ئىنجىل 6-قىسىم


«رىملىقلارغا»نىڭ تەپسىرى


(روسۇل پاۋلۇس رىم شەھىرىدىكى جامائەتكە يازغان مەكتۇپ)



كىرىش سۆز


تۆت ئىزاھات

رەببىمىز ئەيسا مەسىھ ئۆلۈمدىن تىرىلىپ ئاسمانغا كۆتۈرۈلگەندىن كېيىن ئۇزۇن ئۆتمەي، رىم ئىمپېرىيەسى تەۋەسىدە ۋە ياۋروپا، ئافرىقا، ئوتتۇرا ئاسىيا ھەم ھىندىستاندا نۇرغۇن ئېتىقادچى جامائەتلەر پەيدا بولدى. رەببىمىزنىڭ روسۇللىرى پاۋلۇس، پېترۇس، يۇھاننا، ياقۇپ، يەھۇدا ۋە باشقىلار ئېتىقادچىلارنى رىغبەتلەندۈرۈش ۋە ئۇلارغا ئۆگىتىش ئۈچۈن بۇ جامائەتلەرگە ناھايىتى كۆپ مەكتۇپلارنى ياكى سالام خەتلەرنى يازدى. ئىنجىلدا بۇلاردىن جەمئىي 21 مەكتۇپ بىز ئۈچۈن ساقلىنىپ كەلمەكتە. جامائەتلەر باشتىن باشلاپ بۇ مەكتۇپلارنىڭ مۇقەددەس روھنىڭ يوليورۇقى ۋە ۋەھىيىسى بىلەن يېزىلغانلىقىنى بىلىپ يەتكەچكە، ئۇلارنى قەتئىيلىك بىلەن ساقلىدى، شۇنداقلا ئۇلاردىن نۇرغۇن كۆچۈرمىلەرنى يېزىپ باشقا جامائەتلەرگە ئەۋەتىشكە باشلىدى. خۇداغا مىڭ تەشەككۈر بولسۇن، مانا شۇ سەۋەبتىن بۇ قىممەتلىك يازمىلار مۇقەددەس ئىنجىلنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، ھازىر قولىمىزدا تۇرىدۇ.

ئوقۇرمەنلەرگە ياردىمى بولسۇن ئۈچۈن روسۇل پاۋلۇس ھەمدە باشقا روسۇللارنىڭ مەكتۇپلىرىنى ئوقۇشتىن ئاۋۋال مەكتۇپلىرىدا ئىشلىتىلگەن بەزى ئالاھىدە سۆز-ئىبارىلەر توغرۇلۇق توختىلىشىمىزغا توغرا كېلىدۇ. 


(1) «روھ»، «جان»، «تەن» ۋە «ئەت» توغرۇلۇق

خۇدا دەسلەپتە ئىنساننى ياراتقاندا «روھ، جان، تەن»نى بىرلەشتۈرۈپ ياراتقانىدى. «روھ» بولسا ئىنساننىڭ ئاساسى ياكى ئاساسىي ۋۇجۇدى، ئىرادىسى، «ھايات كۈچى» دېگەنلىكتۇر. بىزنىڭ كىم ئىكەنلىكىمىز روھىمىزدىن بىلىنىدۇ. «جان» بولسا ئىنساننىڭ زېھنى، ئوي-پىكىرلىرى ۋە ھېسسىياتلىرىدىن تەركىب تاپىدۇ. «تەن»نىڭ مەنىسى ھەممىمىزگە ئايان.


