەتنى ئەفەسۇستىكى جامائەتنىڭمۇ ئوقۇشى ئۈچۈن يازغان! بۇنىڭدا يەنە بىر مەقسىتى بار، جامائەت تىموتىينىڭ ۋەزىپىسى توغرۇلۇق تولۇق خەۋەردار بولغاندىن كېيىن، ئۇلار تىموتىيدىن بۇنى تولۇق ئادا قىلىشىنى تەلەپ قىلاتتى. خەتنىڭ مەقسىتىنى ئۇنىڭدىكى ئىككى ئايەت بىلەن يەكۈنلەشكە بولىدۇ: ــ
«مەن گەرچە پات ئارىدا يېنىڭغا يېتىپ بېرىشنى ئارزۇ قىلساممۇ، يەنىلا بۇ خەتنى يازدىم؛ مۇبادا مەن ھايال بولۇپ قالسام، خەتتىن خۇدانىڭ ئائىلىسى ئارىسىدا ئۆزۈڭنى قانداق تۇتۇش كېرەكلىكىنى بىلىسەن. بۇ ئائىلە بولسا مەڭگۈ ھايات خۇدانىڭ جامائىتى، ھەقىقەتنىڭ تۈۋرۈكى ۋە تەگلىكىدۇر» (15:3).
بۈگۈنكى كۈندە خۇدانىڭ دانالىقىدا قوللىرىمىزدا ئىنجىلدا شۇنداق بىر خەتنىڭ (ھەمدە ئۇنىڭغا ئوخشاپ كېتىدىغان «تىتۇسقا») بارلىقىغا مىننەتدار بولۇشىمىزغا توغرا كېلىدۇ؛ چۈنكى بىز ئۇنىڭدىن جامائەتلەرنىڭ ئەمەلىي ئىشلىرىنى قانداق بىر تەرەپ قىلىش كېرەكلىكى ھەم جامائەتلەرگە مەسئۇل بولغانلار ئۆزلىرىنى خۇدا ئالدىدا قانداق تۇتۇشى كېرەكلىكى توغرۇلۇق ئۆگىنىمىز (يۇقىرىقى ئايەتنى كۆرۈڭ). بىز بۇ توغرۇلۇق ۋە باشقا بەزى قىزىق يەرلىرى ئۈستىدە «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە توختىلىمىز.
يەنە بىر ئىش، پاۋلۇس تىموتىينىڭ مۇقەددەس روھتىن ئالاھىدە بىر روھىي ئىلتىپاتنى قوبۇل قىلغانلىقىنى تىلغا ئالىدۇ (بۇ ئىلتىپاتلار توغرۇلۇق «1كور.» 12-14-بابلارنى كۆرۈڭ). پاۋلۇس بۇ خېتىدە بىزگە بۇ ئىلتىپاتنىڭ دەل نېمە ئىكەنلىكىنى دېمەيدۇ، ئەمما شۇ ئىلتىپاتنى خۇش خەۋەرنى ئىشەنمىگەنلەرگە جاكارلاپ يەتكۈزۈش بىلەن مۇناسىۋىتى بار ئىدى، دەپ قارايمىز («2تىم.» 5:4نى كۆرۈڭ). پاۋلۇسنىڭ تىموتىينى رىغبەتلەندۈرىدىغان سۆزلىرىدىن قارىغاندا، تىموتىي ئۆزى ئىنتايىن يۇۋاش، جىمىغۇر («2تىم.» 7:1-8، 1:2) ۋە تېنى ئاجىز، ئاغرىقچان ياش ئادەم ئىدى (23:4). خۇدانىڭ تىموتىيدەك شۇنداق ئاجىز بىر بەندىنى جامائەتنى رىغبەتلەندۈرۈش ۋە ئۆزىنىڭ خۇش خەۋىرىنى جاكارلاشتەك بۈيۈك، شەرەپلىك ۋەزىپىلەرگە تاللىۋالغانلىقىدىن ھەممىمىز تەسەللى-رىغبەت ئالساق بولىدۇ. خۇدا بىز ئارقىلىق ئۆز ئىشلىرىنى قىلغىنىدا ئۆزىمىزنىڭ چەكلىك تالانت ۋە قابىلىيەتلىرىمىز بىلەن چەكلەنمەيدۇ، ئەكسىچە ئاجىزلىقىمىز ۋە چەكلىكلىكىمىز دائىم ئۇنىڭ ئۆزىنىڭ كۈچ-قۇدرىتىنى دەل كۆرسىتىشىگە پۇرسەت ۋە شارائىت يارىتىپ بېرىدۇ («2كور.» 25:1-30، «2كور.» 7:12-10، 4:13).
