ئىنجىل 19-قىسىم
«ئىبرانىيلارغا»نىڭ تەپسىرى
(ئىبرانىي ئېتىقادچىلارغا يېزىلغان مەكتۇپ)
كىرىش سۆز
ئۆزىڭىزنى مىلادىيە 60-يىلى پەلەستىندە تۇرۇۋاتقان، مەسىھگە ئەگىشىۋاتقان بىر يەھۇدىي ئېتىقادچى دەپ تەسەۋۋۇر قىلسىڭىز. شۇ ۋاقىتلاردا ئېتىقادچى بولۇش دېگەندەك ئالقىشلىنارلىق ئىش ئەمەس ئىدى دەيتتىڭىز، ئەلۋەتتە! دەرۋەقە، بىر تەرەپتىن: «قەيسەر ئىمپېراتور ــ رەبدۇر» دېيىشنىڭ ئورنىغا، «ئەيسا ــ رەبدۇر» دەپ ئېتىراپ قىلغۇچى ياكى جاكارلىغۇچى ھەرقانداق كىشى رىم ئىمپېرىيەسىدىكى ھۆكۈمرانلار تەرىپىدىن قاتتىق جازاغا تارتىلىدۇ، دەپ ئېلان قىلىنغان. بۇ جازا بەلكىم ئۆز ئۆيى ۋە تەئەللۇقاتلارنىڭ ھەممىسى مۇسادىرە قىلىنىشنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بولۇشى مۇمكىن ئىدى. يەنە بىر تەرەپتىن ئۆز يۇرتداشلىرىڭىز مەسىھگە باغلىغان ئېتىقادىڭىز تۈپەيلىدىن سىزنى «كاپىر» دەپ چاقىراتتى. چۈنكى ئۇلار مەسىھنىڭ ئۆز ئۆزىنى «خۇدانىڭ ئوغلى» دەپ ئېتىراپ قىلغانلىقى تۈپەيلىدىن ئۇنى كۇپۇرلۇق قىلغۇچى، ئەسلىدىلا كرېستكە مىخىلىنىش جازاسىغا لايىق بولغۇچى دەپ ھېسابلايتتى. سىز كوچىلاردا ماڭغاندا ئۇلار سىز بىلەن سالاملاشماي، سىزگە يېقىن كەلمەي سىزنى ئايلىنىپ ئۆتۈپ كېتىدۇ. بازارغا چىققىنىڭىزدا ئۇلار سىز بىلەن سودا قىلىشنى رەت قىلىدۇ ياكى سىزگە نەرسە-كېرەكلەرنى سېتىپ بەرمەيدۇ. بەلكىم ھەتتا بىرسى ئالدىڭىزغا كېلىپ يۈزىڭىزگە نەچچىنى تۈكۈرىدۇ. ئۇلار مەركىزىي ئىبادەتخانىغا كىرمىگەنلىكىڭىز، شۇنداقلا شۇ يەردە ئۆز گۇناھىڭىزنى تىلەيدىغان قۇربانلىقلارنى سۇنمىغانلىقىڭىز ئۈچۈن سىزنى يەنە «خۇداسىز»، «ناپاك»، «ھارام» دەپ چاقىرىدۇ، ھەتتا بالىرىڭىزنىڭ مەكتەپكە كىرىشىمۇ مۇمكىن بولمايدۇ؛ سىزنىڭ ئاممىۋىي ئىبادەت سورۇنى، شۇنداقلا جەمئىيەتنىڭ مەركىزى بولغان، تەۋرات تەلىمى بېرىلىدىغان «سىناگوگ»قا كىرىشىڭىزگە تېخىمۇ بولمايدۇ. گەرچە يۇرتداشلىرىڭىز ھوقۇق تۇتقان رىملىقلارغا ئۆچ بولسىمۇ، سىزنى جازالانسۇن دەپ ئۇلارنىڭ ئالدىدا «ئۇ مەسىھىي» دەپ ئەرز قىلىپ ساتقۇنلۇق قىلىشقا تەييار تۇرۇشى مۇمكىن. قىسقىسى، سىز «تالادا» قالىسىز.
ئۇشبۇ مەكتۇپ مۇشۇنداق قىيىنچىلىقتا تۇرغان ئېتىقادچىلارنى رىغبەتلەندۈرۈش ئۈچۈن يېزىلغان. بۇنداق بېسىم ئاستىدا ئېتىقادىنى ئېتىراپ قىلىشتا تەۋرەنگەنلەرمۇ ئاز بولمىغان ۋە شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا ئەيسا مەسىھنىڭ بارلىق گۇناھلار ئۈچۈن تولۇق ۋە پۈتۈنلەي كەچۈرۈم تەمىنلىگەنلىكىگە گۇمان قىلىشقا باشلىغانلارمۇ خېلى بولغان. نەتىجىدە، بەزىلەر قايتىدىن ئىبادەتخانىغا كېلىپ شۇ يەردە تەۋراتتا تەلەپ قىلىنغان كافارەت («گۇناھلارنى ياپىدىغان») قۇربانلىقلىرىنى سۇنۇشقا باشلىغان. بەلكىم بۇلارنىڭ كۆپىنچىسىنىڭ ئۇنداق قىلىشى جەمئىيەتتىن قورقۇپ، جەمئىيەت تەرىپىدىن ئاستا-ئاستا قايتىدىن قوبۇل قىلىنىشى ئۈچۈن ئىدى. ئۇنداق «قايتقان» ئادەملەر بەلكىم «يۇمىلاق تاۋۇز» دەپ مەسخىرە قىلىنغان بولۇشى مۇمكىن؛ لېكىن ھەرھالدا ئۇلارنىڭ زىيانكەشلىككە ئۇچرىشى، چەتكە قېقىلىشى توختىغان بولاتتى.
ئەمدى مۇئەللىپ مۇشۇ تەۋرىنىپ قالغان ئىبرانىي كىشىلەرگە قانداق گەپ قىلىدۇ؟ ئۇلارغا قانداق مەدەت بېرىدۇ؟ ئۇ ئاساسەن مەسىھنىڭ مۇسا پەيغەمبەرگە چۈشۈرۈلگەن ئەھدىسىدىكى بارلىق ئىشلاردىن، بارلىق پەرىشتىلەردىن ۋە بارلىق پەيغەمبەرلەردىن ھەرتەرەپتە ئۈستۈن تۇرىدىغانلىقىغا، ئۇ ۋاسىتىچى بولغان ئەھدىنىڭ باشقا ھەممە ئەھدىدىن ئۈستۈن تۇرىدىغانلىقىغا ھەمدە كاھىنلىقىنىڭ يۈكسەكلىكىگە كۈچلۈك ئىسپات بېرىدۇ. ئوقۇرمەنلەر مەكتۇپنى ئوقۇغاندا بۇلارنى كۆرەلەيدۇ. مۇئەللىپنىڭ بۇ خېتىدا تەۋراتتىن، بولۇپمۇ ئۇنىڭدا خاتىرىلەنگەن بېشارەتلەردىن كۆپ سۆز نەقىل ئالغانلىقىنى ھەمدە قېرىنداشلارنىڭ گۇۋاھلىقلىرىنى كۆرسەتكەنلىكى روشەن كۆرۈنىدۇ.
قىزىق ئىش شۇكى، مۇئەللىپنىڭ سالاھىيىتى بىزگە نامەلۇم. مەكتۇپتا ئۇ ئۆزى توغرۇلۇق سۆزلىمەيدۇ. ئەمدى مەكتۇپتىن ئۇ توغرۇلۇق مۇنۇلارنى بىلىمىز: ــ
(ئا) خەتنى ئوقۇغۇچىلار ئۇنىڭ كىم ئىكەنلىكىنى ئوبدان بىلەتتى؛ (ئە) ئۇ خەتنى يازغان ۋاقتىدا تۈرمىدە ياكى بىرخىل نەزەربەنت ئاستىدا تۇرۇۋاتقان ئىدى (19:13)؛ (ب) ئۇنىڭ پاۋلۇسنىڭ خىزمەتدىشى تىموتىيغا بىلەن مۇناسىۋىتى بار ئىدى (23:13)؛ (پ) ئۇ بەكمۇ چىرايلىق گرېكچە (يۇنانچە) ئۇسلۇبتا يازىدۇ؛ (ت) ئۇنىڭ تەۋراتقا، جۈملىدىن ئۇنىڭدا خاتىرىلەنگەن بارلىق بېشارەتلەرگە ئۆتكۈر ۋە كۈچلۈك چۈشەنچىسى بار ئىدى.
بۇ سەۋەبلەردىن بىز بۇ مۇئەللىپنى ئاپوللوس ئىكەن، دەپ پەرەز قىلىشقا مايىلمىز. ئاپوللوس گرېك تىلىدا تەربىيە كۆرگەن يەھۇدىي ئىدى («روس.» 24:18-28). روسۇل پاۋلۇس مەكتۇپلىرىدا، ئاپوللوس مېنىڭ خىزمىتىمنى تولۇقلايدۇ، دەيدۇ («1كور.» 5:3-6، 22:16، «تىت.» 13:3نى كۆرۈڭ).
ئۇشبۇ خەتنىڭ مۇئەللىپى گەرچە ئۆزىنى روسۇل دەپ ئاتىمىغان بولسىمۇ، خەتنىڭ ئۆزىدە روسۇللۇق ھوقۇق ئىزنالىرى ئوچۇق كۆرۈنىدۇ. دەسلەپتىكى ۋاقىتلاردىن باشلاپ خۇدانىڭ پۈتكۈل جامائىتى بۇ خەتنى خۇدانىڭ ھوقۇقى بىلەن كەلگەن، «مۇقەددەس روھنىڭ ئىلھام-كۆرسەتمىسى بىلەن يېزىلغان»، ئىنجىلنىڭ ئايرىلماس بىر قىسمى دەپ قوبۇل قىلىپ كەلگەن. ئىشەنچىمىز باركى، ئوقۇرمەنلەرگە بۇ ئىش ئوقۇغانسېرى ئايدىڭلىشىدۇ.
مەزمۇن: ــ
1. مەسىھ پەرىشتىلەردىن ئۈستۈندۇر (1-، 2-بابلار)
2. مەسىھ مۇسا بىلەن يەشۇئا پەيغەمبەرلەردىن ئۈستۈندۇر (1:3-13:4)
3. مەسىھنىڭ كاھىنلىقى لاۋىيلارغا تاپشۇرۇلغان كاھىنلىقتىن ئۈستۈندۇر (14:4-28:7)
4. مەسىھ ۋاسىتىچى بولغان «يېڭى ئەھدە» مۇسا پەيغەمبەر ئارقىلىق تۈزۈلگەن ئەھدىدىن تەڭداشسىز دەرىجىدە ئۈستۈندۇر (8-، 9-بابلار)
5. مەسىھنىڭ قۇربانلىقى تەۋرات دەۋرىدىكى، «بېشارەتلىك كۆلەڭگە» بولغان بارلىق قۇربانلىقلارنىڭ ھەممىسىنى بېسىپ چۈشۈپ ئادەمنى گۇناھلارنىڭ تولۇق كەچۈرۈمىگە ۋە مەڭگۈلۈك ھاياتقا ئېرىشتۈرىدۇ (10-باب).
6. بىزگە يول كۆرسىتىدىغان، ئېتىقادتا «يول باشلامچى» بولغانلار (11-باب)
7. خۇدانىڭ تەربىيىسىنى قوبۇل قىلىپ ئۇنىڭ قورقۇنچىدا مېڭىش (12-باب)
8. ئاخىرقى نەسىھەت، جېكىلەشلەر، تىلەكلەر ۋە سالاملار (13-باب).
••••••••
قوشۇمچە سۆز
مەزمۇننى قايتىدىن يەكۈنلەش
ئەمدى مۇئەللىپ مۇشۇ تەۋرىنىپ قالغان ئىبرانىيلارغا قانداق گەپ قىلىدۇ؟ ئۇلارغا قانداق مەدەت بېرىدۇ؟ ئالدى بىلەن ئەڭ مۇھىمى بولغان خۇدانىڭ سۆزى بىلەن، بولۇپمۇ تەۋراتتا مەسىھنىڭ كېلىشى ۋە قىلغان ئىشلىرى توغرۇلۇق خاتىرىلەنگەن بېشارەتلەر بىلەن باشلايدۇ. ھەربىر يەھۇدىي پۇقرا ئۈچۈن (شۇ دەۋردە) تەۋرات، جۈملىدىن زەبۇر تولىمۇ نوپۇزلۇق ئىدى؛ خۇدانىڭ بىزگە تاپشۇرغان سۆزى دەل مۇشۇ دەپ قارىلاتتى. شۇنىڭ بىلەن ئۇ: ــ
(ئا) تەۋراتتا خاتىرىلەنگەن بېشارەتلەردىن ۋە (ئە) ئۇ ئەيسا مەسىھنىڭ ياراتقان مۆجىزىلىرى، تارتقان ئازاب-ئوقۇبەتلىرى ۋە ئۆلۈمدىن تىرىلگەنلىكىنى ئۆز كۆزى بىلەن كۆرگەن نۇرغۇن يەھۇدىي ئېتىقادچىلارنىڭ گۇۋاھلىقىدىن دەلىل ئېلىپ مۇشۇ ئىشلارنى ئىسپاتلايدۇ: ــ
(1) مەسىھ پەرىشىتىلەردىن ئۈستۈن (1-2-باب)
(2) ئۇ مۇسا ۋە يەشۇئا پەيغەمبەرلەردىن ئۈستۈن (3-13:4)
(3) ئۇنىڭ كاھىنلىقى لاۋىيلارغا تاپشۇرۇلغان كاھىنلىقتىن ئۈستۈن (14:4-28:7)
(4) ئۇ ۋاسىتىچى بولغان يېڭى ئەھدە مۇسا پەيغەمبەر ئارقىلىق تۈزۈلگەن ئەھدىدىن چەكسىز ئۈستۈن تۇرىدۇ (8-9-باب)
(5) تەۋرات دەۋرىدىكى بارلىق قۇربانلىقلار مەسىھنىڭ ئاخىرقى قۇربانلىقىنى ئالدىنئالا كۆرسىتىدىغان «بېشارەتلىك كۆلەڭگە» سۈپىتىدە بولغان؛ مەسىھنىڭ قۇربانلىقى ئۇلارنىڭ ھەممىسىنىڭ ئورنىنى بېسىپ ئادەملەرنى گۇناھلارنىڭ تولۇق كەچۈرۈمىگە ۋە مەڭگۈلۈك ھاياتقا ئېرىشتۈرىدۇ.
