ئىنجىل 10-قىسىم 

«ئەفەسۇسلۇقلارغا»نىڭ تەپسىرى 


(روسۇل پاۋلۇس ئەفەسۇس شەھىرىدىكى جامائەتكە يازغان سالام مەكتۇپ)



كىرىش سۆز 


خۇش خەۋەرنى تارقىتىش سەۋەبىدىن رىم شەھىرىدىكى زىندانغا سولانغان روسۇل پاۋلۇسنىڭ ئەفەسۇس جامائىتىدىكىلەرگە يازغان بۇ مەكتۇپىنى، ئىنجىل ئىچىدە «تەلىماتنىڭ يۇقىرى پەللىسى» دېيىشكە بولىدۇ. ئۇنىڭدا خاتىرىلەنگەن ۋەھىيلەر مۇقەددەس كىتاب ئىچىدە مەنىسى ئەڭ چوڭقۇرلىرىنىڭ بىرىدۇر.

ئەفەسۇس شەھىرى ھازىر خارابىلىك بولۇپ، ھازىرقى تۈركىيەدىكى «سەلجۇك» دېگەن شەھەرگە يېقىن.



مەزكۇر خەت كىمگە قارىتا يېزىلغان؟

ئىلگىرى روسۇل پاۋلۇس ئەفەسۇس شەھىرىدە ئون سەككىز ئاي تۇرۇپ، بۇ جايدىكى جامائەتكە تەلىم بەرگەنىدى. ئۇ بۇ جامائەتكە نىسبەتەن خۇدانىڭ ئاساس سالغۇچى قورالى بولغانىدى (ئىنجىل، «روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى» 19-بابنى كۆرۈڭ).


خەتنى تەپسىلى ئوقۇيدىغان بولساق، بىزگە خەتتىكى بەزى سۆزلەر غەلىتە تۇيۇلىدۇ، مەسىلەن: «سىلەرنىڭ رەب ئەيساغا باغلىغان ئېتىقادىڭلار ۋە بارلىق مۇقەددەس بەندىلەرگە بولغان مۇھەببىتىڭلار توغرۇلۇق ئاڭلىغاندىن تارتىپ...» (14:1)، «سىلەر بەلكىم... خۇدانىڭ ماڭا ۋەھىي بىلەن سىرنى ئايان قىلغانلىقى توغرۇلۇق خەۋەردار بولىسىلەر» (2:3-3). بۇ سۆزلەر، پاۋلۇسنى خەتنى تاپشۇرۇۋالغۇچىلار بىلەن ئەزەلدىن تونۇشمايدىغاندەك تۇيغۇنى بېرىدۇ.


خەتنىڭ بەزى ساقلىنىپ قالغان كونا كۆچۈرمىلىرىدە، بېشىدىكى «ئەفەسۇستىكى مۇقەددەس بەندىلەرگە...» دېگەن سۆزلىرىدىكى «ئەفەسۇستىكى» دېگەن سۆز تېپىلمايدۇ. پاۋلۇسنىڭ خەتتە ئەفەسۇستىكى جامائەتتىكى ئايرىم شەخسلەر توغرۇلۇق ئېيتقان سۆزلەر ئىنتايىن ئازدۇر؛ بىراق خەتنىڭ ئاخىرىدا، ئۇ «ئەمدى سىلەر مېنىڭ توغرامدىكى ئىشلاردىن... خەۋەرلىنىشىڭلار ئۈچۈن، سۆيۈملۈك قېرىنداش ... بولغان تىكىكۇس سىلەرگە ھەممە ئىشلارنى مەلۇم قىلىدۇ... ئۇ... كۆڭلۈڭلارنى رىغبەتلەندۈرگەي...» دەپ يازىدۇ (21:6-22). بۇ سۆز پاۋلۇسنىڭ خەتنى ئوقۇغۇچى جامائەتكە ھەقىقەتەن تونۇش ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلايدۇ.


ئۇنداقتا بىز يۇقىرىدىكى زىتلىقنى قانداق چۈشىنىشىمىز كېرەك؟ بۇنىڭغا بېرىلىدىغان جاۋاب ئىنتايىن ئاددىي. پاۋلۇس زىنداندا ياتقاندا خىزمەتدىشى تىكىكۇس ئارقىلىق ئاز دېگەندە ئۈچ پارچە خەتنى جامائەتلەرگە يوللىغان. خەتلەر ئىچىدە، پاۋلۇسنىڭ يۈز تۇرانە كۆرۈشمىگەن كولوسسىدىكى جامائەتتىكىلەرگە يوللىغان خېتىمۇ بار («كول.» 1:2، 7:4، 16نى كۆرۈڭ). ئىشىنىمىزكى، «ئەفەسۇسلۇقلارغا» يېزىلغان مەكتۇپ پاۋلۇسنىڭ «پۈتكۈل جاھاندىكى جامائەت» توغرۇلۇق ئۆزى قوبۇل قىلغان ۋەھىيلەرنىڭ تولۇق بايانى بولسۇن دېگەن مەقسەتتە يېزىلغان. شۇڭا ئۇ ئۇنى «ئاممىۋىي خەت» سۈپىتىدە، بىرنەچچە نۇسخا كۆچۈرۈپ باشقا جامائەتلەرگە يوللاشنى تاپىلىغان. تىكىكۇسنىڭ ۋەزىپىسى «ئەفەسۇستىكى مۇقەددەس بەندىلەرگە» دەپ يېزىلغان خەتنى ئەفەسۇستىكى جامائەتكە، باشقا جامائەتلەرگە ئەۋەتىلگەن كۆچۈرمىلەرنى باشقا جامائەتلەرگە تاپشۇرۇشتىن ئىبارەت ئىدى. باشقا كۆچۈرمىلەردە «ئەفەسۇستىكى مۇقەددەس بەندىلەرگە» دېگەن سۆز يوق ئىدى، ئەلۋەتتە. بۇ باشقا كۆچۈرمىلەرنىڭ بېشىدا پەقەت: «مۇقەددەس بەندىلەرگە، يەنى مەسىھ ئەيسادا ئىخلاسمەن بولغانلارغا...» دەپ يېزىلغان بولۇپ، بۇ ئىبارە بارلىق ئىشەنگۈچىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالغان، شۇڭلاشقا بۇ مەكتۇپ بىزگىمۇ يېزىلغان بولىدۇ. «كول.» 16:4دە تىلغا ئېلىنغان (لائودىكىيەدىكىلەرگە يېزىلغان) خەت دەل ئاشۇ كۆچۈرمىلەردىن بىرى دەپ قارايمىز (لائودىكىيە كولوسسىگە يېقىن ئىدى). خۇداغا تەشەككۈر، بۇ خەتلەر بىز ئۈچۈن ساقلىنىپ قالغان! 


بىز تۆۋەندە مەزكۇر كىتابتىكى ۋەھىيلەردە ئىشلىتىلگەن بەزى سۆزلەرنى تونۇشتۇرۇپ ئۆتىمىز. بۇ سۆزلەر ئالاھىدە مەنىدە ئىشلىتىلگەن؛ ئەگەر ئوقۇرمەنلەرنىڭ بۇ جەھەتتە چۈشەنچىسى بولمىسا، بەزى ئۇقۇشماسلىق ياكى چۈشەنمەسلىكلەر كېلىپ چىقىشى مۇمكىن. ئوقۇرمەنگە خەتنىڭ بەزى جايلىرىنى چۈشىنىش تەس تۇيۇلسا، ئۇلارنىڭ خۇدادىن ياردەم تىلەپ ئوقۇشنى داۋاملاشتۇرۇشىنى ئۈمىد قىلىمىز. ھەتتا روسۇل پېترۇس بىر خېتىدە خىزمەتدىشى پاۋلۇس توغرۇلۇق: «ئۇنىڭ مەكتۇپلىرىدە بەزى چۈشىنىش تەس ئىشلار بار...» دەپ يازغان. خۇداغا تەشەككۈر، «چۈشىنىش تەس» دېگىنى «چۈشىنىشكە بولمايدۇ» دېگەنلىك ئەمەستۇر. ئىشىنىمىزكى، خۇدا ھەرقايسىمىزغا چۈشىنىش قابىلىيىتى ئاتا قىلىدۇ.


ئوقۇرمەنلەر يەنە رىمدىكى جامائەتكە («رىملىقلارغا») يېزىلغان مەكتۇپكە قوشقان «كىرىش سۆز»ىمىزدىن پايدىلانسىمۇ بولىدۇ. ئۇنىڭدا: «روھ»، «جان»، «تەن»، «ئەت»، «ئەتلىك» ياكى «ئەتلەر» قاتارلىق مۇھىم ئىبارىلەر تونۇشتۇرۇلغان.


«مەسىھتە» دېگەن ئىبارە توغرۇلۇق قايتىلايمىز: ــ «بۇ بەلكىم روسۇل پاۋلۇسنىڭ ئەڭ ياخشى كۆرىدىغان ئىبارىلىرىدىن بىرى بولۇشى مۇمكىن، ئۇنىڭ مەنىسى: «مەسىھنىڭ خوجايىنلىقى ۋە يېتەكچىلىكى ئاستىدا، مەسىھ بىلەن بىر بولغاندا، مەسىھكە باغلانغاندا، مەسىھكە مەنسۇپ بولۇپ، ئۇنىڭ يېتەكچىلىكىدە، ئۇنىڭدىن ئىلتىپات، كۈچ-قۇدرەتنى ئالغاندا...» قاتارلىقلاردۇر. «رەبدە»، («رەببىمىزدە») ياكى «مەسىھ ئەيسادا»، «روھتا» ۋە «خۇدادا» دېگەن ئىبارىلەرمۇ يەنە رەبكە ياكى مەسىھ ئەيساغا، (مۇقەددەس) روھقا ۋە خۇداغا نىسبەتەن ئوخشاش بولغان تەرەپتىكى مۇناسىۋتلەرنى بىلدۈرىدۇ».



«مۇقەددەس بەندىلەر»

گرېك تىلىدا بۇ بىرلا سۆز «مۇقەددەسلەر» («خاگىئوي») دېگەن سۆز بىلەن ئىپادىلىنىدۇ. ئىنجىلدا «مۇقەددەس» دېگەن سۆز ئىبرانىي ھەم ئەرەب تىلىدىكى «قۇدەش» ياكى «قۇددۇس»نىڭ ئەسلىي مەنىسىدە ئىشلىتىلىدۇ ــ دېمەك، مەنىسى «خۇداغا ئالاھىدە مەنسۇپ»، «خۇداغا ئايرىلغان»، «خۇداغا ئاتاپ»، «مۇتلەق پاك» دېگەنلىكتۇر.

خۇدانىڭ «مۇقەددەس بەندىلەر»ى بولسا ئۇنىڭ ئالاھىدە ئۆزىنىڭ قىلغان خەلقىنى كۆرسىتىدۇ؛ ئۇلارنىڭ «مۇقەددەس» دەپ ئاتالغىنى، يەنى «مۇقەددەس قىلىنغانلىق»ى ئۇلارنىڭ ئۆزلىرىنىڭ ئەمەللىرى ئارقىلىق ئەمەس، بەلكى خۇدانىڭ مېھىر-شەپقىتى بىلەن ئۇلارنى گۇناھدىن قۇتقۇزۇشىدىن بولىدۇ. «رىملىقلارغا»دىكى «ھەققانىي قىلىش» توغرۇلۇق ئىزاھاتلارنىمۇ كۆرۈڭ.



«سىر»

ئىنجىلدا تىلغا ئېلىنغان «سىر» (گرېك تىلىدا «مىستېرىئون») خۇدا ئەسلى يوشۇرۇپ كەلگەن، مانا ئەمدى ئاشكارىلىغان مەلۇم بىر ئىشتىن ئىبارەتتۇر. ئىنجىلدىكى «سىرلار»نى مەلۇم جەھەتلەردىن «سىرلىق»، ياكى «چۈشىنىش تەس» دېيىشكە بولىدۇ، ئەلۋەتتە؛ لېكىن بىرىنچى تۈپ مەنىسى بۇ جەھەتلەرنى كۆزدە تۇتمايدۇ، ئەكسىچە «خۇدا ئاۋۋال يوشۇرغان، ئاندىن ئاشكارىلىغان ئىش»نى كۆرسىتىدۇ.