خۇدانىڭ ئىنسانغا بولغان مەقسىتى ئىنساننى «روھىي» ياكى «روھانىي» ئادەم قىلىشتىن ئىبارەت ئىدى. «روھىي» دېگىنىمىز ئىنساننىڭ بارلىق ئىشلىرى «روھ»تىن كەلسۇن، دېگەنلىكتۇر؛ دېمەك، ئىنساننىڭ روھى خۇدانىڭ روھى بىلەن ئالاقىدە بولغاندا، خۇدانىڭ ئىرادىسىنى چۈشىنىپ بىلىپ، ئۇنىڭ جېنى ئارقىلىق تېنىنى باشقۇرغان ھالدا ئىرادىسىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش دېگەنلىكتۇر. باشقا نۇقتىدىن ئېيتقاندا، روھ خوجايىن، جان غوجىدار، تەن قۇل بولىدۇ. روھ بولسا خۇدانىڭ روھى بىلەن ئالاقىدە بولۇپ خۇدانىڭ ئىرادىسىنى بىلدۈرىدۇ. «جان» (ئىنساننىڭ ھېسسىياتلىرى، ئوي-پىكىرلىرى ۋە زېھنىدىن تەركىب تاپقان) بولسا غوجىدار بولۇپ، روھنىڭ خەۋەر-ئەمرلىرىنى تېنىگە يەتكۈزىدۇ. شۇنداق قىلىپ تەن خىزمەتكار بولۇپ خۇدانىڭ ئىرادىسىنى بەجا كەلتۈرىدۇ. بىراق ئادەمئاتىمىز گۇناھ سادىر قىلغاندىن كېيىن، مۇشۇ تەرتىپ ئەكسىچە بولۇپ قالغان. ئىنساننىڭ روھى ئۆز تېنىگە خوجايىن بولماي، ئەكسىچە ئۆزىنىڭ ئېتىدىكى تەلەپلەر ئۆزىگە خوجايىن بولۇپ، ئۆز «جېنى»غا، يەنى ھېسسىياتلىرى، ئوي-پىكىرلىرى ۋە زېھنىگە تەسىر يەتكۈزۈپ، ئۇلارنى باشقۇرۇشقا باشلىغان. ئۇ ئۆز روھى ئارقىلىق خۇدانىڭ روھى بىلەن بولغان ئالاقىسىدىن مەھرۇم بولۇپ، ئۆلۈكتەك بولغان. گۇناھ ئېتىدە ماكانلىشىپ، ئىنسان ئۆز ئېتىنىڭ تەلەپلىرىنى ھەممە ئىشلار ئارىسىدا بىرىنچى ئورۇنغا قويغان. 


روسۇللاردىن پاۋلۇس، پېترۇس، يۇھاننا، ياقۇپ ۋە يەھۇدالار رەببىمىز ئەيسا مەسىھنىڭ «روھ» ۋە «ئەت» توغرىسىدىكى تەلىمىگە ئەگىشىپ، ئۆز مەكتۇپلىرى ياكى سالام خەتلىرىدە «ئەت» دېگەن سۆزنى ئۈچ خىل مەنىدە ئىشلىتىدۇ: ــ 


(1) ئەسلى مەنىسىدە؛ ئادەمنىڭ تېنىنى كۆرىسىتىدۇ؛ 

(2) «ئىنسان»نى ياكى «پۈتكۈل ئىنسانلار»نى كۆرسىتىدۇ؛ بۇ مەنىدە ئىشلىتىلگەندە بىز «ئەت ئىگىسى» ياكى «ئەت ئىگىلىرى» دەپ تەرجىمە قىلدۇق؛ 

(3) «گۇناھنىڭ قورالى» دېگەن مەنىدە؛ دېمەك، گۇناھ ئەتلىرىمىزنى قورال قىلىپ ئۇ ئارقىلىق بىزنى ئازدۇرىدىغانلىقى ۋە باشقۇرىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ.


«ئەت» دېگەن سۆز مۇقەددەس كىتابتا تۇنجى قېتىم «يار.» 3:6دە كۆرۈلگەندە، «ئادەمنى باشقۇرىدىغان گۇناھنىڭ قورالى»، «ئادەمنى باشقۇرىدىغان خوجايىن» دېگەن مەنىدە بولغان: ــ «مېنىڭ روھىم ھەردائىم ئىنسان بىلەن (ئىنساننى ۋىجدانى بىلەن توغرا يولغا كىرگۈزۈش ئۈچۈن) كۈرەش قىلمايدۇ؛ چۈنكى ئىنسان پەقەتلا «ئەت»تۇر». ئادەمئاتىمىز گۇناھ سادىر قىلىپ چۈشكۈنلەشكەندىن كېيىن، نۇھ پەيغەمبەر دەۋرىگە كەلگۈچە ئىنساننىڭ گۇناھلىق تەبىئىتى بارغانسېرى ئوچۇق كۆرۈنۈشكە باشلىدى ۋە ئاخىرىدا توپان جازاسىنى كەلتۈردى. «ئىنسان پەقەت «ئەت»تۇر» دېگەن سۆز مانا شۇنداق ئەھۋال ئاستىدا ئېيتىلغان. ئىنسان خۇدانىڭ روھى ئاستىدا ئەمەس، بەلكى «ئەت»، يەنى «گۇناھ ماكانلاشقان ئەت» ئاستىدا ياشاپ، ئۆز ئېتى ئۇنىڭغا ھۆكۈمرانلىق قىلىپ ئۇنى دائىملىق گۇناھكار قىلغان. شۇنىڭ بىلەن خۇدا ئۇنى «پەقەتلا ئەتتۇر» دېدى.