(6) بۇلاردىن ئەڭ مۇھىمى، مەسىھ خۇدانىڭ ئوغلى، شۇنداقلا خۇدالىق تەبىئىتىدە بولغانلىقى ئۈچۈن (خۇدا تەرىپىدىن يارىتىلغان ئەمەس، بەلكى ئەزەلدىن خۇدا بىلەن تەڭ مەۋجۇت ئىدى)، ئىنسانلار ئۇنىڭغا خۇددى خۇدانىڭ ئۆزىگە سۆز قىلغاندەك سۆز قىلىشى ۋە ئۇنى ھۆرمەتلىشى كېرەك (مەسىلەن، 1:1-14، 1:7-3، 8:13نى كۆرۈڭ).
10:2 قانداق يول بىلەن بىر ئىشنى «خۇداغا لايىق كەلدى» دەپ ھېسابلىغىلى بولىدۇ؟
«چۈنكى پۈتكۈل مەۋجۇداتلار ئۆزى ئۈچۈنمۇ ھەم ئۆزى ئارقىلىقمۇ مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇۋاتقان خۇداغا نىسبەتەن، نۇرغۇن ئوغۇللارنى شان-شەرەپكە باشلىغاندا، ئۇلارنىڭ نىجاتىنىڭ يول باشلىغۇچىسىنى ئازاب-ئوقۇبەتلەر ئارقىلىق كامالەتكە يەتكۈزۈشكە لايىق كەلدى»
بۇ جۈملە پەقەت «خۇدا ئۆزى «لايىق كۆرگەندەك» مەلۇم بىر يول بىلەن ئىش كۆرگەن» دېگەنلىك ئەمەس، بەلكى خۇدانىڭ ئازاب-ئوقۇبەتنى تارتىشلىرى ئارقىلىق بىزنى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن مەسىھنى ئەۋەتكىنى «ئۇنىڭغا لايىق ئىدى» دېگەنلىكتۇر. بۇ ئايەتتە يەنە بىر چوڭ سوئال بار: ــ «مەسىھ (مۇكەممەللىك ئۇنىڭ ئەينى ئۆزىدۇر!) قانداق يول بىلەن «كامالەتگە يەتكۈزۈلىدۇ»؟!
بىرىنچى نۇقتىدا، بۇنىڭ ئىچىدىكى مەنە، خۇدا ئۆزىنىڭ بۇ ئازاد قىلىش ئەمەلى ئارقىلىق ئالەم ئالدىدا ئەسلىدىكى ئەخلاقىي شەرەپتىن تېخىمۇ ئۇلۇغ شەرەپكە ئىگە بولدى، دېگەنلىك. بىز ئۇنىڭ شەرىپىنى مەسىھنىڭ ئۆزىدە، بولۇپمۇ ھەممىدىن روشەن بولغان ئۇنىڭ كرېستتىكى ئۆلۈمى ئارقىلىق ئايان قىلىنغان مۇھەببىتىنىڭ نامايەندىسى بىلەن كۆز ئالدىمىزدا تېخىمۇ گۈزەللەشتۈرۈلگەن، دېسەك بولمامدۇ؟
ئىككىنچى نۇقتىغا كەلسەك، مەسىھ بوۋاق بولۇپ تۇغۇلغان كۈنىدە ئەخلاق جەھەتىدە مۇكەممەل ۋە پۈتۈنلەي گۇناھسىز بولغانىدى، ئەمما ئۇنىڭ تارتقان بارلىق ئازاب-ئوقۇبەتلىرى نۇقتىسىدىن مۇنداق دېسەك بولىدۇ: ــ
(ئا) ئۇ پۈتۈن ئىنسانىيەتكە كاھىن بولۇشقا ھەقىقىي چۈشەنچىگە ئىگە بولغان (7:5-9نى كۆرۈڭ). بىز كۆپ ئەھۋاللاردا ئىنسانلار ئۇچرىغان ئازاب-ئوقۇبەتلەر ۋە بالايىئاپەتلەرنى، شۇنداقلا نېمىشقا خۇدانىڭ مەلۇم ئىشلارنىڭ بېشىمىزغا چۈشۈشىگە يول قويغانلىقىنى چۈشەندۈرۈشكە ئاجىزلىق قىلىمىز. لېكىن مەسىھنىڭ تارتقان ئازاب-ئوقۇبەتلىرىدىن بىز يەنە شۇنى ئېيتالايمىزكى، بۇنداق ئىشلارنى خۇدانىڭ ئوغلى ئۆز بېشىدىن ئۆتكۈزگەن بولغاچقا، خۇددى خۇدا بۇ ئىشلارنى ئۆز بېشىدىن ئۆتكۈزگەندەك دەرد-ئەلەملىرىمىزنى پۈتۈنلەي چۈشىنىدۇ.
(ئە) مەسىھنىڭ گولگوتادا خۇدائاتىسىغا قۇربانلىق سۈپىتىدە سۇنغان ساپ-غۇبارسىز ئەخلاقى بولسا پۈتۈنلەي سىناقتىن ئۆتكۈزۈلگەن ساپ-غۇبارسىزلىقى ئىدى. ئۇنداق بولمىغاندا بىز (ياكى پەرىشتىلەر، ئاسماندىكى ھوقۇق-كۈچلەرمۇ) ئۇنىڭ تولۇق گۇناھسىزلىقىنى قانداقمۇ بىلەتتۇق؟
(ب) ئۇ تارتقان ئازاب-ئوقۇبەتلەر ئارقىلىق جامائەت روھتا «نىكاھلانغان قىز سۈپىتىدە» ئۆزىگە باغلانغانىدى. بۇنداق «مۇكەممەللىك» ئادەمئاتىمىزنىڭ «مۇكەممەللەشتۈرۈلگەنلىكى» ياكى «تولۇقلانغانلىقى»دەك بولغان، دېگىلى بولىدۇ. چۈنكى ئادەمئاتىمىز «كەم-كۇتىسىز» يارىتىلغان بولسىمۇ، بىراق خۇدا ئۇ توغرۇلۇق: «ئادەمنىڭ يالغۇز تۇرۇشى ياخشى ئەمەس، مەن ئۇنىڭغا لايىق بىر ھەمراھ-ياردەمچى يارىتىمەن» دېدى («يار.» 18:2). ئاندىن ھاۋا ئانىمىز ئۇنىڭ بېقىنىدىن ئېلىنىپ ئۇنىڭغا قوشۇلغانىدى. ئۇلار ئىككىلىسى شۇ چاغدا خۇدانىڭ «تېخىمۇ مۇكەممەل» ئوبراز-سۈرىتى بولغانىدى. مەسىھ مۇشۇنىڭغا ئوخشاش يولدا، خۇدا تەرىپىدىن جامائەتنىڭ ئۆزىگە باغلاندۇرۇلۇشى بىلەن «مۇكەممەلەشتۈرۈلگەن» ياكى «تولۇقلاندۇرۇلغان» (ئەف.» 22:5-33نىمۇ كۆرۈڭ).
13:4-7:3 «خۇدانىڭ ئاراملىقى» ۋە «شابات كۈنى»
بەزى نېگىزلىك سۆزلەر
خۇدا ئىسرائىلنى مىسىردىكى قۇللۇقتىن قۇتقۇزۇش بىلەن بىرگە ئۇلارغا ھەممىدىن ئاۋۋال تاپشۇرغان بەلگىلىمىلەرنىڭ بىرى «شابات كۈنى» ئىدى. بۇ ئەمەلىيەتتە «شەنبە كۈنى» بولۇپ، ھەپتىنىڭ يەتتىنچى كۈنى ئىدى (ئىبرانىي تىلىدا «شابات»نىڭ بىرىنچى مەنىسى «توختاش» بولۇپ، ئۇ يەنە «يەتتە» دېگەن سۆز بىلەن مۇناسىۋەتلىك). بۇ كۈندە ئىسرائىللارنىڭ دەم ئېلىشى ئۇلارغا خۇدانىڭ ئۇلارنى قۇللۇقتىن ئازاد قىلغانلىقىنى ئەسلىتەتتى. ئادەتتە قۇل ئۈچۈن ھېچقانداق «دەم ئېلىش كۈنى» بولمايدۇ؛ قۇلنىڭ ھاياتى ھەر كۈننىڭ يىگىرمە تۆت سائىتىدە خوجايىنىنىڭ ئىلكىدە بولۇپ، ئىگىسى قاچانلا، نېمە بۇيرۇسا، دەرھال ئەمەل قىلىشى كېرەك بولىدۇ. ئەمدى ھازىر ئىسرائىللاردا چوڭ ئۆزگىرىش بولدى: ــ
«يەتتىنچى كۈنى پەرۋەردىگار خۇدايىڭغا ئاتالغان شابات كۈنىدۇر؛ سەن شۇ كۈنى ھېچقانداق ئىش قىلمايسەن؛ مەيلى سەن ياكى ئوغلۇڭ بولسۇن، مەيلى قىزىڭ، مەيلى قۇلۇڭ، مەيلى دېدىكىڭ، مەيلى بۇقاڭ، مەيلى ئېشىكىڭ، مەيلى ھەرقانداق باشقا ئۇلىغىڭ، ياكى سەن بىلەن بىر يەردە تۇرۇۋاتقان مۇساپىر بولسۇن، ھېچقانداق ئىش قىلمىسۇن؛ شۇنىڭ بىلەن قۇلۇڭ ۋە دېدىكىڭ سەندەك ئارام ئالالايدۇ. سەن ئۆزۈڭنىڭ ئەسلىدە مىسىر زېمىنىدا قۇل بولغانلىقىڭنى، پەرۋەردىگار خۇدايىڭ كۈچلۈك قولى ۋە ئۇزاتقان بىلىكى بىلەن سېنى شۇ يەردىن چىقارغانلىقىنى ئېسىڭدە تۇت؛ شۇ سەۋەبتىن پەرۋەردىگار خۇدايىڭ ساڭا شابات كۈنىنى تۇتۇشنى ئەمر قىلغان» (تەۋرات، «قان.» 14:5-15).
شابات كۈنى ئۇلارنىڭ ھازىر خۇدانىڭ قۇتقۇزۇشى بىلەن قۇل ئەمەس، بەلكى ئازاد ئادەملەر ئىكەنلىكىگە ئەسلەتمە ئىدى.
خۇدانىڭ شۇ قانۇنلىرى ئاستىدا بارلىق ئادەملەر، جۈملىدىن قۇللارمۇ دەم ئېلىش كۈنىدىن بەھرىمەن بولغانلىقى قىزىق ئىش ئەمەسمۇ؟ بۈگۈنكى كۈندە دۇنيا بويىچە «يەتتە كۈنلۈك ھەپتە» ھەممە مەدىنىيەتتىن دېگۈدەك ئورۇن ئالغان، كۆپىنچى ئادەملەر (قايسى ئېتىقادتىن بولۇشىدىن قەتئىينەزەر) ھەر ھەپتە بىر كۈنلۈك دەم ئېلىشتىن بەھرىمەن بولىدۇ. بۇ كۆپ ئەللەرنىڭ تەۋرات-ئىنجىلنى ئوقۇپ شۇلاردىن خۇدانىڭ ئىنساننىڭ ئامان-ئېسەنلىكى ۋە سالامەتلىكىنى قوغدايدىغان تاپشۇرۇقلىرىدا بولغان دانالىقىنى چۈشىنىشىدىن كەلگەن ۋاسىتىلىك نەتىجىسىدۇر.
رەببىمىز ئەيسا: «ئىنسان شابات كۈنى ئۈچۈن ئەمەس، شابات كۈنى ئىنسان ئۈچۈن بېكىتىلگەن» ــ دېدى («مار.» 27:2). ئىنسانلارنىڭ خۇدا تەرىپىدىن ئارام ئېلىشى زۆرۈر قىلىپ شەكىللەندۈرۈلگەن. كىشىلەر قۇللاردەك ھەپتىدە يەتتە كۈن ئىشلەۋەرسە ئۇلارنىڭ سالامەتلىكى شۇ دەرىجىدە بۇزۇلىدۇكى، داۋاملىق ئىشلىشى مۇمكىن بولماي قالىدۇ. خۇدانىڭ سۆزىدىن شۇ خۇلاسىگە كېلىمىزكى، مەسىھكە باغلىغان ئېتىقادچىلارنىڭ ھەربىرى ئۆز سالامەتلىكىنى كۆزلەپ قەرەللىك دەم ئېلىش ئادىتىنى يېتىلدۇرۇشنى نىشان قىلىشىغا توغرا كېلىدۇ. كۆپىنچى ئادەملەرنىڭ ھەپتىدە بىر كۈن ئىش-خىزمىتىدىن توختاش ئىمكانىيىتى بولۇشى مۇمكىن. بىراق ھەپتىنىڭ قايسى كۈنى بولۇشى مۇھىم ئەمەس.