««جامائەت» توغرۇلۇق سىر»

ئىنجىلدا «جامائەت»نىڭ تۆۋەندىكى مەنىلىرى بار: ــ


(1) پۈتكۈل جاھاندىكى (ئۇ دۇنيادىكى ھەم بۇ دۇنيادىكى) مەسىھكە تەۋە بولغانلارنىڭ ھەممىسىنى كۆرسىتىدۇ؛ دېمەك، توۋا قىلىپ، مەسىھكە ئېتىقاد باغلاپ خۇدانىڭ روھى ئارقىلىق يېڭى ھايات (خۇدانىڭ ئۆز ھاياتى)نى قوبۇل قىلغانلارنىڭ ھەممىسى، خۇدانىڭ پەزەنتلىرىدۇر.


(2) ئۆلگەن چاغدا، خۇدانىڭ ھاياتىغا ئىگە بولغانلارنىڭ روھلىرى مەسىھنىڭ دەرگاھىغا بىۋاسىتە ئۆتىدۇ؛ خۇدا تىرىلىش كۈنىدە بۇ روھلارنى «يېڭى تەن» بىلەن كىيىندۈرگۈچە ئۇلار مەسىھ بىلەن بىللە تۇرىدۇ. شۇنىڭ بىلەن جامائەتنىڭ بىر قىسمى زېمىندا، يەنە بىر قىسمى جەننەتتە مەسىھ بىلەن بىللە بولىدۇ، دېيىشكە بولىدۇ.


(3) مەلۇم بىر جايدا مەسىھكە تەۋە بولغان بارلىق كىشىلەرنى شۇ جايدىكى «جامائەت» دېيىشكە بولىدۇ.

مەزكۇر مەكتۇپنىڭ مەقسىتى دەل «جامائەتنىڭ سىرى» توغرۇلۇق چۈشەنچە بېرىشتىن ئىبارەت. «خۇش خەۋەر»نىڭ ئۆزىمۇ بىر «سىر» ئەمەس؛ ئىسرائىلدىكىلەر ھەم «يات ئەللىكلەر» (يەھۇدىي ئەمەسلەر)نىڭ مەسىھكە ئىمان ئېيتىپ نىجاتلىققا ئېرىشىدىغانلىقىمۇ بىر «سىر» ئەمەس؛ چۈنكى بۇ ئىشلار تەۋراتتىكى پەيغەمبەرلەر ئارقىلىق ۋەدە قىلىنغان ھەم ئالدىنئالا ئېيتىلغانىدى. پاۋلۇس «رىملىقلارغا» يازغان خېتىدە بۇنى بىزگە ئۇقتۇرىدۇ (2:1). لېكىن «ئەفەسۇسلۇقلارغا» يازغان خېتىدە ئۇ بىزگە، مەسىھ ئەيسا دۇنياغا تۇنجى قېتىم كەلگەنگە قەدەر «جامائەتتىكى ئىشلار» پەيغەمبەرلەرگە بىۋاسىتە ۋەھىي قىلىنغان ئەمەس، دەپ ئۇقتۇرىدۇ. دېمەك، «جامائەت»نىڭ ئۆزى چوڭ بىر «سىر»دۇر. ئىلگىرىكى چاغلاردا جامائەت توغرۇلۇق ھېچقانداق ۋەھىينىڭ بولماسلىقىنىڭ تۆۋەندىكى بىرنەچچە ئالاھىدە تەرەپلىرى بار: ــ


(ئا) خۇدا مەسىھنى پۈتكۈل ئالەمنىڭ ھەممىسىگە باش قىلىپ ئۇنىڭدا ھەممىنى بىرلەشتۈرىدۇ؛ بۇ ئىش ئارقىلىق ئۇنىڭ شان-شەرىپى چەكسىز ئايان قىلىنىدۇ (10:1).


(ئە) «جامائەت» خۇدانىڭ نادىر ھۈنىرى ھەم ئىجادىيىتى بولۇپ (10:2)، ئۇ ئۇنىڭ ئەمەللىرى ئىچىدە ئەڭ ئۇلۇغ، ئالەمچە بولغان بارلىق نىشان-مۇددىئالىرىنىڭ مەركىزى ۋە روشەن نەمۇنىسىدۇر (10:3).


(ب) «يات ئەللىكلەر» (يەھۇدىي ئەمەسلەر) يەھۇدىي خەلقى بىلەن بىللە خۇدانىڭ مەسىھتە بولغان بايلىقلىرىغا ئورتاق مىراسخور بولىدۇ (11:2-22).


(پ) «يات ئەللىكلەر» يەھۇدىيلار بىلەن تەڭ مەسىھنىڭ تېنى، يەنى جامائەتتىكى ئورتاق ئەزالار بولىدۇ (6:3).


(ت) جامائەت «مەسىھنىڭ ياتلىق بولغان قىزى»دۇر (22:5-33).

مۇنداق ئوخشىتىشنىڭ مەنىسى دەل شۇكى، يىگىت ئۆز ئەمرىگە ئالىدىغان قىزنى تويدا ئۆزىگە ھازىر قىلغاندەك، مەسىھ جامائەتنى ئۆزىگە كۆيۈپ پىشقان، تولىمۇ ساپ دىللىق، سادىق بولغان قىز سۈپىتىدە ئۆزىگە ھازىر قىلىدۇ. توي بولسا جەننەتتە بولىدۇ («ۋەھ.» 7:19-9، 9:21-10نى كۆرۈڭ).


جامائەت مەزكۇر خەتتە تۆۋەندىكى مەنىلەردە تونۇشتۇرۇلىدۇ: ــ


(ئا) خۇدانىڭ ئائىلىسى

جامائەتنىڭ ھەربىر ئەزاسى خۇدانى شەخسەن «ئاتام» دەپ تونۇيدۇ (5:1، 19:2، 1:5، قاتارلىقلار).


(ئە) مەسىھنىڭ تېنى (6:3، 16:4)

مەسىھ ئۆز تېنىنىڭ بېشىدۇر؛ ئۆزىگە مەنسۇپ بارلىق ئادەملەر «ئۇنىڭ تېنىدىكى ئەزالار»دۇر. ئادەمنىڭ جىسمانىي تېنىدىكى ئەزالارغا ئوخشاش، مەسىھنىڭ تېنىدىكى ھەربىر ئەزانىڭ ئۆزىگە خاس رولى ۋە فۇنكسىيەسى باردۇر. تەندىكى ئەزالار (ھەربىر ئېتىقادچى) خۇدانىڭ تىلسىمات پىلانى بويىچە بىر-بىرىگە باغلىنىپ، بىر-بىرىگە زىچ مۇناسىۋەتتە بولىدۇ (16:4)؛ ۋە جىسمانىي تەندىكى ئەزالارغا ئوخشاش، ھەربىر ئەزانىڭ باشقا ئەزالار بىلەن باغلانغان مۇناسىۋەت-ئالاقىسى بولىدۇ. مەسىھ ھازىر ئەرشلەردە «باش» بولۇپ تۇرۇۋاتقان بولسىمۇ، يەر يۈزىدە «تېنىدىكى ئەزالار» بولغان ئېتىقادچىلار ئارقىلىق كۆرۈنىدۇ ۋە ئىش بېجىرىدۇ.


(ب) مەسىھنىڭ ياتلىق بولىدىغان قىزى

خۇدا ئادەمئاتىمىزنى چوڭقۇر ئۇيقۇغا غەرق قىلىپ، ھاۋائانىمىزنى ئۇنىڭ يېقىنىنىڭ بىر قىسمىنى ئېلىپ، ئاندىن ھاۋائانىمىزنى ئۇنىڭ ئالدىغا ئېلىپ كەلگەنىدى. جامائەت بولسا مەسىھنىڭ ئۆلۈمىدە ئۇنىڭ قېشىدىن خۇدا تەرىپىدىن ئېلىپ كېتىلىپ، ئاندىن مەسىھكە «ياتلىق بولىدىغان قىز» سۈپىتىدە تەقدىم قىلىنغان (27:5-32). توي بولسا مەسىھ يەر يۈزىگە قايتىپ كەلگەندىن كېيىن، ئەرشتە ئۆتكۈزۈلىدۇ؛ يىگىتنىڭ قىزنىڭ ئۆيىگە بېرىپ، قىزنى قوبۇل قىلىپ ئاندىن ئۆز ئۆيىگە شاد-خۇراملىقتا ئاپارغىنىدەك، مەسىھ يەرگە چۈشۈپ، ئۆزىگە تەۋە بولغانلارنىڭ ھەممىسىنى يەر يۈزىدىن ئېلىپ، ئۆزى بىلەن بىللە ئەرشكە ئېلىپ كېتىدۇ («1تېس.» 11:4-15، «ۋەھ.» 6:19-9، 9:21-10).


(پ) خۇدانىڭ ئىبادەتخانىسى

مەسىھكە ئىمان كەلتۈرگەن ھەربىر ئادەم خۇدانىڭ ئىبادەتخانىسىنىڭ بىر «تىرىك تېشى»غا ئوخشايدۇ. ئىبادەتخانا باشقا ھەرقانداق ئىمارەتكە قىلچە ئوخشىمايدۇ؛ ئۇ تىرىك، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئىزچىل ئۆسۈپ يېتىلمەكتە! مەسىھ بولسا دەل ئىبادەتخانىنىڭ ئۇلىنىڭ «بۇرجەك تېشى»دۇر (20:2-22). «قوشۇمچە سۆز»نىمۇ كۆرۈڭ.


(ت) خۇدانىڭ نادىر ھۈنىرى (10:2)

خۇدا جامائەت ئارقىلىق ئۆزىنىڭ كۆپ تەرەپلىك دانالىقىنى ھەتتا پەرىشتىلەرگە ۋە جىن-شەيتانلارغىمۇ كۆرسىتىدۇ. بۇ ئىش ھازىر يۈز بەرمەكتە ھەم كەلگۈسىدە تېخىمۇ روشەن ھالدا كۆرۈنىدۇ.


(ج) خۇدانىڭ «مۇكەممەل جەۋھىرى»

خۇدانىڭ «مۇكەممەل جەۋھىرى» مەسىھتە تېپىلىدۇ؛ مەسىھ ئۆزى شەخسەن جامائەتنىڭ ۋۇجۇدىدا، ھەربىر ئەزانىڭ روھ-قەلبىدە تۇرغاچقا، جامائەتنىمۇ ئۇنىڭ «مۇكەممەل جەۋھىرى» دېگىلى بولىدۇ (23:1، 13:4، «كول.» 19:1، 9:2).


(چ) خۇدانىڭ «يېڭى ئادەم»ى 

 ئادەمئاتىمىز ئەسلىدە «خۇدانىڭ سۈرەت-ئوبرازى» بولسۇن دېگەن مەقسەتتە يارىتىلغانىدى؛ لېكىن ئۇ گۇناھ سادىر قىلدى. مەسىھ مۇكەممەل ئادەم، «ھەقىقىي ئادەم» بولۇپ، «خۇدانىڭ سۈرەت-ئوبرازى»، يەنى خۇدانىڭ «يېڭى ئادەم»ىدۇر. ئۇ «ھەقىقىي ئادەم» سۈپىتىدە بولۇپ، خۇدانى ھەرتەرەپتىن تولۇق مەمنۇن قىلغان.

جامائەت مەسىھتە بولغاچقا، «مەسىھنىڭ تېنى» بولغان جامائەتنىمۇ «خۇدانىڭ يېڭى ئادىمى» دېيىشكە بولىدۇ. دېمەك، جامائەت «خۇدانىڭ يېڭى ئادىمى» سۈپىتىدە خۇدانىڭ خاراكتېرىنى، ئۇنىڭ قانداق بىر خۇدا ئىكەنلىكىنى دۇنياغا تونۇتىدۇ (15:2، 13:4).