روسۇل پاۋلۇس كۆپىنچە (گرېك تىلىدا يېزىلغان) مەكتۇپلىرىدا «ئەت»نى شۇ مەنىسىدە («رىملىقلارغا» 7:5-ئايەتتىن باشلاپ) ئىشلىتىدۇ. بەزى تەرجىمانلار گرېك تىلىدىكى «ئەت»نى «گۇناھكار تەبىئەت»، «ئىنسانىي گۇناھكار تەبىئەت»، ياكى «ئىنسانىي تەبىئەت» دەپ تەرجىمە قىلىدۇ؛ بىزنىڭچە بۇنداق تەرجىمىنىڭ توغرا تەرەپلىرى بولسىمۇ، «ئەت»نىڭ تولۇق مەنىسىنى ئىپادىلەپ كېتەلمەيدۇ ۋە بەزى ئەھۋالدا سەل ئۇقۇشماسلىقلارنى تۇغدۇرىدۇ. شۇڭا ئەينى سۆز بويىچە بىز پەقەت «ئەت» دەپ تەرجىمە قىلدۇق. 


يۇقىرىدىكىسى تەن ۋە ئەت ئۈستىدىكى بايانلىرىمىز بولسىمۇ، مۇقەددەس كىتابتا ئىنساننىڭ تېنىنى ياكى جىسمانىي قىسمىنى ناپاك، پاسكىنا دېگەن سۆز يوق. خۇدا تېنىمىزنى ياراتقان، تەن ئىنتايىن كارامەت بىر نەرسىدۇر (مەسىلەن، «زەب.» 14:139-16). مەسىلە شۇكى، گۇناھ تېنىمىزنى، يەنى ئېتىمىزنى ئۆز ماكانى قىلغان («رىم.» 6:6-ئايەتتە ۋە 12:6-13دە بۇ ھەقىقەتلەر ئوچۇق كۆرۈنىدۇ).

روسۇللارنىڭ مەكتۇپلىرىدا «ئەت» يۇقىرىقى بىرىنچى ۋە ئىككىنچى مەنىسىدىمۇ ئۇچرايدۇ؛ شۇ يەرلەردە ئوقۇرمەنلەر ئالدى-كەينى سۆزلىرىدىن بۇنى ئېنىق كۆرەلەيدۇ. 


(2) «مەسىھتە»، «رەبدە»، «روھتا»، «خۇدادا» ۋە «ئەتتە» دېگەن سۆزلەر توغرۇلۇق 

 «مەسىھتە» روسۇل پاۋلۇسنىڭ ئەڭ ياخشى كۆرىدىغان ئىبارىلىرىدىن بىرى بولۇپ، ئۇنىڭ مەنىسى: «مەسىھنىڭ خوجايىنلىقى ۋە يېتەكچىلىكى ئاستىدا، مەسىھ بىلەن بىر بولغاندا، مەسىھگە باغلانغاندا، مەسىھگە مەنسۇپ بولۇپ، ئۇنىڭ يېتەكچىلىكىدە، ئۇنىڭدىن ئىلتىپات، كۈچ-قۇدرەتنى ئالغاندا...» قاتارلىقلار. «رەبدە»، («رەببىمىزدە») ياكى «مەسىھ ئەيسادا»، «روھتا» ۋە «خۇدادا» دېگەن ئىبارىلەرمۇ يەنە رەب ياكى مەسىھ ئەيسا، (مۇقەددەس) روھ ۋە خۇدا بىلەن بولغان يۇقىرىقى تەرەپتىكى مۇناسىۋتلەرنى بىلدۈرىدۇ.

بۇ ئىبارىلەرنىڭ ئەكسى «ئەتتە بولۇش» دېگەن ئىبارىدۇر. ئۇ ئادەمنىڭ «ئەت»نىڭ خوجايىنلىقى ۋە ئىلكىدە بولۇش، ئۇنىڭدىن ئايرىلماسلىق، «ئەتنىڭ، شۇنداقلا ئەت ئىچىدە تۇرغان گۇناھنىڭ قۇللۇقىدا بولۇش» قاتارلىقلارنى ئىپادىلەيدۇ.



(3) ئىشەنگۈچىلەرنىڭ تەۋرات قانۇنى بىلەن مۇناسىۋىتى توغرۇلۇق

تەۋرات قانۇنىنى ئوقۇپ چىققانلارغا مەلۇمكى، ئۇنىڭ جەمئىي بەش جەھەتتە تەلىپلىرى بار: ــ


(1) ئەخلاق جەھەتتىكى تەلەپلەر. بۇلار پەقەت «مىسىردىن چىقىش» 20-بابتا خاتىرىلەنگەن «ئون ئەمر-پەرھىز»لا ئەمەس، بەلكى تەۋراتنىڭ باشقا يەرلىرىدە خاتىرىلەنگەن ئەخلاق تەلەپلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. «خۇدادىن باشقا ھېچقانداق ئىلاھىڭلار بولمىسۇن»، «ئاتا-ئاناڭلارغا ھۆرمەت قىلىڭلار»، «ئوغرىلىق قىلماڭلار»، «قوشناڭنى ئۆزۈڭنى سۆيگەندەك سۆيگىن»، «ھېچقانداق پالچىلىق قىلماڭلار» قاتارلىقلار بۇنىڭغا ئوخشاش نۇرغۇن ئەخلاق توغرىسىدىكى تەلەپلەر بار. ئىشەنچىمىز كامىلكى، بۇنداق تەلەپلەرنى ھەر دەۋردىكى ئىشەنگۈچىلەر تولىمۇ ھەققانىي، دۇرۇس، ئېسىل دەپ قارايدۇ.


