تەۋرات 35-قىسىم


«ھاباككۇك»نىڭ تەپسىرى


(ھاباككۇك پەيغەمبەرنىڭ كىتابى)



كىرىش سۆز


پەيغەمبەر ئۆزى


ھاباككۇك پەيغەمبەرنىڭ قايسى جەمەتتىن بولغانلىقى ياكى ئۇنىڭ ئارقا كۆرۈنۈشىدىن خەۋىرىمىز يوق. ئۇ كىتابىدا ئۆزىنى تونۇشتۇرۇشىدىن قارىغاندا، مەزكۇر بېشارەتنى قوبۇل قىلغان ۋاقىتتا، ئۇنىڭ پەيغەمبەرلىك سالاھىيىتى ئاللىقاچان ئېتىراپ قىلىنغان. ئۇنىڭ ئىسمى «قۇچاقلاش» دېگەن مەنىدە.



كىتابنىڭ يېزىلغان ۋاقتى


ئۇنىڭ كىتابى بويىچە، «بابىل» كەلگۈسىدە مەيدانغا چىقىپ، بۈيۈك بىر ئىمپېرىيە بولىدۇ ۋە بۇ ئىش ئىنتايىن ھەيران قالارلىق دەپ قارىلىدۇ. شۇڭا بۇ بېشارەت شۇ ۋەقەدىن ئىلگىرى يېزىلغان بولۇشى كېرەك ــ بولمىسا كىم ئۇنى «بېشارەت» دەپ قارايدۇ؟! شۇنىڭ بىلەن خۇلاسىگە كېلىمىزكى، كىتاب بابىلنىڭ «چوڭ بۆسۈش»ى، يەنى ئۇلارنىڭ ئاسۇرىيە پايتەختى نىنەۋەنى مىلادىيەدىن ئىلگىرىكى 612-يىلى ۋەيران قىلىشتىن ئىلگىرىكى مەلۇم بىر ۋاقىتتا يېزىلغان. ئۇنىڭ ئوقۇرمەنلەرگە: «بۇ ئىش سىلەرنىڭ كۈنلىرىڭلاردا بولىدۇ» دېگىنىدىن قارىغاندا، ئۇنىڭ بېشارىتى مىلادىيەدىن ئىلگىرىكى 612-يىلىدىن ئاۋۋالقى بىر دەۋر ئىچىدە يېزىلغان بولۇشى كېرەك ــ دېمەك، مىلادىيەدىن ئىلگىرىكى 640-612-يىللىرى ئارىلىقىدا، يوسىيا پادىشاھ يەھۇدانىڭ تەختىگە ئولتۇرغان ۋاقتىدا يېزىلغان.



كىتابنىڭ تارىخىي ئارقا كۆرۈنۈشى ۋە تېمىسى

ھەربىر پەيغەمبەرنىڭ كىتابىنىڭ ئۆز ئالاھىدىلىكى بار، بولۇپمۇ ھاباككۇكنىڭ شۇنداق ــ چۈنكى ئۇ ئەلگە ياكى پۇقرالارغا بېشارەتلەر بەرمەي، پەقەت يالغۇز خۇداغا سۆز قىلىدۇ، ئاندىن ئۇنىڭدىن جاۋاب ئالىدۇ. پۈتۈن كىتاب پەقەت ئۇنىڭ خۇدانىڭ ئۆزى بىلەن بولغان سۆھبەتلىرىنىڭ خاتىرىسى، خالاس. ئۇنىڭ كۆڭۈل قويغىنى مەلۇم بىر خەۋەرنى قانداق يەتكۈزۈش ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى ئىچ-باغرىنى ئازابلىغان سوئاللارنى قانداق ھەل قىلىشتىن ئىبارەت بولغان. خۇدانىڭ كۆرسەتمىسى بىلەن ئۇ كېيىنكى دەۋرلەرنىڭ بەختى ئۈچۈن بۇ «سۆھبەتلەر»نى خاتىرىلەيدۇ. 


يۇقىرىقى بايقىشىمىز بويىچە، ھاباككۇك يوسىيا پادىشاھ يەھۇدانىڭ تەختىگە ئولتۇرغان ۋاقىتتا بېشارەتلەرنى بەردى. ئىسرائىلنىڭ پۈتۈن تارىخى بويىچە يوسىيا بەلكىم ئۇلارنىڭ ئەڭ ئادىل، لىللا ۋە ئىخلاسمەن پادىشاھلىرىدىن بىرى بولغان. تەختكە ئولتۇرغاندىن كېيىن ئۇ مۇقەددەس ئىبادەتخانىدىن بارلىق بۇتپەرەسلىككە ئائىت نەرسىلەرنى چىقىرىۋېتىپ، بارلىق بۇتخانىلارنى ۋە تاپقان بۇتلارنى بۇزغان، بارلىق جادۇگەرلەرنى، پالچىلار ۋە شۇنىڭدەك جىن-شەيتانلارنى ئىزدىگەنلەرنى زېمىندىن قوغلىۋەتكەن ۋە شۇنىڭدەك كۆپ ئىسلاھاتلارنى يولغا قويغانىدى. ئۇ ئادالەتنى ئېلىپ بارىدىغان سىياسەتلەرنى ئىزچىل ھالدا يۈرگۈزگەنىدى. بىراق ھاباككۇكنىڭ دېگەنلىرىدىن كۆرىمىزكى، كۆپ ئەمىر-ۋەزىرلەرنىڭ ئارزۇ-نىيەتلىرى يوسىيا پادىشاھنىڭ ئادالەتنى ياقلاش تەشنالىقى بىلەن بىردەك ئەمەس ئىدى. ھاباككۇكنىڭ دېيىشىچە، ئۇ مەيلى قايسى تەرەپكە قارىمىسۇن، ئۇ شۇ يەردە زۇلۇم-زورلۇق، جازانىخورلۇق، بۇلاڭچىلىق ۋە ئاچكۆزلۈكنى كۆردى. ئومۇمىي جەھەتتىن ئېيتقاندا، خەلق راھەت-پاراغەتلىك تۇرمۇشنى ئۆتكۈزگەن، بىراق ھەقىقىي «ئىسلاھات» بولمىغان، خەقلەر ھەرخىل ھارام يوللار بىلەن بېيىۋاتاتتى. ھاباككۇك ئادالەت ۋە ھەققانىيلىقنى ناھايىتى ئەتىۋارلايدىغان كىشى بولۇپ، خۇدانىڭ پاك-مۇقەددەسلىكى ۋە ھەققانىيلىقى ئۇنىڭ كۆڭلىدىن چوڭقۇر ئورۇن ئالغان. ھەر تەرەپتە بولغان رەزىللىكنى كۆرگىنىدە، ئۇنىڭ «خەلقىم گۇناھلىرىدىن ۋاز كەچسۇن، توۋا قىلسۇن» دېگەندەك دۇئالىرى خۇداغا ئاڭلانمىغاندەك قىلاتتى. دەل بۇنىڭ ئەكسىچە، دۇئا-نىدا قىلغانسېرى، ئىشلار تېخىمۇ يامانلىشىپ كەتكەنىدى. ئۇ: ــ 