خۇدانىڭ مېھىر-شەپقىتى؛ ئوغۇللۇققا (پەرزەنتلىككە) قوبۇل قىلىش


ئىنسانلار ئەسلى گۇناھكار بولۇپ، خۇدادىن ئايرىلىپ قالغانىدى؛ خۇدا ئۆزىنىڭ نىجاتلىقىدىكى مېھىر-شەپقىتى ئارقىلىق ئۇلارنىڭ گۇناھلىرىنى كەچۈرۈم قىلىپلا قالماي، ئۇلارنى ئوغۇل سۈپىتىدە ئۆز ئائىلىسىگە قوبۇل قىلىدۇ. بۇ ئىلتىپات «ئوغۇللۇققا قوبۇل قىلىنىش» دېيىلىدۇ. خۇدانىڭ بۇ ئىشلاردىكى شەپقىتىنى نېمىگە ئوخشاتساق بولار؟ بىر مۆتىۋەر كىشى نامرات يېتىم بالا ئوغرىلىق قىلىشقا ئۆز ئۆيىگە سوقۇنۇپ كىرگەندە ئۇنى تۇتىۋالىدۇ. لېكىن ئۇ ئۇنى جازالىماي، ئۇنىڭغا ئىچىنى ئاغرىتىپ، جىنايىتىنى كەچۈرۈم قىلىپلا قالماي، يەنە ئۇ بىچارە بالىنى ئۆز بالىسىدەك ئائىلىسىگىمۇ قوبۇل قىلىدۇ. خۇدانىڭ بىزگە كۆرسەتكەن شەپقىتى مانا مۇشۇنداق مېھىر-شەپقەتتۇر!

قىز-ئايال ئوقۇرمەنلىرىمىز ئۈچۈن شۇنى دېيىشىمىزغا توغرا كېلىدۇكى، ئىنجىل بويىچە «خۇدانىڭ ئوغۇللىرى» دائىم ئېتىقادچى قىز-ئاياللارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ! ئوخشاشلا «قېرىنداشلار» (گرېك تىلىدا «ئاكا-ئۇقىلار) دېگەن سۆز دائىم ئېتىقادچى قىز-ئاياللارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ! (مەسىلەن، «گال.» 28:3نى كۆرۈڭ).



ھۆر قىلىنىش

 «ھۆر قىلىنىش» دېگەن گرېك تىلىدا «ئاپولۇتروسىس» دېگەن سۆز بولۇپ، ئادەتتە قۇلنى قۇللۇقتىن ھۆر قىلىشنى كۆرسىتىدۇ؛ شاپائەتچى پۇل بېرىپ ئۇنى ھۆرلۈككە چىقىرىپ ئەركىن قىلىدۇ. روسۇل ئۇشبۇ خەتتە ئېيتقان قۇللۇق گۇناھنىڭ ۋە جىن-شەيتانلارنىڭ ئىلكىگە ئەسىر بولۇشنى كۆرسىتىدۇ. 

«تەۋرات» تەرجىمىلىرىمىزنىڭ بىرقانچە جايلىرىدا ئىزاھلاپ ئۆتكىنىمىزدەك، تەۋرات دەۋرىدە قۇلنىڭ ھەمجەمەتتىكىلىرىنىڭ (ئۇرۇق-تۇغقانلىرىنىڭ) ئۇنى قۇللۇقتىن سېتىۋېلىش قانۇنىي ھوقۇقى بار ئىدى. ھەمجەمەتى ئىختىيارەن شۇنداق قىلىش قارارىغا كەلسە، بۇ ئىش «ھەمجەمەت-قۇتقۇزۇش» («گائال») دېيىلىدۇ.

ئىنجىل بويىچە ئىنسانىيەتنىڭ «ھۆر قىلغۇچى»، «ھەمجەمەت-قۇتقۇزغۇچى»سى دەل ئەيسا مەسىھدۇر. ئادەمنى گۇناھنىڭ ۋە شەيتاننىڭ قۇللۇقىدىن ھۆر قىلىش ئۈچۈن ئۇ ئۆز قۇربانلىق قېنىنىڭ قىممىتىدە بەدەل تۆلىگەن. ئۇ شۇ بەدەلنى كىمگە تۆلىگەن؟ بۇ بەدەل ھەرگىز شەيتانغا ئەمەس، بەلكى خۇدائاتىسىنىڭ مۇكەممەل ئادىللىقىنى قانائەتلەندۈرۈش ئۈچۈندۇر؛ گۇناھكارلارنى كەچۈرۈم قىلىش، ھۆر قىلىش ئۈچۈن بىرسى ئۇلارنىڭ گۇناھلىرىنىڭ جازاسىنى كۆتۈرۈشى كېرەك.

خۇدانىڭ ئىنسانلارنى «ھۆر قىلىش»ىدا ئۈچ باسقۇچ باردۇر: ــ


(ئا) مەسىھ كرېستكە مىخلىنىپ، ئىنسانلارنىڭ روھى، جېنى ھەم تېنىنىڭ خۇداغا قايتىدىن تەۋە بولۇپ، گۇناھنىڭ بارلىق تەسىرىدىن ئازاد بولۇشى ئۈچۈن بەدەل تۆلەيدۇ.


(ئە) بىر كىشى نىجاتلىقنىڭ خۇش خەۋىرىگە ئىشىنىپ ئۆزىنى خۇداغا تاپشۇرغىنىدا، خۇدانىڭ ئالدىدا ئۇ ھۆر بولىدۇ. گۇناھ ياكى شەيتاننىڭ ھۆر قىلىنغان كىشىنى يەنە باشقۇرۇش كۈچى ياكى ھوقۇقى يوقتۇر. ئۇنىڭ روھى ۋە جېنى يېڭى ھەم ئەركىندۇر؛ بىراق ئۇنىڭ تېنى يەنىلا ئۆلىدىغان شۇ «كونا تەن»دۇر («رىم.» 10:8-11).


(ب) تىرىلىش كۈنىدە، ئىشەنگۈچىلەر يېڭى بىر تەننى قوبۇل قىلغىنىدا «ھۆر قىلىش» كامالەتكە يېتىدۇ. شۇڭا شۇ كۈن يەنە «ھۆر قىلىنىش كۈنى» دېيىلىدۇ (14:1، 30:4).



مۇقەددەس روھنىڭ «كاپالەت» بولۇشى؛ «مۇقەددەس روھ بىلەن مۆھۈرلىنىش» («تامغىلىنىش»)


روسۇل پاۋلۇس خەتلىرىدىكى بىرنەچچە جايدا مۇقەددەس روھنىڭ ئىشەنگۈچىلەرگە «كاپالەت» سۈپىتىدە تەقدىم قىلىنغانلىقىنى تىلغا ئالىدۇ (مەزكۇر مەكتۇپتا 14:1). 

خۇدا مۇقەددەس روھنىڭ ئىشەنگۈچى ئادەمنىڭ ھاياتىدا ئاجايىپ، مۆجىزىلىك ئىشلەيدىغىنىنى مەسىھ ئارقىلىق ئېتىقاچىلارغا ۋەدە قىلغان. مۇقەددەس روھنىڭ ئېتىقادچىلارنىڭ قەلبىدە قىلغان خىزمىتى ئېتىقاچىلارغا باقىي دۇنيادىكى بەخت-بەرىكەتلەر ۋە قابىلىيەتلەردىن بىر قىسىمنى بىزگە تېتىتىدۇ. مۇقەددەس روھ شۇنداق قىلىپ، ھەممىمىزگە باقىي دۇنيادىكى شۇ بەخت-بەرىكەتلەر ۋە قابىلىيەتلەر ھەقىقىي مەۋجۇت بولىدىغىنىنى ئالدىن ئىسپاتلايدۇ. شۇڭا روسۇل پاۋلۇس مۇقەددەس روھنى «خۇدانىڭ كاپالىتى» ياكى پەقەت «كاپالەت» دەيدۇ. چۈنكى بىزنىڭ روھ-قەلبىمىزدە مۇقەددەس روھ بولسا كەلگۈسىدىكى بەخت-بەرىكەتلەر، جۈملىدىن «يېڭى تەن»دە تىرىلىشىمىزغا ۋە بىزنى تولۇق «مەسىھكە ئوخشاش»، گۇناھسىز، داغسىز، قۇسۇرسىز قىلىنىپ چىقىشىمىزغا كاپالەت بولىدۇ.


قەدىمكى گرېك تىلىدا «كاپالەت» دېگەن سۆز «كاپالەتلىك ئۈزۈك» دېگەن مەنىنىمۇ بىلدۈرەتتى. يىگىت ياتلىق بولىدىغان قىزغا ئۈزۈك سېلىپ قويسا، ئۈزۈك ئۇنىڭغا «مەن چوقۇم سېنى ئەمرىمگە ئالىمەن» دېگەن كاپالەت سۈپىتىدە بولاتتى. مەسىھ ئۆز جامايىتىگە «كېلەر دۇنيادا مەڭگۈگە بىللە بولمىز» دېگەن ۋەدىسىگە كاپالەت سۈپىتىدە ئۆز مۇقەددەس روھىنى ئاتا قىلىدۇ.


روسۇل يەنە بىزنى «روھ بىلەن مۆھۈرلەنگەن» دەيدۇ (13:1، 30:4). ئەمەلىيەتتە «روھ بىلەن مۆھۈرلىنىش» بىلەن «كاپالەت بېرىش» بىر-بىرىگە زىچ ماسلىشىپ كېلىدىغان ئىشلاردۇر؛ لېكىن كۆزدە تۇتۇلغىنى بىزنىڭ خۇدا ئالدىدا «ھۆر قىلىنىش كۈنى»گىچە ئىمان ۋە مۇھەببەت ئىچىدە ساقلىنىشىمىزدۇر. پادىشاھ ئۆز مۆھۈرى، پېچىتى ياكى تامغىسىنى مەلۇم بىر خەت ياكى بوغجۇما ئۈستىگە باسقان بولسا، خەت-بوغجۇما بېكىتكەن نىشانغا يەتمىگۈچە ھېچكىم مۆھۈرنى بۇزۇش، ھەتتا خەتكە قول تەگكۈزۈشكە پېتىنالمايدۇ. مۆھۈرنىڭ: «بۇ مېنىڭكى، ئۇنىڭدىن نېرى تۇرۇڭلار!» دېگەن مەنىسى ھەممىگە ئايان. ئىمان-ئېتىقادنىڭ يولىغا پۇتىمىز دەسسىگىنىدە، خۇدا بىلەن بىللە مېڭىشىمىزنىڭ دەسلىپىدە بەلكىم بۇ دۇنيادىكى مەپتۇن قىلىدىغان مەئىشەتلىك، كەيپ-ساپا ياكى شەيتاننىڭ ۋەسۋەسلىرى بىزگە نىسبەتەن خېلى كۈچلۈك تەسىر قىلىپ، ئېتىقادىمىز ئاجىزلىشىپ خۇدانىڭ يولىدىن يېنىپ قالارمىزمىكىن دەپ ئەنسىرەپ قېلىشىمىز مۇمكىن. بىراق خۇدا ئۆزىگە ئىشىنىپ ئۆزىنى تاپشۇرغان كىشى ئۈستىگە مۆھۈرىنى باسقان؛ ئۇ ئۆز روھىنىڭ قۇدرىتى ئارقىلىق بىزنى «ئازاد كۈنى»گىچە ھەرقانداق باشقا ئېزىتقۇ تەسىرلەردىن ساقلاپ كېلىدۇ.