مەزمۇنلار: ــ
1. سالام (1:1-2)
2. ناتوغرا تەلىملەرگە رەددىيە بېرىش (3:1-20)
3. دۇئا قىلىش ۋە ئىبادەت تەرتىپى (2-باب)
4. يېتەكچىلەر ۋە خىزمەتكارلارغا قويۇلغان تەلەپلەر (3-باب)
5. تىموتىينىڭ ۋە ئېتىقادچىلارنىڭ مەسئۇلىيىتى (4-6-بابلار)
••••••••
قوشۇمچە سۆز
(4:1) «ئۇلارنىڭ ئەپسانىلەر ۋە ئايىغى يوق نەسەبنامىلەرگە بەند بولماسلىقىنى تاپىلىغىن؛ بۇلار خۇدانىڭ ئېتىقاد ئارقىلىقلا ئەمەلگە ئاشۇرۇلىدىغان ئۆز ئۆيىگە بولغان پىلانىنى ئىلگىرى سۈرمەيدۇ، بەلكى پەقەت بىمەنە تالاش-تارتىشلارنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ، خالاس».
(7:4) «ئەمما ئىخلاسسىزلارنىڭ ۋە مومايلارنىڭ ئەپسانىلىرىنى چەتكە قېقىپ، ئۆزۈڭنى ئىخلاسمەنلىك يولىدا چېنىقتۇرۇپ يېتىشتۈرگىن».
مۇشۇ ئايەتلەر توغرۇلۇق كۆرسىتىپ ئېيتمىساق بولمايدۇكى، پاۋلۇس تىلغا ئالغان، يەھۇدىي خەلقى ئارىسىدا (گەرچە تەۋراتتىكى ھەقىقەتلەرگە تولىمۇ زىت بولسىمۇ) ئېقىپ يۈرگەن دەل بۇ ئاممىباب ئەپسانىلەردىن خېلى بىر قىسمى تېخى دۇنيادىكى مۇسۇلمان خەلق ئارىسىدىمۇ «ھەدىس»دىكى ھېكايىلەردە ئېقىپ يۈرمەكتە. ئوقۇرمەنلەر بۇنىڭدىن شەكلەنسە، چوڭراق بىر كىتابخانىدىن «يەھۇدىي ئەپسانىلەر» توغرۇلۇق كىتابلارنى ئاختۇرسۇن ياكى «ئىنتېرنېت»كە چىقىش پۇرسىتى بولسا «ئىزدەش پروگرامما»سىدىن «يەھۇدىي ئەپسانىلەر» (”Jewish legends“) دېگەن سۆزلەرنى بېسىپ كۆرسۇن.
(16-15:1) «مۇشۇ سۆز ئىشەنچلىك ۋە ھەر ئادەم ئۇنى قوبۇل قىلىشى تېگىشلىكتۇر ــ «مەسىھ ئەيسا گۇناھكارلارنى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن دۇنياغا كەلدى!». مەن گۇناھكارلار ئىچىدىكى ئەڭ ئەشەددىيىسىدۇرمەن! لېكىن دەل شۇ سەۋەبتىن مەسىھ ئەيسانىڭ ئەڭ ئەشەددىي گۇناھكار بولغان مېنى، كېيىن ئۆزىگە ئېتىقاد قىلىپ، مەڭگۈلۈك ھاياتقا ئېرىشىدىغانلارغا مىسال قىلىپ مەندە ئۆزىنىڭ بارلىق سەۋر-تاقىتىنى ئايان قىلىشى ئۈچۈن، ماڭا رەھىم-شەپقەت كۆرسىتىلگەندۇر».
روسۇلنىڭ مۇشۇ يەردە ئېيتقىنىنى تەپسىلىي ھالدا ئەستايىدىل قارىشىمىزغا ۋە تەكىتلىشىمىزگە بەك ئەرزىيدۇ. ئۇنىڭ: «مەسىھ ئەيسانىڭ ئەڭ ئەشەددىي گۇناھكار بولغان مېنى، كېيىن ئۆزىگە ئېتىقاد قىلىپ، مەڭگۈلۈك ھاياتقا ئېرىشىدىغانلارغا مىسال قىلىپ مەندە ئۆزىنىڭ بارلىق سەۋر-تاقىتىنى ئايان قىلىشى ئۈچۈن، رەھىم-شەپقەت ماڭا كۆرسىتىلگەندۇر» دېگىنىنىڭ مەنىسى نېمە؟ پاۋلۇس زادى قانداق «مىسال» بولىدۇ؟
خۇدانىڭ مەغپىرىتىنى ۋە مەسىھ ئەيسادا بولغان يېڭى ھاياتنى ئايان قىلغان خۇش خەۋەرنى بىرىنچى قېتىم ئاڭلىغان كۆپ كىشىلەرنىڭ ئىنكاسى تونۇشىمىز بولغان بىر خەنزۇ ساقچىنىڭكىگە ئوخشاش بولۇشى مۇمكىن، ئۇ «دەرۋەقە ئىنتايىن ئاجايىب، ئىنتايىن ياخشى ئاڭلىنىدۇ، ئەمما ئۆزۈم بولسام شۇنچە رەزىل ئادەم، ھەددىدىن كۆپ شۇنچە رەزىل ئىشلارنى سادىر قىلغانمەنكى، خۇدانىڭ مېنى كەچۈرۈم قىلىشى ھەرگىز مۇمكىن ئەمەس!» ــ دەيدۇ. دەل بۇ سەۋەبتىن روسۇل بىزگە: «ماڭا قاراڭلار! مەن ئەڭ يامىنى بولغان، مەن «گۇناھكارلار ئىچىدىكى ئەڭ ئەشەددىيىسىدۇرمەن»، ھاكاۋۇرلۇققا تولغان، خۇدانىڭ سۆيۈملۈك بەندىلىرىدىن كۆپنى سولاپ قويۇشقا ۋە ھەتتا ئۆلتۈرۈلۈشىگە مەسئۇل بولغانمەن. ئەمما خۇدا مېنى كەچۈرۈم قىلدى ۋە مېنى پۈتۈنلەي ئۆزگەرتتى ــ شۇڭا ئۇ چوقۇم سەن ئۈچۈنمۇ دەل بۇ ئىشنى قىلىدۇ ۋە قىلىشنى خالايدۇ!» ــ دەيدۇ.