ھەممىمىز يەھۇدىي خەلقىگە ئۇلارنىڭ خۇدانىڭ بۇ دانالىقىنى تەۋراتتا ساقلاپ قالغانلىقى (بەزى ۋاقىتلاردا ئۇلارغا بەكمۇ قوللايسىز بولسىمۇ)، شۇنداقلا پۈتكۈل دۇنياغا مەنپەئەت يەتكۈزگەنلىكى ئۈچۈن مىننەتدار بولۇشمىز لازىم.
بىراق «خۇدانىڭ ئاراملىقى» ۋە «شابات كۈنى» دېگەن بۇ ئىشنىڭ بۇنىڭدىنمۇ چوڭقۇر ئەھمىيىتى بار.
ئىسرائىللار خۇدا تەرىپىدىن مىسىردىكى قۇللۇقتىن قۇتقۇزۇلۇپ، چۆل-باياۋاندىن سەرگەردان بولۇپ كېزىپ ئۆتۈۋاقتىنىدا ئۇ مۇسا پەيغەمبەر ئارقىلىق ئۇلارغا كەلگۈسىدىكى «ئاراملىق» توغرىسىدا سۆزلىگەن. مەسىلەن، «قان.» 9:12-10: ــ
«پەرۋەردىگار خۇدايىڭلار سىلەرگە بېرىدىغان ئاراملىق ھەم مىراسقا تېخى يېتىپ كەلمىدىڭلار. بىراق سىلەر ئىئوردان دەرياسىدىن ئۆتۈپ، پەرۋەردىگار خۇدايىڭلار سىلەرگە مىراس قىلىپ بېرىدىغان زېمىنغا ئولتۇراقلاشقاندىن كېيىن، شۇنداقلا ئۇ سىلەرنى ئەتراپىڭلاردىكى بارلىق دۈشمەنلىرىڭلاردىن قۇتقۇزۇپ ئارام بەرگەندىن كېيىن، سىلەر ئامان-ئېسەن تۇرغاندا،...» دېگەندەك.
شۈبھىسىزكى، خالايىق مۇشۇ سۆزنى ئاڭلاپلا «ئاراملىق» بەلكىم «سەرگەردان بولۇشىمىز ئاخىرلىشىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ» دەپ دەرھال ئويلاپ قېلىشى مۇمكىن ئىدى. مۇسا پەيغەمبەر ئۆلگەندىن كېيىن يەشۇئا پەيغەمبەر ئۇلارغا باشلامچى بولۇش رولىنى زىممىسىگە ئېلىپ ئۇلارنى خۇدا ۋەدە قىلغان «قانائان» زېمىنىغا يېتەكلەپ بېرىپ، شۇ يەردىكى بۇتپەرەس ئەل-يۇرتلارنى ھەيدىۋەتتى. ئۇمۇ ئۇلارغا خۇدا ئاراملىق بەرگەنلىكىنى تىلغا ئالدى. مەسىلەن، تەۋرات «يەشۇئا» قىسمىدا: «پەرۋەردىگار ئىسرائىلغا ئەتراپتىكى بارلىق دۈشمەنلىرىدىن ئاراملىق بېرىپ ئۇزۇن ۋاقىتتىن كېيىن...» ــ دەپ خاتىرىلەنگەن (1:23).
بۇ سۆز تۆت يۈز يىلدىن كېيىن سۇلايمان پادىشاھ مۇقەددەس ئىبادەتخانىنى قۇرغاندىن كېيىن ئۇنىڭ تەرىپىدىن قايتىلانغان: ــ
«ۋەدە قىلغىنىدەك ئىسرائىلغا ئاراملىق ئاتا قىلغان پەرۋەردىگار مۇبارەكلەنسۇن؛ ئۆز قۇلى مۇسا ئارقىلىق قىلغان گۈزەل ۋەدىلىرىدىكى بىر سۆزمۇ ئەمەلگە ئاشۇرۇلماي قالمىدى» («1پاد.» 56:8).
ئەمدى ھازىر مۇلاھىزىمىزنى داۋام قىلايلى: ــ
«ئىبرانىيلارغا يېزىلغان خەت»تىكى «شابات كۈنى» ۋە «خۇدانىڭ ئاراملىقى» توغرۇلۇق تەلىم
مۇئەللىپ بىرنەچچە مۇھىم نۇقتىنى ئايان قىلىشقا تىرىشىدۇ: ــ
(1) خۇدا زەبۇردىكى 95-كۈيدە داۋۇت پەيغەمبەر ئارقىلىق ئۆز خەلقىگە «ئاۋازىمنى ئاڭلىغايسىلەر» ۋە شۇنداق قىلىپ «ئاراملىقىمغا كىرسەڭلار ئىدى» دەپ مۇراجىئەت قىلغان.
(2) بۇ سۆز ئىسرائىللار چۆل-باياۋاندا سەرگەردان بولۇپ يۈرگەندە كۆڭلىدە «ئاراملىق»نى ئويلىغىنىدىن تۆت يۈز يىل كېيىن ئۇلارغا ئېيتىلغان. شۇنىڭ ئۈچۈن ئىبرانىي ئېتىقادچىلارغا بۇ خەتنى يازغان مۇئەللىپ رەددىيە بەرگۈسىز مەنتىق بىلەن كۆرسەتكەندەك: «ئەگەر يەشۇئا پەيغەمبەر ئىسرائىللارنى ئاراملىققا كىرگۈزگەن بولسا ئىدى، خۇدا كېيىن يەنە بىر ئاراملىق كۈنى توغرۇلۇق دېمىگەن بولاتتى».
ئەمدى ئىسرائىللار ھەتتا داۋۇت پەيغەمبەرنىڭ دەۋرىدىمۇ بۇ «ئاراملىق»قا كىرمىگەن بولسا، ئۇنىڭ نېمە مەنىسى بار بولىدۇ؟ ئۇ «دۈشمەنلىرىڭلاردىن ئارام ئېلىش» دېگەندىن زىيادە ئارتۇق ئىشنى كۆرسەتكەن ۋە كۆرسىتىدىغان بولسا كېرەك.
(3) «ئىبرانىيلارغا»دا مۇئەللىپ دىققىتىمىزنى خۇدانىڭ ئالەمنى يارىتىش جەريانىغا ۋە «يەتتىنچى (شابات) كۈنى»گە قارىتىپ «خۇدانىڭ ئاراملىق» دېگىنىنىڭ چوڭقۇر مەنىسىنى ئېچىپ بېرىدۇ (4:4). خۇدانىڭ ئالەمنى ياراتقاندىن كېيىن «ئارام ئېلىشى» چارچاپ كەتكەنلىكى تۈپەيلىدىنمۇ؟ ئەمدى «خۇدا ئارام ئالدى» دېگەن زادى قانداق ئىش؟ ئۇ ئۆزى ھەممە نەرسىنى ياراتقاندىن كېيىن، ئۆزىنىڭ ئىجاد قىلغانلىرىدىن «راھەتلىنىپ» ھۇزۇر ئېلىشىنى كۆرسەتمەمدۇ؟ تەۋرات «يارىتىلىش» دېگەن قىسمىنى ئوقۇغانسېرى، مەسىلەن، 4:1، 10، 18، 21، 25 ۋە بولۇپمۇ 31دە دەل بۇنداق ئىش پۇرىتىلىدۇ: ــ «خۇدا ھەممە ياراتقىنىغا قاراپ تۇردى، مانا ئۇلارنىڭ ھەممىسى ئىنتايىن ياخشى ئىدى». ئىنسان «خۇدانىڭ ئوبرازى بويىچە يارىتىلغان» بولۇپ، بىرەر ئىجادىيەتنى بارلىققا كەلتۈرگەندىن كېيىن، ئۇنىڭدىن ھۇزۇر ئېلىپ ئوخشاشلا «ئارام ئالمامدۇ»؟ بۇنىڭغا يەنە ئىسپات بولۇپ «مىس.» 17:31نىمۇ كۆرۈڭ: «چۈنكى پەرۋەردىگار ئالتە كۈن ئىچىدە ئاسمان بىلەن زېمىننى يارىتىپ، يەتتىنچى كۈنىدە ئارام ئېلىپ راھەت تاپقانىدى».
«خۇدانىڭ ئاراملىقى» ئۇنىڭ جىسمانىي جەھەتتە «چارچىغىنى»دىن ئەسلىگە كېلىشى ئەمەس، بەلكى ئىبرانىي تىلىدىكى «شابات» دېگەن سۆزنىڭ مەنىسىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ھۇزۇرلىنىشنى كۆرسىتىدۇ. «شابات»نىڭ بىرىنچى مەنىسى «توختاش»، ئۇنىڭ «ئارام» دېگەن مەنىسىمۇ بار (ئىبرانىي تىلىدا «ئارام» دېگەن سۆز «نۇخام» بىلەن بىلدۈرۈلىدۇ. بۇ سۆزدىن «نۇھ» دېگەن ئىسىم چىقىدۇ («يار.» 29:5نى كۆرۈڭ).
(4) «ئىبر.» 10:4دە مۇقەددەس روھ بىزگە «خۇدانىڭ ئاراملىقى»، شۇنداقلا ھەقىقىي ئاراملىق توغرىسىدا تەبىر بېرىپ مەنىسىنى مۇنداق روشەن قىلىدۇ: ــ
«خۇدانىڭ ئاراملىقىغا كىرگۈچىلەر خۇددى خۇدا «ئۆز ئەمەل-ئىشلىرىدىن ئارام ئالغان»دەك، ئۆزلىرىنىڭ ئىشلىرىدىن ئارام ئالىدۇ».
ئەمدى «خۇدانىڭ ئاراملىقىغا كىرىش» تۆۋەندىكىدەك ئىككى ئىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ: ــ
(1) ئۆز ئەمەللىرىمىزدىن توختاش؛ 1:6دىن بىز ئۇنىڭسىز بارلىق ئەمەللىرىمىزنىڭ «ئۆلۈك ئەمەللەر» ياكى «ئۆلۈك ئىشلار» بولىدىغانلىقىنى ئۆگىنىمىز.
(2) بارلىق يوللىرىمىز، ئويلىرىمىز، ھاياتىمىزنى خۇدانىڭ قولىغا تاپشۇرۇشىمىز لازىم؛ ئۇ چاغدا ئۇ بىزدە ئىشلەشكە باشلايدۇ. بىز بولساق بىزنىڭ ئۆز ئەجرىمىزدىن ئەمەس، بەلكى (ئادەمئاتىمىز مەۋجۇت بولغان بىرىنچى كۈنىدە بولغاندەك) خۇدانىڭ ئەجرىدىن ھۇزۇرلىنىشقا باشلايمىز. لېكىن بىز ھۇزۇرلىنىدىغان «خۇدانىڭ ئەجرى» ھازىر ئۇنىڭ ئالەمنى يارىتىش ئەجرىدىن كۆپ ئاشقاندۇر. چۈنكى خۇدانىڭ پۈتكۈل ئالەمنى يارىتىشى پەقەت سۆزى بىلەن ئېلىپ بېرىلدى. لېكىن ھازىر بىز ئۈچۈن «يېڭى يارىتىلغۇچى» باردۇر. ئۇ بولسا مەسىھنىڭ كرېستلەنگەندە ئازاب تارتىشىدىن بولغان شەرەپلىك نەتىجە-ئەجرىدۇر. ئۇنىڭ شۇ يەردە توۋلاپ «تامام بولدى!» دېگەن جاكار سۆزىگە قاراڭ («يۇھ.» 30:19). بەرھەق، قەدىرلىك ئوقۇرمەن، ئۆزىڭىز مەسىھنىڭ ئەجىر-غەلىبىسىدىن ھۇزۇرلىنىش ئاراملىقىغا كىرەلەيسىز؛ سىزمۇ روسۇل پاۋلۇس بىلەن: «مەن مەسىھ بىلەن بىللە كرېستلەنگەنمەن، لېكىن مانا، ياشاۋاتىمەن! لېكىن ياشاۋاتقىنى مەن ئەمەس، بەلكى مەندە تۇرۇۋاتقان مەسىھدۇر. ۋە مېنىڭ ھازىر ئەتلىرىمدە ياشاۋاتقان ھايات بولسا، مېنى سۆيگەن ۋە مەن ئۈچۈن ئۆزىنى پىدا قىلغان خۇدانىڭ ئوغلىنىڭ ئىمان-ئېتىقادىدىندۇر» ــ ئۇ ئۆزى ھازىر مەندە ئىش كۆرىدۇ» دېگۈچى بولىسىز («گال.» 20:2). شۇنىڭغا ئوخشاش، مۇئەللىپ مۇشۇ يەردە «شابات كۈنىدىكى بىر ئاراملىق خۇدانىڭ خەلقىنى كۈتمەكتە» دەپ ئېلان قىلىدۇ.
«كول.» 17:2دە روسۇل پاۋلۇس تەۋراتتىكى بارلىق بەلگىلىمىلەرنى، جۈملىدىن «شابات كۈنى» توغرىسىدىكى بەلگىلىمىنى مەسىھدە كەلگۈسىدە بولىدىغان رېئاللىقنىڭ «بېشارەتلىك كۆلەڭگە»سى دەپ ئېلان قىلىدۇ. بۇ سۆز ئىنتايىن ھەيران قالارلىق بايان بولسىمۇ، ئۇنىڭغا ئىشىنىشىمىز كېرەك؛ چۈنكى بۇ پاۋلۇسنىڭ ئۆزىنىڭ سۆزى ئەمەس، بەلكى خۇدانىڭ سۆزىدۇر. دېمەك، مۇسا پەيغەمبەر ئارقىلىق «شابات كۈنى» بېكىتىلگەندىن بۇيان (بۇنىڭدىن 3500 يىللار بۇرۇن) پۈتكۈل يەھۇدىي خەلقى ھازىرقى زاماندىكى بىزلەرنى دەپ شۇ كۈندە (ھەر شەنبە كۈندە) قولايلىق بولسۇن قولايسىز بولسۇن ئارام ئېلىش پرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇپ كەلگەنىدى؛ خۇدانىڭ ئۇلارنىڭ ئارامىغا بولغان مەقسىتى، «مەسىھدە بولغان ئاراملىق»نى كۆرسىتىشتىن ئىبارەت ئىدى.