«سەن نېمىشقا ماڭا قەبىھلىكنى كۆرگۈزىسەن،

نېمىشقا جاپا-زۇلۇمغا قاراپ تۇرىسەن؟

چۈنكى بۇلاڭچىلىق ھەم زۇلۇم-زوراۋانلىق يۈز ئالدىمدىدۇر؛

جەڭگى-جېدەللەر بار، دەۋالار كۆپەيمەكتە» ــ دەپ پەرياد كۆتۈردى (3:1). ئۇ خۇدانىڭ مېھرىبانلىقىغا ئىشەنگەن، ۋىجدانى سەزگۈر بولغان كۆپ ئادەملەرگە ئوخشاش، خۇدانىڭ مۇشۇنداق رەزىللىكلەرگە يول قويۇشى ئۇنىڭ كاللىسىدىن قەتئىي ئۆتمەيتتى.

ئۇنىڭ خۇداغا بولغان نىداسى بىر جاۋابقا ئېرىشىدۇ ــ بىراق بۇ ئۇ كۈتكەن ياكى ئۈمىد باغلىغان جاۋاب ئەمەس ئىدى. چۈنكى خۇدا ئۇنىڭغا كالدىيلەرنىڭ نەزەرسىز بىر خەلقتىن ھەيۋەتلىك بىر دۆلەت-ئىمپېرىيە بولۇشقا كۆتۈرۈلىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ. ئۇ ئۆز ۋەتەنداشلىرىنىڭ رەزىللىكلىرى تۈپەيلىدىن، كالدىيلەرنىڭ رەھىمسىزلىك بىلەن ئىسرائىلنى بۇلاڭ-تالاڭ قىلىشقا، شۇنداقلا خۇدانىڭ جازالىشىنى ئېلىپ بېرىشقا كېلىدىغانلىقىنى كۆرىدۇ (ھاباككۇك: «خۇدانىڭ سۆزىنى كۆردۈم» دەيدۇ. ھەممىسى بەلكىم ئۇنىڭغا «غايىبانە ئالامەت» ياكى «ئالامەت كۆرۈنۈش» شەكلىدە كۆرۈنگەن).


خۇدانىڭ بۇ جاۋابى ئۇنىڭ كۆڭلىدىكى چىگىشلەرنى تېخىمۇ ئېغىر قىلىۋەتتى. چۈنكى كالدىيلەر (ئالامەت كۆرۈنۈشتە ئۇنىڭغا كۆرسىتىلگىنى بويىچە) رەھىمسىز، بۇتپەرەس، ئېيتقۇسىز دەرىجىدە باغرى تاش ۋە ئادەمخور تويماس بىر خەلق ئىدى. ئۇلار ئۇرۇش قىلىشتىن، باشقا ئەللەرنى بەربات قىلىشتىن، ئەسىرلىرىنى خارلاشتىن ھۇزۇر ئالىدىغان خەلقتۇر. ھەممىدىن يامىنى شۇكى، ئۇلار بۇ ئىشلارنىڭ ھەممىسىنى بەلكىم ئۆزلىرىنىڭ كۈچ-قۇدرىتىدىن كەلگەن دەپ، ئۆز كۈچ-قۇدرىتىنى بىر «ئىلاھ»قا ئايلاندۇرۇشى مۇمكىن ئىدى. ئۇلارنىڭ ئۆزلىرى ياسىغان بىر «ئىلاھ»ى بولغاندىن كېيىن، بۇ «ئىلاھ» ئۇلارغا چۈشۈرگەن ئەمرلەر ۋە كۆرسەتمىلەر دەرۋەقە ئۇلارنىڭ شەخسىي ئارزۇ-ھەۋەسلىرىگە ئىنتايىن ماس كېلەتتى! كالدىيلەرنىڭ رەزىللىكى شۇ دەرىجىگە يەتكەنكى، ھەتتا ئۇلارنىڭ ئالدىدا ھاباككۇكنىڭ رەزىل خەلقىمۇ «ئادىل» كۆرۈنگەن ئەمەسمىدى؟


ھاباككۇك ئۆز خەلقىمدە ئادالەت يوق، دەپ دەرد ئېيتىدۇ؛ بىراق خۇدا ئۆزى كالدىيلەر توغرۇلۇق: «ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ دېگىنىنى ھېساب قىلىدۇ» دەيدۇ (7:1). دېمەك، ئۇلار نېمىنىڭ توغرا، نېمىنىڭ يامان ئىكەنلىكىنى ئۆزلىرى بېكىتىدۇ، ئۇلار خۇدادىن ھېچ قورقماي، نېمە خالىسام شۇنداق قىلىمەن دەيدىغانلار. خۇدا قانداقمۇ مۇشۇنداق بىر يات ئەلنى ئۆز خەلقىنى جازالاشقا ئىشلەتىسۇن؟ كالدىيلەر ئىسرائىلنى پارە-پارە قىلىۋەتسە، تېخىمۇ تەكەببۇرلىشىپ، «بىزنىڭ ئىلاھىمىز پەرۋەردىگاردىن كۈچلۈك!» دەپ، ئىسرائىلنىڭ خۇداسىغا تېخىمۇ كۇپۇرلۇق قىلىدىغان بولمامدۇ؟ كالدىيلەر «خۇدانىڭ خەلقىنى» بىتچىت قىلسا، ئۇلارنىڭ دەھشەتلىك، تەكەببۇر كۆز-قارىشىنى ھەرقايسى ئەل-مىللەتلەر ئالدىدا تېخىمۇ تەستىقلىغان بولمامدۇ؟


«سېنىڭ كۆزۈڭ شۇنچە غۇبارسىز ئىدىكى،

رەزىللىككە قاراپ تۇرمايتتىڭ؛

ئەمدى نېمىشقا سەن مۇناپىقلىق قىلغانلارغا قاراپ تۇرىسەن،

رەزىللەر ئۆزىدىن ئادىل بولغان كىشىنى يۇتۇۋالغىنىدا، نېمىشقا سۈكۈت قىلىسەن؟» (13:1).


