ئىنجىل 8-قىسىم 


«كورىنتلىقلارغا (2)»نىڭ تەپسىرى


(روسۇل پاۋلۇس كورىنت شەھىرىدىكى جامائەتكە يازغان ئىككىنچى مەكتۇپ)



 كىرىش سۆز

كورىنت شەھىرىدىكى جامائەتنىڭ قانداق ۋۇجۇدقا كەلگەنلىكى توغرۇلۇق


 پاۋلۇسنىڭ كورىنتتىكى جامائەتكە يازغان بىرىنچى مەكتۇپىدىكى «كىرىش سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ. بۇ ئىككىنچى خەتنى پاۋلۇس تەخمىنەن مىلادىيە 56- ياكى 57-يىلى، كورىنتنىڭ شىمالىي تەرىپىدىن ئۈچ يۈز كىلومېتر يىراققا جايلاشقان ماكېدونىيە ئۆلكىسىدىن ئۆتىۋاتقان ۋاقتىدا يازغان. خەتنى پاۋلۇسنىڭ ھەمكارى روسۇل تىتۇس ۋە باشقا ئىككى قېرىنداش كورىنتقا ئەپكەلگەن (16:6-24). پاۋلۇسنىڭ بىرىنچى خېتىگە ئوخشاش، ئۇ ئۇشبۇ خەتنى كورىنتتىكى ئېغىر مەسىلىلەر ئۈستىدە بولغان كۆپ ئازاب ۋە قايغۇ ئىچىدە يازغان.

ئوقۇرمەنلەر بىرىنچى خەتنى يېزىش سەۋەبىنىڭ جامائەت ئىچىدە پەيدا بولغان كۆپ مەسىلىلەرنى بىر تەرەپ قىلىش ھەمدە ئۇلارنىڭ بىرنەچچە جىددىي سوئاللىرىغا جاۋاب بېرىش ئۈچۈن بولغانلىقىنى ئەسلەيدۇ. بىرىنچى خەتتە، كورىنتلىقلارنىڭ ئارىسىدا بولغان، ئۆز ئاتىسىنىڭ ئايالى بىلەن زىنا قىلىدىغان، ئۆزىنى «ئىشەنگۈچى» دەپ ئاتىغان بىر ئادەم بىلەن قانداق خاتىرجەم باردى-كەلدى قىلىش توغرۇلۇق پاۋلۇسنىڭ ئادەمنى سانجىغۇدەك تەنبىھىنى، شۇنداقلا نۇرغۇن باشقا ناتوغرا ئىشلار توغرۇلۇق ئاگاھلاندۇرۇش-جېكىلەشلىرىنى ئوقۇيمىز.

ئوقۇرمەنلەر ئۈچۈن كېيىنكى ۋەقەلەرنى چۈشەنچىمىز بويىچە ئىخچام تەرتىپتە تىزساق قولايلىقراق بولىدۇ: ــ


(1) پاۋلۇس «بىرىنچى مەكتۇپ»نى يازغاندىن كېيىن، كورىنتتا يەنە باشقا مەسىلىلەرنىڭ بارلىقى توغرۇلۇق خەۋەردار بولۇپ، ئىككىنچى قېتىم ئۇلارنىڭ يېنىغا باردى. بىرىنچى خېتى بەلكىم كورىنتلىقلارنىڭ ھەربىر ئىشلىرىنى تېخى تولۇق ھەل قىلىپ كېتەلمىگەن بولۇشى مۇمكىن. بۇ ئىككىنچى قېتىملىق يوقلاش مىلادىيە 55-ياكى 56-يىلىدا بولغان؛ ئۇ شۇ زىيارەتنى «ئازار بېرىدىغان يوقلاش» دەپ تەسۋىرلەيدۇ (1:2). بەلكىم ئۇ ئۇلارغا قاتتىق تەنبىھ بەرگەن.


(2) ئاشۇ ۋاقىتلاردا خېلىلا ئوتقۇيرۇق بىر كىشى جامائەتكە چىققانىدى (5:2-8). ئۇنىڭ قىلمىشلىرىنىڭ زادى نېمە ئىكەنلىكىنى ئېنىق بىلمەيمىز؛ نېمىلا بولمىسۇن پاۋلۇس ئۇلارنىڭ قېشىغا يوقلاپ بارغىنى بىلەن مۇشۇ ئىشنى ھەل قىلالمىغانىدى. كورىنتلىقلار ئۆزلىرى ئۇنىڭ قىلمىشلىرىنى كۆرۈپ، خاتالىقىنى بىلىپ تۇرۇپمۇ ئۇنىڭغا تەنبىھ بېرىپ، ئۇنى توۋا قىلىشقا دەۋەت قىلىشتىن باش تارتقان؛ شۇڭا: ــ


(3) پاۋلۇس شۇ ۋاقىتلاردا ئەسلىدە پىلانلىغان ئۈچىنچى قېتىم زىيارەتقىلىش نىيىتىدىن يېنىپ، ئۇنىڭ ئورنىغا ئۇلارغا «ئېغىر ئازاب ئىچىدە قەلبىمدىكى دەرد-ئەلەمدىن كۆپ كۆز ياشلىرىمنى تۆكتۈرگەن» دېگەن يەنە بىر خەتنى يازغان (3:2-4). شۇ خەتنىڭ بىرەر كۆچۈرۈلمىسىمۇ بىزگە يەتمىگەن. پاۋلۇس «دەرد-ئەلەمدىن كۆپ كۆز ياشلىرىمنى تۆكتۈرگەن» ئاشۇ خەتنى تىتۇس ۋە يەنە بىر قېرىنداشنىڭ قولى ئارقىلىق يوللايدۇ؛ شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا ئىككى قېرىنداشنى كورىنتلىقلارنى رىغبەتلەندۈرەلەيدۇ، دەپ ئۈمىد قىلاتتى (16:12-18).

 (شۇڭا «كورىنتلىقلارغا يېزىلغان ئىككىنچى خەت»نى ئەمەلىيەتتە «ئۈچىنچى خەت» دېيىشىمىزگە توغرا كېلىدۇ. يەنە شۇنى كۆرسەتمىسەك بولمايدۇكى، «كورىنتلىقلارغا (1)»دىن ئىلگىرى، خېلى بالدۇر يېزىلغان يەنە بىر خېتىمۇ بولغانىدى («1كور.» 5:5نى كۆرۈڭ).


