تەۋرات 21-قىسىم
«ھېكمەت توپلىغۇچى»
ياكى
«ھاياتلىق ھېكمەتلىرىنى توپلىغۇچى»نىڭ تەپسىرى
كىرىش سۆز
ھاياتلىقنىڭ ئەھمىيىتى نېمە؟
ئوقۇرمەنلەر ئالدىدىكى بۇ كىتاب «مۇقەددەس يازمىلار» ئىچىدىكى ئالاھىدە كىتابلارنىڭ بىرى. كىتابنىڭ ئاۋۋالقى جۈملىلىرى بىزگە ئۇنىڭ يازغۇچىسىنىڭ سۇلايمان پادىشاھ ئىكەنلىكىنى بىلدۈرىدۇ. مەزكۇر كىتاب ھاياتنىڭ ئەھمىيىتىنى ئىزدەش توغرىسىدا يېزىلغان؛ كۆرۈنۈشتە ئۇ ئۈمىدسىزلىككە تولغان بىر كىتاب ــ بىۋاسىتە ياكى يوشۇرۇن سوئاللارنى، جاۋابسىز ياكى «يېرىم جاۋابلىق» سوئاللارنى سورايدىغان كىتابتۇر. تولۇق مۇقەددەس كىتابنىڭ تۈرلۈك قىسمىلىرى ئارىسىدا بەلكىم خۇدادىن قورقمايدىغان «ھازىرقى زامان كىشىلىرى» ئۇنى ئۆزىگە ئەڭ تونۇش، ئۆز كۆزقارىشى ۋە ھېسسىياتلىرىغا ئەڭ يىقىن دەپ قارىشى مۇمكىن. كۆرۈنۈشتە كىتاب مۇتلەق ئۈمىدسىزلىككە تولغان بىر بايان بىلەن باشلىنىدۇ: «بىمەنىلىك ئۈستىگە بىمەنىلىك! بىمەنىلىك ئۈستىگە بىمەنىلىك! ھەممە ئىش بىمەنىلىكتۇر!». «مەۋجۇدىيەتىزم پەلسەپىسى («ئېكسىستېنتسىئالىزم» دەپمۇ ئاتىلىپ، فرانسىيە پەيلاسوپى ژون پاۋىل ساتىرنىڭ كۆز قاراشلىرىدا گەۋدىلەندۈرۈلگەن) يېڭى پەيدا بولغان» دەيدىغان كىشىلەر جەزمەن «ھېكمەت توپلىغۇچى» دېگەن كىتابنى ھېچ ئوقۇپ باقمىغانلاردۇر. ئىسرائىل پادىشاھى سۇلايمان بېشىدىن ھەرخىل سەرگۈزەشتلەرنى ئۆتكۈزگەن، كۆپ تەجرىبىلەرگە ئېرىشكەن ئادەم؛ ئۇ قۇرۇلۇش، يېزا ئىگىلىك، باغۋەنچىلىك، ئىلىم-پەن قاتارلىق ھەرخىل ساھەلەردە ئىمكانىيەتنىڭ بارىچە ئويلىغانلىرىنى يولغا قويۇپ سىنايدۇ، ئاندىن ئۆتكۈر زېھنىنى ئىشقا سېلىپ، ئۇنىڭدىن قانداق مۇۋاپىق خۇلاسىلەرنى چىقارغىلى بولىدىغانلىقى ئۈستىدە ئويلىنىدۇ.
ھاياتلىقنىڭ ئەھمىيىتى توغرىسىدا چوڭقۇر ئىزدەنگەن، شۇنداقلا خۇداسىز ئۆتكەن ھاياتتىكى ئىشلارنىڭ بىمەنىلىكى توغرىسىدا چوڭقۇر چۈشەنچىگە ئىگە بولغان ئادەملەرنىڭ ئىچىدە سۇلايماندەك كۈچلۈك كىتاب يازغۇدەك باشقا بىر ئادەم بولمىسا كېرەك. ئۇنىڭدا شارائىت، بايلىق، خۇدا تەقدىم قىلغان ئالاھىدە كاللا-زېھىن ۋە دانالىق، خەلقئارالىق ئالاقىلەر ۋە ئەڭ مۇھىمى يېتەرلىك ۋاقىت بار ئىدى (چۈنكى خۇدا ئۇنى ۋە ئۇنىڭ پادىشاھلىقىنى ئامان-ئېسەنلىك بىلەن بەرىكەتلىگەن). ئۇنىڭ ئۈستىگە ئاتىسى داۋۇت پەيغەمبەر خۇدانىڭ ياراتقان مۆجىزىلىرىنى ۋە ئۇنىڭ ئاجايىب مۇئامىلىسىنى كۆرگەن ئىنتايىن تەجرىبىلىك كىشى ئىدى. بىراق ھاياتلىقنىڭ ئەھمىيىتىنى ئىزدىگۈچىلەرنىڭ كۆپىنچىسىگە نىسبەتەن مۇشۇنداق مۇۋاپىق شارائىتلار ئەسلا بولماسلىقى مۇمكىن؛ خۇددى سۇلايمان پادىشاھ ئۆزى ئېيتقاندەك: «پادىشاھتىن كېيىن تۇرىدىغان ئادەم نېمە قىلالايدۇ ــ قىلسىمۇ ئاللىقاچان قىلىنغان ئىشلاردىن ئىبارەت بولىدۇ، خالاس!» (12:2).
«ھېكمەت توپلىغۇچى» دېگەن كىتاب توغرۇلۇق ئىشەنگۈچىلەر ئىككى خىل ئەنئەنىۋىي كۆزقاراشتا بولۇپ كەلگەن: ــ
بىرىنچى خىل كۆزقاراشتا، سۇلايمان پادىشاھ ئۆزى قويغان تەس سوئاللارغا بېرىدىغان جاۋابنى بىلمەسكە سالغان. بۇنداق بولۇشى قەستەن، ئاقىللىق بىلەن بولغاندۇر. ئۇنىڭ مۇددىئاسى شۇكى، بۇ ئارقىلىق ئوقۇرمەننىڭ دىققىتىنى ئويلىغانىدى. شۇنىڭدەك ئۇ ئوقۇرمەنلەرگە بىر قاتار «يېرىم خۇلاسە»نى قالدۇرىدۇ؛ بۇمۇ ئۇنىڭ قەستەن قىلغىنى؛ ئۇ ئوقۇرمەنلەرنى ئۆزى ئويلىنىپ خۇلاسىگە كەلسۇن ۋە شۇنىڭ بىلەن خۇدادىن قورقسۇن دەپ ئۈمىد قىلىدۇ.
ئىككىنچى خىل كۆزقاراشتا، سۇلايمان پادىشاھ مەزكۇر كىتابنى ئۆزىنىڭ ئەخلاقىي چۈشكۈنلەشكەندە يازغان. شۇ سەۋەبتىن ئۇ سورىغان سوئاللارنىڭ جاۋابىنى ئۆزىمۇ بىلمەيدۇ ياكى بولمىسا ئۇ ئەسلىدە بۇ ئىشلار توغرۇلۇق ئۆزلەشتۈرگەن ئۆتكۈر چۈشەنچىلەردىن مەھرۇم بولغان. بىراق كىتاب ھەممىگە قادىر بولغۇچىنىڭ پىلان-ئىرادىسى ۋە بۇيرۇقى بىلەن، خۇدانى دوست تۇتمىغان ھاياتنىڭ تولىمۇ ئەھمىيەتسىلىكىگە گۇۋاھچىلىق بولسۇن دەپ يېزىلغان، شۇنداقلا مۇقەددەس كىتاب ئىچىگە ئېلىنغان. كىتابتىكى «يېرىم خۇلاسىلەر» ئەسلىدە سۇلايماننى تېخىمۇ كۆپ ھەقىقەتكە يېتەكلىشى كېرەك ئىدى؛ بىراق ئۇنىڭ ئەخلاقىي چۈشكۈنلەشكەچكە، شۇنداق بولمىدى. ھالبۇكى، ھەممىگە قادىر بولغۇچىنىڭ ھەممە ئىشنى باشقۇرغۇچى قولى بىلەن مۇشۇ «يېرىم خۇلاسىلەر» ئوقۇغان ئىنساننى ئويلىنىشقا، شۇنىڭدەك ئۆزىدىن قورقۇشقا ئويغىتىشنىڭ قورالى بولۇشى ئۈچۈن كىتابدا قالدۇرۇلغان.
قايسى كۆزقاراش توغرا بولۇشىدىن قەتئىينەزەر، خۇدانىڭ كىتابقا نىسبەتەن مەقسەت-مۇددىئاسى ئوخشاشتۇر. بىرىنچى كۆزقاراش بويىچە، سۇلايمان قايغۇ ئىچىدە بولۇپ مۇشۇ جاۋابى بولمىغان سوئاللارنى سورىغان ۋە يازغان ۋاقتىدا ھەقىقەتەن ئۇلارنىڭ جاۋابلىرىنى بىلمىگەن؛ بىراق ئۇ يەنىلا خۇدانىڭ مۇشۇ كىتابنى «يازغۇچى قورالى» ئىدى. ئىككىنچى كۆزقاراش بويىچە، ئۇ جاۋابلىرىنى چۈشەنگەن، بىراق دانالىق بىلەن جاۋابىنى بايان قىلمىغان. بۇ چاغدا ئۇ ئاڭلىق ھالدا خۇدانىڭ قورالى بولغان بولىدۇ. ئىككى كۆزقاراشنىڭ بىردىنبىر پەرقى شۇكى، ئۇ بولسىمۇ، خۇدانىڭ ئاڭلىق ياكى ئاڭسىز قورالى بولغانلىقىدىن ئىبارەت، خالاس. ئۆزىمىز ئىككىنچى پىكىرگە مايىلمىز، بىراق ئەمەلىيەت ئىككى پىكىرنىڭ ئوتتۇرىسىدا بولۇشىمۇ مۇمكىن. «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە بۇ توغرۇلۇق يەنە توختىلىمىز.