«دۇنيا» («بۇ دۇنيا»)


مۇقەددەس كىتابنى دىققەت بىلەن ئوقۇغان ئوقۇرمەنلەرگە ئۇزۇن ئۆتمەيلا ھەيران قىلارلىق بىر ئىش كۆرۈنۈشى مۇمكىن ــ ئۇ بولسىمۇ، «بۇ دۇنيا»نىڭ شەيتاننىڭ كۆرەنمەس كونترولى ئاستىدا تۇرىدىغان، خۇداغا قارشى چىقىدىغان بىر تۈزۈم-سىستېمىدىن ئىبارەت ئىكەنلىكىدۇر. 1:2، 11:6-12نى كۆرۈڭ. ئەگەر بىر ئادەم گۇناھ سادىر قىلسا، ئۇ ئۆزىنى شەيتاننىڭ قۇللۇقىغا قويغان بولىدۇ. خۇداغا ئۆزىنى تاپشۇرغان كىشى «بۇ دۇنيادا ياشىسىمۇ، لېكىن بۇ دۇنيادىن ئەمەس»تۇر. ئۇنىڭ روھى ئاللىقاچان باشقا بىر دۇنيادا تۇرىدۇ؛ ئۇ روھتا مەسىھ بىلەن بىللە ئەرشتە ئولتۇرغۇزۇلغان بولىدۇ (6:2).



رەبنىڭ مەھبۇسى


ئادەمنى ھەيران قالدۇرىدىغان بۇ ئىبارە 1:3 ھەم 1:4دىن تېپىلىدۇ. رىمدىكى ھۆكۈمرانلار شۈبھىسىزكى، پاۋلۇسنى «بىزنىڭ مەھبۇسىمىز» دەپ ئويلاتتى ــ لېكىن پاۋلۇس ئىشقا باشقىچە قاراپ، ئۆزىنىڭ زىندانغا سولانغانلىقىنىڭ رەب ئەيسانىڭ مەلۇم ئۇلۇغ مەقسەتلىرى ئۈچۈن ئالاھىدە يول قويۇشى ۋە پىلانى بويىچە ئىكەنلىكىگە كۆزى يېتىدۇ. بىر ئۇستا ھۈنەرۋەن ئەڭ خىسلەتلىك قورالىنى نامەلۇم بىر قاراڭغۇ بۇلۇڭغا تاشلاپ يوشۇرغان بولسا، بىزگە ئىنتايىن غەلىتە ھەم سىرلىق ئىش تۇيۇلىدۇ؛ رەب بولسا ئۆزىنىڭ ئەڭ سادىق روسۇلى پاۋلۇسنىمۇ، يەنى رەبنىڭ ۋەھىيلىرىگە نىسبەتەن بۇ دۇنيادا ئۆتكەن باشقا ھەرقانداق خىزمەتكارلىرىدىن كۆپ يورۇتۇلغان ئادەمنى دەل شۇنداق قىلغاندەك قىلاتتى.


بۇ ئىشلار بولۇپ ناھايىتى ئۇزۇن ۋاقىت ئۆتكەچكە، ئۇلارنىڭ مانا مۇشۇنداق بولۇشىنىڭ خۇدانىڭ دانالىقىدىن بولغانلىقىنى بىز ئەلۋەتتە كۆرۈپ بىلەلەيمىز. روسۇل پاۋلۇس زىنداندا مەھبۇس بولمىغان بولسا، ئۇنىڭدا شۇنچە كۆپ مەكتۇپلارنى يېزىش مەجبۇرىيىتى بولمايتتى ۋە ياكى يېزىشقا ۋاقتى يەتمەيتتى. پاۋلۇسنىڭ تۈرمىدە ياتقانلىقى تۈپەيلىدىن قولىمىزدا «ئەفەسۇسلۇقلارغا»، «فىلىپپىلىقلارغا»، «كولوسسىلىكلەرگە» «فىلېمون» ۋە «تىموتىيغا (2)» دېگەن مەكتۇپلار بار بولدى؛ بۇلار بولمىسا بىز ھازىر بەھرىمەن بولىدىغان قىممەتلىك ۋەھىيلەرگە ھەرگىز مۇيەسسەر بولالمايتتۇق. خۇدانىڭ مۆلچەرلىگۈسىز يوللىرى ئۈچۈن ئۇنىڭغا مىڭ تەشەككۈر!



«ئادەمنى قۇرۇش» («ئېتىقادنى قۇرۇش»)


بىز «رىملىقلارغا» يېزىلغان «كىرىش سۆز»دىكى بۇ ئىبارە توغرۇلۇق مۇشۇ يەردە يەنە قايتىلاپ چۈشەندۈرۈش بەرمەكچىمىز: ــ 

پاۋلۇس ھەم پېترۇس قاتارلىق روسۇللار يەنە بىر ئىبارىنىمۇ دائىم ئىشلىتىدۇ. ئۇ بولسىمۇ «ئادەمنى قۇرۇش»، ياكى «ئادەمنىڭ ئېتىقادىنى قۇرۇش». بىرسى ئۆزىنى مەسىھكە تاپشۇرغاندىلا ئاندىن ئۇنىڭ روھى ۋە جېنىدا خۇدانىڭ «يېڭى بىر قۇرۇلۇش»ى دەرھال باشلىنىدۇ. بۇ قۇرۇلۇش بولسا خىش ۋە لايدىن قۇرۇلغان بىنا ئەمەس، بەلكى پۈتۈنلەي يېڭى خاراكتېر ۋە مىجەز، يېڭى ئادەتلەر ۋە يوللار، يېڭى پوزىتسىيەلەر، يېڭى كۆز-قاراشلار ۋە چۈشەنچلەر، بۇرۇن «مۇمكىن ئەمەس» دەپ قارىلىپ كەلگەن ئىشلارنى «مۇمكىن» دەيدىغان يېڭى بىر ئىشەنچتىن تەركىب تاپقان قۇرۇلۇشتىن ئىبارەت بولىدۇ. خۇداغا ئىتائەت قىلىدىغان ھەربىر باسقۇچ بۇ قۇرۇلۇشنى ئالغا سۈرىدۇ. مەسىھتە بولغان ئاكا-ئۇكا، ئاچا-سىڭىللارمۇ بۇ جەھەتتە ئۆزئارا ياردەمدە بولىدۇ. قېرىنداشلىرىمىزنىڭ ھەربىر يېڭى تەلىمى، رىغبەتلەندۈرىغان سۆزلىرى، مۇھەببەت ئىپادىلىرىنىڭ ھەممىسى يەنە بىر «قىممەتلىك خىش»نى قۇرۇلۇشقا قوشۇپ قويغانلىق بولىدۇ. دۇنيادا تۇرغان بارلىق كۈنلىرىمىزدە بۇ قۇرۇلۇش توختىماي داۋاملىشىدۇ؛ خۇداغا تەشەككۈر، بىنانىڭ ئۇزۇنلۇقى، كەڭلىكى، ياكى قۇرۇلۇش ماتېرىياللىرىنىڭ قىممەتلىكىگە ھېچقانداق چەك قويۇلمىغاندۇر! شۇ يول بىلەن بىز «بىر-بىرىمىزنى قۇرالايمىز».


خۇلاسىلەپ ئېيتقاندا، «يېڭى قۇرۇلۇش» خۇدانىڭ ماكان قىلىشىغا مۇۋاپىق «ئىبادەتخانا» بولىدۇ («1كور.» 9:3-17، «گال.» 18:2، «ئەف.» 18:2-22، «1پېت.» 1:2-10نى كۆرۈڭ).



مەزمۇنلار: ـ


1. خۇدانىڭ جامائەتتە بولغان ئۇلۇغ مەقسەتلىرى (1-3-بابلار)

2. جېكىلەشلەر (4-6-بابلار)




••••••••



قوشۇمچە سۆز


18:1 «خۇدانىڭ چاقىرىقىغا باغلانغان ئۈمىد ۋە مۇقەددەس بەندىلىرىدە بولغان شەرەپلىك مىراسىنىڭ قىممەتلىكلىكى»

روسۇل بۇ ئايەتتە ئەفەسۇستىكى ئىشەنگۈچىلەرنىڭ: «ئۇنىڭ چاقىرىقىغا باغلىغان ئۈمىدىنىڭ نېمىلىكىنى، مۇقەددەس بەندىلىرىدە بولغان شەرەپلىك مىراسىنىڭ قىممەتلىكلىكىنى» بىلىپ يېتىشى ئۈچۈن دۇئا قىلىدۇ.



ئۇنىڭ چاقىرىقىغا باغلانغان ئۈمىد

خۇدا ھەر قېتىم ئۆز خەلقىنى چاقىرغىنىدا، ھەردائىم ئۇنىڭ چاقىرىقىغا باغلانغان بىر ئۈمىد بولغان بولىدۇ؛ ئىبراھىم، مۇسا، گىدېئون، داۋۇت ۋە كېيىنكى پەيغەمبەرلەرگە كەلگەن چاقىرىقلارنى كۆرۈڭ. مۇشۇ ئايەتتىكى «چاقىرىق» جامائەتكە بولغان چاقىرىقنى كۆرسىتىدۇ؛ بۇنىڭ نېمە ئىكەنلىكىگە 5:4نىڭ بايانى چۈشەندۈرۈش بېرىدۇ: «چاقىرىلغىنىڭلاردا، ئوخشاش بىر ئارزۇ-ئۈمىدكە چاقىرىلغانسىلەر». ئادەمنى ھەيران قالدۇرىدىغان بۇ بايان ھەربىرىمىزدە بولغان چاقىرىقلارغا باغلىغان ئۈمىدلەرنىڭ بىر-بىرىدىن ئايرىلماس دەرىجىدە گىرەلەشكەنلىكىنى كۆرسىتىدۇ. ھەرقانداق قېرىندىشىم كەلگۈسىدە ھەرقانداق بەخت-بەرىكەتلەر، ھەرقانداق بايلىقلار ۋە دانالىقنىڭ ھەرقانداق شاد-خۇراملىقلىرىغا ئېرىشكەن بولسا، شۇلاردىن مېنىڭمۇ ئورتاق نېسىۋەم بولىدۇ ۋە ئۇنىڭمۇ مېنىڭ ئېرىشكەنلىرىمدىن نېسىۋىسى بولىدۇ. مانا بۇلارنى بىز چاقىرىلغانلارنىڭ سانى بىلەن كۆپەيتىدىغان بولساق، بۇنىڭدىن چىقىدىغان نەتىجىنى تەسەۋۋۇر قىلىش ھەرگىز مۇمكىن ئەمەس.



«ئۇنىڭ مۇقەددەس بەندىلىرىدە بولغان شەرەپلىك مىراسىنىڭ قىممەتلىكلىكى»