(4) تىتۇس ماكېدونىيە ئۆلكىسىگە، پاۋلۇسنىڭ يېنىغا قايتتى ۋە ئۇنىڭغا كورىنتلىقلار ئۇنىڭ نەسىھىتىنى قوبۇل قىلىپ، قىلمىشى يامان شۇ ئادەمگە تەنبىھ بېرىپ ئۇنى مەسىھنىڭ يولىغا قايتۇردى، دېگەن خۇش خەۋەرنى يەتكۈزدى. ئەمما ئۇزۇن ئۆتمەيلا پاۋلۇس ئۆزىنى تېخىمۇ قاتتىق دەرد-ئەلەمگە سالىدىغان بىر خەۋەرنى ئاڭلىدى. ئۇلار ئارىسىدا پاۋلۇسنىڭ تەلىملىرىنى ئېزىتقۇ، ئۇنىڭ مەقسەت-مۇددىئالىرىنى ھارام، ئۇنىڭ روسۇللۇقتىكى ھوقۇقىنى ساختا دېگەن بىرنەچچە زەھەرخەندە كاززاپ پەيدا بولغانىدى. كۆپ ئېتىقادچىلار ئۇلارنىڭ ئالدام خالتىسىغا چۈشۈشكە باشلىغان بولۇشى مۇمكىن. بۇ جىددىي ئىشنى بىر تەرەپ قىلىشنى ئۇ ئۆزىنىڭ زىيارىتىگىچە (ئۈچىنچى زىيارىتى، 2:13) كېچىكتۈرمەيتتى، ئەلۋەتتە. شۇنىڭ بىلەن: ــ


(5) ئۇ كۆز ئالدىمىزدىكى خەتنى (ئىنجىلدا «ئىككىنچى خەت» دەپ ئاتالغان) يازدى. بۇنى ئۇ يەنە تىتۇس ئارقىلىق يوللاپ، تىتۇس بىلەن يەنە ئىككى قېرىنداش ۋە بەلكىم باشقىلارنى بىللە ئەۋەتتى (6:8، 16-24). پاۋلۇس بۇ قېرىنداشلارغا يەنە، كورىنتتىكى جامائەت يېرۇسالېمدىكى نامرات ئېتىقادچىلار ئۈچۈن نىيەت قىلغان ئىنئاملىرىنى ئۇلاردىن يىغىۋېلىشنى ھەمدە يېرۇسالېمغا ئاپىرىشنى تاپىلىغانىدى (8-9-باب).


 شۇڭا، بۇ «ئىككىنچى» (ئەمەلىيەتتە ئۈچىنچى) خەتنى يېزىشنىڭ ئاساسلىق سەۋەبلىرى تۆۋەندىكى تۆت نۇقتىدا كۆرۈلىدۇ: ــ


(1) تىتۇس پاۋلۇسنى خەۋەرلەندۈرگەندەك، كورىنتتىكى جامائەت ئۇنىڭ «دەرد-ئەلەمدىن يازغان» خېتىدىكى سۆزلىرىگە ئەستايىدىل كۆڭۈل قويۇپ ئۇنىڭ نەسىھىتىنى قوبۇل قىلىپ، ھېلىقى ئوتقۇيرۇق ئادەمگە تەنبىھ بېرىپ ئۇنىڭغا قاتتىق نەسىھەت قىلغانىدى. نەتىجىدە بۇ ئادەم توۋا قىلغان. شۇڭا ئۇلار پاۋلۇسنىڭ «دەرد-ئەلەملىك» خېتىنى قوبۇل قىلىپ، ئۇنىڭ ۋە تىتۇسنىڭ جېكىلەشلىرىگە بويسۇنغان، ھەمدە گۇناھ سادىر قىلغان كىشى توۋا قىلغانىدى. پاۋلۇس بۇ ئىشلارغا خۇشاللىقىنى بىلدۈرمەكچى بولۇپ، ئۇشبۇ خەتنى يازىدۇ. پاۋلۇسنىڭ دەۋىتىگە قۇلاق سېلىپ ئۇلار مۇشۇ كىشىنى جامائەتتىن چىقىرىۋەتكەنىدى؛ پاۋلۇس ھازىر ئۇلارنى توۋا قىلغان كىشىنى جامائەتكە قايتىدىن قوبۇل قىلىشقا، شۇنداقلا ئۇنىڭغا تەسەللى بېرىشكە دەۋەت قىلىدۇ (1:2-11). 8:7-16نىمۇ كۆرۈڭ.

(بەزى ئالىملارنىڭ پىكرىچە پاۋلۇسنىڭ ئىككىنچى خېتىدە تىلغا ئېلىنغان «توۋا قىلغان ئادەم» بىرىنچى خېتىدە (5-بابتا) تىلغا ئېلىنغان «جامائەتتىن چىقىرىلىش كېرەك بولغان» «ئۆز ئاتىسىنىڭ ئايالى بىلەن زىنا قىلىدىغان» دېگەن كىشىگە ئوخشاش ئادەم بولىدۇ، دەيدۇ. لېكىن ئاشۇ كىشى «ئەتلىرى ھالاك قىلىنسۇن دەپ شەيتاننىڭ ئىلكىگە تاپشۇرۇلغان». بىز ئۇنى شۇنىڭدىن ئۇزۇن ئۆتمەيلا ئۆلگەن، دەپ قارايمىز. بىرىنچى خەتتە تىلغان ئېلىنغان «ئەتلىرى ھالاك قىلىنسۇن دەپ شەيتاننىڭ ئىلكىگە تاپشۇرۇلغان» كىشى «ئىككىنچى خېتى»دە تىلغا ئېلىنغان «توۋا قىلغان» كىشىنىڭ ئۆزىدۇر، دېگەننىڭ مۇمكىنچىلىكى بار دېسەكمۇ، ئىككىسىنىڭ بەزى تەپسىلاتلىرى بىر-بىرىگە ئانچە ماس كەلمەيدۇ. مەسىلەن، ئىككىنچى كىشىنىڭ باشقىلارغا «زىيان-زەخمەت يەتكۈزگۈچى كىشى» ئىكەنلىكى بايان قىلىنغان (12:7).