بۇ سۆز كىتابنىڭ بۈيۈك سوئالىدۇر. داد-پەريادى بار كۆپ كىشىلەر دادلىرىنى تۆككەندىن كېيىن، خۇدادىن ھېچقانداق جاۋاب كۈتمەيدۇ. بىراق ھاباككۇك دەردلىرىنى تۆككەندىن كېيىن خۇدانىڭ جاۋابىنى سەۋر-تاقەت بىلەن كۈتۈشكە بەل باغلىدى. ئۇ خۇداغا قاراپ كۈتىۋىدى، ئۇنىڭ سوئالىغا جاۋاب كەلدى. جاۋاب ئۈچ تەرەپلىك بولۇپ، كىتابنىڭ ئاخىرقى قىسمىنى ئىگىلەيدۇ. جاۋاب بىزگە ھاياتىمىزدا باشنى قاتۇرىدىغان، ھەتتا ھاياتىمىزنى پاراكەندە قىلىدىغان مەسىلىلەرگە يۈزلىنىشىمىز ئۈچۈن ياردەم بېرىدىغان، ئىنساننى يورۇتىدىغان ئۆلمەس ھەقىقەتلەرنى تەمىنلەيدۇ. ھەممىدىن مۇھىمى: «ھەققانىي ئادەم ئۆز ئېتىقاد-سادىقلىقى بىلەن ھايات ياشايدۇ».

بۇ ئىشلار ۋە بەزى ئايەتلەر ئۈستىدە، جۈملىدىن بابىللىقلارنىڭ ۋە باشقىلارنىڭ تارىخىي تەپسىلاتلىرى ئۈستىدىمۇ «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە بىز يەنە توختىلىمىز.

تەرجىمىمىزدە بىز تەۋراتشۇناسلارنىڭ تەتقىقلىرىدىن، بولۇپمۇ يەھۇدى ئالىم دوكتور ئارنولد فرۇختېنبائۇم، ئامېرىكىلىق ئالىم پروفېسسور داۋۇت بەيكەر ۋە ئەنگىليىلىك ئالىم داۋۇت پرىئورلارنىڭ ئەسەرلىرىدىن پايدىلاندۇق.


مەزمۇن: ـ


1-باب، 1-4 ئايەت: ــ ھاباككۇكنىڭ داد-پەريادلىرى

1-باب، 5-11 ئايەت: ــ خۇدانىڭ جاۋابى ــ «بابىللىق تاجاۋۇزلۇقى»

1-باب، 12-ئايەتتىن 2-باب 1-ئايەتكىچە ھاباككۇكنىڭ ئىككىنچى داد-پەريادى ھەم قارارى

2-باب، 2-20 ئايەت: ــ خۇدانىڭ ئىككىنچى جاۋابى ــ «بابىلنىڭ نابۇت بولغانلىقى»

3-باب ــ (كۈي شەكلىدە) ھاباككۇكنىڭ دۇئاسى ۋە ئاخىرقى زامانلار توغرۇلۇق بېشارىتى




••••••••



قوشۇمچە سۆز

مۇھىم ساۋاتلار ۋە بەزى ئايەتلەر توغرۇلۇق شەرھلەر



1-باب، 3-ئايەت ئۈستىدە

 «سەن نېمىشقا ماڭا قەبىھلىكنى كۆرگۈزىسەن،

نېمىشقا جاپا-زۇلۇمغا قاراپ تۇرىسەن؟

چۈنكى بۇلاڭچىلىق، زۇلۇم-زوراۋانلىق كۆز ئالدىمدىدۇر؛

جەڭگى-جېدەللەر بار،

دەۋالار كۆپەيمەكتە»


خۇدا ھاباككۇكقا «كۆرگۈزگەن» ئازابلىق ئىشلار كەمبەغەللىكنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ. يوسىيانىڭ پادىشاھلىقى ئاستىدا ئومۇمىي ئىقتىسادىي ئەھۋال يامان ئەمەس بولغان، بىراق زۇلۇم-زورلۇقلار تۈپەيلىدىن پۇقرالاردا ھېچ خاتىرجەملىك بولمىغان. ھاباككۇك دېگەن «زۇلۇم-زوراۋانلىق»، باشقىلارنى بوزەك قىلىشلار پەقەت بايلاردىنلا بولمىغان ــ ئۇ قايسىلا تەرەپكە قارىسا زوراۋانلىقنى كۆرىدۇ.

كۆپلىگەن ئادەملەردە مۇنداق چوڭ بىر خام خىيال بار: «پەقەتلا كۆپرەك پۇلىمىز بار بولسا،... »، ياكى «پەقەت ئۆز ئىشلىرىمىزنى ئۆزىمىز باشقۇرغان بولساقلا...» ياكى «پەقەت ئۈستىمىزدە لىللا ئىنسانپەرۋەر بىر ھاكىم بولغان بولسا، توققۇزىمىز تەل بولاتتى،... » دېگەندەك. ھاباككۇكنىڭ دەۋرىدىكىلەر تولىمۇ دۇرۇس پادىشاھ يوسىيانىڭ قول ئاستىدا ياشىغان؛ بىراق ھەتتا يوسىيادەك شۇنداق دۇرۇس بىر پادىشاھمۇ بىرنەچچە ئەسىرلەردىن بۇيان يۈرگۈزۈلۈپ كەلگەن چىرىكلىكنى ئۆزگەرتەلمەيتتى. ئەگەر خۇدا پۈتۈن خەلق ئارىسىدا ھۆرمەتلەنمىگەن ياكى تونۇلمىغان بولسا، چىرىكلىشىش، بىر-بىرىگە بولغان ھەسەتخورلۇق ۋە جېدەل-ماجىرالار ئەڭ ياخشى «سىياسەتلەر» ياكى «تەشكىللەش پىلانلىرى» ئارقىلىقمۇ ھەرگىز ھەل بولمايدۇ. غەربىي دۆلەتلەرگىمۇ ئىچكى جېدەل-ماجىرالار، بىر-بىرىگە ئەرز-شىكايەت قىلىش قاتارلىقلار لەنەتتەك چۈشكەنىدى؛ ئۇلار بايدەك كۆرۈنسىمۇ، خەلق خۇدانى تاشلىغانلىقى تۈپەيلىدىن ھەربىرى تەئەللۇقاتلىرىدا «ئۆز خوشنىسى بىلەن بەسلىشىش»نىڭ توختاۋسىز ئېغىر بېسىمى ئاستىدا ياشىماقتا.


بابىللىقلار توغرۇلۇق

خۇدانىڭ بابىللىقلار توغرۇلۇق سۆزى (1-باب، 5-6-ئايەت): ــ 

«ئەللەر ئارىسىدا بولىدىغان بىر ئىشنى كۆرۈپ بېقىڭلار، ئوبدان قاراڭلار، ھەيرانۇھەس قېلىڭلار!

چۈنكى سىلەرنىڭ دەۋرىڭلەردە بىر ئىش قىلىمەنكى،

بىرسى سىلەرگە بايان قىلغان تەغدىردىمۇ سىلەر ئىشەنمەيتتىڭلار.

چۈنكى مانا، مەن ھېلىقى مىجەزى ئوسال ھەم ئالدىراقسان ئەل كالدىيلەرنى ئورنىدىن تۇرغۇزىمەن؛

ئەسلى ئۆزىگە تەۋە ئەمەس ماكانلارنى ئىگىلەش ئۈچۈن،

ئۇلار يەر يۈزىنىڭ كەڭرى جايلىرىنى بېسىپ ماڭىدۇ...»