بىز يەنە يەشايا پەيغەمبەرنىڭ ئىسرائىلغا شابات كۈنى توغرۇلۇق ئېيتقان مۇنۇ سۆزلىرىنى ئوقۇساق بەلكىم شابات كۈنىنىڭ ئىسرائىلغا نىسبەتەن بولغان ئەھمىيىتى توغرىسىدا تېخىمۇ چوڭقۇر ئۇقۇمغا ئېرىشەلەيمىز: ــ
«ئەگەر سەن «شابات» (ئارام ئېلىش) كۈنىدە قەدەملىرىڭنى ساناپ ماڭساڭ،
يەنى مېنىڭ مۇقەددەس كۈنۈمدە ئۆزۈڭنىڭكى كۆڭلۈڭدىكىلەرنى قىلماي،
شاباتنى «خۇشاللىق»،
پەرۋەردىگارنىڭ مۇقەددەس كۈنىنى «ھۆرمەتلىك» كۈن دەپ بىلسەڭ،
ھەم ئۇنى ھۆرمەتلەپ،
ئۆز يوللىرىڭدا ماڭماي،
ئۆز بىلگىنىڭنى ئىزدىمەي،
قۇرۇق پاراڭ سالمىساڭ،
ئۇنداقتا سەن پەرۋەردىگارنى كۆڭلۈڭنىڭ خۇشاللىقى دەپ بىلىسەن،
ھەم مەن سېنى زېمىندىكى يۇقىرى جايلارغا مىنگۈزۈپ ماڭدۇرىمەن؛
ئاتاڭ ياقۇپنىڭ مىراسى بىلەن سېنى ئوزۇقلاندۇرىمەن»
ــ چۈنكى پەرۋەردىگار ئۆز ئاغزى بىلەن شۇنداق سۆز قىلدى» («يەش.» 13:58-14)
مۇشۇ سۆزنى روھىي جەھەتتىن مەسىھدە بولغان نىجاتىمىزغا تەتبىقلىساق شۇنداق دېگىلى بولىدۇكى، مەسىھ بىزنىڭ ھاياتىمىز بولسىلا، مەيلى بىز جىسمانىي جەھەتتە ئەمگەك قىلايلى، ئىنتايىن ئالدىراش بولايلى ياكى يېڭىلىنايلى ئېتىقادچى كىشى ئۈچۈن «ھەر كۈنى شابات كۈنى بولىدۇ!». دېمەك، سىرتتىن قارىغاندا ئالدىراش بولساقمۇ ئىچكى دۇنيايىمىزدا بىز ئۇنىڭ ئالاقە-ھەمراھلىقىدا بولغاچ ھەر كۈنى ئاراملىقتا تۇرماقتىمىز. چۈنكى «ئىش كۆرگۈچى ۋە ياشىغۇچى ئۇدۇر، مەن ئەمەس» («گال.» 20:2). ماڭا نىسبەتەن بۈگۈن «بىر شابات كۈنى» بولسا ئەمدى خۇدا مېنىڭ توغرامدا يەشايا پەيغەمبەرنىڭ سۆزى بىلەن: «سەن دەرۋەقە ئۆز يولۇڭدا ماڭمايۋاتىسەن، ئۆزۈڭنىڭ بىلگىنىنى قىلمايۋاتىسەن، قۇرۇق پاراڭ سالمايۋاتىسەن (دېمەك، دەرۋەقە مېنىڭ يولۇمدا مېڭىۋاتىسەن)» ــ دېگۈچى بولىدۇ ۋە شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇ مۇنداق ۋەدە قىلىدۇ: ــ
«سەن پەرۋەردىگارنى كۆڭلۈڭنىڭ خۇشاللىقى دەپ بىلىسەن،
ھەم مەن سېنى زېمىندىكى يۇقىرى جايلارغا مىنگۈزۈپ ماڭدۇرىمەن؛
ھەم ئاتاڭ ياقۇپنىڭ مىراسى بىلەن سېنى ئوزۇقلاندۇرىمەن
... پەرۋەردىگار شۇنداق دېگەن!» (يەش.» 14:58).
بۇ نېمىدېگەن ئۇلۇغ مىراس-ھە!
ئەمدى ئېتىقادچىلار «شابات كۈنى» (شەنبە كۈنى» (ياكى ئۇنىڭ ئورنىنى باسقان بولسا يەكشەنبە كۈنى)نى «دەم ئېلىش» سۈپىتىدە تۇتۇشى كېرەكمۇ؟
ئەگەر بۇ سوئالنى قويساق، بىزنىڭ مەسىھنىڭ بىز ئۈچۈن قىلغان ئۇلۇغ ئىشىنى، شۇنداقلا «ئىبرانىيلارغا»نىڭ مۇئەللىپىنىڭ ئۇنىڭ توغرۇلۇق بولغان تەلىملىرىنى تېخى چۈشەنمىگەنلىكىمىزگە ئىسپات بېرىدۇ. روسۇل پاۋلۇسنىڭ بۇ تېمىدا ئېيتقان سۆزلىرىنى «كول.» 16:2-17دىن نەقىل كەلتۈرەيلى: ــ
«ئەمدى ھېچكىمنىڭ يېمەك-ئىچىم، ھېيت-بايراملار، «يېڭى ئاي» ياكى شابات كۈنلەر جەھەتلىرىدە سىلەرنىڭ ئۈستۈڭلەردىن ھۆكۈم چىقىرىشىغا يول قويماڭلار؛ بۇ ئىشلار بولسا بىر كۆلەڭگە، خالاس؛ ئۇنىڭ جىسمى بولسا مەسىھنىڭكىدۇر!»
شابات كۈنى (شۇنداقلا خۇدا ئىسرائىلغا بېكىتكەن كالېنداردىكى باشقا بارلىق ئالاھىدە ئىبادەت ھېيتلىرىمۇ) بىزگە بىر «كۆلەڭگە»دۇر؛ لېكىن مۇشۇ كۈنلەرنىڭ «جىسمى» بولغان مەسىھ بىزدە بولغانىكەن، ئېتىقادچىلارنىڭ شابات (شەنبە) كۈنىنىلا ئەمەس، ھەرقانداق بىر كۈننى ئالاھىدە تۇتۇشى كېرەك ئەمەس. بۇ پرىنسىپ يەكشەنبە كۈنى (بەزى ئېتىقادچىلار «يەكشەنبە كۈنى شابات كۈنىنىڭ ئورنىغا قويۇلغان» دەپ تەلىم بېرىدۇ)، «روژدېستۋا» («مىلاد ھېيتى»)، «پاسخا ھېيتى» ۋە بارلىق «مەسىھىي ھېيتلار»نى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن «ھېچكىمنىڭ ھېيت-بايراملار، «يېڭى ئاي» ياكى شابات كۈنلەر جەھەتلىرىدە سىلەرنىڭ ئۈستۈڭلەردىن ھۆكۈم چىقىرىشىغا يول قويماڭلار» ــ دېمەك، ھېچكىمنىڭ مەسىلەن، «سەن شەنبە كۈنىنى «دەم ئېلىش كۈنى» سۈپىتىدە تۇتۇشۇڭ كېرەك» ياكى «سەن بىز بىلەن بىللە روژدېستۋا بايرىمى تەبرىكلىمىسەڭ بولمايدۇ» دېگەندەك سۆزلىرىگە يول قويماسلىقىمىز لازىم. بۇنداق سۆزنى قىلغانلىق مەسىھدە بولغان ئەركىنلىك ئىناۋەتسىز قىلىنغىنىغا باراۋەردۇر («كولوسسىدىكىلەرگە»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ).
تارىخىي ئىسپات باركى، رىم ئىمپېرىيەسى دەۋرىدە (بولۇپمۇ ئىمپېرىيە ھۆكۈمىتى ئېتىقادچىلارغا زىيانكەشلىك قىلغان مەزگىللەردە) «مەسىھگە باغلانغانلار دائىم دېگۈدەك يەكشەنبە كۈنى تاڭ سەھەردە يىغىلىپ، شۇ كۈنىدە مەسىھنىڭ ئۆلۈمدىن تىرىلىشىنى تەبرىكلەپ ئىبادەت قىلىشاتتى» (مەسىھ يەكشەنبە كۈنىدە تىرىلگەن). بۇ كۈنلەردىن كېيىن، «قەيسەر» ئىمپېراتور «مەن خرىستىئان بولاي» دەپ ھەممە ئادەمنى بۇتپەرەسلىكنى تاشلاپ «خرىستىئان بولۇش»قا مەجبۇرلىماقچى بولۇپ پۈتكۈل رىم ئىمپېرىيەسى «خرىستىئانلاشقان»ئىدى. بۇنىڭ بىر نەتىجىسى، يەكشەنبە كۈنى ئىمپېرىيە بويىچە دەم ئېلىش كۈنى دەپ بېكىتىلگەن. كېيىن، دۇنيا بويىچە كۆپ باشقا ئەللەر ئۇلارنى ئۈلگە قىلىپ ئوخشاش شۇ كۈننى دەم ئېلىش كۈنى قىلىپ بېكىتكەن. ئەمما بۇ بىر بېكىتىلگەن ئادەت، خالاس. ئىنجىلدىكى ھېچقانداق يەردە «يەكشەنبە كۈنى «دەم ئېلىش كۈنى»دۇر» دېگەن كۆرسەتمە مەۋجۇت ئەمەس.
ئەلۋەتتە، ھەرقايسىمىز خالىساق ھەرقانداق كۈننى ئۆزىمىزگە ئالاھىدە دۇئا قىلىش، ئىبادەت قىلىش، تەبرىكلەش كۈنى ياكى شۇنىڭدەك پەقەت دەم ئېلىش كۈنى قىلىپ تاللاپ بېكىتىش ئەركىنلىكىمىز بار. روسۇل پاۋلۇسنىڭ «رىم.» 1:14-17دە (خاتىرىلەنگەن) بۇ ئىشلار توغرىسىكى روشەن كۆرسەتمىلىرىنى كۆرۈڭ. ئەيسا مەسىھنىڭ جامائىتىدە يېمەك-ئىچمەك ياكى ئالاھىدە بىرەر كۈنى ئۈستىدە ھېچقانداق تالاش-تارتىش قەتئىي بولمىسۇن؛ بۇنداق مەسىلىلەر ھەربىر ئېتىقادچى پۈتۈنلەي ئۆز ۋىجدانىدا خۇدا ئالدىدا ھەل قىلىش كېرەك بولغان ئىش، خالاس.
ئاخىرىدا يۇقىرىقى ئېيتقىنىمىزنى قايتىلايمىزكى، «ئىنسانلارنىڭ خۇدا تەرىپىدىن ئارام ئېلىشى زۆرۈر قىلىپ شەكىللەندۈرۈلگەن». خۇدانىڭ سۆزىدىن ئېلىنغان ئومۇمىي پرىنسىپلارغا ئاساسەن شۇنداق قارايمىزكى، مەسىھدە بولغان ھەر ئىشەنگۈچى ئۆزىنىڭ ئامان-ئېسەنلىكى ۋە سالامەتلىكىنى دەپ ئۆزىگە قەرەلىدە جىسمانىي ئارام ئېلىش ئادىتىنى بېكىتىشكە كۆڭۈل بۆلۈشىگە توغرا كېلىدۇ. بىراق بۇنىڭ قايسى ۋاقىتلاردا ياكى قايسى كۈنلەردە بولۇشى مۇھىم ئەمەس. بۇ ئىش ھەربىرىمىزنىڭ ئۆز ئالاھىدە ئەھۋالىمىزغا قاراپ خۇدادىن دانالىق ۋە كۆرسەتمىنى ئىزدەش ئارقىلىق ھەل قىلىدىغان بىر ئىشتىن ئىبارەتتۇر.
2-1:6 «شۇنىڭ ئۈچۈن، مەسىھ توغرىسىدىكى دەسلەپكى ئاساسىي تەلىمدە توختاپ قالماي، ــ يەنى قايتىدىن «ئۆلۈك ئىشلار»دىن توۋا قىلىش ۋە خۇداغا ئېتىقاد باغلاش، چۆمۈلدۈرۈلۈشلەر، «قول تەگكۈزۈش»، ئۆلگەنلەرنىڭ تىرىلدۈرۈلۈشى ۋە مەڭگۈلۈك ھۆكۈم-سوراق توغرىسىدىكى تەلىملەردىن ئۇل سالايلى دەپ ئولتۇرماي، مۇكەممەللىككە قاراپ ماڭايلى»
مۇشۇ يەردە بۇ «ئاساسىي تەلىملەر»دىن ئىككىسى ئۈستىدە ئازراق توختىلىمىز: ــ
(1) «چۆمۈلدۈرۈلۈشلەر توغرىسىدىكى تەلىم»
پاۋلۇسنىڭ «بىرلا چۆمۈلدۈرۈلۈش باردۇر» دېگىنى ئۈستىدە «ئەفەسۇسلۇقلارغا»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى ھەمدە «سۈننەت ۋە چۆمۈلدۈرۈلۈش» ئۈستىدە «كولوسسىلىكلەرگە»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ. مۇقەددەس يازمىلاردا تىلغا ئېلىنغان «چۆمۈلدۈرۈلۈشلەر» تۆۋەندىكىدەك: ــ
(ئا) يەھيا پەيغەمبەر يۈرگۈزگەن توۋا قىلىش ھەمدە كېلىدىغان قۇتقۇزغۇچىغا بولغان ئېتىقادنى بىلدۈرۈش ئۈچۈن (سۇغا) چۆمۈلدۈرۈش.