(2) يەھۇدىي خەلقىنىڭ شارائىتىغا ۋە سالامەتلىكىگە ئۇيغۇن بەزى ئەمەلىي تەلەپلەر: مەسىلەن، «كىشىلەرنى شۇ يەردىن يىقىلىپ كەتمىسۇن دەپ ئۆيۈڭلارنىڭ ئۆگزىسىنىڭ تۆت ئەتراپىغا توسما تام ياساڭلار» (يەھۇدىي خەلقى دائىم ئۆگزىلىرىدە تاماق يەيدۇ، ئۇخلايدۇ)، «تەرەت قىلىدىغان يەر تۇرالغۇ جايلىرىڭلاردىن ئايرىم جايدا بولسۇن».


(3) قانۇنغا خىلاپلىق ئىشلارغا قارىتا تېگىشلىك جازالار؛ مەسىلەن: «ئەگەر مەلۇم بىر ئادەمنىڭ كالىسى باشقا بىرسىنىڭ كالىسىنى ئۈسۈپ ئۆلتۈرۈپ قويغان بولسا، ئۇلار ئۈسكۈچى كالىنى سېتىپ پۇلىنى تەڭ ئۈلەشسۇن ھەم ئۆلگەن كالىنىڭ گۆشىنىمۇ شۇنداق قىلسۇن»، قاتارلىقلار.


(4) «ئوبراز جەھەتتىكى» تەلەپلەر. مەسىلەن، «ئۈستۈڭگە ئىككى خىل رەختتىن تىكىلگەن كىيىمنى كىيمە»، «كالا ۋە ئېشەكنى تەڭ قوشقا قاتقىلى بولمايدۇ» قاتارلىقلار.


(5) ئىبادەت چېدىرىغا ياكى ئىبادەتخانىغا ۋە شۇنىڭدەك ھېيت-بايراملارغا مۇناسىۋەتلىك بەزى رەسىم-قائىدىلەر، جۈملىدىن ئادەمنىڭ گۇناھىنى تىلەيدىغان ۋە باشقا قۇربانلىقلارغا باغلانغان ئەمرلەر.

(يۇقىرىقى 4- ۋە 5-ئەمرلەرنىڭ ھەممىسى «سىمۋوللۇق، بېشارەتلىك» ئەمرلەر دەپ ھېسابلىنىدۇ، چۈنكى ئۇلار كەلگۈسى زاماندىكى، مەسىھتە بولىدىغان نىجاتنى كۆرسىتىدۇ).


ئەمدى روسۇل پاۋلۇسنىڭ «بىز «مەسىھتە» (مەسىھ ئارقىلىق) تەۋرات قانۇنىنىڭ ئىلكىدىن خالاس بولدۇق»، «مەسىھتە تەۋرات قانۇنىغا نىسبەتەن ئۆلدۇق» («رىم.» 7:7-8) دېگەن سۆزلىرى قانۇننىڭ قايسى جەھەتلىرىنى كۆرسىتىدۇ؟ بىزنىڭچە بۇ ھەربىر جەھەتتىن ئېيتىلىدۇ.

مەسىھنىڭ كېلىشى بىلەن ئۇ ئىنسانلارنىڭ بارلىق گۇناھلىرىنى ئۆز ئۈستىگە ئېلىپ، «ئەڭ ئاخىرقى قۇربانلىق» بولۇپ، تەۋرات قانۇنىدا كۆرسىتىلگەن بارلىق بېشارەتلىك، سىمۋوللۇق تەلەپلەرنى بىراقلا ئەمەلگە ئاشۇردى. بۇ تەلەپلەر ئۇنىڭ قۇربانلىقى بىلەن ھېچكىمگە كېرەك ئەمەس بولۇپ قالدى، ئەلۋەتتە. بىراق مەسىھنىڭ ئۆلۈمى ئىشەنگۈچىلەرنىڭ تەۋرات قانۇنىدىكى باشقا تەلەپلىرى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنىمۇ پۈتۈنلەي ئۆزگەرتىۋەتتى.