كالدىيلەرنىڭ تۇيۇقسىز مەيدانغا چىقىپ ئۈستۈنلۈككە ئېرىشىشى دەرۋەقە جاھاننى زىلزىلىگە سالىدىغان بىر ئىش بولدى. ئەنگلىيىلىك تارىخشۇناس روبەرتسون مۇنداق سۆزلەر بىلەن بۇنى تەسۋىرلەيدۇ: ــ

««كالدىيە» تىگرىس ھەم ئەفرات دەريالىرىنىڭ بويلىرىغا، پارس قولتۇقى ۋە بابىلنىڭ ئەڭ جەنۇبىي شەھەرلىرى ئوتتۇرىسىغا جايلاشقان بىر كىچىك دۆلەت ئىدى... زەيلىك، سازلىق ۋە كۆللۈكلىرى كۆپ، يېزا-بازارلىرى ئاز بىر رايون ئىدى. ئۇنىڭ ئاھالىسى بېلىقچىلىق، ئوۋچىلىق، كىچىك كۆلەملىك دېھقانچىلىق ھەم چارۋىچىلىققا تايىنىپ جان باقىدىغان بىر خەلق ئىدى. رايون بىرنەچچە «قەبىلىلىك» دائىرىلەرگە بۆلۈنگەنىدى. خەلقلەر تەشكىلچانلىقى ناھايىتى ئاجىز بولغان، شۇنداقتىمۇ بىر-بىرىدىن قاتتىق مۇستەقىل تۇرىدىغان قەبىلە توپلىرى بولۇپ ياشىغان. ئۇلار «شەھەردىكىلەر»گە ئۆچ بولۇپ، شىمالدىكى بابىلغا ياكى نىنەۋەدەك كۈچلۈك شەھەرلەرگە ھېچ بېقىنىپ باقمىغان… 

«تەشكىللىكلىكى ناھايىتى ئاجىز قەبىلە توپلىرى» بولغان بۇ خەلقنىڭ يىگىرمە يىل ئىچىدە دۇنيادىكى ئەڭ كۈچلۈك ئىمپېرىيە بولۇشى تارىختىكى ئەڭ چوڭ سىرلارنىڭ بىرىدۇر... مىلادىيەدىن ئىلگىرىكى 614-يىلىدىن باشلاپ... كالدىيلەر ئادەمنى ھەيران قالدۇرارلىق سۈرئەت بىلەن ماڭدى؛ ئۇلار بابىلىيەگە ھۆكۈمران بولۇپ، ئاندىن ئاسۇرىيە، سۇرىيە، پەلەستىن ۋە مىسىرنى ئىگىلىۋالغان (كالدىيلەر بابىلنى ئىگىلىۋالغاندىن كېيىن ئۆزلىرىنى «بابىل» دەپ ئاتىغان). بۇ ئىشلاردىن ئىلگىرى ھەتتا ئۇلارنىڭ مەۋجۇتلۇقىمۇ نامەلۇم دېگۈدەك ئىدى».

كالدىيلەر (يەنى «بابىللىقلار»)نىڭ «ۋەيرانچىلىق سىياسىتى» بار ئىدى ــ ئۇلار دۈشمەنلىرىنىڭكىدىن بۇلاپ كېتەلمەيدىغان ياكى نەق مەيداندا ئىشلىتەلمەيدىغان نەرسىلەر بولسىلا ئۇلارنى كۆيدۈرۈۋېتەتتى ياكى ۋەيران قىلاتتى. ئۆزلىرىدىن ئىلگىرى كۈچلۈك بولغان ئاسۇرىيەلىكلەرگە ئوخشاش، ئۇلار زۇلۇم-زوراۋانلىقنى بىر ئىلاھقا ئايلاندۇرغان.



1-باب، 12-ئايەت ئۈستىدە

«سەن ئەزەلدىن بار بولغۇچى ئەمەسمۇ، ئى پەرۋەردىگار خۇدايىم، مېنىڭ مۇقەددەس بولغۇچىم؟ 

ــ بىز ئۆلمەيمىز، ئى پەرۋەردىگار؛

 سەن ئۇنى جازايىڭنى بەجا كەلتۈرۈش ئۈچۈن بېكىتكەنسەن؛

سەن، ئى قورام تاش بولغۇچى، ئۇنى بىزگە تەربىيە بېرىپ تۈزىتىشكە بەلگىلىگەنسەن».


ھاباككۇك كالدىيلەر توغرىسىدىكى ۋەھىينى قوبۇل قىلغاندا قاتتىق چۆچۈپ، زور ۋەھىمە باسقان. بىراق ئىنجىلدا ئېيتىلغاندەك: «تەۋرەتكىلى بولىدىغان نەرسىلەر يەنى يارىتىلغان نەرسىلەر تەۋرىتىلىپ يوقالغاندا، تەۋرەتكىلى بولمايدىغان نەرسىلەر قالىدۇ». ھاباككۇك دەرۋەقە تەۋرىتىلدى، بىراق ئۇنىڭ ئۆلمەس ئىمان-ئېتىقادى تەۋرەنمىدى. ۋەھىي-بېشارەت ئۇنىڭ جېنىغا قاتتىق تەگكەن بولسىمۇ، ئۇ كۆڭلىدە «قورام تاش» بولغۇچى خۇدانى چىڭ سېغىنىپ، ئۆزى بىلىپ يەتكەن، ھېچكىم رەددىيە قايتۇرالمايدىغان ھەقىقەتنى جاكارلايدۇ (12-ئايەت). دەرۋەقە بابىللىقلار ئازغىنا بىر ۋاقىت ئىچىدە زور بىر كۈچ بولۇپ دۇنيانى زىلزىلگە كەلتۈرگىنى بىلەن، خۇدا بەرىبىر ئەزەلدىن ھەممىنىڭ ئىگىسى بولۇپ كەلگەن. ئۇنىڭ ئۆزى پاك-مۇقەددەسلىكتۇر ۋە ئۇ ئۆزگەرمەستۇر. دەرۋەقە ئۇ بىر تەرەپتىن خۇدانىڭ «ئۇنى (بابىللىقلارنى) جازايىڭنى بەجا كەلتۈرۈش ئۈچۈن بېكىتكەن» دېگىنىنى قوبۇل قىلىدۇ. بىراق ئۇ يەنىلا: «خۇدا پاك-مۇقەددەس تۇرۇپ، بابىللىقلارنىڭ كۈچىيىپ ئوپئوچۇق قىلغان رەزىللىكلىرىگە قاراپ تۇرىۋاتىدۇ» دېگەننى ئويلاپ چىدىيالمايدۇ، شۇڭا ئۇ 13-ئايەتتىكى سۆزنى قىلىدۇ: ــ