(14:2) «ئاۋۋال ئالدىنىپ ئازدۇرۇلغانمۇ ئادەمئاتا ئەمەس، بەلكى ھاۋائانا ئىدى. ئۇ تولىمۇ ئالدانغانلىقىدىن ئۇلارنىڭ ئىتائەتسىزلىكىگە چۈشۈپ قالغانىدى».
مۇشۇ يەردە بەزى ئوقۇرمەنلەرگە ئادەمئاتىمىزنىڭ گۇناھ سادىر قىلغانلىقىغا ھاۋائانىمىز ئەيىبلىك، ياكى بولمىسا «ئادەمئاتىدىن ئەيىبلىكرەك» كۆرۈنىدۇ. ئەمەلىيەتتە بولسا دەل ئەكسىچە. ھاۋائانىمىز يىلان تەرىپىدىن ئازدۇرۇلۇپ گۇناھقا تېيىلىپ كەتتى. ئەمما ئادەمئاتىمىز ئازدۇرۇلغان ئەمەس؛ ئۇ گۇناھ سادىر قىلغان، نېمە قىلىۋاتقانلىقىنى بىلىپ تۇرۇپ پۈتۈنلەي ئاڭلىق ھالدا شۇنداق قىلدى. ئادەمئاتىمىزنىڭ گۇناھى ھاۋائانىمىزنىڭكىدىن زور ئېغىر بولغان. شۇڭا مۇقەددەس يازمىلاردا گۇناھنىڭ دۇنياغا كىرگەنلىكى تىلغا ئېلىنغاندا دائىم بۇ ئىش ئادەمئاتىمىز ئارقىلىق (ھاۋائانىمىز ئارقىلىق ئەمەس) بولغان، دېيىلىدۇ.
روسۇلنىڭ مۇشۇ يەردە دېگىنىنىڭ پوسكاللىسى شۇكى، ئايال كىشىلەر ئەركەك كىشىلەرگە قارىغاندا كۆپرەك ھېسسىياتچان ۋە ئوچۇق تەبىئىيىتىدە بولۇپ (بەلكىم روھىي جەھەتتىن تەسىرلەرگە سەزگۈررەك دېسەكمۇ بولىدۇ)، ئېزىتقۇ تەسىرلەرگە سەزگۈررەك بولىدۇ. شۇنىڭ تۈپەيلىدىن ئايال قېرىنداشلارنىڭ خىزمەتلىرى بېشارەت بېرىشنى ئۆز ئىچىگە ئالغىنى بىلەن («1كور.» 5:11)، تەلىم بېرىشنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ (12:2).
(3:2) (ۋە 12:3) «ئەمدى يېتەكچى بولسا ئەيىبسىز، بىر خوتۇنلۇق... بولۇشى كېرەك»
جامائەت يېتەكچىسىگە (ۋە خىزمەتكارلىرى بولۇشقا) شەرت بولغان «بىر خوتۇنلۇق... بولۇشى كېرەك» ياكى «بىر ئايالنىڭلا ئېرى بولۇشى كېرەك» دېگەن سۆز ئۈستىدە كۆپ پىكىرلەر بولغان: ــ
(1) ھېچ نىكاھلانمىغان ئادەم يېتەكچى بولمايدۇ؛
(2) (بىر ۋاقىتتا) كۆپ ئاياللىق بولغان ئادەم يېتەكچى بولمايدۇ؛
(3) ئاجرىشىپ كەتكەن كىشى يېتەكچى بولمايدۇ؛
(4) ئايالىدىن جۇدا بولۇپ ئاندىن قايتىدىن توي قىلغان كىشى يېتەكچى بولمايدۇ.
(5) يېتەكچى بولۇش ئۈچۈن ئۆزىنىڭ ئايالىغا سادىق بولۇش كېرەك.
بۇلار توغرۇلۇق قارىشىمىز مۇنداق: ــ
(1) ھېچ نىكاھلانمىغان ئادەم جامائەتنىڭ يېتەكچىسى بولالايدۇ ــ روسۇل پاۋلۇس نىكاھلانغان ئەمەس، ئەمما ئۆزى يېتەكچىلەرنى بېكىتىدىغان روسۇل ئىدى. لېكىن دەرۋەقە جامائەتتىن تولۇق خەۋەر ئېلىش خوتۇنسىز ھالدا تەس ئىش بولىدۇ.