(ئە) يەھيا پەيغەمبەرنىڭ ئەيسا مەسىھنى چۆمۈلدۈرۈشى («ماتتا»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ).
(ب) ئەيسا مەسىھنىڭ مۇخلىسلىرى ئۆز نامىدا يۈرگۈزگەن ئېتىقادچىلارنى (يەنە توۋا قىلىش ھەمدە كېلىدىغان قۇتقۇزغۇچىغا ئېتىقادىنى ئىپادىلەش ئۈچۈن) سۇغا چۆمۈلدۈرۈش («يۇھ.» 22:3، 1:4-2).
(پ) «روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى»دە خاتىرىلەنگەن، ئېتىقادچىلارنىڭ رەب ئەيسا مەسىھگە ئېتىقادىنى بىلدۈرۈش ئۈچۈن ئۇنىڭ نامىدا بولغان چۆمۈلدۈرۈش (يەنى «ئاتا، ئوغۇل ۋە مۇقەددەس روھنىڭ نامى بىلەن سۇغا چۆمۈلدۈرۈش، «مات.» 19:28 ۋە ئىزاھاتنى كۆرۈڭ). بۇ سۇغا چۆمۈلدۈرۈلۈش ئارقىلىق ئىنسانلار خۇدادىن ئۆزىنىڭ ئۇلۇغ «مۇقەددەس روھقا چۆمۈلدۈرۈلۈشى»نى ئۆتۈنىدۇ.
(ت) «مۇقەددەس روھقا ۋە ئوتقا چۆمۈلدۈرۈلۈش» («مات.» 11:3، «مار.» 8:1، «لۇقا» 16:3، «روس.» 5:8-8، 38:2)
(ج) مەسىھنىڭ ئازاب-ئوقۇبەت، ئۆلۈم ۋە گۇناھ ئىچىدە چۆمۈلدۈرۈلۈشى («مار.» 38:10-39، «لۇقا» 49:12-50). باشقا چۆمۈلدۈرۈلۈشلەرنىڭ ھەممىسى بۇنى ئاساس قىلغان («ئەف.» 5:4).
(2) «قول تەگكۈزۈش»
ئوقۇرمەنلەر تەۋراتتىن تېپىلىدىغان «قول تەگكۈزۈش»كە دائىر مىساللاردىن شۇ يەردىكى مۇھىم چۈشەنچىنىڭ «بىر بولۇش» ياكى «بىر سالاھىيىتىدە بولۇش» دېگەن مەنىدە ئىكەنلىكىنى كۆرەلەيدۇ. كۆپىنچە ۋاقىتلاردا قۇربانلىق قىلغۇچى (مەيلى ئاددىي پۇقرا بولسۇن ياكى كاھىن بولسۇن) قۇربانلىق بولغان ھايۋاننىڭ بېشىغا قولىنى تەگكۈزۈپ («لاۋ.» 4:1، 2:3، 4:4، 15:4، 24:4، 14:8، 21:16، «چۆل.» 12:8، «2تار.» 29:23) خۇداغا: «بۇ ھايۋان مېنىڭ ئورنۇمدا (ساڭا ئىبادەت قىلىش، رەھمەت ئېيتىش، گۇناھلىرىمنى تىلەش ئۈچۈن) كۆيدۈرۈلسۇن» دەيدۇ. گۇناھلىرىنى تىلەش ئۈچۈن بولغان قۇربانلىقلارنى سۇنغاندا قۇربانلىق قىلغۇچى ئۇنىڭغا قول تەگكۈزگەندە بەزىدە يەنە «مېنىڭ گۇناھلىرىم بۇ ھايۋاننىڭ ئۈستىگە قويۇلغان» دەپ گۇناھلىرىنى خۇدا ئالدىدا ئىقرار قىلاتتى.
ئىنجىل دەۋرىدە بولسا «قول تەگكۈزۈش»نىڭ مۇھىم چۈشەنچىسى «بىر بولۇش» مەنىسىدىمۇ بولىدۇ. بىراق ئىنجىلدا قول تەگكۈزگۈچى قول تەگكۈزۈلگەن كىشىگە «بۇ ئادەمنىڭ ھاجەتلىرى مېنىڭكى بولغاندەك بولسۇن» دەپ ئۇنىڭ ئورنىدا دۇئا قىلىشنى بىلدۈرۈش ئۈچۈن شۇنداق قىلىدۇ. رەب ئەيسا دائىم دېگۈدەك كېسەل ئادەملەر ئۈچۈن دۇئا قىلغىنىدا («مات.» 3:8، 34:20، «مار.» 23:5، 5:6، 23:8-25) ۋە بالىلارغا بەخت تىلىگىنىدە ئۈستىگە قول تەگكۈزگەنلىكىنى كۆرىمىز. ئۇنىڭ مۇخلىسلىرىمۇ ئوخشاش ئىشنى قىلاتتى («مار.» 13:6، 18:16). جامائەت ئىچىدە كېسەل بولغانلار ئۈچۈن دۇئا قىلىنغاندا، ماي سۈرۈپ مەسىھلەش بىلەن («ياق.» 14:5) قول تەگكۈزۈشكە توغرا كېلىدۇ. جامائەتنىڭ سۇغا چۆمۈلدۈرۈلگەن كىشىلەرگە مۇقەددەس روھنىڭ چۆمۈلدۈرۈشىنى تىلىگىنىدە، ئۇلارغا «قول تەگكۈزۈش» «سىلەرنىڭ ئورنۇڭلاردا بولۇپ سىلەرگە مۇقەددەس روھنى تىلەيمىز» دېگەننى بىلدۈرىدۇ («روس.» 15:8-17، 17:9، 6:19). ئالاھىدە خىزمەتكە ئايرىلغانلار ئۈچۈن ئۈستىگە «قول تەگكۈزۈش» «ئى رەب، بۇلار بىزنىڭ ئورنىمىزدا خىزمەت قىلماقچى، بىز سېنىڭ ئالدىڭدا ئۇلارنىڭ خىزمەتتىكى بارلىق ھاجىتىدىن چىققايسەن دەپ دۇئا قىلىمىز» دېگەننى بىلدۈرىدۇ («روس.» 6:6، 3:13، 23:14، «1تىم.» 14:4، 22:5، «2تىم.» 6:1).
6:6: ئېتىقادتىن چېكىنىپ كەتكەنلەر قايتىدىن توۋا قىلالامدۇ؟
«چۈنكى ئەسلىدە يورۇتۇلۇپ، ئەرشتىكى ئىلتىپاتتىن تېتىغان، مۇقەددەس روھتىن نېسىپ بولغان، خۇدانىڭ سۆز-كالامىنىڭ ياخشىلىقىنى ھەم كەلگۈسى زاماندا ئايان قىلىنىدىغان قۇدرەتلەرنى ھېس قىلىپ باققانلار ئەگەر يولدىن چەتنىگەن بولسا، ئۇلارنى قايتىدىن توۋا قىلدۇرۇش ھەرگىز مۇمكىن ئەمەس. چۈنكى ئۇلار ئۆز-ئۆزىگە قىلىپ خۇدانىڭ ئوغلىنى قايتىدىن كرېستلەپ رەسۋا قىلماقتا».
مەسىھگە ئېتىقاد باغلىغان ئاندىن ئېتىقادىدىن تېنىپ كەتكەن ياكى ئېغىر ئەخلاقسىزلىققا تىيىلىپ چۈشكەنلەردىن بۇ سۆزلەرنى ئوقۇپ ماڭا زادى خۇدانىڭ يېنىغا قايتىدىغان يول بارمىدۇ دەپ قورقىدىغان كۆپ ئادەملەر بولغان ۋە بولماقتا. بۇنداق ئەھۋالدا ئادەم قاتتىق قورقمىسا، ئۇ ئۇچىغا چىققان ئەخمەق، ئەلۋەتتە. بىراق بۇ سۆزلەرنى خەتتىكى ئالدى-كەينى مەزمۇملار بىلەن تەڭ ئوقۇپ چۈشىنىشىمىزگە توغرا كېلىدۇ. ئېسىمىزدە باركى، ئۇشبۇ مەكتۇپ «ئۆز يۇرتىنىڭ قېلىپىغا قايتىدىن چۈشۈپ، «كونا ئەھدە» بويىچە ئىبادەتخانىغا قايتىپ شۇ يەردە تەۋراتتا تەلەپ قىلىنغان قۇربانلىقلارنى سۇنۇشقا مەجبۇرلىنىپ تۈرلۈك بېسىمغا ئۇچراپ كەلگەن ئىبرانىي ئېتىقادچىلارغا يېزىلغان. ئۇلار شۇ بېسىم ئاستىدا تەۋرىنىپ قالغانلىقى تۆۋەندىكىدەك ئىككى سەۋەبنىڭ بىرىدىن ياكى ئىككىسىدىن بولغان: ــ
(1) خۇدانىڭ ھەقىقەتەن لاۋىيلارغا تاپشۇرغان قۇربانلىق تۈزۈمىنى ئەمەلدىن قالدۇرغانلىقىغا، شۇنداقلا مەسىھنىڭ تارتقان ئازاب-ئوقۇبەتلىرى ھەقىقەتەن «ئاخىرقى بىردىنبىر قۇربانلىق» ئىكەنلىكىگە بولغان گۇمان؛
(2) ئېتىقاد تۈپەيلىدىن ئۆز يۇرتداشلىرىدىن بولغان زىيانكەشلىككە ياكى چەتكە قېقىلىشقا بەرداشلىق بېرىشنى خالىماسلىقى. شۈبھىسىزكى، بەزىلىرى: «ئىبادەتخانىغا بېرىپ، قۇربانلىقلارنى سۇنۇشتىن توختىمىسام، لېكىن كۆڭلۈمدە مەسىھگە يوشۇرۇن ئىشەنسەم، ھېچكىم ئېتىقادىمنى بىلمىسە بولىۋېرىدۇ؛ ھەممەيلەن مېنى ئۆزىدەك «ئىخلاسمەن يەھۇدىي» دەپ قارايدۇ» دېگەندەك ئويدا بولاتتى.
بىرىنچى مەسىلە ئۈستىدە مۇئەللىپ گۇمانلارنى يوقىتىپ، كەم دېگەندىمۇ ئالتە تەرەپتە مەسىھ خۇدانىڭ بۇرۇن كەلگەن بارلىق خىزمەتكارلىرىدىن چەكسىز ئۈستۈنلۈكتە تۇرغانلىقىنى، ئۇنىڭ قۇربانلىقى دەرھەقىقەت «ئاخىرقى قۇربانلىق» ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىدۇ.
ئىككىنچى نۇقتىدا (يۇرتتىكىلەردىن قورقۇش) بولسا، ئۇلارغا ئىنسانلارغا نېسىپ قىلىنىپ چۈشۈرۈلگەن ئەڭ يۈكسەك چاقىرىقتىن چېكىنگەنلەر يېڭى ئەھدىدە يەتكۈزۈلگەن مېھىر-شەپقەتكە لايىق ئەمەس دەپ كۆرسىتىپ ئېنىق ئاگاھلاندۇرىدۇ. 11-بابتا ئۇ پەيغەمبەرلەرنىڭ ھەممىسى دېگۈدەك ۋە ئېتىقاد يولىدا «يول باشلامچى» بولغان خۇدا ئەھلى ھەتتا ئۆز يۇرتداشلىرى تەرىپىدىنمۇ چەتكە قېقىلىپ زىيانكەشلىككە ئۇچراپ كەلگەنلىكىنى كۆرسىتىدۇ. ئۇ ئىنتايىن ئوچۇق-يورۇق سۆزلەر بىلەن ئەنە شۇنداق «يۇرتتىكىلەردىن قورقۇش»تا بولۇپ، ئۇلارنىڭ ھۆرمىتىگە ئېرىشەي دەپ كونىلىق بويىچە قېلىپلىشىشنى پەقەت «گۇناھلار ئىچىدىكى لەززەتلەردىن ۋاقىتلىق بەھرىمەن بولۇش» دەپ ئەيىبلەيدۇ (25:11).
ئۆزىنىڭ گۇناھلىرىنى تىلەش ئۈچۈن مۇساغا چۈشۈرۈلگەن قانۇن بويىچە بېكىتىلگەن قۇربانلىقلارنى سۇنۇۋەرگەنلەر خاتالىشىپلا قالماي، بەلكى مەسىھنىڭ قۇربانلىق ئەمەلىگە داغ كەلتۈرۈپ ئۇنى ھاقارەتلىگەنگە باراۋەر ئىش قىلغان بولىدۇ؛ چۈنكى ئۇلارنىڭ سۇنغان قۇربانلىقلىرى (قوي-كالا قاتارلىقلار) دەل شۇ ئىشنىڭ ئۆزى بولىدۇ. بۇ: ــ
(1) مەسىھنىڭ گۇناھكارلارنى قۇتقۇزۇش ئەمەل-خىزمىتى تېخى تۈگمىدى دېيىش؛
(2) خۇدانىڭ ئەمەلدىن قالدۇرغىنىنى يەنىلا چىڭ تۇتۇپ، مەسىھنىڭ قۇربانلىقىلا كۇپايە بولمايدۇ دەپ ئۇنىڭدىن تېنىش. مۇئەللىپنىڭ سۆزى بويىچە بولغاندا: «ئۇلار خۇدانىڭ ئوغلىنى قايتىدىن كرېستلەپ رەسۋا قىلماقتا».
شۇڭا مۇئەللىپنىڭ دېگىنى «خۇدانىڭ يېنىغا قايتىش يولى مەۋجۇت ئەمەس»، دېگەنلىك ئەمەس، بەلكى ئۇلار مەسىھنىڭ قېشىغا قايتاي دېسە كونا تۈزۈمدىن ھەم ئۇنىڭدىكى قۇربانلىقتىن قەتئىيلىك بىلەن قول ئۈزۈشى، شۇنداقلا يۇرتتىن كەلگەن خارلىق ۋە زىيانكەشلىككە قارىتا مەسىھنىڭ بۇلارنى كۆزگە ئىلغۇچىلىكى يوق دېگىنىدەك بەرداشلىق بېرىشى كېرەك ئىدى (1:12-2).