13-ئايەت ئۈستىدە

«سېنىڭ كۆزۈڭ شۇنچە غۇبارسىز ئىدىكى،

رەزىللىككە قاراپ تۇرمايتتىڭ؛

ئەمدى نېمىشقا سەن مۇناپىقلىق قىلغانلارغا قاراپ تۇرىسەن،

رەزىللەر ئۆزىدىن ئادىل بولغان كىشىنى يۇتۇۋالغىنىدا، نېمىشقا سۈكۈت قىلىسەن؟»


ئەمەلىيەتتە بولسا خۇدا ھېچكىم بىلىپ يېتەلمەيدىغان دەرىجىدە رەزىللىك ئۈستىگە سەپسېلىپ قارىيالايدۇ ھەم ئۇنىڭغا قارايدۇ. ئۇ ئۇنىڭ دەھشەت تەگلىرىگە قارىيالايدۇ ۋە ھەتتا ئۇنىڭدا ھەرگىز ئېچىلمايدىغان نەرسىلەرنىمۇ كۆرەلەيدۇ. ئۇنىڭ شۇنداق قىلالايدىغانلىقىنى، شۇنىڭدەك شۇ رەزىل بولغۇچىنى نېمىشقا دەرھال يوقاتمايدىغانلىقىنى بىز پەقەت ئىنجىل سەھىپىلىرىنى ئوقۇغاندىلا چۈشىنەلەيدىغان بولدۇق. ئەمەلىيەتتە بولسا ھەرقايسىمىزدا رەزىللىك تېپىلماسمۇ؟ مەسىھ ئەيسا بىر چاغدا ئۆز مۇرىتلىرىغا مۇنداق سۆز قىلدى: ــ «سىلەر رەزىل نىيەتلىك بولغان تەقدىردىمۇ، پەرزەنتلىرىڭلارغا ياخشى نەرسىلەرنى بېرىشنى بىلگەن يەردە، ئەرشتىكى ئاتاڭلار تىلىگەنلەرگە مۇقەددەس روھىنى ئىلتىپات قىلماسمۇ؟». مەسىھنىڭ مۇشۇ مۇخلىسلىرى توۋا قىلغان، ئەيساغا ئىشىنىشكە باشلىغان بولسىمۇ، ئۇلاردا يەنىلا رەزىللىك قالدى. خۇداغا شۇكرى، مەسىھنىڭ نىجاتىدىن ئاتا قىلىنغان مۇقەددەس روھنىڭ قۇدرىتى بىلەن ئادەم ئۆز رەزىللىكىدىن قۇتۇلىدىغان بولىدۇ. بىراق ھەممىمىز ئەينى ئەھۋالىمىزدا روسۇل پاۋلۇس دېگەندەك بولىمىز: «ئادەملەرنىڭ ھەممىسى گۇناھ سادىر قىلىپ، خۇدانىڭ ئۇلۇغلۇقىغا يېتەلمەي، ئۇنىڭدىن مەھرۇم بولدى» («رىم.» 23:3). ئۆزىدە گۇناھ بولغان ھەرقانداق ئادەمنىڭ يەر يۈزىدە تىرىك تۇرغانلىقىنىڭ ئۆزى خۇدانىڭ مېھرى-شەپقىتىنىڭ كۈندىلىك بىر مۆجىزىسىدۇر. بۇ مۆجىزىنى پەقەت ئۇنىڭ «ھېچكىمنىڭ ھالاك بولۇشىنى خالىماي، بەلكى ... بارلىق ئىنساننىڭ توۋا قىلىشىغا كىرىشىنى خالايدىغان» غايەت زور مۇھەببىتى بىلەن چۈشەندۈرگىلى بولىدۇ («2پېت.» 9:3). ئۇ بۇ مۇھەببىتى بىلەن «ئاسمان-زېمىندىكى بارلىق مەۋجۇداتنى ئۆزى بىلەن ياراشتۇرۇش ئۈچۈن» («كول.» 18:1)، دەل ئۆزىنىڭ «كالام»ى بولغان ئەيسا مەسىھنى گۇناھلار ئۈچۈن قۇربانلىق سۈپىتىدە بەردى. بۇ قۇربانلىقنىڭ نەتىجىسى بولسا ھەرقايسى توۋا قىلغان ئىشەنگۈچىنى ئۆزىنى ۋەيران قىلىۋاتقان گۇناھتىن ئايرىشتىن ئىبارەتتۇر.


ھاباككۇك جاۋابنى كۈتۈشكە بەل باغلايدۇ. ئۇ ھەتتا ئۆزىنى داد-پەريادىم تۈپەيلىدىن خۇدانىڭ ئەيىبلىشىگە ياكى جازالىشىغا ئۇچرىشىم مۇمكىن دەپ بىلسىمۇ، يەنىلا سوئال قويۇشقا جۈرئەت قىلىدۇ. ئۇ دەرۋەقە «خۇدا ئۈچۈن ئۆزىدىن كەچكەن» ئادەم ــ مەڭگۈلۈك ھەقىقەتنى قوغلاشنىڭ ئۇلۇغ يولىدا ئۆز نىجاتىغا ياكى بىخەتەرلىكىگە پەرۋا قىلمىغان ئادەم. خۇدا بىزگە ھەربىر دەۋردە شۇنداق ئادەملەرنى بەرسۇن!



1:2 قاتارلىقلار توغرۇلۇق: ــ


ئۇ مۇنداق بايان قىلىدۇ (1:2): ــ

«ئەمدى مەن ئۆز كۆزىتىمدە تۇرىۋېرىمەن، 

ئۆزۈمنى مۇنار ئۈستىدە دەس تىكلەيمەن،

ئۇنىڭ ماڭا نېمە دەيدىغانلىقىنى،

شۇنىڭدەك ئۆزۈم بۇ داد-پەريادىم توغرۇلۇق قانداق تېگىشلىك جاۋاب تېپىشىم كېرەكلىكىنى بىلىشنى كۈتۈپ تۇرىمەن».


كۆزەتچىنىڭ تۇرمۇشى يالغۇزلۇق تۇرمۇشىدۇر. ئۇ تۇرمۇشتىكى ئادەتتىكى ئىشلاردىن ئايرىلىپ، «مۇنار ئۈستىدىكى» غېرىبانە ۋەزىپىگە چىقىشى كېرەك. بۇ ۋەزىپە ئىنساندىن سەۋر-تاقەت، ئىخلاس، ئەستايىدىللىق ۋە پىداكارلىق تەلەپ قىلىدۇ. جاھاندىكى ۋەزىيەتنى، خەلقىنىڭ ئەھۋالىنى چۈشىنىشى ئۈچۈن ئۇ ئۆز تۇرمۇشىغا ئائىت ئىشلار ۋە مەسىلىلەرنىڭ دائىرىسىدىن يىراقنى كۆرۈشى كېرەك. شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇ ھەقىقەتنىڭ ئۆز ۋۇجۇدىغا سوقىدىغان ھەرقانداق تەسىرىگە، شۇنداقلا ئۇنىڭ ئۆزىنى نەگە ئاپىرىپ قويۇشىدىن قەتئىينەزەر ئۆزىگە بولغان نەتىجىگە تەييار تۇرىدىغان ئادەم بولۇشى كېرەك. مۇشۇنداق بىر ئادەم بالىسىغا خۇدا جاۋاب بېرىدۇ. ھاباككۇك قوبۇل قىلغان جاۋاب پەقەت ئۆزى ئۈچۈنلا كەلگەن ئەمەس. ئۇنى بۇ خەۋەرنى باشقىلارغا يەتكۈزىدىغانلار ئۈچۈنمۇ ئايان قىلىپ يېزىشى كېرەك. خەۋەرنى قوبۇل قىلغان كىشىلەر بىر ئەگرى-توقاي دۇنيادا خۇداغا ئىتائەت قىلىدىغان يولدا چىداملىق بىلەن يۈگۈرەلەيدىغان بولىدۇ: ــ