(2) مەسىھ ئەيسا ئاسمانغا كۆتۈرۈلۈپ، مۇقەددەس روھ ئۇلارنىڭ ۋۇجۇدىغا چۈشكىنىدىن كېيىن، يېرۇسالېمدىكى جامائەتنىڭ ئوچۇق قوللۇقى ۋە كۆكسى-قارنىنىڭ كەڭلىكى بىلەن، روسۇللار ھەم باشقا قېرىنداشلارغا كۆپ سەپەر قىلىپ خۇش خەۋەرنى تارقىتىش پۇرسىتى يارىتىپ بېرىلگەنىدى. ئەمما بۇ سېخىلىقى تۈپەيلىدىن ھەمدە ئۇچرىغان بەزى ئېغىر زىيانكەشلىكلەر تۈپەيلىدىن يېرۇسالېمدىكى جامائەتتىكىلەرنىڭ كۆپى ئىنتايىن نامرات ھالغا چۈشۈپ قالغانىدى. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا بۇ قەدىرلىك قېرىنداشلارنىڭ بەزىلىرى (يەھۇدىي «مىللەتچىلىك»ىنىڭ تەسىرى ئاستىدا ئۆسكەنلىكىدىن): ــ «تائىپىلەر (يەھۇدىي ئەمەسلەر) زادى نىجات تاپالمايدۇ» ھەتتا «خۇدا ئۇلارغا نىجاتتىنمۇ تېتىشقا يول قويمايدۇ» دەپ ئويلاپ قېلىشقانىدى. پاۋلۇس پۇرسەتنى قولدىن بەرمەي، سەپەرلىرىدە يوقلىغان «تائىپىلەر» (ياكى «يات ئەللىكلەر»)دىن تەركىب تاپقان جامائەتلەردىن، يەھۇدىي قېرىنداشلىرىمىزغا ياردەم قولىمىزنى سۇنايلى دەپ ئۆتۈنۈشكە ۋە جېكىلەشكە باشلىدى. شۇ يول بىلەن ئۇلار پەقەت يەھۇدىي قېرىنداشلارنىڭ ھاجىتىدىن چىقىپلا قالماي، بەلكى يەنە يەھۇدىي قېرىنداشلار ئۆز كۆزلىرى بىلەن ئۆزلىرىنىڭ دەل «خۇدانىڭ مېھىر-شەپقىتىنى تونىيالىشى قەتئىي مۇمكىن ئەمەس» دەپ گۇمانلانغان يات ئەللىكلەرنىڭ كۈچلۈك مۇھەببىتىنى كۆرەلەيدىغان بولىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بارلىق جامائەتلەر ئارىسىدا خۇدانىڭ ئادەملەرنى بىرلەشتۈرگۈچى مۇھەببىتى تېخىمۇ كۈچىيدۇ. ئۇشبۇ خەتتىن بىر يىل ئىلگىرى، كورىنتتىكى جامائەتتىكىلەر قىزغىنلىق بىلەن ئىئانە توپلايمىز دېگەن نىيەتنى بىلدۈرگەنىدى. شۇڭا پاۋلۇس بۇ خەتتە، سىلەر نىيىتىڭلارغا ئەمەل قىلىپ، توپلىماقچى بولغان ئىئانىنى يېرۇسالېمغا ئاپىرىشقا تەييارلاڭلار، دەپ جېكىلەيدۇ (8-9-باب).


(3) خۇدانىڭ بەزى قەدىرلىك مۆمىن بەندىلىرىنىڭ بىر چاتىقى تۈزۈتۈلسە، يەنە بىر چاتاق پەيدا بولىدىغان ئوخشايدۇ. كورىنتتىكى جامائەتتىكىلەر شۇنداق بولغان بولسا كېرەك. كورىنتلىقلار پاۋلۇسنىڭ بىرىنچى خېتىدىكى ھەم كېيىنكى «دەرد-ئەلەملىك» خېتىدىكى جېكىلەشلىرىنى قوبۇل قىلغىنى بىلەن، ئۇزۇن ئۆتمەيلا ئۇلار ئارىسىدا ئۆزلىرىنى بولسا «روسۇللار»، پاۋلۇسنى بولسا، «روسۇل ئەمەس» دەپ جاكارلايدىغان بىرنەچچە ئىبرانىي كاززاپ (جامائەتنىڭ ئۆزىدىن چىققانمۇ، ياكى سىرتتىن كەلگەنمۇ، بىلمەيمىز) پەيدا بولغانىدى. بەزىلىرى، پاۋلۇسنى تايىنى يوق، «مانا بىزنى يوقلايمەن دەپ ۋەدە قىلغىنى بىلەن يېنىمىزغا كەلمىدى، بەلكىم بىزلەر (ھەقىقىي روسۇللار!)دىن قورقۇپ كەتكەندۇ!» دېيىشىپ كەتكەنىدى. پاۋلۇس بۇ خەتتە، ئەمەلىيەتتە يېنىڭلارغا تېخىچە كەلمىگىنىمنىڭ سەۋەبى، سىلەرنى ئاياپ، مەن بارغۇچە ئۆزۈڭلارغا ئۆز ئىللەتلىرىڭلارنى تۈزەتكۈدەك ۋاقىت بېرەي دېدىم، دەيدۇ. بۇ ئاتالمىش «روسۇللار»نىڭ بەزىلىرى: «روسۇللارنىڭ جامائەتتىن قۇۋۋەتلىنىشىگە ھوقۇقى بار» دەپ جامائەتنى قىستاپ پۇل ئۈندۈرمەكتە ئىدى، شۇنداقلا «مانا، پاۋلۇس ۋە بارناباس ھەقىقىي روسۇل ئەمەس، چۈنكى ئۇلار ئۇنداق قىلمىدى!» دەپ بىلجىرلىماقتا ئىدى. يەنە بەزىلىرى ھەتتا پاۋلۇسنى كىشىلەرنىڭ كۆزلىرىنى بوياپ «يېرۇسالېمدىكىلەر ئۈچۈن توپلىغان ئىئانە»نى ئۆزىنىڭ قىلىۋالماقچى بولدى، دېگەنىدى. پاۋلۇس خەتنىڭ بىرنەچچە يېرىدە، بولۇپمۇ 10-12-بابلاردا بۇ سېسىق سەپسەتىچىلىكلەرنى ۋە بۇ ساختا روسۇللارنىڭ ماختىنىشلىرىنى پاش قىلىدۇ. ئۇ ھەتتا كورىنتتىكىلەرگە يات ئادەم بولۇپ قالغاندەك ئۇلاردىن ئۆزىنى قوبۇل قىلىشنى ئۆتۈنىدۇ (2:7-3). ئەمما شۇ گەۋدىلىككى، پاۋلۇس بۇ ئىشلار توغرۇلۇق مۇھىم تەنبىھى ۋە ئەيىبلەشلىرىنى خەتنىڭ ئاخىرىغا قالدۇرىدۇ؛ دېمەك، ئۇ ئاۋۋال كورىنتلىقلارنىڭ بۇرۇنقى خەتلىرىگە بولغان ياخشى ئىنكاسىنى تولۇق مۇئەييەنلەشتۈرگەن ۋە ياردەم قولىنى ئايىمىغانلىقىنى تەرىپلىگەندىن كېيىن شۇ ئىشلار توغرۇلۇق تەنبىھ بېرىپ ئەيىبلەيدۇ.