(2) كۆپ ئاياللىق ئادەم يېتەكچى بولسا بولمايدۇ ــ بۇ پىكىرگە قوشۇلىمىز. ئۇنداق كىشىنىڭ ئائىلىسىدە بەرىبىر كۆپ جېدەللەر بولىدۇ.
(3) ئەگەر كىشىنىڭ ئاجرىشىشى ئىنجىلغا خىلاپلىق بولسا ئەلۋەتتە ئۇ يېتەكچى بولالمايدۇ. ئەگەر خىلاپلىق بولمىسا يېتەكچى بولۇش مۇمكىنچىلىكىدىن سىرت ئەمەس. «كورىنتلىقلارغا (1)»دىكى ئاجرىشىش توغرۇلۇق «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ.
(4) ئايالىدىن جۇدا بولۇپ ئاندىن قايتىدىن توي قىلغان كىشى يېتەكچى بولسا بولمايدۇ ــ بۇ پىكىرگە قوشۇلمايمىز. پاۋلۇسنىڭ ئويلىغىنى بۇنىڭدەك بولسا چوقۇم ئېنىق دەيتتى؛ ئۇنىڭ باشقا سۆزلىرىدە ۋە مۇقەددەس يازمىلاردىمۇ ئۇنداق پىكىرنىڭ قىلچە پۇرىقى يوق.
(5) يېتەكچى بولۇش ئۈچۈن ئۆزىنىڭ بىر ئايالىغا سادىق بولۇش كېرەك ــ بۇ خۇلاسە (1)-(4) يۇقىرىقى سۆزىمىزگە ماس كېلىدۇ.
بىزنىڭ بۇ سۆزلىرىمىز يەنە 12:3-ئايەتتە كۆرسىتىلگەن جامائەتنىڭ خىزمەتكارلىرىنىڭ «بىر ئايالنىڭ ئېرى» بولۇش شەرتىگە ئوخشاشلا مۇناسىۋەتلىكتۇر.
تىموتىينىڭ تەلىم بېرىش ۋەزىپىسى
(4:3) «ئۇلار (ساختا تەلىم بەرگۈچىلەر) نىكاھلىنىشنى ۋە بەزى يېمەكلىكلەرنى ئىستېمال قىلىشنى مەنئى قىلىدۇ. ئەمما ئۇلار مەنئى قىلىدىغان يېمەكلىكلەرنى خۇدا ئۆزىگە ئېتىقاد قىلغان ھەم ھەقىقەتنى بىلگەنلەرنىڭ تەشەككۈر ئېيتىپ قوبۇل قىلىشى ئۈچۈن ياراتقانىدى»
پاۋلۇس بۇ «جىنلارنىڭ تەلىملىرى» «ئاخىرقى زامانلاردا» پەيدا بولىدۇ، دەيدۇ. بۇنداق تەلىملەرنىڭ بىرىنچى ئالامىتى بەلكىم ئۇ خېتىنىڭ بېشىدا تىلغا ئالغان يەھۇدىي «بىدئەت تەلىم بەرگۈچى»لەردە كۆرۈلدى. ئۇلار يەتكۈزگەن تەلىملەرنىڭ ئاساسى ئەمەلىيەتتە گرېك پەيلاسوپلارنىڭ: «جىسمانىي ئىشلار رەزىل، روھىي شەيئىلەر ياخشى» دېگەن بىر ئۇقۇمى ئىدى ــ شۇڭا بەزى تائاملارنى مەنئىي قىلىپ، نىكاھلىنىشنى (ئىشقىي مۇھەببەت، جىنسىيەتنىڭ ئۆزى جىسمانىي ئىش بولغاچقا، «رەزىل» دەپ قاراپ) مەنئى قىلىشى بىلەن ئۇلار «يۇقىرى روھىي دەرىجە»گە كۆتۈرۈلەلەيتتى.
ھازىرقى دەۋرىمىزدە ئۆز «پوپ»لىرى ۋە «ئۇستاز»لىرىنىڭ توي قىلىشنى بۈگۈنكى كۈنگە قەدەر مەنئى قىلىدىغان «رىملىق كاتولىك جامائەت»تە ئۇنداق تەلىملەر پەيدە بولۇپ تۇرماقتا. بۇنداق پەرھىزلەر پاۋلۇسنىڭ «جامائەت يېتەكچىلىرى»نىڭ «بىر ئايالنىڭ ئېرى» بولۇش كېرەك، دېگەن سۆزلىرىگە تولىمۇ زىتتۇر. دەرۋەقە ئۆزىگە ياردەمچى بولغان ئايالى بولمىسا ئەر قېرىنداشلارنىڭ جامائەتتىن خەۋەر ئېلىشى تەس بولىدۇ؛ بەزى شۇنداق بۇرادىرىمىز بار، لېكىن ئىنتايىن ئازدۇر. ئەمەلىيەتتە تارىختىن بويان بۇ ئاتالمىش «كاتولىك جامائەت»تىكى يالغۇز مۇشۇ بىر پەرھىزلا ئۆز «پوپ» ۋە «موناخ»لىرى ئارىسىدا ئىنتايىن كۆپ ئەشەددىي گۇناھلار ۋە جىنايەتلەرنى كەلتۈرۈپ چىقاردى. يىگىرمىنچى ئەسىردىكى گېزىتلەر، رادىئو ۋە تېلېۋىزىيىدە خەلقئارا خەۋەرلەرنى ئېلان قىلىشلىرى بىلەن بۇنداق بەزى ئەشەددىي ئىشلار (مەسىلەن، گۆدەك بالىلارغا باسقۇنچىلىق قىلىش) سۆكۈلدى.