ھەربىر دەۋردە خۇدانىڭ ئىنسانغا بولغان تېگىشلىك ئەخلاق تەلەپلىرى ئۆزگەرمەيدۇ، ئەلۋەتتە. ھالقىلىق ئىش شۇكى، ئىنسان ئەسلىدىلا گۇناھكار بولغانلىقى ئۈچۈن بۇ تەلەپلەرگە ھەرگىز ئەمەل قىلالمايدۇ. بۇ تەلەپلەرنى روسۇل پاۋلۇس «رىملىقلارغا» 4:8دە «قانۇننىڭ ھەققانىي تەلىپى» دەيدۇ. ئەمەلىيەتتە، «تەۋرات قانۇنى»دىكى ئەخلاق تەلەپلىرى خۇدانىڭ ئىنسانغا بولغان پۈتۈن ئەخلاق تەلەپلىرىنى ئىپادىلىمەيدۇ (مەسىھنىڭ بۇ توغرۇلۇق تەلىمىنى كۆرۈڭ ــ «ماتتا» 5-7-بابلار). توۋا قىلغان ھەربىر ئىشەنگۈچى تەۋرات قانۇنىدىكى ئەخلاق تەلەپلىرىنى ئىنتايىن ئېسىل، ئىنتايىن ياخشى دەپ قارايدۇ ۋە خۇدانىڭ شان-شەرىپى ئۈچۈن بۇلارغا ئەمەل قىلىشنى ئارزۇ قىلىدۇ؛ بىراق ئىشەنگۈچى ئۆزىگە تايىنىپ ئۇلارغا ئەمەل قىلالمايدىغانلىقىنى ئوبدان بىلىدۇ. ئۇ ئۆزىنىڭ قانۇنغا ئەمەل قىلىشقا بولغان ئۈنۈمسىز تىرىشىشلىرىنى تاشلاپ قويغان ۋە ئۆزىنى ئىشەنگۈچى سۈپىتىدە «قانۇنغا نىسبەتەن ئۆلگەن» دەپ ھېسابلايدۇ. ئېتىقادچى خۇدانىڭ يېڭى ئەھدىسىگە ئىشىنىپ، خۇداغا تايىنىپ: ــ «خۇدانىڭ ماڭا ئاتا قىلغان روھى ئارقىلىق ئۇ ئۆزىنىڭ ئەمرلىرىنى ئەمەلگە ئاشۇرىدۇ» دەپ ئىشىنىدۇ. ھازىر ئەمەل قىلغۇچى، ئىشلىگۈچى، ساخاۋەتلىك ئىشلارنى قىلغۇچى ئۇ ئەمەس، بەلكى خۇدانىڭ ئۆزىدۇر. خۇدا ئۆز مۇھەببىتىنى قەلبىمىزگە قۇيغاندىن كېيىن («رىم.» 8:5) ئۇ ئۆزى بىز ئارقىلىق ئۆز ئەمەللىرىنى يۈرگۈزىدۇ، ئۆز مۇھەببىتىنى باشقىلارغا كۆرسىتىدۇ: ــ «باشقىلارنى سۆيگەن كىشى ئۆز يېقىنىغا ھېچقانداق يامانلىق قىلمايدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن، مېھىر-مۇھەببەت بولسا، تەۋرات قانۇنىنىڭ تەلىپىنى ئەمەلگە ئاشۇرغۇچىدۇر» («رىم.» 10:13).


(4) بىر-بىرىمىزنى قۇرۇش» (ئېتىقادنى قۇرۇش، «روھىي قۇرۇش»)

روسۇللاردىن پاۋلۇس ھەم پېترۇسلار يەنە بىر ئىبارىنىمۇ پات-پات ئىشلىتىدۇ. ئۇ بولسىمۇ «ئادەمنى قۇرۇش» ياكى «ئادەمنىڭ ئېتىقادىنى قۇرۇش»تىن ئىبارەت. بىرسى ئۆزىنى مەسىھكە تاپشۇرغىنىدىلا ئاندىن ئۇنىڭ روھى ۋە جېنىدا خۇدانىڭ «يېڭى بىر قۇرۇلۇش»ى دەرھال باشلىنىدۇ. بۇ قۇرۇلۇش بولسا خىش ۋە لايدىن قۇرۇلغان بىنا ئەمەس، بەلكى پۈتۈنلەي يېڭى خاراكتېر ۋە مىجەز، يېڭى ئادەتلەر ۋە يوللار، يېڭى پوزىتسىيەلەر، يېڭى كۆز-قاراشلار ۋە چۈشەنچلەر، بۇرۇن «مۇمكىن ئەمەس» دەپ قارىلىپ كەلگەن ئىشلارنى «مۇمكىن» دەيدىغان يېڭى بىر ئىشەنچتىن تەركىب تاپقان قۇرۇلۇشتىن ئىبارەت بولىدۇ. خۇداغا ئىتائەت قىلىدىغان ھەربىر باسقۇچ بۇ قۇرۇلۇشنى ئالغا سۈرىدۇ. مەسىھتە بولغان ئاكا-ئۇكا، ئاچا-سىڭىللارمۇ ياردەم بېرىدۇ. قېرىنداشلىرىمىزنىڭ ھەربىر يېڭى تەلىمى، رىغبەت سۆزى، مۇھەببەت ئىپادىلىرىنىڭ ھەممىسى يەنە بىر «قىممەتلىك خىش»نى قۇرۇلۇشقا قوشۇپ قويغانلىق بولىدۇ. دۇنيادا تۇرغان بارلىق كۈنلىرىمىزدە بۇ قۇرۇلۇش توختىماي داۋاملىشىدۇ؛ خۇداغا تەشەككۈر، بىنانىڭ ئۇزۇنلۇقى، كەڭلىكى، ياكى قۇرۇلۇش ماتېرىياللىرىنىڭ قىممەتلىكىگە ھېچقانداق چەك قويۇلمىغاندۇر! شۇ يول بىلەن بىز «بىر-بىرىمىزنى قۇرالايمىز».