خۇدادىن قورقۇشنى «كونىلىق، قاتماللىق، ۋاقتى ئۆتكەن» دەپ قارايدىغان ھازىرقى زاماندىكى كۆپىنچە كىشىلەرنىڭ كۆڭلى ھاياتنىڭ ئەھمىيەتىسىزلىكىدىن تولىمۇ بىئارام بولۇپ، چوڭقۇر قانائەتسىزلىكتە تۇرماقتا. بۇنداق ھالەت داڭلىق فرانسۇز رەسسام گاۋگىننىڭ ھاياتىدا دەھشەتلىك ھالدا روشەن گەۋدىلەنگەنىدى. «ھېكمەت توپلىغۇچى»تەك، ئۇ ھاياتىنىڭ ئەھمىيىتىنى ئىزدەپ: «قانچە كۆپ سەرگۈزەشتلەرنى بېشىمدىن ئۆتكۈزسەم شۇنچە ياخشى» دېگەن مۇددىئادا بالا-چاقىلىرىنى ھەم يۇرتىنى تاشلاپ «تىنچ ئوكيان»دىكى «ئېرەم باغچىسى»دەك ئىللىق ۋە گۈزەل تاخىتى ئارىلىغا سەپەر قىلدى. شۇ يەردە ئۇ «ھەقىقىي لەززەتنى تېتىپ باقاي» دەپ يەرلىك كىشىلەرنىڭكىدەك «ئىپتىدائىي تۇرمۇش»نى ئۆتكۈزۈشكە باشلىغان. تاخىتىلىك بىر ئايال بىلەن بىللە تۇرغان ۋە ئۇنىڭدىن باشقا نۇرغۇن قىز-ئاياللار بىلەن ئاشنا ئوينىغان. بىراق ئۇ ئىزدىگەن «چوڭ لەززەت» ھەردائىم ئۇنىڭدىن قېچىپ يۈرگەن. ئۇ «قەيەردىن؟ قايسى؟ قەيەرگە؟» ناملىق ئەڭ ئاخىرقى رەسىمنى سىزغان (ئۇ رەسىمنى ھەرقايسى كىتابخانىدىن تاپقىلى بولىدۇ). ئۇ رەسىمدە ئىنساننىڭ ھاياتىنىڭ ھەربىر باسقۇچىغا، يەنى «ياش»، «ئوتتۇرا ياش» ۋە «قېرى» دېگەن باشقۇچىغا كۆزلەپ تۇرغان ئالۋاستىدەك ھايۋانلارنىڭ جەسەتلىرىنى ئوزۇق قىلىدىغان بىر تاپقۇشنى سۈرەتلىگەن. ئۇ رەسىمنى سىزىپ بولۇپ ئۆزىنى ئۆلتۈرۈۋالغان.
«ھازىرقى زامان كىشىلىرى»نىڭ «ھېكمەت توپلىغۇچى» دېگەن كىتابنى قانچىلىك ئاسان قوبۇل قىلالايدىغانلىقى تەرجىمانلاردىن بىرىگە ئاددىي بىر ۋەقەدە مۇجەسسەم بولدى. بۇ تەرجىمان ئىچكىرىدە بىر خەنزۇ مەسىھىي ئائىلىنىڭ ئۆيىدە مېھمان بولۇۋاتقاندا بولغان ئىش. 1950-يىلىدىن باشلاپ خېلى ئۇزۇنغىچە، خەنزۇ مەسىھىي جامائەتلىرىدە ئىبادەت سورۇنلىرىغا ئىشلەتكۈدەك ھېچقانداق «مەدھىيە ناخشا» كىتابچىلىرى يوق ئىدى. شۇ ۋاقىتلاردا مەسىھىيلەر قولىدىكى مۇقەددەس كىتابتىن (ئۇ ۋاقىتلاردا ئۇلاردا مۇقەددەس كىتابمۇ بەكلا ئاز ئىدى) بىۋاسىتە كۆپ باب-ئايەتلەرنى ناخشىلارغا ئايلاندۇرغان. تەرجىماننى مېھمان قىلغان خەنزۇ ئايال شۇنداق كۆپ ناخشىلارنى يادلاپ ئۆگەنگەنىدى. بىر كۈنى ئۇنىڭ ئۆيىگە ئايال قوشنىسى كىرىپ قالدى. قوشنىسى مۇقەددەس كىتابنى ھېچ ئوقۇپ باقمىغان ياكى خۇدا توغرۇلۇق ھېچقانداق تەلىم ئاڭلاپ باقمىغانىدى. تەرجىماننى ھەيراننى قالدۇرغىنى شۇكى، ئويلىمىغان يەردىن مەسىھىي ئايال ئۆز قوشنىسىغا بىر ناخشا ئېيتىپ بېرىشكە باشلىدى. ناخشىنىڭ ئاھاڭى ئىنتايىن مۇڭلۇق بولۇپ، ناخشىنىڭ تېكىستى «ھېكمەت توپلىغۇچى»نىڭ بىرىنچى باب، 1-11-ئايەتلىرى ئىدى. تەرجىمان: «بۇ ھەسرەتلىك ناخشا قوشنىسىغا قانداق تەسىر كۆرسىتەر؟» دەپ ئويلاپ ئولتۇردى. يەنە ئويلىمىغان يەردىن قوشنىسى كۆزىگە ياش يۈگۈرتكەن ھالدا: «مانا بىزنىڭ ھاياتىمىزغۇ! بۇ ئاجايىب كىتابمۇ نېمە؟!» دەپ كەتتى. كېيىن ئۇ كۆپ قېتىم كېلىپ، ئېتىقاد يولى توغرۇلۇق سورىدى. خۇدانىڭ «ھېكمەت توپلىغۇچى» دېگەن كىتابتا بولغان مۇددىئاسى ئەمەلگە ئاشۇرۇلدى؛ بۇ قوشنىنىڭ دىققەت-ئېتىبارى قوزغالدى ۋە شۇنىڭدەك تېخىمۇ كۆپ نەتىجىلەر چىقتى.
بىز ئىبرانىي تىلىدىكى «كوھەلەت» دېگەن سۆزنى «ھاياتلىققا ھېكمەت توپلىغۇچى»، قىسقارتىلغان شەكىلدە «ھېكمەت توپلىغۇچى» دەپ تەرجىمە قىلدۇق. مۇقەددەس كىتابتا «كوھەلەت» دېگەن بۇ سۆز ئىنتايىن ئاز ئۇچرايدۇ. ئۇنىڭ «توپلىغۇچى»، «يىغقۇچى» دېگەن مەنىسى بار. ئۇ نېمىنى توپلايدۇ، دېگەن مەسىلىگە كەلسەك، بەزى ئالىملار: «ئادەملەرنى توپلايدۇ» دەپ قاراپ «كوھەلەت» دېگەننى «ۋەز ئېيتقۇچى» «تەلىم بەرگۈچى» دەپ تەرجىمە قىلغان. بىزنىڭ چۈشەنچىمىز بويىچە، بۇ سۆز بەلكىم سۇلايماننىڭ ئۆي-پىكىرلىرىنى، خۇلاسىلىرىنى رەتلەپ تەرتىپكە سېلىشىنى كۆرسىتىشى مۇمكىن. شۇڭا بەزىلەر «مۇتەپەككۇر»، «تەپەككۇرچى» ياكى «پەيلاسوپ» دەپ تەرجىمە قىلغان. بىز «كوھەلەت» دېگەن سۆزنىڭ تولۇق مەنىسى «پۈتۈن زېھنىنى يىغىپ خۇلاسە چىقارغۇچى، يەكۈنلەرنى توپلىغۇچى» دەپ قاراپ، «ھاياتلىققا ھېكمەت توپلىغۇچى» ياكى قىستارتىلغان «ھېكمەت توپلىغۇچى»نى مۇۋاپىق بىر تەرجىمىسى دەپ ئويلىدۇق. «ھاياتلىقنى خۇلاسلىغۇچى» ياكى «خۇلاسلىغۇچى» دەپ تەرجىمە قىلىنىشلارمۇ مۇۋاپىق بىرخىل تەرجىمىسى بولالايدۇ.
«قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە سۇلايماننىڭ «تېيىلىپ كەتكەنلىكى»، ئۇنىڭ ھايات توغرىسىدىكى چۈشىنىشلىرىگە بولغان روھىي چەكلىمىلەر، شۇنىڭدەك ئۇنىڭ بەزى ئاچقۇچلۇق بايانلىرى ۋە ئۇ قويغان سوئاللارغا تەۋراتتىكى پەيغەمبەرلەرنىڭ بەرگەن جاۋابلىرى، شۇنداقلا ئىنجىل قىسىملىرىدىن ئالغان بەزى جاۋابلار ئۈستىدە توختىلىمىز. مۇشۇ يەردە بىز پەقەت ئوقۇرمەنگە كىتابتىكى ئىككى «ئاچقۇچلۇق ئىبارە»نى كۆرسەتمەكچىمىز: ــ
1-ئىبارە: «قۇياش ئاستىدا» (3:1 قاتارلىقلاردا) ياكى «ئاسمانلار ئاستىدا» (13:1 قاتارلىقلاردا) ــ بۇ ئىبارە كىتابتىكى ئاساسىي نۇقتىنەزەرنى يورۇتۇپ بېرىدۇ. بۇ كىتاب ئىنسانىي كۆزقاراشتىن (خۇدانىڭ ئىرادىسى بىلەن) يېزىلغان. كىتابنىڭ مەزمۇنىنى ئىبرانىي پەيغەمبەرلەر قوبۇل قىلغان «ئاسماندىن كەلگەن» ياكى «ئاسماننىڭ يۇقىرىسىدىن كەلگەن» ۋەھىيلەر توغرۇلۇق بايانلار بىلەن سېلىشتۇرۇشقا بولىدۇ؛ يەنى «ھېكمەت توپلىغۇچى» دېگەن كىتابتا «ئاسماننىڭ ئاستىدىن»، ــ ئىنسانلاردىن بولغان كۆزقاراش بايان قىلىنغان؛ پەيغەمبەرلەرنىڭ ۋەھىيلىرى بولسا ــ ھەممىسى پەرۋەردىگارنىڭ كۆزقارىشى بويىچە، «ئاسماننىڭ يۇقىرىسىدىن» كەلگەن.
مەسىلەن، «ئەز.» 1:1 «ئاسمانلار ئېچىلىپ، خۇدانىڭ ئالامەت كۆرۈنۈشلىرىنى كۆردۈم»؛
ياكى ئىنجىل «فىل.» 20:3 «بىزنىڭ پۇقرالىقىمىز بولسا ئەرشتىدۇر، بىز دەل شۇ يەردىن نىجاتكارنىڭ چۈشۈشىنى ئىنتىزارلىق بىلەن كۈتمەكتىمىز. ئۇ بولسا رەببىمىز ئەيسا مەسىھدۇر».
«1پېت.» 12:1 «... بۈگۈنكى كۈندە بۇ ئىشلار ئەرشتىن ئەۋەتىلگەن مۇقەددەس روھنىڭ كۈچى بىلەن سىلەرگە خۇش خەۋەرنى يەتكۈزگۈچىلەر ئارقىلىق ... جاكارلاندى. ھەتتا پەرىشتىلەرمۇ بۇ ئىشلارنىڭ تېگى-تەكتىنى سەپسېلىپ چۈشۈنىۋېلىشقا تەلپۈنمەكتە».