«كاتولىك جامائەت» تائاملار توغرىسىدا يەنە بەزى پەرھىزلەرنى كىرگۈزگىنى بىلەن (مەسىلەر، جۈمە كۈنى گۆش يېيىشكە بولمايدۇ) باشقا بەزى مەزھەپلەر خېلى كۆپ يېمەكلىك پەرھىزلىرىنى تەرغىب قىلماقتا. مەسىلەن، «ئادۋەنتىست جامائەت» («شاباتىستلار») كۆپ باشقا پەرھىزلەر ئارىسىدا چوشقا گۆشىنى يېمەسلىك، ھەتتا ھەرقانداق گۆشنى يېمەسلىك كېرەك، دەپ تەلىم بېرىدۇ؛ يېقىندىن بېرى ئاتالمىش «يېڭى دەۋر»نىڭ ئۇقۇملىرى دۇنيادىكى ئاز بولمىغان جامائەتلەرگە تەسىر يەتكۈزۈپ، ھېچ گۆش ياكى بېلىقنى يېمەسلىك كېرەك دېگەن تەلىملەرنى ھاسىل قىلدى.
بىز باشقا يەرلەردە (مەسىلەن، «كورىنتلىقلارغا (1)»دىكى «قوشۇمچە سۆز»دە) دېگەنلىرىمىزنى قايتىلايمىزكى، مەسىھگە ئېتىقاد باغلىغان كىشى نېمە يەيمەن دېسە شۇنىڭغا ئەركىندۇر. ئەيسا مەسىھنىڭ بۇ ئىش توغرۇلۇق تولۇق تەلىمىنى چۈشىنىش ئۈچۈن «مار.» 1:7-23، ۋە «رىم.» 14-باب، «1كور.» 8-بابنى كۆرۈڭ ۋە شۇنىڭدەك پاۋلۇسنىڭ تۆۋەندىكى (4-6-ئايەت) سۆزلىرىنى كۆرۈڭ: ــ
«چۈنكى خۇدا ياراتقان ھەممە نەرسە ياخشىدۇر، ئۇلار تەشەككۈر بىلەن قوبۇل قىلىنسا، ئۇلارنىڭ ھېچقايسىسىنى چەكلەپ رەت قىلىشقا بولمايدۇ. چۈنكى ئۇلار خۇدانىڭ سۆز-كالامى ۋە ئىنسانلارنىڭ دۇئاسى بىلەن ھالال قىلىنىدۇ.
بۇ نەسىھەتلەرنى قېرىنداشلارنىڭ سەمىگە سالساڭ، مەسىھ ئەيسانىڭ ياخشى خىزمەتكارى بولغان بولىسەن. شۇنداقلا، ئۆزۈڭنىڭ ئەستايىدىل ئەگەشكەن ئېتىقادتىكى ۋە ساغلام تەلىملەردىكى سۆزلەر بىلەن قۇۋۋەتلەندۈرۈلگەنلىكىڭ ئايان بولىدۇ».