ئەمدى يېڭى قۇرۇلۇش بولسا خۇدانىڭ ماكان قىلىشىغا مۇۋاپىق «ئىبادەتخانا» بولىدۇ («1كور.» 9:3-17، «گال.» 18:2، «ئەف.» 18:2-22، «1پېت.» 1:2-10نى كۆرۈڭ).



روسۇلنىڭ مەكتۇپنى يېزىش مەقسەتلىرى

ئۇزۇندىن بېرى مەسىھىي جامائىتىدىكى ئالىملار بۇ خەتنى پاۋلۇس كورىنت شەھىردىكى جامائەت بىلەن بولغان ۋاقىتتا يازغان، دەپ قاراپ كەلدى. بەزى كونا كۆچۈرمە يازمىلاردا مۇشۇنداق خەۋەرمۇ قوشۇلۇپ پۈتۈكلۈكتۇر. روسۇلنىڭ يېزىش مەقسەتلىرى مەكتۇپىنىڭ ئۆزىدە ئوقۇرمەنلەرگە ئايان قىلىنىدۇ؛ ئۇلار قىسقىچە: ــ

(1) رىم شەھىرىدىكى ئېتىقادچىلارنى رىغبەتلەندۈرۈش؛

(2) ئىنجىل، يەنى «خۇش خەۋەر»نىڭ تولۇق مەزمۇنىنى باشتىن-ئاخىرغىچە قەدەممۇ-قەدەم ئايان قىلىش («ئىنجىل» گرېك تىلىدا «خۇش خەۋەر» دېگەن مەنىدە).

(3) يەھۇدىي ئىشەنگۈچىلەر ۋە يەھۇدىي ئەمەس ئىشەنگۈچىلەرنىڭ بىر-بىرىنى چۈشىنىش، بىر-بىرىنى قوبۇل قىلىش، قەدىرلەش، سۆيۈش، شۇنداقلا بىرلىكتە بولۇشقا ئۆتۈنۈش. 

يۇقىرىقى 2-مەقسەت تۈپەيلىدىن، «رىملىقلارغا» دېگەن مەكتۇپ ھەربىر ئىشەنگۈچى ئۈچۈن بىباھا خەزىنىدۇر. «رىملىقلارغا»نى چۈشەنگەن ئېتىقادچىنى «ئەتراپلىق قوراللاندۇرۇلغان ئادەم»، «يولدىن ئاسان ئازدۇرۇلمايدىغان ئادەم» دېگىلى بولىدۇ.


مەزمۇن: ـ


3-1-باب ــ ئىنسانلارنىڭ گۇناھكار ھالىتى؛ گۇناھنىڭ قانداق كېلىپ چىققانلىقى؛ يەھۇدىي ۋە يەھۇدىي ئەمەسلەرمۇ خۇدا ئالدىدا باھانە-سەۋەب كۆرسىتەلمەيدىغانلىقى؛ خۇدانىڭ نىجاتلىق جاۋابى.

4-باب ــ ئېتىقادنىڭ يولى ــ ئىبراھىم

5-باب ــ ئېتىقادچىنىڭ يىلتىزى ئادەمئاتا ئەمەس، بەلكى مەسىھدۇر.