(4) ئۇلار بىرىنچى خېتىگە ھەم «دەرد-ئەلەملىك» خېتىگە قۇلاق سېلىپ ئىشلارنى قىزغىنلىق بىلەن تۈزۈتكەندەك بولغان بولسىمۇ (11:7)، پاۋلۇستا ئۇلار كونا ئادەت-قىلمىشلىرىغا يېنىپ كېتەرمۇ دەيدىغان ئېغىر تەشۋىش بار ئىدى (19:12-10:13). ئۇنىڭ بارلىق خەتلىرىدە جېكىلىگىنىدەك، ئۇ ھەربىر پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ ئېتىقادچىلارنى ئالغا بېسىپ پاك-مۇقەددەسلىك ھەم مۇھەببەتنىڭ ھەر تەرەپتىكى كامالىتىگە ئىنتىلىشكە دەۋەت قىلىدۇ. دەرۋەقە، مۇقەددەس روھتا ئىزچىل ئۆگىنىشكە ۋە خۇدانى تېخىمۇ چوڭقۇر تونۇشقا ئىنتىلىشنىڭ ئۆزى بىز قازانغان روھىي ھەقىقەتلەر ۋە مېۋىلەرنى قولدىن بەرمەسلىكنىڭ بىردىنبىر يولىدىن ئىبارەتتۇر. 


پاۋلۇسنىڭ ئۇلارغا يازغان بىرىنچى خېتى توغرۇلۇق سۆزلىرىمىز ئىككىنچى خېتىگە ئوخشاشلا ماس كېلىدۇ: ــ

«پاۋلۇسنىڭ شۇنچە كۆپ مەسىلىلىرى بولغان بۇنداق بىر جامائەتكە خەت يېزىشىغا مەجبۇر بولغانلىقىدىن خۇداغا مىننەتدار بولۇشىمىزغا توغرا كېلىدۇ. چۈنكى ئۇنىڭ بەرگەن جاۋابلىرى بىزنىڭ (مەيلى ئۆز شەخسىيىتىمىزنىڭ بولسۇن، جاھاندا بولغان جامائەتلەرنىڭ بولسۇن) ئۆزىمىزنىڭ نۇرغۇن بۈگۈنكى قىيىنچىلىقلىرىمىز ۋە مەسىلىلىرىمىزدىن ئازاد قىلىنىش يولىنى تېپىشىمىزغا يېتەكلىگۈچى بولىدۇ». 

بەلكىم ئوقۇرمەنلەرنىڭ ئېسىدە باركى، تەۋرات دەۋرىدە ئايۇپ پەيغەمبەر ئازاب تارتقان كۈنلەردە ئۈچ دوستىنىڭ ئۇنى سەۋەبسىز، ئاساسسىز تەنقىد قىلىشلىرى ئايۇپتىن ئۆزىنىڭ خۇدا بىلەن چوڭقۇر مۇناسىۋەتتە باغلانغان ئىچ-باغرىدىكى سىرلارنى ئاشكارىلايدىغان جاۋابلارنى چىقىرىدۇ. شۇنىڭغا ئوخشاش، كورىنتتىكى جامائەتتە پاۋلۇسنى ۋىجدانسىز، پرىنسىپسىز تەنقىد قىلغۇچىلار بولمىغان بولسا، ئۇشبۇ خەت بولمايتتى، شۇنداقلا بىز خۇدانىڭ ئىنساننىڭ قەلبىدە ھاسىل قىلالايدىغان مۇھەببەتنىڭ شۇنچە چوڭقۇر يەرلىرى ۋە سىرلىرىدىن خەۋەرسىز قالاتتۇق. ئەمما بۇ ئاجايىب خېتى ئارقىلىق پاۋلۇسنىڭ قەلبىدە ئاشكارىلانغان، ئۆزىدە تۇرغان مۇھەببەتنىڭ بۇ سىرلىرىنى كۆرەلەيدىغان بولدۇق.

يەنە شۇنى قايتىلايمىزكى، خەتتە «بابلار» ۋە «ئايەتلەر»نىڭ بولۇشى، ئوقۇرمەن ئىشەنگۈچىلەرگە قولايلىق يارىتىش ئۈچۈن كۆچۈرگۈچىلەر تەرىپىدىن قوشۇلغان بولۇپ، ئەسلى خەتنىڭ بىر قىسمى ئەمەس ئىدى. پاۋلۇس ئوقۇرمەنلەرنى بۇ خەتنى (بىر پۈتۈن ھالدا) بىراقلا ئوقۇسۇن دەپ يازغانىدى.

«قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە بىز بەزى قىيىن ئايەتلەر ۋە روسۇل كۆز ئالدىمىزغا كەلتۈرگەن مەلۇم بىرنەچچە ھەقىقەت ئۈستىدە، شۇنداقلا ھازىرقى زامانىمىزدا بۇلارنى قانداق تەتبىقلاشقا بولىدىغانلىقى ئۈستىدە توختىلىمىز.

خەت (چوڭقۇر مۇھەببەت-قىزغىنلىق بىلەن يېزىلغان باشقا كۆپ خەتلەردەك) رەتلىك ھالدا بۆلەكلەرگە بۆلۈنمىگەچكە، مەزمۇنلىرىنى بىز پەقەت تەخمىنىي ھالدا تۆۋەندىكىدەك ئىخچاملىيالايمىز: ــ


مەزمۇن: ــ

11-1:1 ــ سالام-دۇئالار؛

7-12:1-باب ــ پاۋلۇس بىلەن كورىنتتىكى جامائەتنىڭ مۇناسىۋىتى؛ پاۋلۇسنىڭ ئىلگىرىكى خېتىنىڭ تەسىرى؛ «خۇش خەۋەر»نىڭ «مۇساغا چۈشۈرۈلگەن قانۇن»دىن ھەر تەرەپلىمىلىك ئۈستۈنلۈكى؛ «خۇش خەۋەر»نىڭ خىزمەتكارلىرىنىڭ خىزمەتنى قانداق يۈرگۈزۈشى كېرەكلىكى؛

9-8-بابلار ــ يېرۇسالېمدىكى نامرات ئېتىقادچىلار ئۈچۈن ئىئانە توپلاش؛

10-باب ــ 10:13 ساختا روسۇللار ھەم ھەقىقىي روسۇللار؛

13-11:13 ئاخىرقى تىلەكلەر




••••••••


قوشۇمچە سۆز


11:2 «شۇنىڭ بىلەن شەيتان بىزدىن ھېچ ئۈستۈنلۈككە ئېرىشەلمەيدۇ؛ چۈنكى بىز ئۇنىڭ ھىيلە-مىكىرلىرىدىن بىخەۋەر ئەمەسمىز»