بەزى قېرىنداشلار بۇ ئىبارىنى تەرجىمە قىلغاندا: «خۇدانىڭ قانداقمۇ مىراسى بولىدۇ؟» ياكى «خۇدا قانداقمۇ ئۆز بەندىلىرىدىن بىرەر نەرسىگە ئېرىشىشنى ئويلايدۇ؟» دەپ بېشىنى قاتۇرۇپ بۇ ئىبارىنى «مۇقەددەس بەندىلىرىنىڭ شەرەپلىك مىراسىنىڭ قىممەتلىكلىكى» دەپ تەرجىمە قىلىدۇ. لېكىن گرېك تىلىدا، بۇ ئىبارىنىڭ ئېنىق مەنىسىدىن ھېچقانداق گۇمان يوقتۇر (11:1-ئايەتنىمۇ كۆرۈڭ). بىز ۋەھىيدىكى سۆزلەرگە ئىشىنىشىمىز كېرەك؛ گەرچە بىزنىڭ ئەقلى قابىلىيىتىمىز بۇ ئىبارىلەرنى چۈشىنىشكە ئاجىزلىق قىلغان بولسىمۇ، خۇدانىڭ ئاجىز ئىشەنگۈچىلىرى بولغان بىزلەردىن كۈتكىنى بارلىقىنى تونۇپ يېتىشىمىز كېرەك. بۇ ئىبارىگە يەنە تەپسىلىي قېتىرقېنىپ قارىساق، خۇدانىڭ شۇ كۈتكىنى بولسا «شەرەپ» ھەم «بايلىق»لارغا تولدۇرۇلىدىغان بولىدۇ؛ شۇنىڭدەك ئۇنىڭ كۈتكىنىنىڭ مەلۇم جەھەتتىن ھازىرمۇ بىزلەردە بار ئىكەنلىكىنى بايقايمىز. قانداقلا بولمىسۇن، بىزدە بولغان بايلىقلار بىزگە كۆرۈنۈنگىنىدىن كۆپ ئارتۇقتۇر! بۇ ھەقىقەت جامائەتتىكى قېرىنداشلىرىمىز بىلەن بولغان بارلىق مۇناسىۋىتىمىزگە تەسىر كۆرسىتىشى كېرەك. خۇدانىڭ ئائىلىسىدىكىلەرنى ــ ئۇ ئىلىم ئەھلى بولسۇن، ساۋاتسىز بولسۇن؛ باي بولسۇن، نامرات بولسۇن؛ چىقىشقاق بولسۇن، جىمىغۇر بولسۇن، ــ ئۇنى «ئاددىي» ياكى «مەززىسىز» دەپ ھېسابلىماسلىقىمىز كېرەك ــ چۈنكى ھەتتا ھەربىرىمىزنىڭ كۈندىلىك تۇرمۇشلىرىمىزدىمۇ ئۆز ئوغلىنىڭ شەرەپلىرىنى كۆرسىتىشكە خۇدانىڭ روھىنىڭ سىرلىق ئىشلىرى مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدۇ. ئەمەلىيەتتە، خۇدانىڭ بىزدىن كۈتكىنى دەل ئۇنىڭ ئۆزى بىزگە ئىلتىپات قىلىپ ئامانەت قويغىنىدۇر؛ بىزدە خۇدانىڭ شۇ ئىلتىپاتى ئارقىلىق ئوغلىنىڭ كۆپ تەرەپلىمىلىك ئەۋزەللىكلىرىنىڭ ئايان قىلىنىشى نېمىدېگەن شەرەپلىك ئىش-ھە! ــ بۇ «ئوغۇلنى كۆرسىتىش» بولسا ئۇنى ئۆزىمىزگە، خۇدائاتىمىزغا، پەرىشتىلەرگە، بىلىدىغىنىمىز ئىنتايىن چەكلىك بولغان ئەرشتىكى باشقا كۈچلەرگە ۋە ئەمىرلەرگە كۆرىسىتىشتىن ئىبارەتتۇر. بۇ ئۇلۇغ ئىشلارنى بىلىپ يېتىشىمىز ئۈچۈن ھەربىرىمىزگە خۇدا «دانالىق ھەم ۋەھىينى ئۆزلەشتۈرگۈچى روھ»نى ئاتا قىلغاي!

«دانالىق ھەم ۋەھىينى ئۆزلەشتۈرگۈچى روھ» دېگەن بۇ ئىبارە توغرۇلۇق مۇشۇ يەردە كۆرسىتىمىزكى، ئۇنىڭدا مۇھىم بىر ئاچقۇچ بار. «دانالىق» ــ ئىشلارنىڭ پەقەت «نېمە» بولۇش كېرەكلىكىنى ئەمەس، بەلكى «قانداق» ۋە «قاچان» بولۇش كېرەكلىكىنى بىلىش ــ خۇدادىن ئەيمىنىپ ئۇنىڭ كالامى ئۈستىدە ھەر كۈنى ئويلىنىشنىڭ مېۋىسىدۇر ــ ئۇ ۋەھىيدىن ئاۋۋال كېلىدۇ. خۇدانىڭ ئاسماندىن ئىنسانلارغا سوۋغاتلارنى تاشلاپ بېرىدىغانلىقى پاكىتتۇر؛ لېكىن سوۋغاتلىرىنىڭ تاشلىنىشىغا يارىشا، ئاۋۋال دانالىق بىلەن تەييارلانغان كۆڭۈللەر بولۇشى كېرەك.



گۇناھلاردا ئۆلۈش؛ مەسىھ بىلەن بىللە جان كىرگۈزۈلۈپ، ئۇنىڭ بىلەن تىرىلىپ، كۆتۈرۈلۈپ، ئەرشلەردە ئولتۇرغۇزۇلۇش


«گۇناھلاردا ئۆلگەن» (1:2)

ئادەمنى ھەيران قالدۇرىدىغان بۇ ئىبارە 2:1دە كۆرۈلىدۇ: ــ «سىلەر قەبىھلىكلىرىڭلار ھەم گۇناھلىرىڭلاردا ئۆلگەن بولۇپ، ...»

خۇدا ئادەمئاتىمىز ئېرەم باغچىسىدا: «سەن بۇنىڭ (مەنئىي قىلىنغان مېۋە)دىن يېسەڭ، سەن شۇ كۈندە ئۆلىسەن» دېگەنىدى. ئادەمئاتىمىز گۇناھ سادىر قىلغان كۈنىدە جىسمانىي جەھەتتىن ئۆلمىگەن بولسىمۇ، ۋۇجۇدىدىكى ئەڭ مۇھىم جەھەتتە، يەنى روھىدا ئۆلدى. دېمەك، ئۇ خۇدانىڭ دوستلۇقى ھەم تونۇشىدىن مەھرۇم قىلىنغان؛ چۈنكى بۇ ئىشلار ئادەمنىڭ روھى ئارقىلىق ئۆزىگە مەلۇم بولىدۇ.


گۇناھنىڭ ئاسارەتلىرىگە ئەسىر بولغان نۇرغۇن كىشىلەر ئۆزلىرىنى: «ئايىغىمىزدىن شامال ئۆتۈپ تۇرىدىغان»، «خېلى جېنىم بار!» دەپ قارىشى مۇمكىن؛ لېكىن ھەقىقىي مۇھىم بولغان ھەربىر خەھەتتىن ئېيتقاندا، ئۇلار ئاللىقاچان ئۆلگەندۇر؛ ئۇلار ھاياتنىڭ ھەقىقىي ئەھمىيىتىدىن مەھرۇمدۇر؛ ھەقىقىي ھايات، يەنى خۇدانىڭ ھاياتى ئۇلارغا نىسبەتەن يات بىر نەرسىدۇر (1:4).

ئىنسانلار مەسىھتە «يېڭى قەلب ۋە يېڭى روھ»نى قوبۇل قىلغاندا، ئۇلار خۇدانى تونۇشقا قايتىدىن مۇيەسسەر بولالايدۇ.


(6-5:2) «مەسىھ بىلەن بىللە جان كىرگۈزۈلۈپ، ئۇنىڭ بىلەن تىرىلىپ، كۆتۈرۈلۈپ، ئەرشلەردە ئولتۇرغۇزۇلۇش»

ئوقۇرمەنلەر پاۋلۇسنىڭ «رىملىقلارغا» يازغان مەكتۇپىنى ئوقۇغان بولسا ئۇنىڭدىكى 6:6 ۋە 11:6دە بۇنىڭغا ئوخشاپ كېتىدىغان ئىبارىلەرنىڭ بار ئىكەنلىكىنى ئەسلەيدۇ. مەسىھ ئۆلگەندە، ئۇ بىز ئۈچۈن ئاتىسىدىن ئايرىلىشى بىلەن گۇناھلارنىڭ جازاسىنى كۆتۈرگەن؛ شۇنداق بولۇپلا قالماي، ئۇ گۇناھنىڭ ئۆزىنىڭ تولۇق مەسىلىسىنى، ــ يەنى ھەربىر ئادەمدە بولىدىغان، ئۆزىنى باشقۇرۇپ كېلىۋاتقان گۇناھكار تەبىئەتنى بىر تەرەپ قىلغانىدى. مانا بۇ ئىشنى ۋۇجۇدقا چىقىرىش ئۈچۈن ئۇ «كونا ئادەم»ىمىزنى ئۆز ئۆلۈمى ئىچىگە ئالغانىدى (ئۇنىڭ خۇدانىڭ ئوغلىنىڭ سۈپىتىدە ھەربىرىمىزنى ئالدىنئالا بىلگەنلىكىنى ئېسىمىزدە تۇتۇشىمىز كېرەك؛ «رىم.» 6:6). ئۇ ئۆلۈمدىن تىرىلگىنىدە، بىز ئۇنىڭ ئىچىگە ئېلىنغانمىز؛ ئاسمانغا كۆتۈرۈلگىنىدە، ئۇنىڭ ئىچىگە ئېلىنغانمىز؛ خۇدانىڭ ئوڭ يېنىدا ئولتۇرغىنىدىمۇ، بىز شۇ يەردە ئۇنىڭ ئىچىگە ئېلىنغانمىز. خۇدانىڭ روھى قەلبىمىزگە كىرگەندە، بۇ ئىشلار بىزدە رېئاللىققا ئايلىنىدۇ. گۇناھنىڭ ئۆزى تېخى كونا تېنىمىزدە («ئەتلىرىمىزدە») تۇرغىنى بىلەن، بىز ئەتنىڭ كۈچىگە يەنە ئەسىر-قۇل ئەمەسمىز؛ ئەكسىچە بىز روھقا تەۋە بولغان يېڭى ئادەملەرمىز؛ شۇنىڭ ئۈچۈن بىز ئۆزىمىزنى توغرا تونۇپ ياشىشىمىز ئىنتايىن زۆرۈردۇر.



«ئۆچمەنلىك» ۋە «بەلگىلىمىلەر بولغان... ئارا تام»نىڭ چېقىۋىتىلىشى» (15:2-16)


ئىناقلىقنى سۆيىدىغان خۇدانىڭ بەرگەن ئەمرلىرىنىڭ ئىنسانلار ئارىسىدا ئۆچمەنلىك پەيدا بولىدىغانلىقى بىزگە غەلىتە ئىش تۇيۇلغىنى بىلەن، ئەمەلىيەتتە ئىش مۇنداق بولدى.

خۇدا ئۆزى چاقىرغان خەلقى بولغان يەھۇدىيلارغا ئۆزىنىڭ ھەققانىيلىقى ئىپادىلەنگەن ئەمرلەرنى بەرگەنىدى. بارلىق ۋىجدانلىق ئادەملەر بۇنداق ئەمرلەر (مەسىلەن: «ساختا گۇۋاھلىك بەرمە»، «يېقىنىڭنى ئۆزۈڭنى سۆيگەندەك سۆيگىن»)گە خۇرسەنلىك بىلەن قارىشى كېرەك ئىدى؛ بىراق خۇدا يەنە ئۆز خەلقى ئىسرائىلغا بەزى باشقا «بەلگىلىمىلەر» دەپ ئاتالغان ئەمرلەرنى بەرگەن. بۇ بەلگىلىمىلەر ھېچقانداق ئەخلاقىي مەقسەتتە بېرىلمىگەن بولۇشى مۇمكىن؛ بەزىلىرى ئادەمنىڭ سالامەتلىكىگە باغلىق، بەزىلىرى «بېشارەت» سۈپىتىدە بېرىلگەن (مەسىلەن، ئىبادەتخانىدىكى ھەرخىل قۇربانلىقلار توغرۇلۇق بەلگىلىمىلەر)؛ بەزىلىرى بەلكىم مەسىھ كەلگۈچە ئۆز خەلقىنى ئەتراپىدىكى ئەللەرنىڭ بۇلغىغۇچى تەسىرلىرىدىن ساقلاش ئۈچۈن ئۇلارنىڭ ئەتراپىغا بىر «قاشا»نى قۇرۇش مەقسىتى بىلەن بېرىلگەنىدى؛ بەزى ئەمرلەرنىڭ بۇ ئۈچ تەرىپىمۇ بار. مەسىھنىڭ كېلىشى بىلەن بۇ «قاشا» كېرەكسىز بولغانىدى؛ ئەگەر ئىسرائىل مەسىھ تەرىپىدىن قۇتقۇزۇلغان بولسا، ئۇنداقتا ئۇلار يەنە تائىپە قوشنىلىرىنىڭ بۇلغىغۇچى تەسىرلىرىگە بېقىنىپ كېتىشى مۇمكىن بولمايتتى؛ ئەكسىچە، ئۇلار تولۇپ تاشقان پاك-مۇقەددەس مۇھەببەت بىلەن ئۆز ئەتراپىدىكىلەرگە تەسىر كۆرسىتىشى مۇمكىن بولاتتى. شۇنچە پاسكىنىلىق ئارىسىدا تۇرغان بولسىمۇ، ئۇلاردا پاك-مۇقەددەس تۇرىۋېرىدىغان بىرخىل پاك-مۇقەددەسلىك بار بولاتتى؛ ھەرقانداق ئۆچمەنلىك ۋە نەپرەت ئارىسىدا تۇرغان بولسىمۇ، ئۇلاردا مېھرىبانلىق تۇرىۋېرىدىغان بىرخىل ئۆزگۈرمەس مۇھەببەت بار بولاتتى (شۇڭا ھازىر بارلىق ئېتىقادچىلارغا، ئۇ يەھۇدىي بولسۇن ياكى يەھۇدىي بولمىسۇن، ھېچقانداق «قاشا» كېرەك ئەمەس).