3:7 «ئۇنىڭ ئاتىسى يوق، ئانىسى يوق، نەسەبنامىسى يوق، كۈنلىرىنىڭ باشلىنىشى ۋە ھاياتىنىڭ ئاخىرلىشىشى يوقتۇر، بەلكى ئۇ خۇدانىڭ ئوغلىغا ئوخشاش قىلىنىپ، مەڭگۈلۈك كاھىن بولۇپ تۇرىدۇ»
مەلكىزەدەك دېگەن كىشى توغرۇلۇق ھەيران قالارلىق بۇ بايانغا قاراپ ئۇنى زادى كىمدۇ، دەپ قېلىشىمىز مۇمكىن. دىققەت قىلىمىزكى، مۇئەللىپ «ئۇنىڭ ئاتا-ئانىسىنى كۆرسىتىدىغان نەسەپنامىسى ياكى تۇغۇلۇش خاتىرىسى يوق» دېگەن ئەمەس، بەلكى ئۇنىڭ ھېچقانداق ئاتا-ئانىسى ياكى تۇغۇلۇش ئىشى يوقلۇقىنى ئوچۇق دەيدۇ! ئۇنىڭ ئىبراھىم بىلەن كۆرۈشۈشكە چىققان چاغدىكى ۋەقەنىڭ خاتىرىسىنى قايتىدىن ئوقۇڭ. ئۇ ھېچقانداق تونۇشتۇرۇلۇش ياكى چۈشەندۈرۈلۈش بولمىغان ھالدا تارىخ سەھىپىلىرىگە كىرىپ كېلىدۇ. بىراق ئىبراھىم ئىككىلەنمەي ئۇنىڭ كاھىنلىقىنى تونۇپ يېتىدۇ ۋە ئۇنىڭ ئۆزى ئۈچۈن بەخت تىلىگىنىنى قوبۇل قىلىدۇ. «شۈبھىسىزكى، بەخت تىلىگۈچى بەختكە ئېرىشكۈچىدىن ئۈستۈندۇر» (7:7).
ئۇنىڭ ھەقىقەتەن «كۈنلىرىنىڭ باشلىنىشى ۋە ھاياتىنىڭ ئاخىرلىشىشى يوق» دېگەنلىكنىڭ مەنىسى شۈبھىسىزكى، خۇدا ئۆزى مەڭگۈلۈك بولغاندەك ئۇمۇ مەڭگۈلۈكتۇر. شۇڭا بىز شۇ بىرلا خۇلاسىگە كېلىشىمىز توغرىدۇركى، مەلكىزەدەك رەب ئەيسانىڭ تۇغۇلۇشىدىن ئىلگىرىكى ئۇنىڭ بىر كۆرۈنۈشى ئىدى. تەۋراتتا ئۇنىڭ مۇشۇنداق ئايان بولۇشلىرى بايان قىلىنغان خاتىرىلەردىن بىرنەچچە مىسال بار. مەسىلەن، ئۇ «پەرۋەردىگارنىڭ پەرىشتىسى» ياكى «پەرۋەردىگارنىڭ قوشۇنىنىڭ سەردارى» سۈپىتىدە كۆرۈنگەندە ــ «پەرۋەردىگارنىڭ پەرىشتىسى» خۇددى خۇدا ئۆزى سۆزلىگەندەك سۆزلەيدۇ ھەمدە ئۇنىڭغا خۇدا دەپ ئىبادەت قىلىنىدۇ ۋە ئۇ شۇنداق ئىبادەتنى قوبۇل قىلىدۇ. مەسىلەن، «يار.» 6:16-13، 1:18-33، 11:22-19، «يەشۇئا» 13:5-5:6، «ھاك.» 1:2-4، 11:6-24، 1:13-23، «مىك.» 1:5-2. «زىەك.» 8:12نى كۆرۈڭ. مەلكىزەدەك دېگەن ئىسىمنىڭ مەنىسى: ــ «..بىرىنچىدىن «ھەققانىيەت پادىشاھى»... ۋە ئۇ «سالېىمنىڭ پادىشاھى»مۇ بولۇپ، مەنىسى «ئامانلىق پادىشاھى» دېگەنلىك». بۇ بايان توغرۇلۇق ئويلىساق، بۇنداق ئاتاقلار بىلەن ئاتىلىدىغان پەقەت بىردىنبىر زات بار ــ ئۇ رەب ئەيسا ئۆزىدۇر. شۇڭا بىز «مەلكىزەدەكنىڭ كاھىنلىق تۈزۈمى بويىچە» ياكى «تىپى بويىچە» پەقەت ئىككى كاھىن بار، ئۇلار ئىككىسىنى ئەمەلىيەتتە بىر زات دەپ ئىشىنىمىز. بۇ زات بولسا مەلكىزەدەكنىڭ سالاھىيىتىدە كۆرۈنۈپ، ئۆزىنىڭ «كاھىنلىق تۈزۈم»ىنى بېكىتكەندىن كېيىن، ئۆزى كېلىپ مۇشۇ تۈزۈمدىكى ئىككىنچى، شۇنداقلا ئاخىرقى «مەڭگۈگە كاھىن بولغان» رەب ئەيسا ئۆزىدۇر.
20-19:10 «شۇنىڭ ئۈچۈن، ئەي قېرىنداشلار، ئەيسانىڭ قېنى ئارقىلىق ئەڭ مۇقەددەس جايغا كىرىشكە جۈرئەتلىك بولۇپ، (ئۇ بىزگە ئېچىپ بەرگەن، ئىبادەتخانىنىڭ پەردىسىدىن (يەنى، ئۇنىڭ ئەت-تېنىدىن) ئۆتىدىغان شۇ يىپيېڭى، ھاياتلىق يولى بىلەن)...»
بۇ ئايەتتىكى «پەردىسى (يەنى، ئۇنىڭ ئەت-تېنى)» دېگەن بايان بىزگە ئەيسانىڭ ئۆزى توغرۇلۇق چوڭقۇر بىر چۈشەنچىنى ئېچىپ بېرىدۇ. ئۇنىڭ ئۆلىدىغان دەقىقىدە ئىبادەتخانىدىكى «مۇقەددەس جاي» ۋە «ئەڭ مۇقەددەس جاي» ئوتتۇرىسىدىكى (10 سانتىمېتر قېلىنلىقتا) پەردىنىڭ ئۈستىدىن تېگىگىچە يىرتىلىپ كەتكەنلىكىنى ئەسلەيمىز («مات.» 51:27). بۇ ئىش ئارقىلىق ھېچقانداق شۈبھە قالمايدۇكى، خۇدا مەسىھنىڭ ئۆلۈمى ئارقىلىق ئۆزىنىڭ بىۋاسىتە ھۇزۇرىنى بىراقلا ئېچىۋەتكەنلىكىنى كۆرسەتكەن. بۇنىڭدىن ئىلگىرى پەقەت باش كاھىن يىلدا پەقەت مەلۇم بىر كۈنىلا «پەردە ئارقىلىق» ئەڭ مۇقەددەس جايغا كىرەلەيدىغان بىردىنبىر ئادەم ئىدى. «بىراق، «ئەڭ مۇقەددەس جاي» دەپ ئاتالغان ئىككىنچى بۆلۈمگە پەقەت باش كاھىن يىلدا بىر قېتىملا كىرىدۇ. كاھىن ئۇ يەرگە ئۆز گۇناھلىرى ۋە خەلقنىڭ نادانلىقتىن ئۆتكۈزگەن گۇناھلىرى ئۈچۈن ئاتالغان قۇربانلىق قېنىنى ئالماي كىرمەيدۇ» (7:9).
يەر يۈزىدىكى ئىبادەتخانىنىڭ پەردىسى مەسىھنىڭ تېنى بىز ئۈچۈن يىرتىلغاندەك يىرتىلغان. مۇقەددەس «ئىبادەت چېدىرى» بولغان دەۋردە ۋە كېيىن سۇلايمان پادىشاھنىڭ دەۋرىدىكى ئىبادەتخانىدىمۇ پەردە كەينىدە خۇدانىڭ ئەينى شان-شەرىپى (ئىبرانىي تىلىدا «شېكەيناھ») جۇلالىنىپ پارلاپ تۇراتتى («مىس.» 34:40-38، «2سام.» 2:6، «1پاد.» 1:8-12، «2پاد.» 15:19، «1تار.» 6:13، «2تار.» 5:5-14، «زەب.» 1:80، 1:99، «يەش.» 16:37نى كۆرۈڭ). مۇسا پەيغەمبەر خۇدانىڭ ھۇزۇرىدا تۇرۇپ چىققاندىن كېيىن («مىس.» 29:34-30) خەلق ئۇنىڭ خۇدانىڭ ئەكس ئېتىلىدىغان شەرىپى بىلەن پارلايدىغان چىرايىغا قاراشقا بەرداشلىق بېرەلمەيدىغانلىقى ئۈچۈن، ئۇلارنىڭ تۇرۇپ خۇدانىڭ سۆزىنى ئاڭلىشىغا ئىمكانىيەت يارىتىش ئۈچۈن چىرايىنىڭ ئۈستىگە پەردە تارتىشى كېرەك ئىدى (33-35).
مۇقەددەس ئىبادەت چېدىرىنىڭ پەردىسى ۋە ھەتتا چېدىرنىڭ ئۆزىمۇ شۇ رولنى ئوينايتتى. ئەگەر خۇدا تولۇق شان-شەرىپى ئىچىدە ئارىمىزدا ئايان بولغان بولسا، گۇناھسىز بىر ئىنسان ئۇنىڭغا قارىيالمايتتى، لېكىن ھەممىمىز گۇناھكار بولغاندىن كېيىن بۇ كۆرۈنۈشكە قانداقمۇ قارىيالايمىز؟ ئىنسان قۇياشقا قاراپ تۇرالامدۇ؟ شۇنىڭغا ئوخشاش، ئىبادەت چېدىرى خۇداغا نىسبەتەن (1) ئۆز خەلقى ئىسرائىلنىڭ ئوتتۇرىسىدا (شان-شەرىپىنى پەردىلىگەن ھالدا) تۇرۇشىغا يار بەرگەن؛ (2) ئىسرائىل خەلقىنىڭ كاھىنلىق تۈزۈم، شۇنداقلا قۇربانلىقلار ئارقىلىق ئۆزىگە يېقىنلىشىشىغا ئىمكانىيەت بەرگەن.
ئەيسا تۇغۇلغداندا روسۇل يۇھاننا مۇنداق بايان قىلىدۇ: ««كالام» ئىنسان بولدى ھەم ئارىمىزدا ماكان قىلىپ (گرېك تىلىدا «چېدىر تىكىپ) ياشىدى. ئۇ مېھىر-شەپقەت ۋە ھەقىقەتكە تولغان بولۇپ، بىز ئۇنىڭ شان-شەرىپىنى، يەنى ئاتىمىز خۇدانىڭ بىردىنبىر يېگانە ئوغلىنىڭ شان-شەرىپىنى كۆردۇق» («يۇھ.» 14:1). خۇدانىڭ شان-شەرىپى بىر ئىنساندا مۇجەسسەملەشتى؛ يۇھاننا ۋە ئۇنىڭدەك مەسىھگە ئەگەشكەنلەرمۇ خۇدانىڭ شان-شەرىپىنى «كۆتۈرەلىگۈدەك دەرىجىدە» كۆرۈشكە نېسىپ ئىدى. دېمىسەكمۇ، ئۇلار كۆرگەن شان-شەرەپ پەقەت ئىمان-ئېتىقاد باغلىغانلارغا ئېچىلدى. خۇدا ئەيسانى مۇخلىسلىرى ئالدىدا شان-شەرەپ بىلەن ئۇلۇغلىغان ۋاقتى بۇنىڭغا بىر مىسال بولىدۇ («مات.» 1:17-13) لېكىن يەنە باشقا ۋاقىتلاردا ئەيسا «سىرتقى پارلاقلىق»ى بىلەن كۆرۈنمىگىنى بىلەن، مۇخلىسلىرى ئۇنىڭ ئىچىدىكى بۈيۈك شان-شەرىپىنى روھ-قەلبىدە كۆرۈپ يەتكەن (مەسىلەن، «يۇھ.» 1:2-11، بولۇپمۇ 11-ئايەتنى كۆرۈڭ).
مۇئەللىپنىڭ كۆز ئالدىمىزدىكى مۇشۇ ئايەتتە «پەردىسى (يەنى، ئۇنىڭ ئەت-تېنى)» دېگىنىدىن بىز مەسىھنىڭ شان-شەرىپى (شۇنىڭدەك خۇدانىڭ شان-شەرىپى)نىڭ ئىنسانغا ئايان قىلىنغان ئەڭ ئۇلۇغ نامايەندىسى بولسا، دەل ئۇ تارتقان ئازاب-ئوقۇبەتلەر ۋە ئۆلۈمىدە ئۇنىڭ تېنى، يەنى «پەردە»نىڭ يىرتىلغىنىدا بولغان، دەپ قارايمىز. مۇشۇ يول بىلەن خۇدانىڭ ھۇزۇرىغا كىرىدىغان يول بىزگە ئېچىلغان، شۇنداقلا مۇشۇ يول بىلەن خۇدانىڭ تەڭداشسىز، ھەممىدىن ئۈستۈن تۇرىدىغان مۇھەببىتىنىڭ چەكسىز شان-شەرىپىنىڭ چوڭقۇر تېگىلىرىنى كۆرەلەيدىغان بولدۇق! ئۇنىڭ «ئادەمنىڭ بىلىپ يېتىشىدىن ھەسسىلەپ ئېشىپ چۈشىدىغان» بۇ مۇھەببىتى بىلەن ئۇ «ھېچ گۇناھ ئۆتكۈزمىگەن» ئۆز يېگانە ئوغلىنى «بىزنى دەپ گۇناھنىڭ ئۆزى قىلدى؛ مەقسىتى شۇكى، بىزنىڭ ئۇنىڭدا خۇدانىڭ ھەققانىيلىقى بولۇشىمىز ئۈچۈندۇر». ھەمدۇسانا!