شۇڭا، روسۇللار ۋە پەيغەمبەرلەر قوبۇل قىلغان بۇ ۋەھىيلەر بىلەن سۇلايماننىڭ «ھېكمەت توپلىغۇچى»دىكى بايانلىرى بىر-بىرىگە پۈتۈنلەي ئوخشىمايدىغان ئىككى كۆزقاراشتىن ئېيتىلغاندۇر.
2-ئىبارە: «ئىنساننىڭ بارلىق كۈنلىرىدە» ياكى «ساناقلىق كۈنلىرىدە» (3:2 قاتارلىقلار).
كىتابتىكى تۈپ كۆزقاراش بۇ دۇنيادىكى ئىشلارغا قارىتىلغان. كىتابتا ئۆلۈمدىن كېيىنكى ئىشلار توغرىسىدا ناھايىتى ئاز سۆزلىنىدۇ ۋە ھەتتا ئۆلۈمدىن كېيىنمۇ ھايات بارمۇ؟ دەپ سورايدۇ. بىز بۇنىمۇ خۇدا پەيغەمبەرلەرگە تاپشۇرغان ۋەھىيلەر بىلەن سېلىشتۇرساق بولىدۇ: ــ
داۋۇت پەيغەمبەر، «زەبۇر» 13:17-15: ــ
«ئورنۇڭدىن تۇرغايسەن، ئى پەرۋەردىگار،
ئۇنىڭ يولىنى توسۇپ، يەرگە يەكسان قىلغايسەن،
جېنىمنى رەزىل ئادەمدىن قۇتقۇزغىن، قىلىچىڭ بىلەن؛
مېنى قولۇڭ بىلەن كىشىلەردىن،
يەنى مۇشۇ دەۋردىكى كىشىلەردىن قۇتقۇزغىن؛
ئۇلارنىڭ نېسىۋىسى بولسا مۇشۇ دۇنيادىلادۇر؛
سەن ئۇلارنىڭ قارنىنى نېمەتلىرىڭ بىلەن تولدۇرىسەن؛
ئۇلارنىڭ كۆڭلى پەرزەنتلىرى بىلەن قاندى،
بالىلىرىغا بايلىقلىرىنى قالدۇرىدۇ.
مەن بولسام، ھەققانىيلىقتا يۈزۈڭگە قارىغۇچى بولىمەن؛
ئويغانغىنىمدا (قىيامەت كۈنىدە)، سېنىڭ دىدارىڭدىن سۆيۈنىمەن!»
روسۇل پاۋلۇس، ئىنجىلدا «2كور.» 18:4: «شۇڭا بىز كۆز بىلەن كۆرگىلى بولىدىغان ئىشلارغا ئەمەس، بەلكى كۆرۈلمەس ئىشلارغا كۆز تىكىمىز؛ چۈنكى كۆرۈلگەن ئىشلار ۋاقىتلىق، ئەمما كۆرۆلمەس ئىشلار مەڭگۈلۈكتۇر» ــ دەيدۇ.
بىز تەرجىمە داۋامىدا، «ھېكمەت توپلىغۇچى»نى تەتقىق قىلغان مەنبەلەر ئىچىدىن، ئەنگلىيەلىك ئالىم ۋە ئىبرانىيشۇناس دېرىك كىدنېرنىڭ «ھېكمەت توپلىغۇچى» («ئېككلېسىئاستىس») دېگەن كىتابىدىن كۆپ پايدىلاندۇق.
بىز كىتابتىكى ھەرخىل مەزمۇنلارنى تۆۋەندىكىدەك تىزىپ چىقتۇق، بۇنىڭدىن ئوقۇرمەنلەر «ھېكمەت توپلىغۇچى»نىڭ ئويلىغان تېمىلىرىنى چۈشىنىپ يېتەلەيدۇ.
2-1:1 كىرىش سۆز: مۇتلەق بىمەنىلىك.
11-3:1 تەبىئەتنىڭ بىمەنىلىكىنىڭ سۈپەتلىنىشى.
15-12:1 مۇۋەپپەقىيەتنىڭ ئۆزى بىمەنىلىكتۇر.
18-16:1 بىلىمنى ئاشۇرۇشنىڭ ئۆزى بىمەنىلىكتۇر
3-1:2 لەززەتنى ئىزدەشنىڭ بىمەنىلىكلىكى
11-4:2 باي بولۇشنىڭ بىمەنىلىكلىكى
17-12:2 دانالىق ئەخمىقانىلىكتىن ئەۋزەل
23-18:2 ئىشلەشكە جان پىدا قىلىشنىڭ بىمەنىلىكلىكى
26-24:2 ئۆز ئەمگىكىدىن ھۇزۇر ئېلىش
11-1:3 ھاياتنىڭمۇ ئۆزىگە چۇشلۇق پەسلى بار
15-12:3 بەزى خۇلاسىلەر
3:4-16:3 ئادالەتسىزلىك، جەبىر-زۇلۇم مەسىلىسى
8-4:4 رىقابەت ۋە ئاچكۈزلۈكنىڭ بىمەنىلىكلىكى
12-9:4 ئەمگەك مېۋىسىدىن ئورتاق بەھرىمان بولۇش پايدىلىقتۇر
16-13:4 ئابرۇينىڭ بىمەنىلىكلىكى
7-1:5 يېنىكلىك بىلەن ئىچكەن قەسەملەر
9-8:5 ھۆكۈمەتنىڭ چىرىكلىشىشى
12-10:5 ئاچكۆزلۈك
17-13:5 «باي بولاي» دېگۈچى ھاياتلىقتىن ھۇزۇر ئالالمايدۇ
20-18:5 ئەمگەك مېۋىسىدىن ھۇزۇر ئېلىش
9-1:6 ھەممە ئادەم ھاياتلىقتىن ھۇزۇر ئالالمايدۇ
12-10:6 ھاياتتىكى تاسادىپىيلىقتىن چىققان بىمەنىلىكلىرى
4-1:7 ھايات قىسقا، ئۆلۈمدىن قاچقىلى بولمايدۇ.
12-5:7 دانالىق ۋە ئەخمىقانىلىك توغرۇلۇق بەزى ھېكمەتلەر
14-13:7 دانا كىشى خۇدانىڭ بېكىتكەنلىرىگە بويسۇنىدۇ.
18-15:7 خۇدانىڭ ئادىللىقى بەزى ئىشلاردا كۆرۈنمەيدۇ (1)
29-19:7 ھېچكىم ھەققانىي بولمىغاچقا، دانالىق زۆرۈردۇر.
8:9-1:8 ئىنسانلار ھاكىمىيەت سۈرگەندە، دانالىقنىڭ چەكلىكلىكى كۆرۈنىدۇ
14-10:8 خۇدانىڭ ئادىللىقى بەزى ئىشلاردا كۆرۈنمەيدۇ (2)
17-15:8 بەزى خۇلاسىلەر
6-1:9 ئادەم ھامىنى ئۆلىدۇ
10-7:9 ھايات قىسقا، ئۇنىڭ ھۇزۇرىنى ئەتىۋارلاش كېرەك
12-11:9 پەيت ۋە تاسادىپىيلىق
1:10-13:9 دانالىق ۋە ئەخمىقانىلىك توغرۇلۇق باشقا بەزى ھېكمەتلەر
7-2:10 ھۆكۈمرانلارنىڭ ئەخمىقانىلىكى ئۇلارنىڭ دانالىقىنى يوققا چىقىرىدۇ
15-8:10 دانالىق ۋە ئەخمىقانىلىك توغرۇلۇق باشقا بەزى ھېكمەتلەر
20-16:10 ئەخمەق ھۆكۈمرانلار مەسىلىسى
6-1:11 كېلەچەكنى بىلمىگەچكە، بۈگۈن تىرىشچانلىق كۆرسىتىشكە توغرا
كېلىدۇ
10-7:11 ھاياتلىقتىن ھۇزۇر ئېلىش ــ خۇدادىن قورقۇش-ئەيمىنىش ئىچىدە بولۇشى كېرەك
7-1:12 قېرىلىق ۋە ئۆلۈم تېز كېلىدىغان بولغاچقا، خۇدادىن قورق!
11-8:12 خۇلاسە: «ھېكمەت توپلىغۇچى»نىڭ نەسىھىتى دانادۇر.
14-12:12 ئاخىرقى خۇلاسە: «خۇدادىن ئەيمىنىپ-قورقۇپ ئۇنىڭ
ئەمرلىرىگە ئەمەل قىل!»
••••••••
قوشۇمچە سۆز
سۇلايماننىڭ «ئەخلاقىي چۈشكۈنلۈك»ى
مەزكۇر كىتابنىڭ گۇۋاھلىقى بويىچە (8:2) سۇلايمان ئۇ كىتابنى يازغان چاغدا كۆپ ئايال-كېنىزەكلەرنى ئۆز ئەمرىگە ئالغانىدى. ئۇنىڭ شۇنداق قىلغىنى تەۋراتتىكى «قانۇن شەرھى» 17-بابتا پادىشاھلار توغرۇلۇق پۈتۈلگەن پەرمانلارغا مۇتلەق خىلاپ ئىدى. بىز مۇناسىۋەتلىك ئايەتلەرنى نەقىل كەلتۈرىمىز: ــ
«سەن پەرۋەردىگار خۇدايىڭ ساڭا تەقدىم قىلىدىغان زېمىنغا كىرىپ ئۇنى ئىگىلىگەندە، شۇنداقلا ئۇنىڭدا تۇرغاندا: «مەن ئەتراپىمدىكى ئەللەرنىڭكىدەك ئۆزۈمگە بىر پادىشاھ تىكلىمەكچىمەن» دېسەڭ، شۇ چاغدا سەن ئۆزۈڭگە پەقەت پەرۋەردىگار خۇدايىڭ تاللايدىغىنىنى تىكلەيسەن؛ ئۈستۈڭگە قېرىنداش بولمىغان چەتئەللىكنى بېكىتمەسلىكىڭ كېرەك. پادىشاھ بولسا ئۆزى ئۈچۈن ئاتلارنى كۆپەيتمەسلىكى ياكى ئاتلارنى كۆپەيتىمەن دەپ خەلقنى مىسىرغا قايتۇرماسلىقى كېرەك؛ چۈنكى پەرۋەردىگار سىلەرگە: «سىلەر شۇ يول بىلەن ھەرگىز قايتماسلىقىڭلار كېرەك» دېگەنىدى.