بۇ سۆزلەر پاۋلۇسنىڭ: ــ «لېكىن سىلەر قايسىبىرىنى مەلۇم ئىش ئۈچۈن كەچۈرۈم قىلغان بولساڭلار، مەنمۇ ھەم ئۇنى شۇنداق قىلغان بولىمەن؛ مەنمۇ مەلۇم بىر ئىشنى كەچۈرۈم قىلغىنىمدا (بىرەر ئىشنى كەچۈرۈم قىلغان بولسام)، مەن سىلەرنى دەپ مەسىھنىڭ ھۇزۇرىدا شۇنداق قىلدىم» دېگەن بايانىدىن كېيىن كېلىدۇ. كىشىلەرنىڭ ئۇنداق قىلىشى ياكى شۇنداق پرىنسىپلار بىزنى قانداقمۇ «شەيتاننىڭ ھىيلە-مىكىرلىرى»دىن قۇتقۇزىدۇ؟ شەيتاننىڭ ھىيلە-مىكىرلىرى دەرۋەقە كۆپ، ۋە پەقەت خۇدانىڭ تەۋرات-ئىنجىلدا خاتىرىلەنگەن يوليورۇقلىرى ھەم پەند-ھېكمەتلىرىنى قوبۇل قىلغۇچىلار، شۇنداقلا شاپائىتى بىلەن ئۇلارغا ئەمەل قىلغۇچىلارلا شۇلاردىن خالاس بولالايدۇ. پاۋلۇسنىڭ بۇ پوزىتسىيەسى خۇدانىڭ ھېكمەتلىرىنىڭ پەقەت بىرىنىلا كۆرسىتىدۇ، بىراق ئۇ ئىنتايىن ئەھمىيەتلىك بىر مىسال.

مەسىلەن، كورىنتتىكى جامائەتتىكىلەردىن بىرى ئوچۇق-ئاشكارە ۋە ئۈزلۈكسىز ھالدا گۇناھ سادىر قىلىشقا باشلىغان. پاۋلۇس يەنە بۇ كىشىنى ئەيىبلەيدۇ، جامائەت پاۋلۇسنىڭ نەسىھىتىگە قوشۇلۇپ بۇ كىشىنى جامائەتنىڭ سورۇنلىرىدىن ۋە ھەمراھلىقىدىن چىقىرىۋېتىدۇ. كېيىن مۇشۇ كىشى توۋا قىلىدۇ ۋە جامائەت ئۇنىڭ توۋا قىلغانلىقىنى ھەقىقىي دەپ قوبۇل قىلىدۇ، شۇڭا تېگىشلىك ھالدا ئۇنى خۇشاللىق بىلەن ئارىسىغا قايتا ئالىدۇ، دەيلۇق. شۇنداق ئەھۋالدا پاۋلۇس ئۇلارنىڭ يېنىغا قايتىپ كەلگىنىدە ھەرگىز: «سىلەر نېمىشقا مۇشۇ كىشى ھەقىقىي توۋا قىلدىمۇ-يوق دەپ مېنىڭدىن ھېچ مەسلىھەت سورىمايلا ئۇنى ئىبادەت سورۇنلىرىڭلارغا قايتىدىن قوبۇل قىلدىڭلار؟» دەپ سورىمايتتى. شۇنداق پوزىتسىيە خۇدانىڭ ئادەملىرىدە بولسا گۇمانخورلۇقنى كۆرسىتىپ، ئادەمنىڭ ئىمان-ئېتىقادىنى نابۇت قىلىشى مۇمكىن. پاۋلۇس ئەكسىچە: «مەن سىلەر چىقارغان ھۆكۈملىرىڭلارنى ئىشەنچلىك دەپ قارايمەن، ھۆرمەتلەيمەن ــ سىلەر گۇناھقا پېتىپ قالغانلىقىدىن توۋا قىلغان مەلۇم كىشىنى كەچۈرۈم قىلغان (يەنى، ئۇنى جامائەتكە قايتىدىن قوبۇل قىلغان) بولساڭلار، مەنمۇ مۇشۇ كىشىنى قوبۇل قىلىمەن» دەيتتى.

ئاندىن پاۋلۇس بۇ پرىنسىپنى ھەممىگە ئورتاق قىلىپ: «مەن بىرسىنى ئەپۇ قىلغان (ئۇنى ئالاقە-ھەمراھلىقىغا قايتىدىن قوبۇل قىلغان) بولسام، مەن سىلەرنى دەپ شۇنداق قىلىمەن» دەپ تەتبىقلايدۇ. بىز بۇنى شۇنداق چۈشىنىمىزكى، مەلۇم بىر ئادەم (كورىنتتىكى بىر ئادەم، دەيلى) پاۋلۇسقا نىسبەتەن گۇناھ قىلغان بولسا، ئۇ بۇ ئىشنى بىر تەرەپ قىلغىنىدا مۇشۇ گۇناھنىڭ پەقەت ئۆزىگە تەگكەن تەرەپلىرىگىلا ئەمەس، بەلكى شۇ كىشىنىڭ ئىللەتلىرىنىڭ كورىنتتىكى جامائەتكە تەسىر يەتكۈزگەن تەرەپلىرىگىمۇ كۆڭۈل بۆلەتتى. ئەگەر مۇشۇنداق كىشىنىڭ پەقەت ئۆزىگە تەگكەن تەرەپلىرىدىلا ئەمەس، بەلكى جامائەتكە (شۇنداقلا ھەرقانداق كىشىگە) تەگكەن تەرەپلىرىدىمۇ ئىللەتلىرىدىن توۋا قىلغانلىقىغا پاۋلۇسنىڭ كۆزى يەتكەن بولسا ئۇ ئۇنى قېرىنداش سۈپىتىدە قايتىدىن قوبۇل قىلاتتى. چۈنكى شۇنداق قىلىش ھەممەيلەنگىمۇ پايدىلىق ۋە ياخشى. ئۇ شۇڭا جامائەتتىن ئۆزىنىڭكى ئەپۇ-كەچۈرۈم ئىشلىرىدا بولغان ھۆكۈم-پەملىرىگىمۇ ئىشىنىشنى تەلەپ قىلىدۇ. بىز يەنە شۇنى ئېيتالايمىزكى، پەقەت قەلبىدە ھەقىقەتەن خۇدانىڭ خەلقىنىڭ غېمىنى ئۈزلۈكسىز، ھەردائىم يەپ تۇرىدىغان بىر ئادەم شۇنداق ئېنىق ۋە روشەن ھۆكۈملەرنى چىقىرالايدۇ (28:11نى كۆرۈڭ). شۇڭا ئۆزئارا ئىشەنچ ۋە ھۆرمەت بولسا، بۆلگۈنچىلىك تېرىغۇدەك يوچۇقلارنى تېپىش شەيتانغا تەس چۈشىدۇ.