22:10 «دىللىرىمىز ۋىجداندىكى بۇلغۇنۇشلاردىن سېپىلىش بىلەن پاكلانغان ۋە بەدىنىمىز ساپ سۇ بىلەن يۇيۇلغاندەك تازىلانغان ھالدا ئېتىقادنىڭ تولۇق جەزم-خاتىرجەملىكى ۋە سەمىمىي قەلب بىلەن خۇداغا يېقىنلىشايلى!»
بۇ ئايەت ئۈستىدە قىسقىچە توختالغۇمىز بار. «بەدىنىمىز ساپ سۇ بىلەن يۇيۇلغاندەك تازىلانغان ھالدا» دېگەن ئىبارە نېمە ئىشنى كۆرسىتىدۇ؟ ئۇ ئىبادەت ئالدىدا تېنىمىزنى يۇيۇش ياكى غۇسۇل قىلىش كېرەك دېگەنلىكمۇ؟ رەببىمىز ئەيسا مەسىھنىڭ بۇنداق ئىشلار توغرۇلۇق بولغان تەلىمى تولىمۇ روشەندۇر. خۇدا ئىنساننىڭ سىرتتىكى پاكىزلىقىغا ئانچە كۆڭۈل بۆلمەيدۇ («مار.» 1:7-23نى كۆرۈڭ)، بەلكى ئىنساننىڭ ئىچكى دۇنياسىغا دائىم قارايدۇ. دۇئادىن بۇرۇن قولىنى يۇغان، ئەمما كۆڭلى ناپاك كىشىنىڭ دۇئاسى خۇدا ئالدىدا قەتئىي قوبۇل قىلىنمايدۇ. شۇڭا مۇشۇ يەردە مۇئەللىپ ھېچقانداق جىسمانىي يۇيۇش ياكى جىسمانىي «ساپ سۇ»نى كۆرسەتكىنى يوق. ئايەتتە ئۇ يەنە «دىللىرىمىز ... سېپىلىش بىلەن پاكلانغان»نى تىلغا ئالىدۇ؛ لېكىن بۇ سېپىلىش سىرتتىكى ئىش ئەمەس، بەلكى ئىنسان قەلبىدە (مۇقەددەس روھنىڭ مەسىھنىڭ قېنىنى قەلبىمىزگە تەتبىقلىشى ئارقىلىق) يۈز بېرىدىغان ئىش. شۇنىڭغا ئوخشاش «تېنىمىز يۇيۇلغان ھالدا» «ساپ سۇ» دېگەن ئىبارىلەر كۆچمە مەنىدە بولىدۇ. شۈبھىسىزكى، ئۇنىڭ كۆزدە تۇتقىنى ئەسلىدىكى لاۋىيلىق كاھىنلارنىڭ خۇداغا يېقىنلىشىش يولى ئىدى. ئۇلارنىڭ «پاكىزلىنىشى ئۈچۈن» تەنلىرى ئۈستىگە قۇربانلىقلارنىڭ قېنى ياكى «كافارەت سۈيى» سېپىلىشى كېرەك ئىدى. خۇداغا يېقىنلىشىش ئۈچۈن ئۇلار (1) چوڭ داس («دېڭىز») ئىچىدە پۈتكۈل تەنلىرى يۇيۇلۇشى؛ (2) قۇربانلىق قانلىرى ئۈستىگە سېپىلىشى؛ (3) مۇقەددەس ماي بىلەن «مەسىھلىنىش»ى كېرەك ئىدى («لاۋ.» 6:8، 23-24، 30). مۇئەللىپ بۇ ئىشلارنى كۆچمە مەنىدە بىزگە تەتبىقلايدۇ. روسۇل پاۋلۇس بىزگە، مەسىھ ئۆز جامائىتىنى ««چوڭ داس»، يەنى خۇدانىڭ سۆزى»دە يۇيۇپ پاك قىلىدۇ، دەپ ئۇقتۇرىدۇ («ئەف.» 25:5-27). شۇڭا مۇئەللىپ مۇشۇ يەردە كۆچمە مەنىدە سۆز قىلىدۇ، «ساپ سۇ» ــ بىزنىڭ گۇناھلىرىمىزنى پاش قىلىدىغان ھەمدە ئىچكى دۇنيايىمىزنىمۇ، سىرتتىكى ئىش-ھەرىكەتلىرىمىزنىمۇ توغرىلايدىغان توۋا قىلىشتىكى ئەمەلىي باسقۇچلارغا كۆرسەتمە بولىدىغان خۇدانىڭ سۆزىنى كۆرسەتكەن بولسا كېرەك. شۇنىڭ بىلەن خۇدانىڭ سۆزى بىزنى خۇدانىڭ مۇقەددەس روھى ئارقىلىق مەسىھنىڭ قېنىنى ۋىجدانىمىزغا سېپىپ قەلبىمىزنى پاكلاندۇرۇشقا تەييارلايدۇ.
شۇڭا ئېتىقادچى ئۈچۈن دۇئا ئالدىدا ياكى خۇدانىڭ سۆزىنى ئوقۇش ئالدىدا قول يۇيۇش شەرت ئەمەس؛ بىراق خۇدانىڭ شاپائىتىنى قوبۇل قىلىشقا كىرىش ئۈچۈن ئۇ چوقۇم سىرتتىكى ۋە ئىچىدىكى گۇناھلىرىدىن توۋا قىلىشى كېرەك.
27-26:10: «ھەقىقەتنى تونۇشقا نېسىپ بولغاندىن كېيىن، يەنىلا قەستەن گۇناھ ئۆتكۈزۈۋەرسەك، ئۇ چاغدا گۇناھلار ئۈچۈن سۇنۇلىدىغان باشقا بىر قۇربانلىق بولماس، بەلكى بىزگە قالىدىغىنى پەقەت سوراق، شۇنداقلا خۇدا بىلەن قارشىلىشىدىغانلارنى يەپ تۈگىتىشكە تەييار تۇرىدىغان يالقۇنلۇق ئوتنى قورقۇنچ ئىچىدە كۈتۈشلا، خالاس»
بۇ ئايەت 6:6گە ئوخشاش، ئېتىقاد باغلىغان لېكىن كېيىن ئېغىر گۇناھلارغا تېيىلىپ چۈشكەن كۆپ كىشىلەرنى «خۇدانىڭ يېنىغا قايتىش يولى بارمىكىن» دېگۈزۈپ ئىنتايىن قورقىتىدۇ. يەنە بىر قېتىم دەيمىزكى، ئەمەلىيەتتە مۇنداق ئەھۋاللاردا بولغانلار قورقمىسا، ئۆتۈپ كەتكەن ئەخمەقلىق بولىدۇ. بىراق 26-ئايەتتە بايان قىلىنغان قورقۇنچلۇق ئەھۋالغا چۈشكەنلەر ئۈچۈن 27-ئايەت بىر «ئۈمىد ئۇچقۇنى»نى تەمىنلەپ بېرىدۇ. 27-ئايەتتە ئۇ خۇدانىڭ ئۆزى بىلەن «قارشىلىشىدىغانلارنى يەپ تۈگىتىشكە» ئاللىقاچان تەييارلىغان ئوتىنى بايان قىلىدۇ. ئەگەر قەلبىمنىڭ تەگلىرىدە ئۆزۈمنىڭ يامان قىلمىشلىرىمغا تېخى يىرگىنچىم بار بولسا، خۇدا بىلەن دۈشمەن بولماسلىققا تەشنايىم بار بولسا، مەسىھگە قارايدىغان ئىمان-ئېتىقادىم يەنىلا بار بولسا، مۇئەللىپ تىلغا ئالغان ئوت ۋە سوراق ئاخىر بېرىپ مېنى پۈتۈنلەي يەپ تۈگەتمەيدۇ، دېگەن ئۈمىد بولىدۇ. ئوت بۇنىڭ ئورنىدا مەندە بولغان خۇدا خالىمايدىغان ھەربىر ئىشنى كۆيدۈرىدىغان ئەمما ئۆزۈمنى تاۋلايدىغان ئوت بولىدۇ («كورىنتلىقلار (1)» 11:3-15، «ئىبر.» 29:12، «يەش.» 10:33-24نى كۆرۈڭ). ھەتتا چىن كۆڭلىدىن قورقۇپ توۋا قىلغانلار خۇددى خۇدانىڭ ئوتىغا يۈزلەنگەندەك ئۇنىڭ تەربىيىسى (مەيلى ئىنتايىن قاتتىق بولسىمۇ)نى قوبۇل قىلىپ، شۇنداقلا خۇداغا يەنە بۇ دۇنيادا مېۋىلىك بولۇشنىڭ ئىمكانىيىتىگە ئىگە بولۇشى مۇمكىن («1كور.» 30:11-32نى كۆرۈڭ).
34:10 «چۈنكى سىلەر ھەم مەھبۇسلارنىڭ دەردىگە ئورتاق بولدۇڭلار ھەم مال-مۈلكۈڭلار بۇلانغاندىمۇ، كەلگۈسىدە تېخىمۇ ئېسىل ھەم يوقاپ كەتمەيدىغان باقىي تەئەللۇقاتقا ئىگە بولىدىغانلىقىڭلارنى بىلگەچكە، خۇشاللىق بىلەن بۇ ئىشنى قوبۇل قىلدىڭلار».
پەلەستىن ۋە ئەتراپىدا تېپىلغان، مۇشۇ مەزگىلنى بايان قىلغان تارىخىي خاتىرىلەرگە ئاساسلانغاندا، رىم ئىمپېرىيەسى ھۆكۈمىتى مەسىھ توغرىسىدىكى گۇۋاھلىققا ئالاھىدە قارشى چىققان ۋاقىتلاردا ئۇلار قاتتىق يارلىقلارنى چىقارغان. يارلىقلار بويىچە مەسىھگە ئېتىقاد قىلغان، شۇنداقلا ئېتىقادىنى جار قىلغۇچى ھەرقانداق كىشىنىڭ بارلىق تەئەللۇقاتلىرى دۆلەت تەرىپىدىن مۇسادىرە قىلىناتتى؛ مۇسادىرە قىلىنغاننىڭ يېرىمى بولسا «پالانچى-پۇستانچى كىشى مەسىھنى جار قىلىدۇ» دەپ ساتقۇنلۇق قىلغان كىشىگە تەقسىملەپ بېرىلەتتى. شۇنىڭ بىلەن ئۇشبۇ خەتنى تاپشۇرۇۋالغان ئېتىقادچىلارنىڭ بەزىلىرى مۇشۇنداق جاپانى بېشىدىن ئۆتكۈزگەنىدى. ئۇلار ئەينى چاغدا بۇنى ئەيسا تاپىلىغىنىدەك خۇشاللىق بىلەن قوبۇل قىلغان: ــ
«مۇبارەك، مەن ئۈچۈن باشقىلارنىڭ ھاقارەت، زىيانكەشلىك ۋە ھەرتۈرلۈك تۆھمىتىگە ئۇچرىساڭلار؛ شاد-خۇرام بولۇپ يايراڭلار! چۈنكى ئەرشلەردە كاتتا ئىنئام سىلەر ئۈچۈن ساقلانماقتا؛ چۈنكى سىلەردىن ئىلگىرىكى پەيغەمبەرلەرگىمۇ ئۇلار مۇشۇنداق زىيانكەشلىكلەرنى قىلغان» («مات.» 11:5-12).
ئەمما يۇرت تەرىپىدىن شۇنداق توختاۋسىز خارلىق ۋە چەتكە قېقىلىشلار مۇشۇ قەدىرلىك ئېتىقادچىلارنى ئۇپراتماقتا، ئۇلار ھازىر ئاللىقاچان ئېرىشكەن روھىي بايلىقلار ۋە مىراستىن مەھرۇم بولۇش خەۋپ-خەتىرىدە تۇراتتى. «چۈنكى خۇدانىڭ ئىرادىسىگە ئەمەل قىلىپ، ئۇنىڭ ۋەدە قىلغىنىغا مۇيەسسەر بولۇش ئۈچۈن، سەۋر-چىدام قىلىشىڭلارغا توغرا كېلىدۇ» (36:10).
بىز مۇشۇ يەردە پەقەت شۇنى قوشۇپ ئېيتىمىزكى، خەت ئىبادەتخانا ھەم شۇنىڭغا ئائىت بولغان قۇربانلىقلارنى تاشلاشقا روشەن خىتاب قىلغان بولغاچقا، ئىبادەتخانىنىڭ مىلادىيە 70-يىلىدا ۋەيران قىلىنىشىدىن ئىلگىرى (بەلكىم مىلادىيە 60-يىلى ئەتراپىدا) يېزىلغان بولسا كېرەك. كېيىن، يەھۇدىيلار رىمغا قارشى ئىسيان كۆتۈرۈپ، رىم لەشكەرلىرى يېرۇسالېمنى ئۈچ يېرىم يىللىق مۇھاسىرىگە ئالغان. ئۇلار شەھەرگە بۆسۈپ كىرگەندە شۇنچە ئەسەبىيلەشكەنكى، شەھەرنى، ئىبادەتخانىنى ۋە ئەتراپىدىكى يۇرتلارنى ۋەيران قىلىپ، بۇلاڭ-تالاڭ قىلىۋەتكەن. شۇ چاغدا ئەسلىدە ئېتىقاد جەھەتتە «مۇرەسسە قىلغان»، يۇرتداشلىرى بىلەن ئىناق ئۆتۈش ئۈچۈن ئېتىقادىدىن تېنىپ كەتكەن، شۇنداقلا زىيانكەشلىكتىن قېچىپ ئۆز تەئەللۇقاتلىرنى قولىدىن كەتكۈزمىگەنلەر بەرىبىر ئۇنىڭدىن پۈتۈنلەي مەھرۇم بولاتتى؛ بىراق بۇرۇنقى ۋاقىتلاردا زىيانكەشلىك ئاستىدا مال-مۈلكىدىن مەھرۇم بولغانلار خۇدا دەرۋەقە ئوتلۇق سىناقتا ئېتىقاد ۋە مۇھەببىتىمىزنى سىناپ كۆردى دەپ بىلىپ خۇشاللىقتا بولاتتى.