(3-2:2) «ھەم پەرۋەردىگار جاۋابەن ماڭا مۇنداق دېدى: ــ

«ئوقۇغانلار يۈگۈرسۇن ئۈچۈن،

بۇ كۆرۈنگەن ئالامەتنى يېزىۋال؛

ئۇنى تاختايلار ئۈستىگە ئېنىق ئويۇپ چىق؛

چۈنكى بۇ كۆرۈنگەن ئالامەت كەلگۈسىدىكى بېكىتىلگەن بىر ۋاقىت ئۈچۈن،

ئۇ ئادەملەرگە ئاخىرەتنى تەلپۈندۈرىدۇ،

ئۇ يالغان گەپ قىلمايدۇ؛

ئۇزۇنغىچە كەلمەي قالسىمۇ، ئۇنى كۈتكىن؛

چۈنكى ئۇ جەزمەن يېتىپ كېلىدۇ، ھېچ كېچىكمەيدۇ»».


تەرجىمىگە ئىزاھاتلىغىنىمىزدەك، سۆزمۇسۆز ئېيتقاندا: «ئۇ ئادەملەرگە ئاخىرەتنى تەلپۈندۈرىدۇ» دېگەن ئىبارە: «ئۇ ئاخىرەتكە قاراپ ھاسىراپ نەپەس ئالىدۇ» دەپ ئىپادىلىنىدۇ.


«كۆرۈنگەن ئالامەت كەلگۈسىدىكى بېكىتىلگەن بىر ۋاقىت ئۈچۈن» ــ ئاموس پەيغەمبەر خۇدانىڭ غەزىپىنىڭ ئىسرائىلغا چۈشۈرىدىغان ئاپەتلىرى توغرۇلۇق ئىككى «ئالامەت كۆرۈنۈش»نى كۆرگەن ۋە بۇ كۆرۈنۈشتىكى ئاپەتلەر ئەمەلگە ئاشۇرۇلمىسۇن دەپ دۇئا قىلغاندىن كېيىن خۇدا ئۇنىڭغا «بۇ ئاپەتلەر چۈشمەيدۇ» دەپ ۋەدە بەرگەنىدى. بىراق ھاباككۇك كۆرگەن بۇ ئالامەت كۆرۈنۈش «كەلگۈسىدىكى بېكىتىلگەن بىر ۋاقىت ئۈچۈن» بولغان ــ ئىنسان بالىسىنىڭ ھېچقانداق دۇئاسى ئۇنى ئۆزگەرتەلمەيدۇ.

ھازىر خۇدانىڭ جاۋابىنىڭ بىرىنچى قىسمى، تۆۋەندىكى بۈيۈك ھەقىقەت بېرىلىدۇ: ــ


(4:2) «قارا، تەكەببۇرلىشىپ كەتكۈچىنى!

ئۇنىڭ قەلبى ئۆز ئىچىدە تۈز ئەمەس؛

بىراق ھەققانىي ئادەم ئۆز ئېتىقاد-سادىقلىقى بىلەن ھايات ياشايدۇ».


بۇ باياننىڭ بىرىنچى قىسمى بىزگە ئۇقتۇرىدۇكى، ھەرقانداق ئادەم تەكەببۇر بولسا، دەل شۇ سەۋەبتىن دۇرۇس، تۈز ياشىيالمايدۇ. ئۇنىڭ تەكەببۇرلۇقى ھەممىگە بولغان كۆزقارىشىنى بۇرمىلايدۇ. ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۇ روھىي جەھەتتە ئۆلۈك ئادەم، چۈنكى پەقەت «ئېتىقاد-ساداقەتلىكى» بار ئادەم ھاياتتۇر. بۇنداق ئېتىقاد خۇدانى توختاۋسىز چىڭ تۇتىدىغان ئاكتىپ ئېتىقادتۇر. بۇنداق ئېتىقاد بولمىسا «ھايات ياشاش» دەرۋەقە مۇمكىن ئەمەس. خۇداغا ئىشەنگۈچى ھەربىر ئادەم شۈبھىسىكى، قايسىبىر سىناقلارغا، چۈشەندۈرۈشكە كۈچى يەتمەيدىغان ئىشلارغا، ھەرقانداق مەنتىقىغە ياتمايدىغان ئىشلارغا، ئۇزاققا ھەل بولمىغان مەسىلىلەرگە ئۇچرىماي قالمايدۇ. شۇنداق دېيىشكە بولىدۇكى، ۋاقىت ئۆتكەنسېرى ھەقىقىي ئېتىقادلىق ئادەم ئۈچۈن جاۋاب تېپىلمايدىغان سوئاللار ئازايماستىن، بەلكى كۆپىيىپ كېتىدۇ؛ بىراق شۇنىڭ بىلەن تەڭ ئىمان-ئىشەنچىمىزگە قارىغاندا، خۇدانىڭ ئەمەللىرىدىن ۋە بىزگە يېقىن تۇرغىنىدىن بېشىمىزدىن ئۆتىدىغىنىمۇ كۆپىيىدۇ. روسۇل پاۋلۇسنىڭ: «بىز ئىمان-ئىشەنچ بىلەن ماڭىمىز، كۆرۈش سېزىمىمىز بىلەن ئەمەس» دېگىنىدەك («2كور.» 7:5)، خۇدا: ــ «مەن سېنىڭ نېمە قىلىۋاتقانلىقىڭنى، ئۇنى قانداق قىلىۋاتقانلىقىڭنى ھەم سېنىڭ مەقسەتلىرىڭ نېمە ئىكەنلىكىنى ھېچ چۈشەنمەيمەن؛ بىراق بارلىق سوئاللىرىمنى «تەكچە ئۈستىگە» قويۇپ قويىمەن، سېنىڭ يوللىرىڭ ئەڭ ئەلا، سەن ئەڭ مېھرىبان دەپ ئىشىنىمەن» دېگەندەك بىر جاۋابنى ھاباككۇكتىن كۈتكەن (ھاباككۇك دەرۋەقە 3-بابتا مۇشۇنداق بىر جاۋاب بېرىدۇ).