12-11:4 «چۈنكى ئەيسانىڭ ھاياتى ئۆلىدىغان ئەتلىرىمىزدە ئايان قىلىنسۇن ئۈچۈن، تىرىك قالغان بىزلەر ھەردائىم ئۆلۈمگە تاپشۇرۇلماقتىمىز. شۇنىڭ بىلەن بىزدە ئۆلۈم ئىشلەۋاتىدۇ، ئەمما ھايات سىلەردە ئىشلەۋاتىدۇ»

بىزنىڭ خۇلاسىمىزچە پاۋلۇس مۇشۇ ئايەتلەردە «ئۆلۈم» توغرۇلۇق سۆزلىگىنىدە، پەقەت خۇش خەۋەرنى جاكارلايدىغان ئۇزۇن سەپەرلەردە پات-پات ئۇچرىغان ئۆلۈمنىڭ خەۋپىنىلا ئەمەس، بەلكى ئادەمنىڭ ئىچكى دۇنياسىغا باغلىق روھىي «ئۆلۈم پرىنىسىپى»نى كۆزدە تۇتىدۇ. ئوقۇرمەنلەرگە پاۋلۇسنىڭ كۆپ خەتلىرىدە «ئۆلۈم»نى مۇشۇنداق روھىي مەنىسىدە ئىشلەتكەنلىكى ئايان بولسا كېرەك.

بىز مۇشۇ پرىنسىپنى رەب ئەيسانىڭ ئۆزىنىڭ سۆزلىرىدىن تەسۋىرلىشىمىزگە توغرا كېلىدۇ: ــ

(ئىنجىل، «مات.» 24:16-25)

«ــ كىمدەكىم ماڭا ئەگىشىشنى خالىسا، ئۆزىدىن ۋاز كېچىپ، ئۆزىنىڭ كرېستىنى كۆتۈرۈپ ماڭا ئەگەشسۇن! چۈنكى ئۆز ھاياتىنى قۇتقۇزماقچى بولغان كىشى چوقۇم ھاياتىدىن مەھرۇم بولىدۇ، لېكىن مەن ئۈچۈن ئۆز ھاياتىدىن مەھرۇم بولغان كىشى ئۆز ھاياتىغا ئېرىشىدۇ».

بۇ بايان يەنە ئىنجىل «لۇقا» 23:9-24دە بىز ئۈچۈن خاتىرىلەنگەن: «كىمدەكىم ماڭا ئەگىشىشنى نىيەت قىلسا، ئۆزىدىن كېچىپ، ھەر كۈنى ئۆزىنىڭ كرېستىنى كۆتۈرۈپ ماڭا ئەگەشسۇن! چۈنكى كىمدەكىم ئۆز ھاياتىنى قۇتقۇزىمەن دەيدىكەن، چوقۇم ئۇنىڭدىن مەھرۇم بولىدۇ، لېكىن مەن ئۈچۈن ئۆز ھاياتىدىن مەھرۇم بولغان كىشى ھاياتىنى قۇتقۇزىدۇ».

لۇقا مۇشۇ يەردە بىز ئۈچۈن مەسىھنىڭ «ھەر كۈنى» دېگەن سۆزىنىمۇ خاتىرىلەيدۇ. بۇ سۆز بىزگە شۇنى روشەن قىلىدۇكى، «ئۆز كرېستىنى كۆتۈرۈش» پەقەت ئادەمنىڭ كرىزىسقا ئۇچرىغاندا ھاياتىنىڭ يۆنۈلۈشىنى بۇراپ پۈتۈنلەي ئۆزگەرتكەن قارارىلا ئەمەس، بەلكى ھەركۈنى قايتىدىن يېڭىلىنىشى كېرەك بولغان بىرخىل بەل باغلىشىدۇر.

ئەمدى «ئۆز كرېستىنى كۆتۈرۈش» دېگەننى قانداق چۈشىنىش كېرەك؟ ئوقۇرمەنلەرگە ئايانكى، «كرېستكە مىخلاش»، «كرېستلەش» رىم ئىمپېرىيەسىدىكى ئەڭ رەھىمسىز ۋە ئازابلىق ئۆلۈم جازاسى بولۇپلا قالماي، يەنە ئەڭ شەرمەندە جازا ئىدى. ئۆلۈمگە مەھكۇم كىشى ئاۋۋال پۈتۈنلەي يالىڭاچلىنىپ، ئۇرۇلىدۇ، قامچىلىنىپ مازاق قىلىنىدۇ؛ ئاندىن ئادەتتە ئۆزى مىخلىنىدىغان كرېستنى ئۆلۈم جازاسى مەيدانىغا مۈرىسىگە ئېلىپ كۆتۈرۈپ ئاپىرىشقا مەجبۇر قىلىنىدۇ؛ ئاخىردا ئۇ ئاشۇ كۆتۈرۈپ ئاپارغان كرېستكە (پۇتى ۋە قولى) مىخلىنىپ ئۆلتۈرۈلىدۇ. ئادەتتە ئۆلتۈرۈلگۈچى كرېستكە ئىككى-ئۈچ كۈن ئېسىلىپ ئازابلىنىدۇ؛ ھەر قېتىم تىنىق ئالاي دېگىنىدە ئۇ مىخلانغان پۇتىنى مىڭ تەسلىكتە تىرەپ تېنىنى يۇقىرىغا كۆتۈرۈشى كېرەك بولىدۇ. ئاخىر بېرىپ ئۇ ئۇسسۇزلۇقتىن (سۇ بېرىلمىگەن بولسا) ياكى تىنىق ئېلىشقا (ئۆزىنى يۇقىرىغا تىرەشكە) ماغدۇرى قالماي ئۆلىدۇ. رەب ئەيسا كرېستلەنگەندە پەقەت ئالتە سائەت ئىچىدە ئۆز روھىنى خۇدائاتىسىغا تاپشۇرۇشى بىلەن ئۆلدى؛ بۇنداق ئۆلۈم مۆجىزە ئىدى، چۈنكى ئۇ: «ھېچكىم ھاياتىمنى مەندىن ئالمايدۇ» دېگەنىدى («يۇھ.» 18:10، يەنە «مار.» 44:15نى كۆرۈڭ).