پادىشاھ كۆپ ئاياللارنى ئۆز ئەمرىگە ئالماسلىقى كېرەك؛ بولمىسا ئۇنىڭ كۆڭلى ئېزىپ كېتىشى مۇمكىن. ئۇ ئۆزى ئۈچۈن ئالتۇن-كۈمۈشنى كۆپەيتمەسلىكى كېرەك.
پادىشاھلىق تەختىگە ئولتۇغىنىدا ئۇ ئۆزى ئۈچۈن لاۋىي كاھىنلارنىڭ ئالدىدا مۇشۇ قانۇننى بىر دەپتەرگە كۆچۈرۈپ پۈتۈشى كېرەك. شۇ دەپتەر ئۇنىڭ يېنىدا دائىم بولۇشى ۋە ئۇنى ئۆمرىنىڭ بارلىق كۈنلىرىدە ئوقۇشى كېرەك؛ شۇنداق قىلسا ئۇ پەرۋەردىگار خۇداسىدىن قورقۇپ، مۇشۇ قانۇننىڭ سۆزلىرى ۋە بەلگىلىمىلىرىنى تۇتۇپ ئۇلارغا ئەمەل قىلىشنى ئۆگىنىدۇ. شۇنداقلا ئۇنىڭ كۆڭلى قېرىنداشلىرى ئالدىدا ھاكاۋۇرلىشىپ كەتمەيدۇ، بۇ ئەمرلەردىن ئوڭ يا سولغا چەتنەپ كەتمەيدۇ ۋە شۇنىڭدەك ئىسرائىل ئارىسىدا ئۇنىڭ ۋە ئوغۇللىرىنىڭ پادىشاھلىق كۈنلىرى كۆپ بولىدۇ».
بىز بۇ ئاجايىب ئەمرلەرنى تەۋراتتىكى «1پاد.» 10-11-بابلاردا خاتىرىلەنگەن سۇلايماننىڭ ھاياتىدىكى بەزى تەرەپلىرى بىلەن سېلىشتۇرساقمۇ بولىدۇ. ئاستىغا سىزىلغان سۆزلەرگە دىققەت قىلىپ يۇقىرىدىكى سۆزلەر بىلەن سېلىشتۇرغايسىلەر.
«سۇلايمانغا ھەر يىلى كەلتۈرۈلگەن ئالتۇننىڭ ئۆزى 666 تالانت (22 توننا) ئىدى...
سۇلايمان پادىشاھ 200 چوڭ سىپارنى سوقتۇردى ۋە ھەر سىپارغا 600 شەكەل ئالتۇن كەتتى؛ شۇنداقلا 300 قالقاننى ياپىلاقلانغان ئالتۇندىن ياسىدى؛ ھەربىر قالقاننى ياساشقا ئۈچ مىنا ئالتۇن ئىشلىتىلدى؛ پادىشاھ ئۇلارنى «لىۋان ئورمىنى سارىيى»غا ئېسىپ قويدى.
پادىشاھ پىل چىشلىرىدىن چوڭ بىر تەختنى ياساپ، ئۇنى تاۋلانغان ئالتۇن بىلەن قاپلاتتى...
سۇلايمان پادىشاھنىڭ بارلىق جام-پىيالىلىرى ئالتۇندىن ياسالغان؛ «لىۋان ئورمىنى سارايى»دىكى بارلىق قاچا-قۇچىلار تاۋلانغان ئالتۇندىن ياسالغان؛ ئۇلارنىڭ ھېچقايسىسى كۈمۈشتىن ياسالمىغان؛ سۇلايماننىڭ كۈنلىرىدە كۈمۈش ھېچنېمىگە ئەرزىمەيتتى. چۈنكى پادىشاھقا قاراشلىق دېڭىزدا يۈرىدىغان، ھىرامنىڭ كېمىلىرىگە قوشۇلۇپ «تارشىش كېمە» ئەترىتىمۇ بار ئىدى؛ «تارشىش كېمە» ئەترىتى ئۈچ يىلدا بىر قېتىم كېلىپ ئالتۇن-كۈمۈش، پىل چىشلىرى، مايمۇنلار ۋە توزلارنى ئەكېلەتتى.
سۇلايمان پادىشاھ يەر يۈزىدىكى بارلىق پادىشاھلاردىن بايلىقتا ۋە دانالىقتا ئۈستۈن ئىدى. خۇدا سۇلايماننىڭ كۆڭلىگە سالغان دانالىقنى ئاڭلاش ئۈچۈن يەر يۈزىدىكىلەر ھەممىسى ئۇنىڭ بىلەن دىدارلىشىش ئارزۇسى بىلەن كېلەتتى. كەلگەنلەرنىڭ ھەممىسى ئۆز سوۋغىتىنى ئېلىپ كېلەتتى؛ ئۇلار كۈمۈش قاچا-قۇچىلار، ئالتۇن قاچا-قۇچىلار، كىيىم-كېچەكلەر، دۇبۇلغا-ساۋۇتلار، تېتىتقۇلار، ئاتلار ۋە قېچىرلارنى ئېلىپ كېلەتتى. ئۇلار ھەر يىلى بەلگىلىك مىقداردا شۇنداق قىلاتتى.
ۋە سۇلايمان جەڭ ھارۋىلىرى ۋە ئاتلىق ئەسكەرلەرنى يىغدى؛ ئۇنىڭ 1400 جەڭ ھارۋىسى، 12000 ئاتلىق ئەسكىرى بار ئىدى؛ ئۇ ئۇلارنى «جەڭ ھارۋىسى شەھەرلىرى»گە ۋە ئۆزى تۇرىدىغان يېرۇسالېمغا ئورۇنلاشتۇردى.
پادىشاھ يېرۇسالېمدا كۈمۈشنى تاشتەك كۆپ قىلدى...
سۇلايمان ئالغان ئاتلار مىسىردىن ۋە كۇۋەدىن ئىدى؛ پادىشاھنىڭ تىجارەتچىلىرى ئۇلارنى كۇۋەدىن بېكىتىلگەن باھادا ئالاتتى. مىسىردىن ئېلىپ كەلگەن بىر جەڭ ھارۋىسىنىڭ باھاسى 600 كۈمۈش تەڭگە، ھەر ئات بولسا 150 تەڭگە ئىدى؛ ۋە ئۇلار يەنە ھىتتىيلارنىڭ پادىشاھلىرى ھەم سۇرىيە پادىشاھلىرى ئۈچۈنمۇ ئوخشاش باھادا ئېلىپ چىقتى....
(تۆۋەندىكى ئايەتلەردە خاتىرىلەنگەن ھەممە ئىشلار «قانۇن شەرھى»دىكى ئەمرلەرگە خىلاپ)
(11-باب) «لېكىن سۇلايمان پادىشاھنىڭ كۆڭلى پىرەۋننىڭ قىزىدىن باشقا كۆپ چەتئەللىك ئاياللارغا، جۈملىدىن موئابىي، ئاممونىي، ئېدومىي، زىدونىي، ھىتتىي ئاياللىرىغا چۈشكەنىدى. پەرۋەردىگار ئەسلىدە مۇشۇ ئەللەر توغرۇلۇق ئىسرائىللارغا: «ئۇلارنىڭ قىزلىرىنى ئىزدەپ بارماڭلار، ۋە ئۇلارنى سىلەرنىڭكىلەرگە كىرگۈزمەڭلار؛ چۈنكى ئۇلار چوقۇم كۆڭۈللىرىڭلارنى ئۆز مەبۇدلىرىغا ئازدۇرىدۇ» دەپ ئاگاھلاندۇرغان. بىراق سۇلايماننىڭ كۆڭلى دەل شۇلارغا باغلاندى. ئۇنىڭ يەتتە يۈز ئايالى، يەنى خانىشى ۋە ئۈچ يۈز كېنىزىكى بار ئىدى؛ ئۇنىڭ ئاياللىرى ئۇنىڭ كۆڭلىنى ئازدۇرۇپ بۇرىۋەتكەنىدى.
شۇنداق بولدىكى، سۇلايمان ياشانغاندا، ئۇنىڭ ئاياللىرى ئۇنىڭ كۆڭلىنى باشقا ئىلاھلارغا ئازدۇرۇپ بۇرۇۋەتتى؛ شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇنىڭ كۆڭلى ئاتىسى داۋۇتنىڭكىدەك پەرۋەردىگار خۇداسىغا مۇتلەق سادىق بولمىدى.
شۇڭا سۇلايمان زىدونىيلارنىڭ مەبۇدى ئاشتاروتنى، ئاممونىيلارنىڭ يىرگىنچلىك مەبۇدى مىلكومنى ئىزدىدى؛ شۇنىڭ بىلەن سۇلايمان پەرۋەردىگارنىڭ نەزىرىدە رەزىللىك قىلدى؛ ئۇ ئاتىسى داۋۇتتەك پەرۋەردىگارغا ئىزچىللىق بىلەن ئەگەشمىدى.
ئاندىن سۇلايمان يېرۇسالېم ئالدىدىكى ئېدىرلىقتا موئابىيلارنىڭ يىرگىنچلىك مەبۇدى كېموش ھەم ئاممونىيلارنىڭ يىرگىنچلىك مەبۇدى مىلكوم ئۈچۈن بىر «يۇقىرى جاي»نى ياسىدى؛ شۇنىڭدەك ئۆزىنىڭ مەبۇدلىرىغا خۇشبۇي ياقىدىغان ۋە قۇربانلىق قىلىدىغان ھەربىر يات ئەللىك ئايالى ئۈچۈنمۇ ئۇ شۇنداق قىلدى. شۇڭا پەرۋەردىگار سۇلايماندىن رەنجىدى؛ گەرچە ئۇ ئۇنىڭغا ئىككى قېتىم كۆرۈنگەن بولسىمۇ، ۋە ئۇنىڭغا دەل مۇشۇ ئىش توغرۇلۇق، يەنى باشقا ئىلاھلارنى ئىزدىمەسلىكىنى تاپىلىغان بولسىمۇ، ئۇنىڭ كۆڭلى ئىسرائىلنىڭ خۇداسى پەرۋەردىگاردىن ئاينىپ كەتتى؛ ئۇ پەرۋەردىگارنىڭ تاپىلىغىنىغا ئەمەل قىلمىدى...».