ھازىر خۇدا جاۋابىنىڭ ئىككىنچى قىسمىغا ئۆتىدۇ؛ ئەمەلىيەتتە ئۇ بابىلنى جازالىماقچى؛ قىيامەت كۈنىدىلا ئەمەس، بەلكى شۇ زاماندىمۇ ئۇنى دەل ئۇنىڭ ئۆز جاھانگىرلىكى تۈپەيلىدىن بولغان دۈشمەنلىرى ئارقىلىق جازالايدۇ.


5-ئايەت بىزگە خەۋەرلەندۈرىدۇكى، «شاراب ئۇنىڭغا (بابىل پادىشاھىغا) ساتقۇنلۇق قىلىدۇ»؛ ۋە شۇنداقلا ئۇنىڭ تەكەببۇرلۇقى ئۆزىدە «ھەممىدىن ئۇلۇغ ئىكەنلىكىمنى ئىسپاتلىشىم كېرەك» دېگەندەك نىشاننى ھاسىل قىلىپ، ئۆزىنى جىم تۇرغۇزماي ئىنتايىن ئۇرۇشپەرەس قىلىدۇ. بۇ ئىشنىڭ ئۆزى بىر لەنەتلىكتۇر. ئۆزىنىڭ ئۆز ئائىلىسىدىكىلىرىدىن، ساۋاقداشلىرىدىن ياكى خىزمەتداشلىرىدىن مۇنەۋۋەر ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلاش ئۈچۈن تىنىمسىز ئىنتىلىشلەر قانچىلىغان كىشىلەرنىڭ قانچىلىغان يىللىرىنى ئىسراپ قىلىدۇ؟ خۇدانىڭ مۇشۇنداق ئەخمەقلىققە قىلچە كارى يوق. ئىنساننىڭ ئىقتىدارلىرى ئەسلى خۇدادىن كەلگەن بولۇپ، ئۇنىڭ بېكىتىشلىرى بويىچە، ھەربىرىمىزگە قانچىلىك تالانت بېرىلسۇن دېيىلگەن بولسا شۇنچىلىك بېرىلىدۇ. شۇنداق بولغاندا، بىر تالانتنى باشقا بىر تالانت بىلەن سېلىشتۇرۇشنىڭ نېمە پايدىسى؟ ــ دەل شۇنداق قىلىشنىڭ ئۆزى خۇدانىڭ شەپقىتى ھەم مېھرىبانلىقىغا ئىشەنمەسلىككە باراۋەر.


«شاراب ... ساتقۇنلۇق قىلىدۇ». كونا گرېك تارىخشۇناسلىرى كسېنوفون ۋە ھېرودىتۇسنىڭ بىزگە خەۋەرلەندۇرۇشىچە، بابىللىقلار ئۇچىغا چىققان ھاراقكەشلەر ئىدى. بۇ ئىشنىڭ ئۆزى مىلادىيەدىن ئىلگىرىكى 539-يىلى ئۇلارنى نابۇتلۇققا ئېلىپ بارغان. تەۋراتتىكى «دانىيال»نىڭ 5-بابىدا خاتىرىلەنگەندەك، بابىل پادىشاھى بەلشازار ۋە ئەمىرلىرى ئوردىسىدا مەست بولۇپ ئولتۇرغاندا، بابىلنىڭ سېپىلىنى قورشىۋالغان پارس ئىمپېرىيەسىنىڭ قوشۇنى قۇرۇپ كەتكەن دەريا سايلىرىدىن شەھەر ئىچىگە ئاستىرتتىن كىرىۋالغان. بابىللىقلارنىڭ مەستلىكى ئۆز كۆزىنى بۇ ئىشنى كۆرمەيدىغان قىلغانىدى. شۇ كۈنى ۋە كېيىنكى يىللاردا 6-12-ئايەتلەردە بېشارەت بېرىلگەندەك، ئۇلار ئەسلى خورلىغان ئەللەرنىڭ ئەمدى ئۇلارنى مازاق قىلىدىغان، ئۆچىنى ئالىدىغان پۇرسىتى چىققانىدى. بىراق پەيغەمبەرلەرنىڭ كىتابلىرىدا كۆپ ئۇچرىغاندەك، بېشارەت تۇنجى ئەمەلگە ئاشۇرۇلۇشتىن ئاخىرقى زامانغا ئاتلاپ ئۆتىدۇ. تەۋراتتىكى «يەشايا» (13-14-باب) ۋە «يەرەمىيا» (49-50-باب) ۋە ئىنجىلدىكى «ۋەھىي» (17-18-باب) دېگەن قىسىملار بابىل شەھىرى ئاخىرقى زامانلاردا قايتىدىن قۇرۇلىدۇ، دەپ كۆرسەتكەن ئوخشايدۇ. سادام ھۇسەين ئاللىقاچان بۇ ئىشنى باشلىدى، بىراق ھازىرچە ئۇ (يېڭى بابىل) پەقەت بىر ساياھەت ئورنى، خالاس. بۇ ئاخىرقى زاماندا قۇرۇلغان ئۇلۇغ بابىل شەھىرى بىرىنچى بابىل شەھىرىگە ئوخشاش ۋەيران بولىدۇ، چۈنكى: ــ


«خۇددى سۇلار دېڭىزنى قاپلىغاندەك،

پۈتۈن يەر يۈزى پەرۋەردىگارنى بىلىپ-تونۇش بىلەن قاپلىنىدۇ» (14-ئايەت).


ئاخىر بېرىپ ئىنسانىيەتنىڭ ھەربىر ماختىنىپ كەتكەنلىرى ھەممىگە قادىرنىڭ يالقۇنلىغان شان-شەرىپى ئالدىدا تۈگىشىدۇ. ھاباككۇك پەيغەمبەرنىڭ 20-ئايەتتە مۇنداق جاكارلىغانلىقى ئەجەب ئەمەس: ــ

(20-ئايەت) «بىراق پەرۋەردىگار ئۆز مۇقەددەس ئىبادەتخانىسىدىدۇر!

پۈتكۈل يەر يۈزى ئۇنىڭ ئالدىدا سۈكۈت قىلسۇن!»


ئىشەنگۈچىنىڭ نومۇس قىلمايدىغان نوچى، خۇداسىز ئادەملەرنىڭ كۈچلۈك بولۇپ تەختلەرگە چىقىشىدىن ئەنسىرىشىنىڭ ھاجىتى يوق. خۇدا ئەرشتىن مۇشۇ ئىشلارغا خاتىرجەملىك بىلەن قاراۋاتىدۇ ۋە ھەربىر ئىشتا ئەڭ ئاخىرقى سۆز ئۇنىڭكى بولىدۇ.