6-باب ــ گۇناھقا نىسبەتەن ئۆلۈش

7-باب ــ تەۋرات قانۇنىغا نىسبەتەن ئۆلۈش

8-باب ــ مەسىھتە غالىبىيەتچى بولۇش

11-9-بابلار ــ ئىسرائىل توغرۇلۇق ــ ئۇنىڭ كەلگۈسى نېمە بولار؟ خۇدانىڭ ئاخىرقى مەقسەتلىرى

15-12-بابلار ــ جېكىلەش ۋە رىغبەتلەندۈرۈش

16-باب ــ ئاخىرقى سالاملار


ئىزاھات: ــ يەنە تەكرارلايمىزكى، كىرىش سۆز، ماۋزۇ ۋە ئىزاھاتلار ئوقۇرمەنلەرگە ياردىمى بولسۇن ئۈچۈن تەرجىمان تەرىپىدىن بېرىلدى. ئۇلار مۇقەددەس كىتابنىڭ ئەسلىي تېكىست-ئايەتلىرىنىڭ بىر قىسمى ئەمەس.




••••••••



قوشۇمچە سۆز


ھۆكۈمەتكە بويسۇنۇش مەسىلىلىرى ئۈستىدە (13-باب)

مۇقەددەس كىتابدا خاتىرىلەنگەن، ھۆكۈمەتلەر ۋە ھوقۇقدارلار بىلەن مۇناسىۋەتلىك تەلىملەر، جۈملىدىن روسۇل پاۋلۇسنىڭ تەلىملىرىنى (مەسلەن، «رىملىقلارغا» 13-باب) تۆۋەندىكىدەك يەكۈنلىسەك بولىدۇ: ــ


 (1) «ئىنسانىيەت گۇناھقا تېيىلىپ پېتىپ قالغانلىقى تۈپەيلىدىن (خۇدانىڭ نىجاتىغا ئىگە بولغۇچە)، گۇناھقا نىسبەتەن تىزگىنلىنىشى كېرەك بولغاچقا، خۇدا بۇ ئىشنىڭ بىر قىسمىنى ھۆكۈمەت-ھاكىمىيەتلەر ئارقىلىق ئورۇنلايدۇ: ــ «ھەممە ئادەم ئۆزلىرىنى ئىدارە قىلغۇچى ھوقۇق ئىگىلىرىگە بويسۇنسۇن. چۈنكى خۇدا تىكلىمىگەن ھۆكۈمەت بولماس؛ ھۆكۈمەتلەرنىڭ ھەممىسى خۇدانىڭ ئەمرى بىلەن بولغاندۇر» («رىم.» 1:13). بۇ خۇدانىڭ رەھىمدىللىقىدىن بولغان بىر ئىش؛ شۇنداقتىمۇ، بۇ رەھىمدىللىقىنىڭ بىر قىسمى شۇكى، ئۇ گاھى ۋاقىتلاردا مەلۇم بىر ئەلگە ساۋاق بېرىش ئۈچۈن، توۋا قىلىپ قەلبلىرىنى ماڭا قاراتسۇن دەپ رەھىمسىز ھۆكۈمدارنى ئۇلارنىڭ ئۈستىدىن ھۆكۈم سۈرگۈزىدۇ. مەسىلەن «يەش.» 1:19-4نى كۆرۈڭ. شۇ ۋاقىتتا خۇدا مىسىرلىقلارنى بۇتلارغا چوقۇنۇشتىن توۋا قىلسۇن دەپ ئۇلارنى «رەھىمسىز بىر ھۆكۈمران،... ئەشەددىي بىر پادىشاھنىڭ قولىغا تاپشۇرىدۇ».

بۇنداق ئىشلار يەنە شۈبھىسىزكى، روسۇلنىڭ: «خۇدا... پۈتكۈل ئىنسانلارنىڭ، بولۇپمۇ ئېتىقاد قىلغۇچىلارنىڭ قۇتقۇزغۇچىسى (ساقلىغۇچىسى)» دەپ كۆرسەتكەن ھەقىقىتىنىڭ مۇھىم بىر ئامىلى بولۇشى كېرەك («1تىم.» 10:4).


(2) شۇڭا ئېتىقادچىلار قايسى ھۆكۈمەت ئاستىدا بولسۇن، ئۇلارغا بويسۇنۇشى، جۈملىدىن باج تاپشۇرۇشى لازىم («تىت.» 1:3-2، «رىم.» 3:13-6).


(3) ئېتىقادچىلار ئۆز ئۈستىدىن ھۆكۈم سۈرگەنلەر ئۈچۈن دۇئا قىلىشى كېرەك. «1تىم.» 1:2-4نى كۆرۈڭ. ئۇنداق دۇئانىڭ روشەن مەقسىتى، خۇدانىڭ بۇ ھۆكۈمدارلارنىڭ قەلبلىرىنى ئۆز قورقۇنچىغا، ھەققانىي كۆزقاراشلارغا، ئۆزىنىڭ ھۆكۈمرانلىقى ئاستىدىكىلەرگە ئادىل مۇئامىلە قىلىشقا، خۇش خەۋەرنى ئەركىن يەتكۈزۈشكە يول قويۇشقا قايىل قىلىپ يېتەكلىشى ئۈچۈندۇر.