سۇلايماننىڭ بۇ «تېيىلىپ كېتىشى» ئادەمنى ھەقىقىي ئەجەبلەندۈرىدىغان بىر ھادىسە ۋە ھەممىمىز ئۇنىڭدىن چوڭقۇر ساۋاق-ئاگاھ ئېلىشىمىزغا توغرا كېلىدۇ. تەۋراتتىكى «پەند-نەسىھەتلەر» (مۇئەللىپى سۇلايمان، ئەلۋەتتە) دېگەن ئۇلۇغ يازمىسىدا بىزگە دەل «پەرۋەردىگاردىن قورقۇش دانالىقنىڭ باشلىنىشىدۇر» دەپ ئېيتقان كىشى ئۆزى پەرۋەردىگاردىن قورقۇشتىن تەزدى. بۇ ئىش ھەممىمىزگە يەرەمىيا پەيغەمبەرنىڭ «قەلب ھەممىدىن ئالدامچى ۋە ئۇنىڭ داۋاسى يوقتۇر. كىممۇ ئۇنى چۈشىنەلىسۇن؟!» دېگەن ئۆتكۈر سۆزلىرىنى قايتىدىن ئەسلىتىدۇ. يەر يۈزىدىكى ئەڭ دانا كىشى خۇدادىن قورقۇشتىن تەزگەن بولسا، ئۇ شۇ ھامان ئېنىق كۆزقاراشلىرىدىن ھەمدە خۇدانىڭ ۋەھىيلىرىگە بولغان چۈشىنىشلىرىدىن مەھرۇم بولىدۇ، دەپ قارايمىز. ئۇنىڭغا ئەسلى ناھايىتى ئېنىق بولغان ئىشلار ئەمدى مۈجمەل ۋە خىرە كۆرۈنىدۇ؛ ئەسلى ئۇنى ئۈزلۈكسىز شاد-خۇرام قىلىدىغان ۋەھىيلەر ئەمدى ئۇنىڭغا چۈشىنىكسىز بولىدۇ. دەرۋەقە ئادەم خۇدانىڭ يېنىدىن ئېزىپ كەتسە، ئەخمىقانىلىك كاللىسىغا كىرىشكە باشلايدۇ، دېگەن پرىنسىپ بار. سۇلايمان مەزكۇر كىتابنى تېيىلىپ كەتكەننىڭ دەسلەپكى مەزگىلىدە يازغان دەپ قارايمىز؛ ئۇنىڭ ئۈستىگە، ئۇنىڭ تېيىلىپ كېتىشىدە ئەڭ ئەجەللىك ئامىل ئۇنىڭ بۇتلارغا چوقۇنغان يات ئاياللارغا ۋە كېنىزەكلەرگە باغلىنىشىدىن ئىبارەت دەپ ئىشىنىمىز (8:2 ۋە 25:7-28نى كۆرۈڭ). سۇلايمان ئەخلاقىي چۈشكۈنلۈككە چوڭقۇر پېتىپ كەتكەن كۈنلىرىدە بولسا، ئادەملەرنى خۇدادىن قورقۇشقا دەۋەت قىلىدىغان بۇنداق كىتابنى يازالمىغان بولاتتى.
ھەممىمىزنى سۇلايماننىڭكىدەك چۈشكۈنلۈكتىن ساقلايدىغان ئاددىي بىر تەدبىر ــ ھەركۈنى خۇدانىڭ سۆزىنى، يەنى مۇقەددەس كىتابتىن بىر قىسىمنى (ئۆز تىلىدا، ئەلۋەتتە) ئوقۇپ ئۇنىڭ ئۈستىدە ئازراق ئويلىنىش (يۇقىرىدا، «قان.» 19:17نى كۆرۈڭ).
«ھېكمەت توپلىغۇچى» دېگەن كىتابنىڭ ساماۋىي ۋەھىيلىرىگە ۋە ئۇنىڭدىكى ئەبەدىلئەبەدگە باغلىق تەلىملەردىن ئەمەس، بەلكى يازغۇچىنىڭ تەجرىبىلىرىگە ئاساسلىنىپ، «قۇياش ئاستىدا» «ئىنساننىڭ ھايات كۈنلىرىدە» بولغان ئىشلىرىغا ئاساسەن يېزىلغانلىقىنىڭ ھەيران قالارلىقى يوق. بىراق تەكرارلايمىزكى، كىتاب بىزگە پايدىلىق بولسۇن ئۈچۈن خۇدانىڭ ئىرادىسى بويىچە يېزىلغان، شۇڭلاشقا كېيىنكى پەيغەمبەرلەرنىڭ ۋەھىيلىرى بىلەن بىللە مۇقەددەس كىتابنىڭ يازمىلىرى قاتارىغا كىرگۈزۈلگەن، دەپ ئىشىنىمىز (بۇ ھەقتە، سۇلايماننىڭ مۇھەببەت توغرۇلۇق يازغان «كۈيلەرنىڭ كۈيى» دېگەن كىتاب توغرىسىدىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنمۇ كۆرۈڭ).
كىتابتىكى بەزى بايانلار ۋە «يېرىم سوئاللار»نى («كىم بىلىدۇ...؟» دېگەندەك سوئاللار) تەۋراتتىكى پەيغەمبەرلەرنىڭ قىسىملىرىدا ياكى ئىنجىل قىسىملىرىدا تېپىلغان جاۋابلار بىلەن يانداش قىلىپ سېلىشتۇرۇشىمىز پايدىلىق بولىدۇ. بىز شۇنى يەنە ئېيتىمىزكى، بۇ بايانلارنىڭ بەزى جاۋابلىرى مۇقەددەس كىتابنىڭ باشقا يەرلىرىدىن تەمىنلەنسۇن دەپ قەستەن قىلىنغانىدى، دەپ قارايمىز.
مىساللارنىڭ كۆپىنچىسىدە، ئوقۇرمەنلەرنىڭ سېلىشتۇرۇشى ئۈچۈن، «ھېكمەت توپلىغۇچى»دىكى ئايەتلەرنى باشقا ئايەتلەرگە تۆۋەندىكىدەك يانداش قىلىمىز: ــ
(1) «توپ.» 3:1 «بىر دەۋر ئۆتىدۇ، يەنە بىر دەۋر كېلىدۇ؛ بىراق يەر-زېمىن مەڭگۈگە داۋام قىلىدۇ».
ئىنجىل، «ۋەھ.» 11:20 «ئۇنىڭدىن كېيىن، چوڭ بىر ئاق تەخت ۋە ئۇنىڭدا ئولتۇرغۇچىنى كۆردۈم. ئاسمان بىلەن زېمىن ئۇنىڭ يۈزىدىن قېچىپ،... غايىب بولدى».
«ۋەھ.» 1:21 «ئاندىن، يېڭى ئاسمان ۋە يېڭى زېمىننى كۆردۈم، چۈنكى بۇرۇنقى ئاسمان ۋە زېمىن غايىب بولغانىدى».
(2) «توپ.» 7:1، 8 «بارلىق دەريالار دېڭىزغا قاراپ ئاقىدۇ، بىراق دېڭىز تولمايدۇ؛
دەريالار قايسى جايغا ئاققان بولسا،
ئۇلار يەنە شۇ يەرگە قايتىدۇ.
بارلىق ئىشلار جاپاغا تولغاندۇر؛
ئۇنى ئېيتىپ تۈگەتكۈچى ئادەم يوقتۇر؛
كۆز كۆرۈشتىن،
قۇلاق ئاڭلاشتىن ھەرگىز تويمايدۇ».
بۇ ئايەتلەرگە قارىغاندا، بۇ دۇنيادا ياكى ئۇ دۇنيادىمۇ ھېچقانداق ھەقىقىي، دائىملىق شادلىق يوقتۇر. لېكىن: ــ
داۋۇت «زەبۇر» 11:16دە: «سەن ماڭا ھايات يولىنى كۆرسىتىسەن؛
ھۇزۇرۇڭدا تولۇپ تاشقان شاد-خۇراملىق باردۇر؛
ئوڭ قولۇڭدا مەڭگۈلۈك بەھرە-لەززەتلەرمۇ باردۇر» دەيدۇ.
ئىنجىل «يۇھ.» 11:15، 22:16: «مېنىڭ خۇشاللىقىم سىلەردە بولسۇن ۋە شۇنىڭدەك خۇشاللىقىڭلار تولۇپ تاشسۇن دەپ، مەن بۇلارنى سىلەرگە ئېيتتىم... مەن سىلەر بىلەن قايتا كۆرۈشىمەن، قەلبىڭلار شادلىنىدۇ ۋە شادلىقىڭلارنى ھېچكىم سىلەردىن تارتىۋالالمايدۇ».
«يەش.» 4:64 ۋە ئوخشاشلا ئىنجىل، «1كور.» 9:2) «ئۆزىنى سۆيگەنلەرگە خۇدانىڭ تەييارلىغانلىرى ــ
دەل ھېچقانداق كۆز كۆرمىگەن،
ھېچقانداق قۇلاق ئاڭلىمىغان،
ھېچقانداق كۆڭۈل ئويلاپ باقمىغان نەرسىلەردۇر».
(3) «توپ.» 9:1، 10 «بولغان ئىشلار يەنە بولىدىغان ئىشلاردۇر؛
قىلغان ئىشلار يەنە قىلىنىدۇ؛
قۇياش ئاستىدا ھېچقانداق يېڭىلىق يوقتۇر.
«مانا، بۇ يېڭى ئىش» دېگىلى بولىدىغان ئىش بارمۇ؟
ئۇ بەرىبىر بىزدىن بۇرۇنقى دەۋرلەردە ئاللىقاچان بولغاندۇر».
«يەش.» 19:43 «چۈنكى مانا مەن يېڭى بىر ئىش قىلىمەن؛
ئۇ ھازىرلا بارلىققا كېلىدۇ؛
سىلەر ئۇنى كۆرمەي قالامسىلەر؟!
مەن ھەتتا دالالاردىمۇ يول ئاچىمەن،
چۆل-باياۋاندا دەريالارنى بارلىققا كەلتۈرىمەن!»
«يەر.» 22:31 «پەرۋەردىگار يەر يۈزىدە يېڭى بىر ئىش يارىتىدۇ؛ ئايال كىشى باتۇرنىڭ ئەتراپىدا يېپىشىپ خەۋەر ئالىدۇ» (بەلكىم مەسىھنىڭ پاك قىز مەريەمدە ھامىلە بولۇشى توغرىسىدىكى بېشارەت بولۇشى مۇمكىن).
ئىنجىل، «2كور.» 17:5 «شۇنىڭ بىلەن بىرسى مەسىھدە بولسا، ئۇ يېڭى بىر يارىتىلغۇچىدۇر! كونا ئىشلار ئۆتۈپ، مانا، ھەممە ئىش يېڭى بولدى!».
(4) «توپ.» 11:1 «بۇرۇنقى ئىشلار ھازىر ھېچ ئەسلەنمەيدۇ؛
ۋە كەلگۈسىدە بولىدىغان ئىشلارمۇ ئۇلاردىن كېيىن ياشايدىغانلارنىڭ ئېسىگە ھېچ كەلمەيدۇ».