ئەمدى «ئۆزىنىڭ كرېستىنى كۆتۈرۈش» دېگەندىن، «ئۆلۈم جازاسىنى قوبۇل قىلىشقا تەييار بولۇش» دېگەن مەنە چىقىدۇ. مۇشۇنداق سۆزلەر ئەينى ۋاقىتتا ئادەملەرنى چۆچۈتكەنىدى ھەم ھازىرمۇ ئادەملەرنى چۆچىتىۋېتىش زۆرۈر. ئەمما مۇشۇنداق «ئۆلۈم» بولسا باشقىلارنى «خۇدانىڭ دۈشمەنلىرىنى» دەپ ئۆز ئۆلۈمى بىلەن ئۆلتۈرمەكچى بولغان «شېھىت»نىڭ ئۆلۈمى ئەمەس؛ ئۇنداق كىشىلەر ئادىشىپ بومبا-مىلتىقلار بىلەن «خۇدانىڭ دۈشمەنلىرىنى ئۆلتۈرۈش بىلەن ئاللانى خۇرسەن قىلىمەن» دەپ ئويلايدۇ. ئىنجىلدىن بىلىمىزكى، «خۇدا مېھىر-مۇھەببەتتۇر»، ھەم ئۇ ھەتتا دۈشمەنلەرگىمۇ مۇھەببەتنى ۋە كەچۈرۈم كۆرسىتىشنى ئەمر قىلىدۇ، چۈنكى ئۇ بارلىق ئىنسانلارنى سۆيىدۇ، دەپ بىلىمىز. خۇدا مەسىھنىڭ دۇنياغا كېلىشىدىن كېيىن مۆمىن بەندىلىرىدىن ھېچقاچان باشقا ئادەمنى ئۆلتۈرۈشنى تەلەپ قىلغان ئەمەس.

ياق، «ئۆز كرېستىنى كۆتۈرۈش» «شېھىت»نىڭ ئۆلۈمى ئەمەس؛ ھەم نادانلارچە كرېستسىمان ئالتۇن-كۈمۈشتىن ياسالغان مەلۇم بىر بۇيۇمنى بوينىغا تاقاش ئەمەس. كۆپ ئادەملەر مۇشۇنداق نەرسىنى «تىلتۇمار» سۈپىتىدە تاقايدۇ. ئۇنداق قىلىش تەۋراتنىڭ روشەن ئەمرلىرىگە خىلاپ. بىراق ھەتتا ئۇنداق نەرسە «تىلتۇمار» دەپ تاقالغان بولمىسىمۇ، باشقا كىشىلەر ئۇنىڭغا قاراپ «مۇشۇ مەسىھگە ئىشەنگەنلەر ئۆزلىرىنىڭ ئاپەتتىن قوغدىلىشى ئۈچۈن تىلتۇمارلارغا ئېھتىياجلىق» دەپ ئويلايدۇ. ئەلۋەتتە، ئۇلارنىڭ بىزگە كېرىكى يوق؛ بىز ھەرھالدا تاقىماسلىقىمىز لازىم.

خۇدا بىزدىن ئۆز ئىختىيارىمىز بىلەن ئۆلۈمگە يۈزلىنىشنى بۈگۈن تەلەپ قىلسا، شۇنىڭغا تەييارمۇبىز؟ شۇنداقلا ئاددىي ئۆلۈمگە ئەمەس، بەلكى مەسىھ ئۈچۈن دەھشەتلىك، شەرمەندىلىك بىر ئۆلۈمگە يۈزلىنىشكە تەييارمۇبىز؟ ئېتىقادچىلار ئۈچۈن «ئۆلۈمگە بېرىش» ئۇنداق كۈن (ئەگەر كەلسە) ئۆمرىدە بىر قېتىملا كېلىدۇ، ئەلۋەتتە. ئەمما ھەربىر كۈندە بىرنەچچە يول كۆز ئالدىمىزدا تۇرىدۇ، بىز ئۇلاردىن تاللىۋالىمىز؛ يول تاللىۋالغىنىمىزدا مەسىھ خوجايىن بولامدۇ؟ ھاياتىمىزدا ئۆزىمىز پادىشاھمۇ، ياكى خۇدا پادىشاھمۇ؟ بىز ھەركۈنى ئەتىگەندە ئورنىمىزدىن تۇرۇپ تىرىك خۇداغا: «ئاتا، مۇشۇ كۈننى ساڭا تاپشۇرىمەن! سەن خالىغىنىڭنى ماڭا كۆرسىتىپ بەرگەيسەن!» دەيمىزمۇ؟ شۇنداق قىلىدىغان ھەربىر كىشى مول تەجرىبىلىك بىر ھاياتقا كىرىدۇ؛ چۈنكى خۇدا بىزگە مۇھەببەت، مەسئۇلىيەت ۋە ھەققانىيەت توغرۇلۇق ئۆگىتىشكە باشلايدۇ. باشقىلارغا مۇھەببەتنى كۆرسىتىش، كۆپ ئەھۋاللاردا ئۆز خاھىشلىرىمىزغا «ياق» دېيىشنى تەلەپ قىلىدۇ. بىز «باشقىلاردىن ئۈمىد قىلغان مۇئامىلىنى ئۇلارغىمۇ كۆرسىتىش» ئۈچۈن («مات.»12:7) ئۆزىمىزنىڭ خاھىشلىرىمىزدىن ۋاز كېچىپ، ئۆزىمىزگە پات-پات «ياق» دېيىشىمىز كېرەك بولۇشى مۇمكىن. ئەگەر بىز ھەركۈنى «ئاخىرقى قۇربانلىق»نى قىلىشقا تەييار بولساق، ئەمدى خۇشاللىق بىلەن ئۆز خاھىشلىرىمىزغا «ياق» دېگەن بىرنەچچە كىچىككىنە قارارلارغا كېلىشكىمۇ تەييارمىز. ئۆز خاھىشلىرىمىزدىن ۋاز كېچىشلەرنى بىرخىل «ئۆز شەخسىمىزنىڭ ئۆلۈمى» دېگىلى بولىدۇ، پاۋلۇس مۇشۇ ئايەتلەردە «ئۆلۈم»نى شۇ مەنىسىدە ئىشلىتىدۇ.