(4) ھوقۇق تۇتقان كىشىلەر خۇدانىڭ ئىرادىسىگە خىلاپلىق قانۇنلارنى ياكى پەرمانلارنى چىقارسا ياكى قول ئاستىدىكىلەرنى ناتوغرا ئىشلارنى قىلىشقا مەجبۇرلىغان بولسا، ئېتىقادچىلار ئۇلارغا بويسۇنماسلىقى كېرەك. مەسىلەن «روس.» 19:4-20دە، يەھۇدىي ھۆكۈمدارلار روسۇللاردىن پېترۇس ۋە يۇھاننانى ئەيسانىڭ نامىنى جاكارلاشتىن مەنئى قىلغان، پېترۇس: «خۇدانىڭ ئالدىدا سىلەرگە بويسۇنۇش توغرىمۇ ياكى خۇداغىمۇ؟ بۇنىڭغا ئۆزۈڭلار بىر نېمە دەڭلار!» دېگەن.


(5) ئادالەتسىز ھۆكۈمەتلەرنى، بولۇپمۇ خۇدانىڭ سۆزىنى جاكارلاشقا قارشى تۇرغان ھۆكۈمەتلەرنى ئاغدۇرۇش ئېتىقادچىلار بىۋاسىتە كۆڭۈل بۆلۈدىغان ئىش ئەمەس، بەلكى خۇدانىڭ ئۆز ئىشىدۇر. رەب ئەيسا رىملىق ۋالىي پونتىئۇس پىلاتۇس تەرىپىدىن ئۆزىنىڭ «پادىشاھ ئىكەن»لىكى ۋەجىدىن سوراققا تارتىلغاندا ئۇنىڭغا مۇنداق دېدى: ــ 

«مېنىڭ پادىشاھلىقىم بۇ دۇنياغا تەۋە ئەمەستۇر. ئەگەر بۇ دۇنياغا تەۋە بولغان بولسا، خىزمەتچىلىرىم مېنىڭ يەھۇدىيلارغا تاپشۇرۇلماسلىقىم ئۈچۈن جەڭ قىلىۋاتقان بولاتتى. ھالبۇكى، مېنىڭ پادىشاھلىقىم بۇ يەرگە تەۋە ئەمەستۇر» («يۇھ.» 36:18).

شۇنىڭ بىلەن ئېتىقادچىلار مەلۇم بىر ھۆكۈمەتنى غۇلىتىپ، باشقا بىرسىنى بەرپا قىلىش ئۈچۈن كۈرەش قىلىشقا ئارىلاشماسلىقى كېرەك. تارىختا كۆپ ۋەقەلەردىن كۆرگىلى بولىدۇكى، «خۇدا سوتچىدۇر؛ ئۇ بىرسىنى كۆتۈرىدۇ، بىرسىنى تۆۋەنلىتىدۇ» «زەب.» 7:75). يېقىنقى تارىختا، رۇمىنىيەدىكى چاۋسىسكۇنىڭ مۇستەبىت ھۆكۈمىتى پەقەت بىر پارچە «تازىلىق قەغەز» بىلەن غۇلىتىلغانلىقى بۇنىڭغا مىسال بولىدۇ (رۇمۇنىيە ھۆكۈمىتى كۆپ مۇقەددەس كىتابلارنى مۇسادىرە قىلىپ ئۇلارنى «تازىلىق قەغەز»لەرگە ئايلاندۇرغانىدى).


(6) ئېتىقادچىلار ھۆكۈمەت ئىشلىرى ياكى سىياسىي ئىشلار بىلەن توغرا شۇغۇللانسا بولىدۇ (مەسىلەن، دانىيال پەيغەمبەر كۆپ يىللار ئىچىدە بىر بۇتپەرەس ھۆكۈمەتنىڭ مەمۇرىي خادىمى بولغانىدى). ئەمما سىياسىي ئىشلار ئىنتايىن مۇرەككەپ، ئۆزىنى پاك-دىيانەت تۇتۇپ ئۇلارغا ئارىلىشىش ئىنتايىن تەس، خۇدانىڭ ئالاھىدە چاقىرىقى بولمىسا شۇ ئىشلارغا يېقىنلىشىشقا ھەرگىز بولمايدۇ، دەپ قارايمىز.


بۇ تېمىنىڭ دائىرىسى مۇشۇ ئاددىي يەكۈندىن كەڭ، ئەلۋەتتە، ئەمما يۇقىرىقى سۆزلىرىمىز ئوقۇرمەنلەرنىڭ بۇ ئىنتايىن مۇھىم ئىشقا مۇناسىۋەتلىك بولغان مۇقەددەس يازمىلار ئۈستىدە كۆپرەك ئويلىنىشلىرىغا تۈرتكە بولسۇن دەپ ئارزۇ قىلىمىز.