كىتاب ھاباككۇكنىڭ دۇئاسى ۋە مەدھيىسى بىلەن ئاخىرلىشىدۇ (3-باب). بىراق بۇ دۇئاسى «پەرۋەردىگارنىڭ كۈنى» كۆرسەتكەن بىر ئالامەت كۆرۈنۈش بىلەن ئارىلاشقان. كۆرۈنۈشتە خۇدانىڭ بېكىتكەن ۋەكىلىنىڭ ئىنسان شەكلىدە يەر يۈزىگە خۇدانىڭ غەزەپلىك جازاسىنى ئېلىپ بېرىپ، بارلىق ئەللەرنى سوراققا تارتىشقا چۈشىدىغانلىقى كۆرۈنىدۇ. ئىنجىلدىن بىلىمىزكى، خۇدانىڭ بۇ ۋەكىلى رەب ئەيسا مەسىھتىن باشقا بىرى ئەمەس. تەۋراتتىكى «يەشايا» 63-بابتا كۆرسىتىلگەندەك دۇنياغا قايتىپ كەلگىنىدە ئۇ ئاۋۋال دەججالنىڭ ئىسرائىلنى يوقىتىشقا يىغقان قوشۇنلىرى بىلەن جەڭ قىلىشقا ئېدوم (ھازىرقى ئىئوردانىيە)دىكى بوزراھ شەھىرى ئۈستىگە چۈشىدۇ. يەشايا پەيغەمبەرنىڭ كۆرگىنى ھاباككۇك كۆرگەن ئالامەت بىلەن بىر بولىدۇ: «تەڭرى تېماندىن، پاك-مۇقەددەس بولغۇچى پاران تېغىدىن كەلدى» (3:3). تېمان ۋە پاران تېغى دەل ئېدوم تەۋەسىدىكى جايلار. ئۇ ئېدومدىن ئۆتۈپ يېرۇسالېمدىكىلەرنى يېرۇسالېمنى قورشۇۋالغان دۈشمەنلىرىدىن قۇتقۇزۇش ئۈچۈن «زەيتۇن تېغى»غا چۈشىدۇ («زەك.» 14-باب). بۇ ۋەقەلەرنى قىسمەن تەسۋىرلەيدىغان بېشارەتلەر ھاباككۇكنىڭ دۇئا-مەدھىيە سۆزلىرى ئوتتۇرىسىدا (3-15-ئايەتلەردە) كۆرۈنىدۇ. بۇ ئايەتلەر خۇدانىڭ جاۋابىنىڭ ئۈچىنچى قىسمى بولدى؛ پۈتۈن جاھاننى سوراققا تارتقۇچى، يەنى رەب ئەيسا مەسىھنىڭ قايتا پەيدا بولۇشى بىلەن ھەربىر ئۇۋال ۋە ئادالەتسىز ئىشلار تۈزۈتۈلىدۇ ۋە تىنچ-ئىناقلىق يەر يۈزىدە تىكلىنىدۇ.


بۇ ھەم دەھشەتلىك ھەم شەرەپلىك ئالامەت كۆرۈنۈش ھاباككۇكنى دەرمانسىز قالدۇرىدۇ. بىرخىل كېسەللىك ئۇنىڭ ئۇستىخانلىرى ئىچىگە كىرگەندەك (16) قىلىدۇ. بىراق نەتىجىدە ھاباككۇك بېشارەتنىڭ خەۋىرىنى قوبۇل قىلغان بارلىق ئىشەنگۈچىلەر بىلەن بىللە، ئۆزىنى خۇدانىڭ كۆيۈمچانلىقىغا سەۋر-تاقەت بىلەن تاپشۇرالايدىغان بولدى. ھەتتا بابىللىقلار تاجاۋۇز قىلغان كۈنىدەك ۋاقىتلاردىمۇ بېشارەتنى قوبۇل قىلغۇچىلار تېخىمۇ خاتىرجەملىككە ئىگە بولۇپ ئۆز خۇداسىدىن شادلىنىدۇ: ــ


«چۈنكى ئەنجۈر دەرىخى چېچەكلىمىسىمۇ،

ئۈزۈم تاللىرىدا مېۋە بولمىسىمۇ،

زەيتۇن دەرىخىگە قىلغان ئەجىر يوققا چىققان بولسىمۇ،

ئېتىزلار ھېچ ئاش بەرمىگەن بولسىمۇ،

قوتاندىن قوي پادىسى ئۈزۈلگەن بولسىمۇ،

ئېغىلدا كالا پادىسى يوق بولسىمۇ،

مەن ھامان پەرۋەردىگاردىن شادلىنىمەن،

ماڭا نىجاتىمنى بەرگۈچى خۇدايىمدىن شادلىققا چۆمۈلىمەن

پەرۋەردىگار، رەب، مېنىڭ كۈچ-قۇدرىتىمدۇر؛

ئۇ مېنىڭ پۇتلىرىمنى كېيىكنىڭكىدەك قىلىدۇ؛

ئۇ مېنى يۇقىرى جايلىرىمغا ماڭغۇزىدۇ!» (17:3-19) 


تەڭرى تېغى ئۈستىدىن يۈگۈرۈپ ئۆتۈۋاتقان ياۋايى قويلارنى كۆرگەن ھەرقايسى كىشى بۇ مەنزىرىنى چۈشىنىدۇ. قويلار خۇددى بىمالال ھالدا بىر خەتەرلىك چوققىدىن باشقا بىر خەتەرلىك چوققىغا سەكرەپ ئاققان سۇدەك ئۆتىدۇ. ئۇلارنىڭ بۇنداق قىلچە ئىككىلەنمەي، قىلچە ئارىسالدى بولماي، ئەپلىك، يارىشىملىق مېڭىشلىرىنىڭ قاپىيىسى دەل جايىغا چۈشكەن، رىتىمى يېقىملىق بىر شېئىر دېگىلى بولىدۇ. دەل شۇنىڭدەك خۇدا شۇ تەرىقىدە ئىمان-ئىشەنچى بار ئادەمنىڭ ھاياتىدا ئۇلۇغلىنىدۇ.


شۇڭا بىز ھاباككۇكنىڭ دەردلىك داد-پەريادىدىن ئۆگىنىمىزكى: ــ


(1) ئىمان-ئىشەنچ بىلەن ھايات ياشايدىغان ھەققانىي ئادەم خۇدانىڭ ئىشىنى قىلىدىغان يولنى قوبۇل قىلىدۇ.


(2) خۇدا پات-پات بەزى ئەللەرنى ياكى شەخسلەرنى ئۇلارنىڭ ئەخمەقلىقى بىلەن جازالايدۇ. بارلىق گۇناھ ئاخىر بېرىپ ئۆز-ئۆزىنى يوقىتىدىغان بىر نەرسىدىن ئىبارەتتۇر.


(3) ئاخىرىدا بۇ ئالەمدىكى بارلىق ئادالەتسىزلىكلەر، ئۇۋال ئىشلار مەسىھ-قۇتقۇزغۇچى بۇ دۇنياغا قايتىپ كەلگەندە ئوڭشىلىدۇ.


ھەمدۇسانا!


ئامىن!