«قاشا» توغرۇلۇق سۆزىمىزگە قايتىپ كەلسەك، بۇ بەلگىلىمىلەر سۈننەت قىلىش، شابات كۈنى قىلىش، بەزى يېمەكلىكلەرنى يېمەسلىك، ئالاھىدە كىيىم-كېچەكلەرنى كىيىش توغرۇلۇق ئەمرلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. مەسىھ ئۆز ئۆلۈمىدە بۇلارنى بىكار قىلىۋەتكەن، چۈنكى ئۇلارنىڭ ھازىر ھېچقانداق كېرىكى قالمىغانىدى. مەسىلە دەل شۇكى، بەلگىلىمىلەر كېرەكسىز قىلىنغىنى بىلەن كۆپ ئادەملەرنىڭ ئۇلارنى قولدىن بەرگۈسى يوق ئىدى؛ چۈنكى ئۇلار مەسىھنى قوبۇل قىلىشقا رازى ئەمەس ئىدى. بەلگىلىمىلەرنىڭ ئۆزى دەھشەتلىك ئۆچمەنلىك مەنبەسى بولۇپ قالغان. بۇنىڭ بىرمۇنچە سەۋەبلىرى بار ئىدى: ــ


(ئا) خۇدانىڭ خەلقى بەلگىلىمىلەرنىڭ ئۆزلىرىنىڭ ئاجىزلىقى تۈپەيلىدىن چۈشۈرۈلگەنلىكىنى بىلىپ تۇرۇپ، كىچىك پېئىللىق بولۇشنىڭ ئورنىغا بەزىلىرى: «بىز ئالاھىدە ئادەممىز، باشقىلاردىن ئەلا بولغانلىقىمىز تۈپەيلىدىن بەلگىلىمىلەر بىزگىلا چۈشۈرۈلگەن» دەپ ھاكاۋۇرلىشىپ كەتكەنىدى. 


(ئە) بۇ ئىش يەھۇدىي ئەمەس ئەللەردە ئۆچمەنلىك پەيدا قىلغان؛ چۈنكى ئەڭ ھاكاۋۇرلىشىپ كەتكەن يەھۇدىيلارنىڭ قىلمىشلىرى يەھۇدىي ئەمەسلەرنىڭكىدىن ھېچقانداق پەرقى يوق ئىدى.


(ب) يەھۇدىي جەمئىيىتىدىكى بەزى دىندارلار ھەددىدىن ئېشىپ «قاشا» ئەتراپىدا يەنە بىر «قاشا» قۇرۇشقا، يەنى خۇدانىڭ بەلگىلىمىلىرىگە يەنە ئۆزلىرىنىڭ كۆپ بەلگىلىمىلىرىنى قوشۇشقا ئىنتىلەتتى؛ ئەمەلىيەتتە بولسا ئۇلار بۇ جەرياندا خۇدانىڭ بەلگىلىمىلىرىدىكى ئەڭ ئۇلۇغ ئەخلاقىي ئەمرلىرىنى نەزىرىگە ئالماي قويغانىدى. ئىنسانلار ئۈچۈن ئېيتقاندا، «سىرتتىكى ئىشلارنى باشقۇرىدىغان ئەمر-بەلگىلىمىلەر»نى تۇتۇش ھەردائىم پاك دىللىققا ئىنتىلىشتىن كۆپ ئاسانغا چۈشىدۇ. بۇ دىندارلار بولسا «قاشا»دىن تېخىمۇ مەغرۇرلىنىپ كەتكەن؛ ئۇلارغا نىسبەتەن، ئۇنى تاشلاشقا رايى قەتئىي بارمايتتى. «قاشا» بىر تامغا ئايلىنىپ، روسۇل پاۋلۇس دېگەندەك «ئوتتۇرىدىكى ئارا تام» بولغان.


(پ) ھەممىدىن ئېچىنىشلىق بولغىنى، «يات ئەللەر» يەھۇدىيلارنىڭ خۇداسىنىمۇ يەھۇدىيلارغا ئوخشاش دەپ قارىغاچقا، ئۇلار ئۆزلىرى ئويلىغان ئوبراز بويىچە خۇداغا ئۆچ بولۇپ قالغان.

يۇقىرىقىلارنىڭ ھېچقايسىسى خۇدانىڭ نىيىتى ئەمەس ئىدى، ئەلۋەتتە.

بۇ ئىشلارنىڭ ھەممىسىنى مەسىھ ئۆز ئۆلۈمى ئارقىلىق يوققا چىقارغان؛ ئۇ ئىنسانلاردىكى گۇناھنىڭ يىلتىزىنى بىر تەرەپ قىلغاندىن كېيىن، پۈتكۈل ئىنسانىيەت ئۈچۈن «يېڭى قەلب»نى قوبۇل قىلىپ خۇدانىڭ مۇھەببىتىدە، خۇدانىڭ ئىنسانلارغا باغلىغان مۇھەببىتىدە ياشاشتىن باشقا قىلىدىغان ئىش قالمىغان. «بەلگىلىمىلەر»مۇ كارغا كەلمەي، كېرەكسىز بولۇپ قالغان.


(21-20:2) «روسۇللار ۋە پەيغەمبەرلەر بولغان ئۇل»، «بۇرجەك تېشى»

پاۋلۇس جامائەتنى «روسۇللار ۋە پەيغەمبەرلەر بولغان ئۇل»نىڭ ئۈستىگە سېلىنغان، دەيدۇ. «روسۇل» دېگەن سۆز (گرېك تىلىدا «ئاپوستولوس») «ئەۋەتىلگەن» دېگەننى بىلدۈرىدۇ؛ روسۇللار خۇدا تەرىپىدىن «ئەۋەتىلگەن ئادەملەر»، «ئۇللۇق ئادەملەر»دۇر. ئۇلارنىڭ سالاھىيىتى، ۋەزىپىلىرى ھەم خاراكتېرى ئىنجىل «2كور.»دە بىزگە تەپسىلىي كۆرسىتىلىدۇ. ئىنجىلدا جەمئىي بولۇپ ئون ئىككى ئەمەس، بەلكى يىگىرمە تۆت ئادەم «روسۇل» دەپ ئاتىلىدۇ؛ ئىنجىل دەۋردە مۇشۇلاردىن باشقا روسۇللار بارمۇ، يوقمۇ، ئېنىق خەۋىرىمىز يوق.

ئۇ ئېيتقان «پەيغەمبەرلەر» قايسى ئادەملەرنى كۆرسىتىدۇ دەپ سورىساق، بۇ خەتتە 5:3دە ئۇ يېڭى ئەھدە (ئىنجىل) دەۋرىدىكى «روسۇللار ۋە پەيغەمبەرلەر»نى ۋە ئۇلارنىڭ جامائەت توغرۇلۇق ئۆزىنىڭكىگە ئوخشاش ۋەھىيلەرنى قوبۇل قىلغانلىقىنى تىلغا ئالىدۇ. ھالبۇكى، مۇمكىنچىلىكى باركى (ۋە ئۆزىمىز شۇنداق قارايمىزكى) ئۇنىڭ «پەيغەمبەرلەر» دېگىنى ھەم تەۋرات دەۋرىدىكى ھەم ئىنجىل دەۋرىدىكى پەيغەمبەرلەرنى كۆرسىتىدۇ؛ تەۋراتتىكى پەيغەمبەرلەر بىزگە تەۋراتتىكى ۋەھىيلەرنى يەتكۈزگەن، روسۇللار ۋە ئىنجىلدىكى پەيغەمبەرلەر بىزگە ئىنجىلدىكى ۋەھىيلەرنى يەتكۈزگەن؛ جامائەت بولسا خۇدانىڭ بۇ ھەممە ۋەھىيلىرىنىڭ ئۇلى ئۈستىگە سېلىنغان.


بىز دائىم «جامائەت مەسىھنىڭ ئۇلى ئۈستىگە سېلىنغان» دەيمىز. بىراق شۇنى بىلىشىمىز كېرەككى، ھەر دەۋردە جامائەت شۇ دەۋردىكى بىرنەچچە ئادەملەر ئۈستىگە سېلىنىپ كەلگەندۇر؛ بىزنىڭ دەۋرىمىزدە «روسۇللار ۋە پەيغەمبەرلەر» بارمۇ؟ ئالدامچىلىققا پاتقان ھازىرقى بۇ دەۋرىمىزدە بۇ توغرۇلۇق بىرنەچچە ئاددىي ئېغىز گەپ قىلىشقا توغرا كېلىدۇ: ــ


(ئا) جامائەت ئالدى بىلەن بىرىنچى ئەسىردىكى روسۇللار ۋە پەيغەمبەرلەر ئېپكەلگەن ۋەھىيلەر ئۈستىگە سېلىنىدۇ. تۆۋەندىكى «بۇرجەك تاش» بولغان مەسىھ توغرىسىدىكى سۆزلىرىمىزنى كۆرۈڭ. جامائەت بۇ ۋەھىيلەر (ئىنجىلدا خاتىرىلەنگەن)نى قولىغا ئېلىپ، كېيىن كەلگەن «روسۇللار ۋە پەيغەمبەرلەر»نىڭ ھەقىقىي ياكى ساختا ئىكەنلىكىنى ئۆلچىيەلەيدۇ.


(ئە) «روسۇللار ۋە پەيغەمبەرلەر» جامائەتنىڭ «تۆپىسىدە» ئەمەس، بەلكى «تېگىدە» بولىدۇ. بۇ ئاددىي ھەقىقەت كۆزدە تۇتۇلغان بولسا جامائەتنى «روسۇللۇق» ياكى «پەيغەمبەرلىك» ھوقۇقىدا بولۇۋالغان، كۆپچىلىكنىڭ ئۈستىگە ھۆكۈم سۈرۈپ «خوجايىن بولۇش»قا نەپسى تاقىلدىغان نۇرغۇنلىغان ئالدامچىلاردىن ساقلايتتى. ھەقىقىي روسۇللار ۋە پەيغەمبەرلەر بولسا ھەردائىم باشقىلارنىڭ خىزمىتىدە بولۇشقا ئىنتىلىدۇ؛ ئۇلار مەنسەپ، ھوقۇق، پۇل ياكى شەخسىي مەنپىئىتىگە قىزىقمايدۇ. ئىنجىلدىكى روسۇللار كەمتەر (روسۇل يۇھاننانىڭ سۆزلىرى بويىچە) «قېرىنداشلار ئۈچۈن جېنىنى پىدا قىلىشقا تەييار» بولغانلاردىندۇر («1يۇھ.» 16:3). ئۇلارنىڭ كۆڭلىدىكى بىردىنبىر ئىش، ئادەملەرنىڭ خۇدانىڭ «يېڭى ئەھدە»سىنى چۈشىنىپ يېتىش، مەسىھنى تونۇپ خۇدائاتىغا تايىنىپ، ئۇنىڭ ئىرادىسىنى ئۆزلىرى ئۈچۈن پەرق ئېتىشتىن ئىبارەتتۇر («يەر.» 31:31-34، «ئىبر.» 8:8-12). ئىمان يولىدا دەسلەپتىكى باسقۇچلاردا ئادەملەر روسۇل-پەيغەمبەرلەرگە، شۇداقلا تەلىم بەرگۈچىلەرگە ھەم «خۇدانىڭ خەلقىنى باققۇچىلار»غا كۆپ تايانغان بولسىمۇ، خۇدانىڭ ھەقىقىي خىزمەتكارلىرىنى ئۆزگەرمەس مەقسىتى شۇكى ــ ئادەملەر خۇدانىلا تايانچ قىلسۇن! ئۇلار ئادەملەرنى خۇدانىڭ ۋەھىي-يوليورۇقلىرىنى چۈشىنىشى ئۈچۈن ئۆزلىرىگە تايىنىدىغان قىلىشقا ئىنتىلىدىغانلاردىن ئەمەس: «بىز ھەرگىز ئۆزىمىزنى ئىمان-ئېتىقادىڭلار ئۈستىگە ھۆكۈم سۈرگۈچىلەرمىز دېمەكچى ئەمەسمەن، بەلكى سىلەرنىڭ شاد-خۇراملىقىڭلارنى ئاشۇرۇشقا سىلەرگە ھەمكارلاشقۇچىلارمىز؛ چۈنكى سىلەر ئېتىقاد ئارقىلىقلا مەزمۇت تۇرىسىلەر» (2كور.» 24:1). روسۇللار ياكى پەيغەمبەرلەر جەزمەن ھەربىر جامائەتنىڭ ئۆزلىرىنى «روسۇل» ياكى «پەيغەمبەر» دەپ ئېتىراپ قىلىشىغا ياكى ئورۇن بېرىشىگە قىزىققان ئەمەس. ئىسىم ئەمەس، بەلكى جىسىم مۇھىمدۇر؛ ھەقىقىي جىسمى بار بولغان نەرسىنىڭ ئۆزىنى ئىسپاتلاشنىڭ ھاجىتى يوق؛ بەرىبىر ئۇنىڭ ھەقىقىي ماھىيىتى ھەممىگە ئايان بولىدۇ.