تىموتىينىڭ جامائەتكە قانداق نەرسىلەرنى يېگىلى بولىدۇ دېگەن تەلىملەرنى يەتكۈزۈپ تەكىتلىشىنىڭ مۇھىم ئىكەنلىكى بىزگە بەلكىم غەلىتە تۇيۇلىدۇ؛ ئەمما جامائەت خۇدانىڭ تەبىئىيىتى توغرۇلۇق كامالەتكە يېتىلگەن چۈشەنچىگە ئېرىشەي دېسە چوقۇم خۇدا ياراتقان ھەممە نەرسىنىڭ ياخشى ۋە پايدىلىق ئىشلىتىلىش يولى بار، دەپ چۈشىنىپ يەتمىسە بولمايدۇ. ئۇ قانداقمۇ ئۆزلىكىدىن مۇتلەق زىيان يەتكۈزىدىغان مەلۇم بىر نەرسىنى يارىتاتتى؟ شۇڭا شاراب ئاز مىقداردا ئىستېمال قىلىنسا، ئۇنىڭغا تەشەككۈر ئېيتسا بولىدۇ (23:5نى كۆرۈڭ). تاماكىنىڭ دورا ياساشتا پايدىلىق تەرىپى بار؛ لېكىن پاك ۋىجدانى بولغان ھەرقانداق ئادەمنىڭ تاماكىنىڭ ئۆز تېنىگە زىيانلىق تەسىرىنى بىلىپ تۇرۇپ تاماكىنى يېقىپ، ئاسمانغا قاراپ خۇداغا رەھمەت ئېيتىپ ئاندىن ئۇنى چېكىدىغانلىقىغا ئىشەنمەيمىز! («چۈنكى خۇدا ياراتقان ھەممە نەرسە ياخشى، ئۇلار تەشەككۈر بىلەن قوبۇل قىلىنسا، ئۇلارنىڭ ھېچقايسىسىنى چەكلەپ رەت قىلىشقا بولمايدۇ»). ھەتتا خېروئىن ناتوغرا يوللاردا ئىشلىتىلسە ئۇنىڭ ئەشەددىي ئاقىۋەتلىرى ھەممىمىزگە ئايان بولغىنى بىلەن، ئۇنىڭمۇ تىبابەتچىلىكتە توغرا ئىشلىتىلىش يوللىرى بار. جىنىسىي مۇھەببەت خۇدادىن كەلگەن سوۋغات؛ خۇدا بېكىتكەندەك نىكاھ قىلىنغان بىر-بىرىگە سادىق بولغان ئەر-ئايال ئۇنىڭدىن ھۇزۇر ئېلىش خۇدا تەمىنلىگەن ھالاۋەتتۇر ۋە ئۇنىڭغا ئۇلارنىڭ تەشەككۈر ئېيتىشىغا توغرا كېلىدۇ؛ ئەمما ھەركىم بۇ ھالاۋەتتىن نىكاھدىن سىرت ياكى نىكاھ ۋەدىلىرىنى بۇزۇپ باشقا كىشىنىڭ ئايالى بىلەن ئۇنداق ھۇزۇر ئالسا ئۇ بەرىبىر خۇدانىڭ غەزىپىگە ئۇچرايدۇ.
(14:4) «سەندە بولغان، جامائىتىڭنىڭ ئاقساقاللىرى قوللىرىنى ئۇچاڭغا قويغاندا، خۇدانىڭ ۋەھىيىسى ئارقىلىق ساڭا ئاتا قىلىنغان ئىلتىپاتقا بىپەرۋالىق قىلما».
پاۋلۇس بىزگە بىۋاسىتە ئېيتمىغاچقا قانداق روھىي ئىلتىپاتنىڭ تىموتىيغا ئاتا قىلىنغانلىقى بىزگە تولۇق مەلۇم ئەمەس؛ ئەمما پاۋلۇس تىموتىيغا يازغان ئىككىنچى خېتىدە (6:1-8) ئۇ بۇ ئىلتىپاتنى مەسىھنى تېخى ئىشەنمىگەن كىشىلەرگە جاسارەتلىك جاكارلاش مۇناسىۋىتى بىلەن تەڭ تىلغا ئالغاچقا، بىز مەسىھنى جاركارلىغىنىنى تەستىقلايدىغان بىرخىل ئىلتىپات، دەپ قارايمىز. ئۇ مەسىھنى جاركارلىغاندا كۆرۈنگەن، ئالاھىدە «كېسەلنى ساقايتىدىغان ئىلتىپات» ياكى ئاڭلىغۇچىلارنىڭ ئىچكى دۇنياسىنى ئاشكارىلايدىغان كۈچلۈك بىرخىل ئالاھىدە ئىلتىپات بولۇشى مۇمكىن ئىدى؛ شۇنىڭ بىلەن مەسىھنىڭ كۈچ-قۇدرىتى ئاڭلىغۇچىلارغا ئوچۇق كۆرۈنەتتى. ئۇنداق ئىلتىپاتلار روسۇل پاۋلۇسنىڭ ئۆزىدە كۆرۈنەتتى (مەسىلەن، «روس.» 8:13-12، 8:14-10، 7:28-10نى كۆرۈڭ). «تىموتىيغا (2)»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە يەنە ئۇنىڭ توغرۇلۇق ئازراق توختىلىمىز.