ئىنجىل، «2كور.» 1:5) «چۈنكى بۇ زېمىنغا تەۋە ئۆيىمىز، يەنى بۇ چېدىرىمىز بولغان تەن يوقىتىلسا، خۇدا تەرىپىدىن بولغان، ئىنسان قولى بىلەن ياسالمىغان بىر ئۆي، يەنى ئاسمانلاردا ئەبەدىي بىر ماكانىمىز باردۇر دەپ بىلىمىز».
«2كور.» 10:5: ــ «چۈنكى تەندە قىلغان ئەمەللىرىمىزنى، ياخشىلىق بولسۇن، يامانلىق بولسۇن، ھەربىرىمىزگە (ئىشەنگۈچىلەرگە) قايتۇرۇلۇشى ئۈچۈن مەسىھنىڭ سوراق تەختى ئالدىدا (كەلگۈسىدە) ھازىر بولۇشىمىز لازىم».
(5) «توپ.» 15:1 «ئەگرىنى تۈز قىلغىلى بولماس؛
كەمنى تولۇق دەپ سانىغىلى بولماس».
«يەش.» 4:40 «بارلىق جىلغىلار كۆتۈرۈلىدۇ،
بارلىق تاغ-دۆڭلەر پەس قىلىنىدۇ؛
ئەگرى-توقايلار تۈزلىنىدۇ،
ئوڭغۇل-دوڭغۇل يەرلەر تەكشىلىنىدۇ».
«يەش.» 16:42نىمۇ كۆرۈڭ.
ئىنجىل، «1كور.» 9:6-11) «ھەققانىيسىز كىشىلەرنىڭ خۇدانىڭ پادىشاھلىقىغا ۋارىسلىق قىلالمايدىغانلىقىنى بىلمەمسىلەر؟ ئالدىنىپ كەتمەڭلار! بۇزۇقلۇق قىلغۇچىلار، بۇتپەرەسلەر، زىنا قىلغۇچىلار، بەچچىۋازلار، باشقا ئەرلەر بىلەن بۇزۇقلۇق قىلغۇچىلار، ئوغرىلار، نەپسانىيەتچىلەر، ھاراقكەشلەر، تۆھمەتخورلار ياكى ئالدامچى-كاززاپلار خۇدانىڭ پادىشاھلىقىغا ۋارىسلىق قىلالمايدۇ؛ بەزىڭلار بولساڭلار شۇنداق بولغانسىلەر؛ ئەمما سىلەر رەب ئەيسا مەسىھنىڭ نامىدا ۋە خۇدايىمىزنىڭ روھى بىلەن يۇيۇلدۇڭلار، پاك-مۇقەددەس قىلىندىڭلار، ھەققانىي قىلىندىڭلار».
داۋۇت «زەبۇر» 1:23 «پەرۋەردىگار مېنى باققۇچى پادىچىمدۇر،
موھتاج ئەمەسمەن ھېچنەرسىگە!» دەيدۇ.
(6) «توپ.» 12:2 «ئاندىن زېھنىمنى يىغىپ ئۇنى دانالىققا، تەلۋىلىك ۋە ئەخمىقانىلىككە قاراشقا قويدۇم؛ چۈنكى پادىشاھتىن كېيىن تۇرىدىغان ئادەم نېمە قىلالايدۇ ــ قىلسىمۇ ئاللىقاچان قىلىنغان ئىشلاردىن ئىبارەت بولىدۇ، خالاس!»
ئىنجىل، «يۇھ.»، 12:14 (مەسىھنىڭ سۆزى) «بەرھەق، بەرھەق، مەن سىلەرگە شۇنى ئېيتىپ قويايكى، ماڭا ئىشەنگەن كىشى مېنىڭ قىلىۋاتقان ئەمەللىرىمنى قىلالايدۇ؛ ۋە بۇلاردىنمۇ تېخىمۇ ئۇلۇغ ئەمەللەرنى قىلىدۇ، چۈنكى مەن ئاتىنىڭ يېنىغا قايتىپ كېتىمەن».
ئىنجىل، «ۋەھ.»، 5:21 «بۇ چاغدا، تەختتە ئولتۇرغۇچى: «مانا، ھەممىنى يېڭى قىلىمەن!» ــ دېدى»
(7) «توپ.» 17:2 «مەن ھاياتقا ئۆچ بولدۇم؛ چۈنكى قۇياش ئاستىدا قىلىنغان ئىشلار ماڭا ئېغىر كېلەتتى؛ ھەممىسى بىمەنىلىك ۋە شامالنى قوغلىغاندەك ئىشتۇر».
زەبۇر، 3:63 «ئۆزگەرمەس مۇھەببىتىڭ ھاياتتىنمۇ ئەزىزدۇر؛
لەۋلىرىم سېنى مەدھىيىلەيدۇ!»
ئىنجىل، «يۇھ.»، 10:10 (ئەيسا دېدى) «مەن بولسام ئۇلارنى ھاياتلىققا ئېرىشسۇن ۋە ئۇ ھاياتلىقى مول بولسۇن دەپ كەلدىم».
(8) «توپ.» 19:3-21 «چۈنكى ئىنسان بالىلىرىنىڭ بېشىغا كېلىدىغىنى ھايۋانلارغىمۇ كېلىدۇ، ئۇلارنىڭ كۆرىدىغىنى ئوخشاش بولىدۇ. ئۇلاردىن ئالدىنقىسى قانداق ئۆلگەن بولسا، كېيىنكىسىمۇ شۇنداق ئۆلىدۇ، ئۇلاردا ئوخشاشلا بىرلا نەپەس باردۇر. ئىنساننىڭ ھايۋانلاردىن ھېچ ئارتۇقچىلىقى يوق؛ چۈنكى ھەممە ئىش بىمەنىلىكتۇر. ئۇلارنىڭ ھەممىسى بىر جايغا بارىدۇ؛ ھەممىسى توپا-چاڭدىن چىققان، ھەممىسى توپا-چاڭغا قايتىدۇ.
كىم ئادەم بالىلىرىنىڭ روھىنى بىلىدۇ؟ ئۇ يۇقىرىغا چىقامدۇ، بۇنى كىم بىلىدۇ؟ ھايۋانلارنىڭ روھى، ئۇ يەر تېگىگە چۈشەمدۇ، كىم بىلىدۇ؟»
ئىنجىل «2كور.» 8:5 «بىز يۇرەكلىك بولۇپ، شۇنىڭدەك تەندىن نېرى بولۇپ رەب بىلەن بىللە بىر ماكاندا (ئۇ دۇنيادا) بولۇشقا تېخىمۇ خۇرسەنمىز».
«ئىبر.» 27:9 «ھەممە ئادەمنىڭ بىر قېتىم ئۆلۈشى ۋە ئۆلگەندىن كېيىن سوراققا تارتىلىشى بېكىتىلگەن...»
(9) «توپ.» 12:6 «چۈنكى ئىنساننىڭ ئۆمرىدە، يەنى ئۇنىڭ سايىدەك تېزلا ئۆتىدىغان مەنىسىز ئۆمرىدىكى بارلىق كۈنلىرىدە ئۇنىڭغا نېمىنىڭ پايدىلىق ئىكەنلىكىنى كىم بىلسۇن؟ چۈنكى ئىنسانغا ئۇ كەتكەندىن كېيىن قۇياش ئاستىدا نېمە ئىشنىڭ بولىدىغانلىقىنى كىم دەپ بېرەلىسۇن؟»
تەۋرات «مىك.» 8:6 «ئى ئىنسان، ئۇ ساڭا نېمە ئىشنىڭ ياخشى ئىكەنلىكىنى كۆرسەتكەن،
بەرھەق، پەرۋەردىگار سەندىن نېمە تەلەپ قىلغانلىقىنى كۆرسەتكەن ــ
ئادالەتنى يۈرگۈزۈش،
مېھرىبانلىقنى سۆيۈش،
سېنىڭ خۇدايىڭ بىلەن بىللە كەمتەرلىك بىلەن مېڭىشتىن باشقا يەنە نېمە ئىشىڭ بولسۇن؟»
ئىنجىل «لۇقا» 23:6 «شۇ كۈنى (سىلەرنىڭ خۇدانىڭ يولىدا ھەقىقەتەن ماڭغانلىقىڭلار ئىسپاتلانغاندا) شادلىنىپ تەنتەنە قىلىپ سەكرەڭلار. چۈنكى مانا، ئەرشتە بولغان ئىنئامىڭلار زوردۇر...!»
(10) «توپ.» 16:7، 17 «ئۆزۈڭنى دەپ ھەددىدىن زىيادە ھەققانىي بولما؛ ۋە ئۆزۈڭنى دەپ ھەددىدىن زىيادە دانا بولما؛ ئۆز-ئۆزۈڭنى ئالاقزادە قىلماقچىمۇسەن؟ ئۆزۈڭنى دەپ ھەددىدىن زىيادە رەزىل بولما، ياكى ئەخمەق بولما؛ ئۆز ئەجىلىڭ توشماي تۇرۇپ ئۆلمەكچىمۇسەن؟»
(بۇنىڭغا قويۇلغان ئىزاھاتىمىزنى كۆرۈڭ ھەم تۆۋەندىكى ئايەتلەر بىلەنمۇ سېلىشتۇرۇڭ).
ئىنجىل «يۇھ.» 34:8 «ئەيسا ئۇلارغا جاۋاب بېرىپ: ــ بەرھەق، بەرھەق، مەن سىلەرگە شۇنى ئېيتىپ قويايكى، گۇناھ سادىر قىلغان كىشى گۇناھنىڭ قۇلىدۇر».
ئىنجىل «مات.» 20:5 «چۈنكى مەن سىلەرگە شۇنى ئېيتىپ قويايكى، ھەققانىيلىقىڭلار تەۋرات ئۇستازلىرى ۋە پەرىسىيلەرنىڭكىدىن ئاشمىسا، ئەرش پادىشاھلىقىغا ھېچقاچان كىرەلمەيسىلەر».
ئىنجىل، «رىم.» 17:14 «چۈنكى خۇدانىڭ پادىشاھلىقى يېمەك-ئىچمەكتە ئەمەس، بەلكى مۇقەددەس روھتا بولغان ھەققانىيلىق، ئىناقلىق-خاتىرجەملىك ۋە شادلىقتىدۇر».
(11) «توپ.» 20:7 «بەرھەق، يەر يۈزىدە دائىم مېھرىبانلىق يۈرگۈزىدىغان، گۇناھ سادىر قىلمايدىغان ھەققانىي ئادەم يوقتۇر».