(ب) ھەممىدىن مۇھىمى، ئەگەر بۈگۈنكى كۈنلەردە روسۇللار ۋە پەيغەمبەرلەر بار بولسا، ئەمدى ئۇلارنىڭ بارلىق سۆز-ھەرىكەتلىرى مىلادىيە بىرىنچى ئەسىردىكى روسۇللار ۋە پەيغەمبەرلەرنىڭ (بىز ئۈچۈن ئىنجىلدا خۇدانىڭ يوليورۇقى بىلەن خاتىرىلەنگەن) سۆز-ھەرىكەتلىرىگە تولۇق ماسلىشىشى كېرەك. خۇدانىڭ ئۆزىنىڭ «ئۇل ھەقىقەتلىرى» بولغان ئاخىرقى ۋەھىيلىرى بىرىنچى ئەسىردىكى جامائەتتە بولغان شۇ روسۇللار ۋە پەيغەمبەرلەرگە تاپشۇرۇلغان، ۋە ئۇنىڭ ئىلتىپاتى بىلەن ئۇلارنى ئىنجىلدا خاتىرىلەتكۈزگەندۇر. شۇڭا بۇ زاماندا ھېچقانداق «يېڭى ۋەھىيلەر» كەلمەيدۇ؛ بىراق ھەربىر دەۋردىكى جامائەتلەر خۇدانىڭ سىرلىرى، نەسىھەتلىرى ۋە ئىرادىسىنى ئىگىلەپ، خۇدانىڭ تولۇق شان-شەرىپىدە مېڭىش ئۈچۈن، ئىنجىلدىكى ۋەھىيلەرنى ئۆزلىرىنىڭكى قىلغان روسۇللۇق ۋە پەيغەمبەر سۈپەتلىك ئادەملەرگە ئېھتىياجلىقتۇر. ھەربىر دەۋردە بىز شۇنداق ئۆزلىرىنى پىدا قىلغۇچى «ئۇللۇق» ئادەملەرگە ئېھتىياجلىقمىز؛ ئۇلار كەم بولسا جامائەت قۇرۇلمايدۇ، بۇ خەتتە ئايان قىلىنغاندەك خۇدانىڭ ئۇلۇغ چاقىرىقى ئېلىپ كەلگەن ئالىي ئىستەكلەر ھەربىر ئىشەنگۈچىگە سىڭدۈرۈلمەيدۇ؛ شۇڭا ھەربىرىمىزنىڭ شۇنداق ئادەملەر بىزگە ئەۋەتىلسۇن دەپ دۇئا قىلىشىمىزغا توغرا كېلىدۇ. شۇنىڭدەك بىز خۇدانىڭ بىزنى چاقىرىپ، جامائەتنىڭ «ئۆز جېنىنى قېرىنداشلارغا پىدا قىلىشقا تەييار» بولغانلاردىن تەركىب تاپقان ئۇلىنىڭ ئىچىگە سېلىشىغا تەييار بولۇشىمىز كېرەك. خۇدادىن مەلۇم بىرخىل ئادەملەرنىڭ بىزگە ئەۋەتىلىپ تەقدىم قىلىنىشى ئۈچۈن دۇئا قىلساق، ئۆزىمىزمۇ دەل شۇ ئادەملەردىن بولۇش ئېھتىماللىقىغا تەييار بولمىساق بولمايدۇ. نېمىلا دېگەنبىلەن، «خۇدا بۇ دۇنيادىكى ئاجىزلار ئارقىلىق كۈچلۈكلەرنى يوق قىلىشنى، ... ئۆزىنىڭ شان-شەرىپىنى كۆرسىتىشنى لايىق كۆرىدۇ» («1كور.» 27:1). بۇ بىزنى ئەڭ مۇھىم نۇقتىغا ئېلىپ بارىدۇ: ــ


«بۇرجەك تېشى»

جامائەتنىڭ «بۇرجەك تېشى» بولسا مەسىھتۇر. ھەرقانداق بۈيۈك بىنادا «بۇرجەك تېشى» ئەڭ مۇھىم تاش بولۇپ، بىنانىڭ ئۇلىغا بىرىنچى سېلىنىدىغان تاشتۇر. «بۇرجەك تېشى» سېلىنغاندا بىنانىڭ تۇرىدىغان جايىنى ۋە يۆلىنىشىنى توغرا بېكىتىدۇ؛ ئۇنىڭدىن كېيىن ئۇلىغا ئاندىن بىنانىڭ ئۆزىگە سېلىنغان بارلىق تاشلار بۇرجەك تېشى بىلەن توپتوغرا توغرىلىنىشى كېرەك؛ مەلۇم تاش ئۇنىڭ بىلەن توغرىلانمىسا، ئۇنداقتا ئۇ لاياقەتلىك بولمايدۇ؛ ئۇنداق بولغاندا، توغرىلانمىغان تاش ئېلىۋېتىلىپ قايتىدىن قويۇلۇشى كېرەك بولىدۇ. بۇ ئىشنىڭ بىزنىڭ جامائەت بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىمىزگە قانداق باغلىنىدىغانلىقى ھەممىمىزگە ئايان بولۇشى كېرەك. جامائەتكە قانداق ۋە قەيەردە سېلىنىشىمىز كېرەكلىكىنى بىلىش ئۈچۈن ئاۋۋال مەسىھ بىلەن قانداق «توغرىلانغانلىقىمىز»نى ئېنىقلىشىمىز كېرەك. بىرىنچى ئەسىردىكى روسۇللار ۋە پەيغەمبەرلەرنىڭ ھاياتلىرى بۇرجەك تېشىنىڭ ئۆزى بىلەن توغرىلانغان بولغاچقا «ئۇللۇق ئادەملەر» بولۇشقا لاياقەتلىك ئىدى. بىزنىڭ دەۋرىمىزدىكى «روسۇللار ۋە پەيغەمبەرلەر»مۇ شۇ ئوخشاش ئۆلچەم بىلەن سىنىلىپ تونۇلىدۇ.


13:3 توغرۇلۇق

«شۇنىڭ ئۈچۈن سىلەردىن ئۆتۈنىمەنكى، مېنىڭ سىلەر ئۈچۈن تارتقان جاپا-جەبىرلىرىم تۈپەيلىدىن پەرىشان بولماڭلار؛ چۈنكى بۇ ئىش سىلەرنىڭ شان-شەرىپىڭلار بولىدۇ»

بۇنىڭ تۆت خىل مەنىسى بولۇشى مۇمكىن: ــ


(1) پاۋلۇس تۈرمىدە يېتىپ جاپا-جەبىر تارتماقتا ئىدى (ۋە بۇنىڭدىن ئىلگىرىمۇ خۇدانىڭ يولىدا كۆپ جاپا-جەبىر تارتىپ كەلگەنىدى). پاۋلۇسقا باغلىغان مۇھەببىتى تۈپەيلىدىن شۈبھىسىزكى، ئەفەسۇستىكى قېرىنداشلارنىڭ كۆڭلى يېرىم بولغانىدى. ئەمەلىيەتتە خۇدانىڭ «يات ئەللەر»گە كۆپرەك پايدىلىق بولۇشى ئۈچۈن، پاۋلۇسنى تۈرمىگە ياتقۇزۇپ كۆپ ئازاب-ئوقۇبەتلەرنى تارتقۇزۇشى يات ئەلدىكى بۇ ئىشەنگۈچىلەرنىڭ ئۆزىگە نىسبەتەن شۇنچە قىممەتلىك ئىكەنلىكىگە ئىسپات بولىدۇ.

شۇنىڭ ئۈچۈن «بۇ ئىش (مېنىڭ تۈرمىدە ياتقانلىقىم) سىلەرنىڭ شان-شەرىپىڭلار بولىدۇ» دېگىلى بولىدۇ.


(2) پاۋلۇس ئۇلارغا كۆپرەك پايدىلىق بولسۇن ئۈچۈن تۈرمىدە يېتىۋاتاتتى. بەزى ئىشەنگۈچىلەر: «ئەڭ ئۇلۇغ روسۇل پاۋلۇس تۈرمىدە ياتقان يەردە، بۇ رەھىمسىز رىم ھۆكۈمىتى مېنى قانداق بىر تەرەپ قىلار!» دەپ كۆڭلى سۇ بولۇپ خۇدانىڭ يولىدىن يېنىپ كەتمەكتە ئىدى. لېكىن ئۇلار قورقۇپ كەتمەسلىكى كېرەك ئىدى، چۈنكى پاۋلۇسنىڭ تۈرمىدە يېتىشى تاسادىپىيلىق ئىش ئەمەس، بەلكى خۇدانىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشى ئىدى. 

شۇنىڭ ئۈچۈن «بۇ ئىش (مېنىڭ تۈرمىدە ياتقانلىقىم) سىلەرنىڭ شان-شەرىپىڭلار بولىدۇ».


(3) پاۋلۇس تۈرمىدە ياتقىنى تۈپەيلىدىن بەزى ئىشەنگۈچىلەر قورقۇپ كېتىپ خۇدانىڭ يولىدىن يانغان بولسىمۇ، ئەفەسۇستىكى ئىشەنگۈچىلەر قورقماي، خۇدانىڭ يولىدىن يانمىغان بولسا، ئۇنداقتا «بۇ ئىش (قورقماسلىقىڭلار، خۇدانىڭ يولىدىن يانماسلىقىڭلار) سىلەرنىڭ شان-شەرىپىڭلار بولىدۇ».


(4) ئەفەسۇستىكى ئىشەنگۈچىلەر پاۋلۇسنىڭ تۈرمىدە يېتىپ جاپا تارتقانلىقى دەل خۇدانىڭ ئۆزى ئورۇنلاشتۇرغان پىلانى ئىكەنلىكىگە ئىشەنمەي قالسا، ئەلۋەتتە ئۇلار كۆڭلىنى يېرىم قىلىپ مەيۈسلىنىپ كېتىشى مۇمكىن. ئەكسىچە ئۇلار جۈرئەتلىك بىلەن: «سۆيۈملۈك پاۋلۇسىمىزنىڭ تۈرمىدە يېتىشى خۇدانىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشىدۇر» دېگەندە چىڭ تۇرىۋەرىسە، خۇدانى ئۇلۇغلىغان بولىدۇ؛ شۇنىڭ بىلەن يەنە «بۇ ئىش (كۆڭلۈڭلارنى يېرىم قىلماسلىقىڭلار) سىلەرنىڭ شان-شەرىپىڭلار بولىدۇ».