26:11 «ئۇ (مۇسا) مەسىھكە قارىتىلغان ھاقارەتگە ئۇچراشنى مىسىرنىڭ خەزىنىسىدىكى بايلىقلارغا ئىگە بولۇشتىنمۇ ئەۋزەل بىلدى. چۈنكى كۆزلىرىنى ئەرشتىكى ئىنئامغا تىكىۋاتاتتى».
بۇ ئايەت بەك قىزىق، چۈنكى مەسىھ يەر يۈزىگە تېخى كەلمىگەن تۇرسا، مۇسا ئۇنىڭ كەلگۈسىدە دۇچ كېلىدىغان خارلىق ۋە تارتىدىغان ئازاب-ئوقۇبەتلىرىدىن خەۋەردار بولغاندەك ۋە ئۇلاردىن ئورتاق تارتسام ماڭا شۆھرەت بولىدۇ، دەپ بىلگەندەك تۇرىدۇ. مەسىھ تۇغۇلماي تۇرۇپ مۇسا قانداقمۇ «ئۇنىڭغا قارىتىلغان ھاقارەت»نى كۆرەلىگەن؟
«يەش.» 9:63دە بىز يەشايا پەيغەمبەرگە ئىسرائىلنىڭ مىسىردا تۇرغان ۋاقىتتىكى ھالى ۋە خۇدانىڭ ئۇلارغا ئىچىنى ئاغرىتقانلىقى توغرۇلۇق كەلگەن ۋەھىينى ئوقۇيمىز: ــ «ئۇلارنىڭ بارلىق دەردلىرىگە ئۇمۇ دەردداش ئىدى؛
«ئۇنىڭ يۈزىدىكى پەرىشتىسى» بولسا ئۇلارنى قۇتقۇزغان،
ئۇ ئۆز مۇھەببىتى ھەم رەھىمدىللىقى بىلەن ئۇلارنى ھەمجەمەتلىك قىلىپ قۇتقۇزغان؛
ئاشۇ قەدىمكى بارلىق كۈنلەردە ئۇلارنى ئۆزىگە ئارتىپ كۆتۈرگەن» («يەش.» 9:63).
بۇنىڭدىن كۆرىمىزكى، خۇدا ئۇلارغا ئىچىنى ئاغرىتقان بولۇپلا قالماي، بەلكى ئۇنىڭ «يۈزىدىكى پەرىشتىسى» ئۇلارنىڭ ئارىسىدا بولغاچ، «ئۇلارنىڭ دەرد-ئەلەملىرىگە دەردداش» ئىدى. ئۇلارنىڭ ئارىسىدا بەلكىم غايىب ھالدا تۇرغان بۇ «يۈزىدىكى پەرىشتىسى»نى رەببىمىز ئەيسانىڭ ئۆزىدىن باشقا بىرى ئەمەس دەپ ئىشىنىمىز. يۇقىرىدىكى 19:10-20نى، بولۇپمۇ «پەرۋەردىگارنىڭ پەرىشتىسى» توغرۇلۇق ئىزاھاتىمىزنى كۆرۈڭ. «مىس.» 12:33-17دىمۇ مۇسا پەيغەمبەر خۇدادىن، ئىسرائىلنىڭ چۆل-باياۋاندىن ئۆتىدىغان سەپىرىدە خۇدانىڭ شەخسەن ئۇلارغا ھەمراھ بولۇشىنى ئىلتىجا قىلغانلىقىنى كۆرىمىز. ئاندىن بىز «ئۇلارغا ھەمراھ بولۇپ ئەگىشىپ يۈرگەن روھىي ئۇيۇلتاش» توغرۇلۇق ئوقۇيمىز («1كور.» 4:10). پاۋلۇس بىزگە يەنە «ئەمەلىيەتتە، مۇشۇ ئۇيۇلتاش مەسىھنىڭ ئۆزى ئىدى» دەيدۇ.
دېمەك، مەسىھ ئۇلار بىلەن بىللە ئىدى. ئەمما مۇئەللىپنىڭ «مەسىھكە قارىتىلغان ھاقارەت» دېگىنى نېمىنى كۆرسىتىدۇ؟
خۇدانىڭ خەلقى قايسى يەردە كەمسىتىلگەن بولسا، ئۇلار بىلەن بىللە بولۇش (ئىسرائىل مىسىردا جاپا تارتقان ۋاقتىدا مۇسا ئۇلار بىلەن بولغاندەك) ئەمەلىيەتتە مەسىھ بىلەن بىللە بولۇشتىن ئىبارەت بولىدۇ. چۈنكى ئۇ «پەرۋەردىگارنىڭ پەرىشتىسى» سۈپىتىدىمۇ چوقۇم ئۇلار بىلەن بىللىدۇر. بۇ تەرەپتىن مۇسا «مەسىھكە قارىتىلغان ھاقارەت»نى ئۆز-ئۆزىگە قوبۇل قىلدى. ئۇنىڭ ئۈستىگە، خۇدانىڭ مۇددىئا-مەقسەتلىرى كۆزگە ئىلىنمىغان، ئۇنىڭ نامى ھاقارەتلەنگەن، ياكى ھەقىقەت، نۇر ۋە مېھرىبانلىق ئاياغ ئاستىدا دەسسەلگەن ئەھۋالدىمۇ ھەقىقەت تەرىپىدە تۇرۇپ قارشى چىققانلىقىنى كۆرسىتىشنىڭ ئۆزى مەسىھ بىلەن بىللە بولۇشقا ۋە «ئۇنىڭغا قارىتىلغان ھاقارەتكە ئۇچراش»قا باراۋەر. چۈنكى خۇداغا ھاقارەت قىلىنسا، مەسىھ ئۇنىڭ سىرتىدا قاراپ تۇرمايدۇ، شۇ ھاقارەتنى ئۆزىگە قارىتىدۇ («زەب.» 9:69، «رىم.» 3:15).
مۇسا پەيغەمبەر چەككەن ئازاب-ئوقۇبەتلەر مەسىھ كەلگۈسىدە چېكىدىغان ئازاب-ئوقۇبەتلەرگە «بېشارەت كۆلەڭگە» ئىدى. ئۇنىڭ ئۆمرى بەلكىم مەسىھنىڭ ئۆمرىگە «بېشارەتلىك رەسىم»مۇ دېگىلى بولىدۇ. مۇسانىڭ ئۆمرىدىكى تۆۋەندىكى ئىش-ۋەقەلەر توغرۇلۇق ئويلاپ بېقىڭ: ــ
(1) ئۇ تۇغۇلغىنىدا شەيتان (پىرەۋن ئارقىلىق) ئۇنى ئۆلتۈرۈۋەتمەكچى ئىدى؛
(2) ئۇ خۇدانىڭ خەلقى بىلەن بىر بولۇپ ئۇلارنى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن شاھانە، زور باياشات تۇرمۇشنى تاشلىدى؛
(3) ئۇ شۇنداق قىلغىنى بىلەن، ئۇنىڭ قېرىنداشلىرى، يەنى يەھۇدىي خەلقى ئۇنىڭ ياردىمىنى رەت قىلدى، ئۇنى چەتكە قاقتى («مىس.» 11:2-14، «روس.» 19:7-29)؛
(4) ئۇلارنىڭ چەتكە قېقىشلىرى بىلەن ئۇ يات ئەللەرنىڭ قولىدا تېخىمۇ جاپا تارتتى («مىس.» 15:2)؛
(5) ئۇ چەتكە قېقىلغان ۋاقىتتا خۇدا ئۇنىڭغا يات ئەللىك بىر ئايالنى بەردى (مەسىھ يەھۇدىي خەلق تەرىپىدىن چەتكە قېقىلغان ۋاقىتتا خۇدا ئۇنىڭغا جامائەتنى قوشۇپ بەردى ــ جامائەتنىڭ ئەزالىرىنىڭ كۆپىنچىسى «يات ئەللەر»دىن ئىدى) («رىم.» 25:9-33)
(6) ئاخىر بېرىپ خۇدا ئىسرائىلنى زور زۇلۇمدىن كۆپ كارامەت مۆجىزىلەر ئارقىلىق قۇتقۇزۇش ئۈچۈن ئۇنى ئۇلارنىڭ يېنىغا قايتىدىن ئەۋەتتى. ئوخشاش يول بىلەن مەسىھ كەلگۈسىدە «ياقۇپنىڭ ئازاب-ئوقۇبەت كۈنى»دە («يەر.» 5:30-9) ئۇلارنى كۆپ كارامەت مۆجىزىلەر ئارقىلىق قۇتقۇزۇش ھەم ئۇلارغا پادىشاھ بولۇش ئۈچۈن بۇ دۇنياغا قايتىپ كېلىدۇ.
20:13 «ئەمدى مەڭگۈلۈك ئەھدىنىڭ قېنى بىلەن قوي پادىسىنىڭ كاتتا پادىچىسى بولغان رەببىمىز ئەيسانى ئۆلۈمدىن تىرىلدۈرگۈچى، خاتىرجەملىكنىڭ ئىگىسى بولغان خۇدا...»
خەتنىڭ ئاۋۋالقى قىسمىدا مۇئەللىپ «يېڭى ئەھدە»نىڭ بارلىق باشقا ئەھدىلەردىن سېلىشتۇرغۇسىز ئۈستۈنلۈكىنى تىلغا ئالدى. دېمەك، بىز مۇشۇ يەردە تىلغا ئالغان «مەڭگۈلۈك ئەھدە» دەل «يېڭى ئەھدە»نىڭ ئۆزىدۇر، دەپ قارايمىز؛ لېكىن بۇ ئىبارىدىن، يەر يۈزىدە بىز «يېڭى ئەھدە» دەپ ئاتىغان ئەھدە ئەمەلىيەتتە ئەرشتە ئاللىقاچان ئۇزۇندىن مەۋجۇت بولۇپ كەلگەن، شۇنىڭ بىلەن شۇ يەردە «مەڭگۈلۈك ئەھدە» دەپ ئاتالغان، دەپ قارايمىز. ئەمدى بۇ «مەڭگۈلۈك ئەھدە» كىملەر ئارىسىدا بولغان؟ «ئەف.» 11:1-12، «2تېس.» 13:2-14 ۋە «پەند-نەسىھەتلەر»دىكى سىرلىق 8-بابلاردىكى چوڭقۇر مەنىلەردىن شۇنى بىلەلەيمىزكى، ئەسلىدە: ــ
(1) خۇدائاتا ئۆز ئوغلى بىلەن: ــ ساڭا بىر جامائەت، يەنى ساڭا ھەمراھ بولىدىغان، سېنى ئىنتايىن سۆيىدىغان ئايالدەك، ئۆز مۇھەببىتىڭنى ئىپادىلەيدىغان، بىر تەن بولىدىغان جامائەتنى ساڭا قوشۇپ بېرىمەن، دەپ ئەھدە تۈزۈشكەنىدى.
(2) شۇنىڭدەك ئوغۇل بۇ ئىشنىڭ ئەمەلگە ئاشۇرۇلۇشى ئۈچۈن، شۇنداقلا ئاتا ئۈچۈنمۇ «تىرىك بىر ئىبادەتخانا»، ئۇنىڭغا تولۇق ئىبادەت بېرىدىغان ھەمدە ئۇنىڭدىن تولۇق ھۇزۇر ئالىدىغان، ئۇنىڭ مەڭگۈلۈك سىرلىرىدىن نېسىپداش بولىدىغان بىر ئۇيۇشما خەلق بولسۇن دەپ ئۆز جېنىنى قان تۆكۈپ پىدا قىلىشقا باغلىغان، دەپ ئىشىنىمىز.
(3) يۇقىرىقى ئىشلاردا دائىم ئۆزىنى كۆرسەتمەيدىغان مۇقەددەس روھ،، يەنى خۇدانىڭ مۇبارەك روھىمۇ سىرلىق، خالىس ھالدا ئۆزىنى شۇ «مەڭگۈلۈك ئەھدە»گە باغلىغان ۋە ئەھدىلەشكەن، دەپمۇ ئىشىنىمىز.
شۇنىڭ بىلەن ئاتا، ئوغۇل، روھ شۇ «مەڭگۈلۈك ئەھدە»گە ئەزەلدىن ئەھدىداش بولۇپ كەلمەكتە.
بۇ يەردە سەھىپىلەر پەقەت ئىشەنگىنىمىزنى بايان قىلىشقىلا يېتىدۇ. تەپسىلىي ئىسپاتلار بەرگىنىمىز يوق. ئەمما ئوقۇرمەن مۇقەددەس يازمىلارنى قېتىرقىنىپ ئوقۇغىنىدا بۇ ئىش، يەنى مەسىھنىڭ يەر يۈزىدە بىز ئۈچۈن تۆككەن قېنىدا پۈتۈلگەن بۇ «مەڭگۈلۈك ئەھدە»دە بىزگە مۇيەسسەر قىلغان چەكسىز شاپائەتنىڭ كۆپ ئىز-دەلىللىرىنى تاپقۇچى بولىدۇ.