(12:6) «ئېتىقادتىكى گۈزەل كۈرەشتە كۈچەپ كۈرەش قىل. مەڭگۈلۈك ھاياتنى چىڭ تۇتقىن. سەن دەل بۇنىڭغا چاقىرىلدىڭ ھەمدە ئۇنىڭ يولىدا نۇرغۇنلىغان گۇۋاھچىلار ئالدىدا بۇ ئېتىقادنىڭ گۈزەل شاھىتلىقىنى قىلدىڭ»
بىز ئاۋۋال «كۈرەش» دېگەن سۆز ئۈستىدە توختىلىمىز. بۇنى ئىپادىلەش ئۈچۈن پاۋلۇس گرېك تىلىدىكى «ئاگون» دېگەن سۆزنى ئىشلىتىدۇ. «ئاگون» دېگەن سۆز ئەسلىدىكى «ئولىمپىك ئويۇنلار»دىكى ياكى شۇ دەۋردىكى باشقا ئۇنىڭغا ئوخشايدىغان ئويۇندىكى «چېلىشىش مۇسابىقىسى»نى كۆرسىتەتتى. بۇ كۈرەشنىڭ قائىدە-يوسۇنلىرى ئىنتايىن ئاددىي ئىدى ــ قىسقىسى، قائىدە-يوسۇنلىرى يوق ئىدى! ئىككى كۈرەشچى ھەرقانداق خالىغان ئۇسۇلدا بىر-بىرى بىلەن سوقۇشاتتى ــ مۇشتلاش، تېپىش، كۆز ئويۇش، تاتىلاش قاتارلىق ھەرقانداق تەدبىرلەرنى ئىشلەتكىلى بولاتتى؛ مۇسابىقە بىرىنىڭ ئەس-ھوشىدىن كېتىپ ياكى ئۆلۈپ يەردە يېتىشى، ئىككىنچىسىنىڭ غالىبانە تىك تۇرۇشى بىلەن ئاخىرلىشاتتى. مانا بۇ شۇ دەۋردىكى «مەدىنىيەتلىك» كىشىلەرنىڭ تەلەپ قىلىدىغان تاماشاسى! شۇڭا پاۋلۇسنىڭ «گۈزەل كۈرەش»نى تىلغا ئېلىشى بەلكىم بىزگە غەلىتە تۇيۇلىدۇ.
ئېتىقادچى كىشىدە بىر ئىش مۇقەررەردۇر؛ ئۇنىڭدىكى ئەشەددىي، ھېچقانداق قائىدە-يوسۇنلارغا قارىمايدىغان بىر دۈشمىنىمىز بار! ۋە ياكى ئۇ بىزنى يەرگە يىقىتىپ تۈگەشتۈرگۈچە ياكى ئۆزى تۈگەشكۈچە ھەرگىز توختىمايدۇ! مانا ئېتىقاد قىلغان بىزلەرنىڭ ھەممىمىز كۈرەش قىلىشىمىز كېرەك بولغان «گۈزەل كۈرەش»تۇر؛ بىزنىڭ ئۆز تەدبىرىمىز بىزدىن ھەسسىلەپ ئەقىللىق ئۇنداق دۈشمەننى ئۇتۇۋېلىشقا يەتمەيدۇ. ھالبۇكى، بىزدە خۇدانىڭ روشەن كالامى بار: بىز خۇداغا ئىتائەت قىلىپ بويسۇنۇپ، ئىمان-ئىشەنچ ۋە مۇھەببەتتە ياشىساق، ئەمدى ئۇنىڭ شەيتانغا قارشى چىقىشتىكى تولۇق ھوقۇقى ۋۇجۇدىمىزدا بولىدۇ («ياق.» 7:4، «1پېت.» 5:5-9نى كۆرۈڭ). ئىشەنمىگەن ئادەملەرنىڭ مۇنداق روھىي كۈرەش توغرۇلۇق ھېچقانداق ئېڭى يوق؛ بۇ ئۇلارنىڭ دۈشمەننىڭ چاڭگىلىدا ۋە ئالدام خالتىسىغا چۈشۈپ تۇرغانلىقى تۈپەيلىدىن بولغان، خالاس! (ئاخىردا قوشۇپ ئېيتىمىزكى، رىم ئىمپېرىيەسىدە پەقەت ئىنجىلدىكى گۇۋاھلىقنىڭ تەدرىجىي تەسىرى بىلەنلا ئاندىن زۇلمەتلىك «ئاگون» ئىمپېراتور تەرىپىدىن مەنئى قىلىندى. لېكىن ھازىر «مەدىنىيەتلىك دەۋر»ىمىزدە كۆپ دۆلەتلەردە تاماشىبىنلار شۇنداق «تاماشا»نى تەلەپ قىلغاچقا، قايتىدىن تەدرىجىي پەيدا بولماقتا).
ئەمدى پاۋلۇسنىڭ «ئېتىقادنىڭ گۈزەل شاھىتلىقى» دېگىنى نېمىنى كۆرسىتىدۇ؟
ئاددىيراق جاۋاب بەرسەك، ئۇ خەق ئالدىدا «ئەيسا مەسىھ مېنىڭ رەببىم» دېگەننى ئېتىراپ قىلىشتىن ئىبارەت. سۇغا چۆمۈلدۈرۈشتە، بۇ ھەقىقەتنى باشقىلار ئالدىدا شۇنداق ئېتىراپ قىلىشىمىز كېرەك؛ لېكىن بۇنىڭدىن كېيىن بۇ ئېتىراپنى قىلىشىمىزنى تەلەپ قىلىدىغان كۆپ ئەھۋاللار چىقىدۇ ۋە شۇنىڭ بىلەن بىز شۇنداق ئېتىراپ تۈپەيلىدىن بەلكىم ئادەملەرنىڭ ھاقارەتلەش، تەھدىت سېلىش، قارشىلىشىش، چەتكە قېقىش، زىيانكەشلىك قىلىشىغا ئۇچرىشىمىز ياكى ھەتتا ئۆلتۈرۈلۈشىمىزمۇ مۇمكىن. ئەمما بۇنىڭ توغرىسىدا ئەيسا مەسىھ ئېنىق سۆزلىدى: ــ
«چۈنكى كىمدەكىم بۇ زىناخور ۋە گۇناھكار دەۋر ئالدىدا مەندىن ۋە مېنىڭ سۆزلىرىمدىن نومۇس قىلسا، ئىنسانئوغلىمۇ ئاتىسىنىڭ شان-شەرىپى ئىچىدە مۇقەددەس پەرىشتىلەر بىلەن بىللە كەلگىنىدە، ئۇنىڭدىن نومۇس قىلىدۇ».