«يەش.» 9:53-11 (مەسىھ توغرۇلۇق بېشارەت) «كىشىلەر ئۇنى رەزىللەر بىلەن ئورتاق بىر گۆرگە بېكىتكەن بولسىمۇ،
لېكىن ئۇ ئۆلۈمىدە بىر باي بىلەن بىللە بولدى،
چۈنكى ئۇ ھېچقاچان زوراۋانلىق قىلىپ باقمىغان،
ئۇنىڭ ئاغزىدىن بىرەر ئېغىزمۇ ھىيلە-مىكىرلىك سۆز تېپىلماس.
بىراق ئۇنى ئېزىشنى لايىق كۆرگەن پەرۋەردىگاردۇر؛
ئۇ ئۇنى ئازابقا چۆمۈلدۈرگۈزدى.
گەرچە ئۇ ئۆز جېنىنى گۇناھنى يۇيىدىغان قۇربانلىق قىلغان بولسىمۇ،
لېكىن ئۇ ئۆزىنىڭ ئۇرۇق-ئەۋلادلىرىنى چوقۇم كۆرۈپ تۇرىدۇ،
شۇنداقلا ئۇنىڭ كۆرىدىغان كۈنلىرى ئۇزارتىلىدۇ؛
ۋە پەرۋەردىگارنىڭ كۆڭۈلدىكىلىرى ئۇنىڭ قولىدا بولۇپ راۋاج تېپىپ ئەمەلگە ئاشۇرۇلىدۇ.
ئۇ ئۆزى تارتقان جاپانىڭ مېۋىسىنى كۆرۈپ مەمنۇن بولىدۇ؛
ھەققانىي بولغۇچى مېنىڭ قۇلۇم ئۆزىنىڭ بىلىملىرى بىلەن نۇرغۇن كىشىلەرگە ھەققانىيلىقنى يەتكۈزىدۇ.
چۈنكى ئۇ ئۇلارنىڭ قەبىھلىكلىرىنى ئۆزىگە يۈكلىۋالىدۇ...»
ئىنجىل، «ئىبر.» 15:4 «چۈنكى بىزگە تەيىنلەنگەن باش كاھىنىمىز ئاجىزلىقلىرىمىزغا ھېسداشلىق قىلمىغۇچى ئەمەس، بەلكى بىزگە ئوخشاش ھەرخىل ئازدۇرۇش-سىناقلارغا دۇچ كەلگەن، لېكىن گۇناھ سادىر قىلىپ باقمىغۇچىدۇر».
(12) «توپ.» 28:7 «(مېنىڭ قەلبىم بۇنى يەنىلا ئىزدىمەكتە، بىراق تېخى تاپالمىدىم!) ــ مىڭ كىشى ئارىسىدا بىر دۇرۇس ئەركەكنى تاپتىم ــ بىراق شۇ مىڭ كىشى ئارىسىدىن بىرمۇ دۇرۇس ئايالنى تاپالمىدىم».
سۇلايمان ئۆزىگە: «مېنى كۆڭلۈڭگە مۆھۈردەك،
بىلىكىڭگە مۆھۈردەك بېكىتكەيسەن؛
چۈنكى مۇھەببەت ئۆلۈمدەك كۈچلۈكتۇر؛
مۇھەببەتنىڭ قىزغىنىشى تەھتىسارادەك رەھىمسىزدۇر؛
ئۇنىڭدىن چىققان ئوت ئۇچقۇنلىرى،
ــ ياھنىڭ دەھشەتلىك بىر يالقۇنىدۇر» دېگەن سۆيۈملۈكى «شۇلامىت»نى ئۇنتۇپ قالغان ئوخشايدۇ («كۈي» 6:8).
ئىنجىل، «لۇقا»، 26:1-28 «... پەرىشتە جەبرائىل خۇدا تەرىپىدىن گالىلىيە ئۆلكىسىدىكى ناسارەت دېگەن بىر شەھەرگە، پاك قىز مەريەمنىڭ قېشىغا ئەۋەتىلدى...
جەبرائىل ئۇنىڭ ئالدىغا كىرىپ ئۇنىڭغا:
ــ سالام ساڭا، ئەي شەپقەتگە مۇيەسسەر بولغان قىز! پەرۋەردىگار ساڭا ياردۇر! ــ دېدى».
«لۇقا»، 2:8-3 «ئۇنىڭ بىلەن بىللە بارغانلاردىن يەنە يامان روھلاردىن ۋە ئاغرىق-سىلاقلاردىن ساقايتىلغان بەزى ئاياللارمۇ بار ئىدى؛ ئۇلارنىڭ ئارىسىدا ئۆزىدىن يەتتە جىن ھەيدەپ چىقىرىلغان مەريەم (ماگداللىق دەپ ئاتالغان)، ھېرود خاننىڭ ساراي غوجىدارى خۇزانىڭ ئايالى يوئاننا، سۇزاننا ۋە باشقا نۇرغۇن ئاياللارمۇ بار ئىدى. بۇلار ئۆز مال-مۈلۈكلىرى بىلەن ئەيسا ۋە ئۇنىڭ مۇخلىسلىرىنىڭ ھاجەتلىرىدىن چىقاتتى».
(13) «توپ.» 8:8 «ھېچكىم ئۆز روھىغا ئىگە بولالماس، يەنى ھېچكىمنىڭ ئۆز روھىنى ئۆزىدە قالدۇرۇش ھوقۇقى يوقتۇر؛ ھېچكىمنىڭ ئۆلۈش كۈنىنى ئۆز قولىدا تۇتۇش ھوقۇقى يوقتۇر؛ شۇ جەڭدىن قېچىشقا رۇخسەت يوقتۇر؛ رەزىللىك رەزىللىككە بېرىلگۈچىلەرنى قۇتقۇزماس».
ئىنجىل «يۇھ.» 17:10-18، (ئەيسا مەسىھ دەيدۇ) «ئاتا مېنى شۇ سەۋەبتىن سۆيىدۇكى، مەن جېنىمنى قايتۇرۇۋېلىشىم ئۈچۈن ئۇنى پىدا قىلىمەن. جېنىمنى ھېچكىم مەندىن ئالالمايدۇ، مەن ئۇنى ئۆز ئىختىيارىم بىلەن پىدا قىلىمەن. مەن ئۇنى پىدا قىلىشقا ھوقۇقلۇقمەن ۋە شۇنداقلا ئۇنى قايتۇرۇۋېلىشقىمۇ ھوقۇقلۇقمەن؛ بۇ ئەمرنى ئاتامدىن تاپشۇرۇۋالغانمەن».
«مات.» 50:27 «ئەيسا قاتتىق ئاۋاز بىلەن يەنە بىر ۋارقىرىدى-دە، روھىنى قويۇۋەتتى».
«لۇقا»، 46:23 «ئەيسا قاتتىق ئاۋاز بىلەن نىدا قىلغاندىن كېيىن: ــ ئى ئاتا! روھىمنى قولۇڭغا تاپشۇردۇم، ــ دېدى-دە، تىنىقى توختاپ، جان ئۈزدى».
(14) «توپ.» 5:9، 10 «تىرىكلەر بولسا ئۆزلىرىنىڭ ئۆلىدىغانلىقىنى بىلىدۇ؛ بىراق ئۆلگەنلەر بولسا ھېچنېمىنى بىلمەيدۇ؛ ئۇلارنىڭ ھېچ ئىنئامى يەنە بولمايدۇ؛ ئۇلار ھەتتا ئادەمنىڭ ئېسىدىن كۆتۈرۈلۈپ كېتىپ قايتا كەلمەيدۇ ...
قولۇڭ تۇتقاننى بارلىق كۈچۈڭ بىلەن قىلغىن؛ چۈنكى سەن بارىدىغان تەھتىسارادا ھېچ خىزمەت، مەقسەت-پىلان، بىلىم ياكى ھېكمەت بولمايدۇ».
داۋۇت، زەبۇر، 9:16-11 «شۇڭا مېنىڭ قەلبىم خۇشاللاندى،
مېنىڭ روھىم تېخىمۇ كۆتۈرۈلىدۇ،
مېنىڭ تېنىم ئامان-ئېسەنلىككە تۇرىدۇ؛
چۈنكى جېنىمنى تەھتىسارادا قالدۇرمايسەن،
شۇنداقلا سېنىڭ مۇقەددەس بولغۇچىڭغا (سېنىڭ مەسىھىڭگە، دېمەكچى) چىرىكلىشىشلەرنى كۆرگۈزمەيسەن.
سەن ماڭا ھايات يولىنى كۆرسىتىسەن؛
ھۇزۇرۇڭدا تولۇپ تاشقان شاد-خۇراملىق باردۇر؛
ئوڭ قولۇڭدا مەڭگۈلۈك بەھرە-لەززەتلەرمۇ باردۇر»
ئىنجىل «يۇھ.» 28:5-29 «بۇنىڭغا تەئەججۈپ قىلماڭلار؛ چۈنكى بارلىق گۆردە ياتقانلار ئۇنىڭ ئاۋازىنى ئاڭلايدىغان ۋاقىت كېلىدۇ ۋە ئۇلار شۇئان يەرلىكلىرىدىن چىقىشىدۇ، ياخشىلىق قىلغانلار بولسا ھاياتقا تىرىلىدۇ، يامانلىق قىلغانلار سوراققا تارتىلىشقا تىرىلىدۇ».
(15) «توپ.» 12:9 «بەرھەق، ئىنسانمۇ ئۆز ۋاقتى-سائىتىنى بىلمەيدۇ!».
ئىنجىل «يۇھ.» 1:17 «ئەيسا بۇ سۆزلەرنى قىلغاندىن كېيىن، كۆزلىرىنى ئەرشكە تىكىپ، مۇنداق دۇئا قىلدى:
ــ ئى ئاتا، ۋاقىت-سائەت يېتىپ كەلدى؛ سەن ئوغلۇڭغا شان-شەرەپ كەلتۈرگەيسەن؛ بۇنىڭ بىلەن ئوغلۇڭمۇ ساڭا شان-شەرەپ كەلتۈرىدۇ».
(16) «توپ.» 19:10 «پۇل ھەممە ئىشنى ھەل قىلار!» (ھەجۋىي، كىنايىلىك گەپ، ئەلۋەتتە).