بىزنىڭچە بىرىنچى ھەم ئىككىنچى چۈشەنچىلەر 3-بابنىڭ ئالدىنقى ئايەتلىرىدىكى ئىبارىلەرگە ئەڭ ئۇيغۇن بولغاچقا، ئىككىسى ئوخشاشلا توغرىدۇر (مەسىلەن، «سىلەر «يات ئەلدىكىلەر» ئۈچۈن...»، «سىلەرگە خۇدانىڭ شەپقىتىنى ئېلىپ بارىدىغان غوجىدارلىقىم...» دېگەندەك شەكىلدىكى مەزمۇنلارنى كۆرۈڭ (3:1، 2، 8)نى كۆرۈڭ).



يەتتە بىرلىك (4:4-7)


ئەسىردىن-ئەسىرگە ئىشەنگۈچىلەر بۇ «يەتتە بىرلىك» («بىر تەن، بىر روھ، بىر ئۈمىد، بىر رەب، بىر ئېتىقاد، بىر چۆمۈلدۈرۈلۈش، بىر خۇدائاتا»)نىڭ بۇ خەتنىڭ مېغىزى ئىكەنلىكىگە، خەتنىڭ جەۋھىرى بولغان ئەڭ چوڭقۇر ھەقىقەتلەرنىڭ بۇ «يەتتە بىرلىك» ئىچىگە مۇجەسسەملەشكەنلىكىگە ئىشىنىپ كەلدى. 

بىز مۇشۇ يەردە بۇ ئايەتلەرگە شەرھ قىلماقچى ئەمەسمىز، پەقەت ئۇلاردىكى ئاددىي بىر ئاچقۇچلۇق ھەقىقەتنى كۆرسەتمەكچىمىز ــ بىرلىكلەرنىڭ مەركىزى بولسا «بىر رەب»، دېمەك مەسىھ، ــ ئۇ بولسا بىرلىكلەرنىڭ ئاچقۇچىدۇر، دەپ ئىشىنىمىز: ــ


(i) بىر تەن ــ مەسىھنىڭ تېنى

(ii) بىر روھ ــ مەسىھنىڭ روھى

(iii) بىر ئۈمىد ــ مەسىھنىڭ ئۈمىدى («ئىبرانىيلارغا 2:12، «يەش.» 11:53)

(iv) بىر رەب ــ مەسىھ

(v) بىر ئېتىقاد ــ مەسىھنىڭ ئۆزىنىڭ ئىشەنچ-ئېتىقادى («گال.» 20:2 ۋە ئىزاھاتىنى، شۇنداقلا «گالاتىيالىقلارغا»دىكى «قوشۇمچە سۆز»نى كۆرۈڭ)

(vi) بىر چۆمۈلدۈرۈلۈش ــ مەسىھنىڭ چۆمۈلدۈرۈلۈشى («مار.» 38:10-39، «لۇقا» 49:12-50).

(vii) بىر خۇدائاتا ــ مەسىھنىڭ خۇداسى ھەم ئاتىسى


مۇشۇ يەردە بىز «بىر ئېتىقاد» ۋە «بىر چۆمۈلدۈرۈلۈش» ئۈستىدە توختىلىمىز.



«ئىمان-ئېتىقاد بىردۇر» (گرېك تىلىدا ««بىر ئېتىقاد باردۇر»)

ئېتىقاد شەكىللىنىشى ئۈچۈن ئادەمنىڭ زېھنى نۇرغۇن ھەقىقەتلەرنى قوبۇل قىلىشى كېرەك، ئەلۋەتتە؛ بىراق ئېتىقاد بولسا بۇ ئىشنىڭ ئۆزى ئەمەس؛ ئېتىقاد بولسا ئادەمنىڭ ھەممىگە قادىرنىڭ ھەربىر ئەمرىگە، يوليورۇقى ۋە ۋەدىسىگە قۇچاق ئېچىش ئۈچۈن ئۇنىڭغا پۈتكۈل ۋۇجۇدىنى تاپشۇرۇپ بويسۇنۇشتىن ئىبارەتتۇر. بۇ يەردە ئېيتىلىۋاتقان «بىر ئېتىقاد» بولسا ھەممە ئىشەنگۈچىلەر قوبۇل قىلىدىغان ئەقىدىلەر ئۈزۈندىسى ئەمەس (گەرچە مۇشۇنداق بىر ئۈزۈندە قولايلىق بولسىمۇ)، بەلكى «مەسىھنىڭ ئېتىقادى» ياكى «ئىشەنچ-سادىقلىقى»نى كۆرسىتىدۇ. پاۋلۇس بۇنى خەتتە 12:3دە تىلغا ئالىدۇ: «ئۇنىڭ ئىشەنچ-سادىقلىقى ئارقىلىق بىز جاسارەتكە ھەم خۇدانىڭ ئالدىغا خاتىرجەملىك بىلەن كىرىش ھوقۇقىغا ئىگە بولدۇق». مەسىھنىڭ ئىشەنچ-سادىقلىقى ئارقىلىق، يەنى ئۇنىڭ ئاتىسىنىڭ بارلىق سۆز-كالامىغا مۇتلەق بويسۇنۇپ بېقىنىشى ئارقىلىق بىز قۇتقۇزۇلدۇق؛ ۋە يەنە بۇ ئېتىقادىدا، ــ ئۇنىڭ ئېتىقادىدا، يەنى ئۇنىڭ «ئىشەنچ-سادىقلىقى»دا ھەممىمىز بىرلىككە كەلتۈرۈلىمىز.



«بىر چۆمۈلدۈرۈلۈش»

روسۇل پاۋلۇس بۇ يەردە تىلغا ئالغان «چۆمۈلدۈرۈلۈش» سۇغا چۆمۈلدۈرۈلۈش ئەمەس، ياكى سۇغا چۆمۈلدۈرۈلگەن ئىشەنگۈچىلەرگە ۋەدە قىلىنغان «مۇقەددەس روھقا چۆمۈلدۈرۈلۈش»مۇ ئەمەس؛ ئۇ چوقۇم ئەيسا مەسىھ ئۆزۈمنىڭكى دەپ ئاتىغان ئۇلۇغ چۆمۈلدۈرۈلۈشتۇر؛ مەسىلەن، «لۇقا» 49:12-50: ــ

«مەن يەر يۈزىگە ئوت تاشلاپ تۇتاشتۇرۇشقا كەلدىم ۋە بۇ ئوتنىڭ تۇتىشىشىغا نەقەدەر تەقەززامەن! لېكىن مەن ئالدى بىلەن بىر چۆمۈلدۈرۈش بىلەن چۆمۈلدۈرۈلۈشۈم كېرەك ۋە بۇ چۈمۈلدۈرۈلۈشۈم ئەمەلگە ئاشۇرۇلغۇچە ئىنتايىن قىينىلىمەن!».


شۈبھىسىزكى، بۇ «چۆمۈلدۈرۈلۈش» ئۇنىڭ كرېستكە مىخلىنىپ جاپا تارتىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ. بۇ جاپا «ئادا قىلىنمىغان» بولسا، گۇناھلارنىڭ كەچۈرۈم قىلىنىشى مۇمكىن ئەمەس ئىدى، ھەمدە ئۇ تىلغا ئالغان ئۇلۇغ ئوت ــ مۇقەددەس روھنىڭ ئۇلۇغ ئوتى ــ مۇھەببەتنىڭ، مۇقەددەسلىكنىڭ خۇداغا كۆيۈپ-پىشقان ئوتى يەر يۈزىدىكى ئىنسانلارنىڭ قەلبىگە كېلەلمەيتتى. ئۇ مۇشۇ ئوتنىڭ پۈتكۈل دۇنيادا يېقىلىشىغا تولىمۇ ئىنتىزار بولغان ئىدى. 


ئۇ زادى نېمىگە چۆمۈلدۈرۈلدى دېگەن مەسىلىگە كەلسەك، ئۇ بىزنىڭ گۇناھلىرىمىز ۋە شەرمەندىچىلىكىمىزنى بىر تەرەپ قىلىش ئۈچۈن ئۇ بارلىق گۇناھ، شەرمەندىچىلىك ۋە ئۆلۈملەرگە چۆمۈلدۈرۈلگەنىدى؛ ئۇ بىزنىڭ بارلىق ئۆلۈملىرىمىزنى ئۆز ئۈستىگە ئالغان. ئۇنىڭ «ئۆلۈملىرى» دېگەن سىرلىق سۆز تىلغا ئېلىنغان «يەش.» 9:53نى كۆرۈڭ. «2كور.» 21:5نى كۆرۈڭ: «گۇناھقا ھېچ تونۇش بولمىغان كىشىنى خۇدا بىزنى دەپ گۇناھنىڭ ئۆزى قىلدى؛ مەقسىتى شۇكى، بىزنىڭ ئۇنىڭدا خۇدانىڭ ھەققانىيلىقى بولۇشىمىز ئۈچۈندۇر». بىزنىڭ گۇناھىمىزنى ئۆز ئۈستىگە ئېلىشى ئاتىسىدىن ئايرىلىشتىن ــ يەنى دوزاخقا كىرىشنىڭ ئۆزى ئىدى. كرېستكە مىخلانغاندا ئۇ بارلىق دوزاخلىرىمىزنى ئۆز ئۈستىگە ئالغان. بۇ نېمىدېگەن ئازابلىق، نېمىدېگەن ئاجايىب بىر چۆمۈلدۈرۈلۈش-ھە! نېمىدېگەن زور غەلىبە بۇ-ھە! بۇ بىز ئۈچۈن ئاجايىب بەخت-سائادەتتۇر!


ئەمدى سۇغا چۆمۈلدۈرۈلگەندە نېمە قىلىمىز؟ بۇ پاۋلۇس «رىم.» 3:6دە دېگىنىدەك «مەسىھ ئەيساغا كىرىشكە چۆمۈلدۈرۈلگەن بولساق، ئۇنىڭ ئۆلۈمى ئىچىگە چۆمۈلدۈرۈلگەن» بولىمىز ئەمەسمۇ؟ بۇ چۆمۈلدۈرۈلۈشتە، بەدىنىمىزنىڭ تولۇق سۇغا غەرق قىلىنىشىغا رازىمىز؛ بىراق بۇ ئىشنىڭ تېگىدە خۇدا ئۆز روھى ئارقىلىق «ماڭا مەسىھنىڭ ئۆلۈمىدىن، ئۇنىڭ ئۇلۇغ چۆمۈلدۈرۈلۈشىدىن نېسىۋە بەرگەيسەن» دېگەن جىددىي ئىلتىجايىمىز بار ئەمەسمۇ؟ («1پېت.» 18:3-22) ــ تىلىكىمىز، خۇدانىڭ روھىمىزنى مەسىھنىڭ ئۆلۈمىگە ۋە ئۇنىڭدىكى بارلىق مۇۋەپپەقىيەتلەرگە چۆمدۈرۈپ بېرىش، بىزنى پۈتۈنلەي يېڭى ئادەم قىلىپ يارىتىشىدىن ئىبارەتتۇر. مانا ھەممىمىزگە كېرەك بولغان ئۇلۇغ چۆمۈلدۈرۈلۈش ــ مۇقەددەس كىتابتىكى باشقا يەرلەردە ئۇ «روھقا چۆمۈلدۈرۈلۈش»، «مۇقەددەس روھقا چۆمۈلدۈرۈلۈش» دەپ ئاتىلىدۇ؛ بۇ ئىش مەسىھنىڭ ئۆزىنىڭ چۆمۈلدۈرۈلۈشى ئارقىلىق ۋۇجۇدقا كېلىدۇ.


«بىر چۆمۈلدۈرۈلۈش» بار ــ ئۇ بولسىمۇ مەسىھنىڭ چۆمۈلدۈرۈلۈشىدۇر.