(«مار.» 38:8، «لۇقا» 26:9).
تىموتىيغا كۆپ قېتىم شۇنداق «گۈزەل ئېتىراپ» (شاھىتلىق)نى قىلغان دەپ ئىشەنچىمىز كامىل. ئەمما تۆۋەندىكى 13-ئايەتتە يەنە «گۈزەل شاھىتلىق» تىلغا ئېلىنىدۇ، شۇنداقلا ئەيسا مەسىھنىڭ ئۆزىمۇ بۇ «گۈزەل شاھىتلىق»نى قىلغان دەپ بايقايمىز: ــ
(13:6) «ھەممىگە ھاياتلىق بېرىۋاتقان خۇدانىڭ ئالدىدا، شۇنداقلا پونتىئۇس پىلاتۇسقا گۈزەل شاھىتلىقنى قىلىپ گۇۋاھلىق بەرگەن مەسىھ ئەيسا...»
ئەمدى مۇشۇ ئايەت بويىچە «گۈزەل شاھىتلىق (ئېتىراپ)»نى قىلغۇچى مەسىھ ئەيسا ئۆزى بولغاندىن كېيىن، بۇنى پەقەت «ئەيسا مەسىھ مېنىڭ رەببىم» دېگەن سۆزنى كۆرسىتىدۇ، دېيىشىمىز بىلەن تولۇق چۈشىنىپ يەتتۇقمۇ؟
بەزىلەر، ئەيسا مەسىھنىڭ «گۈزەل شاھىتلىق (ئېتىراپ)» دېگىنى پونتىئۇس پىلاتۇسنىڭ: «سەن يەھۇدىيلارنىڭ پادىشاھىمۇسەن؟» دېگەن سوئالىغا بولغان تەستىقىي جاۋابىنى كۆرسىتىدۇ، دەپ قارايدۇ («مات.» 11:27، «مار.» 2:15، «لۇقا»3:23، «يۇھ.» 33:18-37نى كۆرۈڭ). بىز بۇ پىكىرگە ئومۇمەن قوشۇلىمىز، ئەمما ئۇنىڭ بۇ جاۋابىدا خۇدائاتىسىنى ھەممە باشقا ھوقۇق-مەنسەپتىن ــ جۈملىدىن ۋالىي پىلاتۇس ۋە رىم ئىمپېراتورى قەيسەردىن ئۈستۈن، ھەممىدىن ئادىل، ھەممىدىن ھەققانىي، ھەممىدىن ھەقىقىي دەپ ئۇلۇغلاپ، خۇدادىن باشقا بىرسىنىڭ تەلەپلىرىنى خۇدانىڭ تەلەپلىرىدىن ئۈستۈن قويمىغانلىقىنى بىلدۈردى، دەپ كۆرسەتمىسەك بولمايدۇ (بولۇپمۇ «يۇھ.» 36:18، 10:19-11نى كۆرۈڭ). بۇنداق جاۋاب ئىمپېراتورنى «ھەممىدىن ھەققانىي» ۋە «رەب» دەپ قارىغان رىم قانۇنى ئالدىدا «كۇپۇرلۇق» دەپ ھېسابلىناتتى.
شۇنىڭدەك «گۈزەل ئېتىراپ (شاھىتلىق)» ــ ھېچ ئادەمدىن ياكى ھېچ ئىنسانىي ھوقۇقتىن قورقماي مەسىھ ۋە خۇدانى ھەممە باشقىلاردىن ئۈستۈن ئېتىراپ قىلىش دېگەنلىكتىن ئىبارەتتۇر. روسۇل پېترۇس ئۆزىنى ئۆلتۈرۈشكە تەھدىت سالغان يەھۇدىي «باش كاھىنلار» ئالدىدا مەسىھنىڭ ھوقۇقى توغرۇلۇق شۇنداق بىر ئېتىراپنى قىلغان: ــ «بىز ئىنسانلارغا ئەمەس، بەلكى خۇداغىلا ئىتائەت قىلىشىمىز كېرەك!» («روس.» 29:5). ئۇنداق سەمىمىي ۋە جاسارەتلىك ئېتىراپ قىلغانلارغا ئاتا قىلىنىپ مەھرۇم قىلىنمايدىغان مۇقەررەر نەتىجە دەل مەڭگۈلۈك ھايات بولىدۇ.