ئىنجىل «مات.» 28:6-33 «دالادىكى نېلۇپەرلەرنىڭ قانداق ئۆسىدىغانلىقىغا قاراپ بېقىڭلار! ئۇلار ئەمگەكمۇ قىلمايدۇ، چاق ئېگىرمەيدۇ؛ لېكىن سىلەرگە شۇنى ئېيتايكى، ھەتتا سۇلايمان تولۇق شان-شەرەپتە تۇرغاندىمۇ ئۇنىڭ كىيىنىشى نىلۇپەرلەرنىڭ بىر گۈلىچىلىكمۇ يوق ئىدى.
شۇڭا «نېمە يەيمىز»، «نېمە ئىچىمىز»، «نېمە كىيىمىز؟» دەپ غەم قىلماڭلار. چۈنكى يات ئەلدىكىلەر مانا شۇنداق ھەممە نەرسىگە ئىنتىلىدۇ، ئەمما ئەرشتىكى ئاتاڭلار سىلەرنىڭ بۇ ھەممە نەرسىلەرگە موھتاجلىقىڭلارنى بىلىدۇ؛ شۇنداق ئىكەن، ھەممىدىن ئاۋۋال خۇدانىڭ پادىشاھلىقى ۋە ھەققانىيلىقىغا ئىنتىلىڭلار. ئۇ چاغدا، بۇلارنىڭ ھەممىسى سىلەرگە قوشۇلۇپ نېسىپ بولىدۇ».
ئىنجىل «1تىم.» 17:6 «بۇ زاماندا باي بولغانلارغا مەغرۇرلانماسلىقنى، تايانغۇسىز ئۆتكۈنچى بايلىققا ئەمەس، بەلكى بىز بەھرىمەن بولۇشقا ھەممىنى بىزگە سېخىيلىق بىلەن تولۇپ تاشقان ھالدا تەمىنلىگۈچى خۇداغا تايىنىپ ئۈمىد باغلاشنى تاپىلىغىن».
بەزى ئاچقۇچلۇق بايانلار
تۆۋەندە بىز ئاچقۇچلۇق بەزى بايانلار ئۈستىدە قىسقىچە توختىلىمىز. ئوقۇرمەنلەر بۇ بايانلارنى ئۆزىگە ماس كېلىدىغان تولۇق خۇلاسىلىرىگە كەلتۈرسە، ئۇلار ئۇنىڭدىن كۆپ ھەقىقەتلەرنى ئاچالايدىغان بولىدۇ. بىراق مۇئەللىپ (گەرچە ئۇ «ھېكمەت توپلىغۇچى» بولسىمۇ) ئۆزى شۇ بايانلىرىنى شۇ خۇلاسىلىرىگە كەلتۈرمەيدۇ. ئۇ ئوقۇرمەنلەرنى «ھاۋادا لەيلىتىپ»، چوڭقۇر ئويلاندۇرۇش ئۈچۈن بەلكىم قەستەن شۇنداق قىلغان بولۇشى مۇمكىن.
(1-بايان) 11:3 «ئۇ ھەربىر ئىشنىڭ ۋاقتى كەلگەندە گۈزەل بولىدىغانلىقىنى بېكىتكەن؛ ئۇ يەنە مەڭگۈلۈكنى ئىنسانلارنىڭ كۆڭلىگە سالغانىدى؛ شۇڭا، ئىنسان خۇدانىڭ ئۆز ھاياتىغا باشتىن ئاخىرغىچە نېمىنى بېكىتكەنلىكىنى بىلىپ يەتمەستۇر».
بۇ ئىنتايىن ئۆتكۈر بىر سۆز. ئىنساننىڭ ئۆز مەۋجۇدىيىتىدىن ھېس قىلغان قانائەتسىزلىكى ۋە ئەتراپىدىكى دۇنيانى چۈشىنىشىگە بولغان چەكلەر ئەمەلىيەتتە خۇدادىن كەلگەن؛ ئۇنىڭ بۇ ئىشتىكى مەقسىتى بولسا، ئىنسان ئۆزىنى ئىزدىشى ئۈچۈندۇر. 1600 يىل ئىلگىرى، مەسىھىي تەپەككۇرچى ئاۋغۇستىن بۇ ھەقىقەتنى «ئى خۇدا، سەن بىزنى ئۆزۈڭ ئۈچۈن ياراتقانسەن؛ شۇڭا كۆڭلىمىز سەندە ئارام تاپمىغۇچە ھېچ ئارام تاپمايدۇ» دەپ ئىپادىلىگەن. خۇددى ئىنجىلدا «رىم.» 19:8-21دە، سۇلايماننىڭ مۇنۇ سۆزلىرىنى روسۇل پاۋلۇس نەقىل كەلتۈرگەندەك: «چۈنكى پۈتكۈل كائىنات خۇدانىڭ پەرزەنتلىرىنىڭ ئايان قىلىنىشىنى ئىنتىزارلىق بىلەن كۈتمەكتە. چۈنكى يارىتىلغان كائىنات خۇدانىڭ لەنىتى ئاستىدا قېلىپ، بىمەنىلىككە چۆكتۈرۈلدى. بۇ، كائىناتنىڭ ئۆز ئىختىيارى بىلەن ئەمەس، بەلكى ئۇنى چۆكتۈرگۈچىنىڭ ئىرادىسى بىلەن بولدى ۋە شۇنداق ئۈمىدى بىلەن بولدىكى، كائىنات ئۆزىمۇ چىرىشتىن بولغان قۇللۇقىدىن قۇتقۇزۇلۇپ، خۇدانىڭ پەرزەنتلىرىگە بېغىشلىنىدىغان شان-شەرەپكە تەۋە بولغان ھۆرلۈككە ئېرىشتۈرۈلۈشتىن ئىبارەت ئىدى».
(2-بايان) 14:3-15 «خۇدانىڭ قىلغانلىرىنىڭ ھەممىسى بولسا، مەڭگۈلۈك بولىدۇ، دەپ بىلىمەن؛ ئۇنىڭغا ھېچنەرسىنى قوشۇشقا ۋە ئۇنىڭدىن ھېچنەرسىنى ئېلىۋېتىشكە بولمايدۇ؛ خۇدانىڭ ئۇلارنى قىلغانلىرىنىڭ سەۋەبى ئىنساننى ئۆزىدىن ئەيمىندۈرۈشتۇر. ھازىر بولغانلىرى ئۆتكەندىمۇ بولغاندۇر؛ كەلگۈسىدە بولىدىغان ئىش ئاللىقاچان بولغاندۇر؛ خۇدا ئۆتكەن ئىشلارنى سورايدۇ».
ئادەم مەڭگۈلۈك ئەھمىيەتنى ئىزدىگەن بولسا، ھەمدە ھېچقانداق ئەھمىيەت «قۇياش ئاستىدا» تېپىلمىغان بولسا، ئۇنداقتا 14-ئايەتتىكى ھەقىقەتكە قاراپ، شۇنداق ئادەمنىڭ ئەھۋالىنى چۈشەنسەك، شۇنداق ئادەمنىڭ كۆڭلىدە «خۇدا قىلغان» بىر ئىش بار، دەپ چۈشىنىشىمىز كېرەك. بۇنداق ئوي-خۇلاسە ئادەمنى نىجات يولىغا كىرگۈزەلەيدۇ: 15-ئايەت بولسا، خۇدانىڭ سوراققا تارتىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ. گەرچە ئادەملەر «ئۆتكەن ئىشلار»نى ئۇنتۇسىمۇ، خۇدا «ئۆتكەن ئىشلارنى سورايدۇ». مەيلى ئۇ خۇدانى ئېتىراپ قىلسۇن، قىلمىسۇن، بۇ سوراق ھەر ئادەمنىڭ ۋىجدانىغا بېرىپ تاقىلىدۇ؛ چۈنكى ھەربىر ئادەمنىڭ ۋىجدانى، بولۇپمۇ ئۆز گۇناھى ئالدىدا، ئۇنىڭ «ئۆزىدىن يۇقىرى بىر زات»قا ھەقىقىي جاۋابكارلىقىنىڭ مەۋجۇت ئىكەنلىكىنى سۆزسىز كۆرسىتىدۇ. شۇنىڭدەك ئەگەر ئۆلۈمدىن كېيىن سوئال-سوراق بولىدىغان بولسا، ئۇنداقتا ئادەم پەقەت «تەھتىسارادىكى بىر كۆلەڭگۈ»لا بولمايدۇ؛ ئىنساننىڭ قىيامەت كۈنىدە تىرىلدۈرۈلۈشى مۇقەررەر. مۇشۇنداق خۇلاسىگە كەلگەن بىر ئوقۇرمەن مۇقەددەس كىتابتىكى باشقا قىسىملاردىن ئۆزىنىڭ قالغان سوئاللىرىغا جاۋاب تاپالايدۇ، ئەلۋەتتە.
(3-بايان) ئاخىرقى خۇلاسە: 13:12-14
«بىز پۈتۈن ئىشقا دىققەت قىلايلى؛ خۇدادىن قورققىن ۋە ئۇنىڭ ئەمر-پەرمانلىرىغا ئەمەل قىلغىن؛ چۈنكى بۇ ئىنساننىڭ تولۇق مەجبۇرىيىتىدۇر؛ چۈنكى ئادەم قىلغان ھەربىر ئىش، جۈملىدىن بارلىق مەخپىي ئىشلار، ياخشى بولسۇن يامان بولسۇن، خۇدا ئۇلارنىڭ سورىقىنى قىلىدۇ».
بۇ بايان «ھېكمەت توپلىغۇچى»نىڭ ئوقۇرمەننى ئويلاندۇرۇش ئۈچۈن قەستەن بەزى ھەقىقەتلەرنى ئوتتۇرىغا قويمىغانلىقىنى كۆرسەتسە كېرەك. بۇ ئايەتلەرنى دەرۋەقە «ھازىرقى زامان كىشىلىرى» ئۈچۈن خۇش خەۋەر دېيىشكە بولىدۇ؛ گەرچە «ھېكمەت توپلىغۇچى» «ھەممە ئىش بىمەنىلىكتۇر» دېگەن بولسىمۇ، مەزكۇر ئايەتلەر ئەكسىچە ھەممە ئىشنىڭ ئەھمىيىتى بار دەپ كۆرسىتىدۇ. چۈنكى ھەربىر ئىشنىڭ (مەخپىي، يوشۇرۇن ياكى ئوچۇق، ياخشى ياكى يامان بولسۇن)، خۇداغا بولغان مۇھىملىقى بار ــ بولمىسا ئۇ نېمىشقا «ئادەم قىلغان ھەربىر ئىشنىڭ سورىقىنى» قىلسۇن؟ ھاياتنىڭ ئەھمىيىتى باردۇر ــ بىراق ئۇنى پەقەت تىرىك خۇدانىڭ دوستلۇقىدا بولۇش بىلەن تاپقىلى بولىدۇ