ئەمدى كىشىلەر پەقەت ئۆز نەپسىنى قاندۇرۇپلا بولدى قىلسا نېمە بوپتۇ؟ كىشىلەر نېمە دەپ شۇنداق ئېغىر يولنى تاللىۋالسۇن؟

بىرىنچى سەۋەب، خۇدا دېگەن خۇدادۇر ــ ئۇ بىزنى ۋە ھەممىنى ياراتقان، شۇنىڭ تۈپەيلىدىن ئۇنى سۆيۈش ۋە ئۇنىڭغا ئىتائەت قىلىش كېرەك. ئۇ بىزنى ئۆزى بىلەن يېقىن ئالاقىدە ۋە ھەمراھلىقتا بولۇش ئۈچۈن ياراتتى؛ بىزدە مەسىھنىڭ بۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك بولغان: «مەن ئۈچۈن ئۆز ھاياتىدىن مەھرۇم بولغان كىشى ئۆز ھاياتىغا ئېرىشىدۇ» دېگەن قىممەتلىك ۋەدىسى بار. شۇڭا بۇ يولدا ياشاشنىڭ نەتىجىسى خۇشاللىق ۋە بەختكە تولغان بىر ھاياتتۇر. مەسىھنىڭ كرېستلىنىشى مىليونلىغانلارغا بەخت ۋە ھايات يەتكۈزگەندەك، ئۆز مۆمىن بەندىلىرىنىڭ ھەركۈندىكى كىچىك «ئۆلۈشلىرى»، يەنى ئۆز خاھىش-نەپسىلىرىگە «ياق»، خۇدانىڭ كۆرسەتمىلىرىگە «ماقۇل» دېيىشلىرىمۇ زەررىچىلىك دائىرىدە باشقىلارغا بەخت يەتكۈزىدۇ. مۇنداق پرىنسىپ ياكى «روھىي قانۇنىيەت»نىڭ بىز سۆيگەن، غېمىنى يەيدىغان، دۇئالىرىمىزنىڭ ئوبيېكتى بولغان كىشىلەرگە ئالاھىدە تەسىرى بار؛ پاۋلۇس: «شۇنىڭ بىلەن بىزدە ئۆلۈم ئىشلەۋاتىدۇ، ئەمما ھايات سىلەردە ئىشلەۋاتىدۇ» دېگەن مۇشۇ ئاجايىب پرىنسىپ پەقەت بىزنىڭ باشقىلارغا ئوچۇق بىر ئىشتا مۇھەببەت كۆرسەتكىنىمىزدىلا ئەمەس، كۆپ باشقا ۋاقىتلاردا ئىناۋەتلىك بولىدۇ. بىز سۆيگەن كىشىلەرنىڭ يېنىدا تۇرساقمۇ، نېرىدا تۇرساقمۇ، ھەرقېتىم خۇداغا بويسۇنغىنىمىزدا، ھەر قېتىم مۇقەددەس روھقا ئەگەشكىنىمىزدە، ھەرقېتىم باشقىلارنى بەرىكەتلىك بولسۇن دەپ ئۆز خاھىشلىرىمىزغا «ياق» دېگىنىمىزدە، ئەمدى شۇ چاغلاردا مۇقەددەس روھ ئارقىلىق بىزگە روھىي جەھەتتە باغلانغان كىشىلەرگە ئالاھىدە بىر بەرىكەت بىۋاسىتە ئېقىپ بارىدۇ. مۇشۇنداق بەرىكەت خۇدانىڭ مۆمىن بەندىلىرىنىڭ ھاياتىنى جانلاندۇرىدۇ، روھىغا ماغدۇر يەتكۈزىدۇ (گرېك تىلىدا «ئېنېرگىيەلەيدۇ» دېگەن سۆز بىلەن ئىپادىلىنىدۇ)، ھەتتا بىز سۆيگەن ئەمما خۇدا تونۇمايدىغان ئادەملىرىمىزنىڭ ۋۇجۇدىدا مۇقەددەس روھنىڭ خىزمەتلىرىنى تېزلىتىدۇ؛ بەرىكەت مەلۇم دەرىجىدە ھەتتا ئالەمشۇمۇل جامائەتكە ئېقىپ چىقىدۇ. بۇ پرىنسىپ خۇداغا ئىتائەت قىلىشقا قانچىلىك زور تۈرتكە-ھە!


14:5 «چۈنكى بىز بىرسى ھەممەيلەن ئۈچۈن ئۆلدى، شۇڭا ھەممەيلەننىمۇ ئۆلدى، دەپ ھېسابلايمىز»

 15-ئايەتتە بىز «ھايات بولغانلار» توغرۇلۇق ئوقۇيمىز. شۇڭا ئاددىي مەنتىقە بىلەن ئېيتىش كېرەككى، يەر يۈزىدىكى بەزى كىشىلەر ئەمەلىيەتتە «ھايات بولغانلار»دىن ئەمەس ــ ئۆلۈك ياكى ئۆلگەن. پاۋلۇس بۇ باياننى مەسىھنىڭ مۇھەببىتىنىڭ بىزنى خۇش خەۋەرنى تارقىتىشقا تۈرتكە بولغانلىقى بىلەن باغلىغاچقا، «ھەممەيلەن ئۆلدى» دېگەن سۆزلەرنى ئادەمئاتىنىڭ بارلىق پەرزەنتلىرىنىڭ، جىسمانىي جەھەتتە تېنى تىرىك بولغىنى بىلەن بارلىق مۇھىم جەھەتلەردە، يەنى روھقا ئائىت جەھەتلەردە ھەقىقىي «ئۆلگەن» ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىدۇ، دەپ قارايمىز. شۇڭا ئۇلارنىڭ ھەممىسى ھاياتلىقنىڭ خۇش خەۋىرىنى ئاڭلاشقا ئىنتايىن موھتاج. «مەسىھ ھەممەيلەن ئۈچۈن ئۆلدى» ــ يەنى، ئۆز روھىمىزدا خۇدانى ھېچ تونۇمىغاچقا «روھىي ئۆلۈك» بولغان ھەممىمىزنى مەڭگۈلۈك ھاياتقا ئېرىشسۇن دەپ ئۆلدى.

«ھەممەيلەن ئۆلدى» دېگەن مۇشۇ بايان روسۇلنىڭ «ئەف.» 1:2دە: «سىلەر بولساڭلار، قەبىھلىكلىرىڭلار ھەم گۇناھلىرىڭلاردا ئۆلگەن بولۇپ...» دەپ ئېيتقان سۆزىگە ئوخشاش. بىزنىڭ «ئەفەسۇسلۇقلارغا»دىكى بۇ ئايەت ئۈستىدىكى ئىزاھات ھەم قوشۇمچە سۆزىمىزنى كۆرۈڭ. باياننى شۇ مەنىدە چۈشەنسەك، تۆۋەندە شەرھىلەيدىغان 16-ئايەت بىلەن روشەن مۇناسىۋىتى بارلىقىنى كۆرىمىز.


16:5 «شۇنىڭ بىلەن بىز بۇنىڭدىن كېيىن ھېچكىمنى ئىنسانلارچە تونۇمايمىز؛ ھەتتا بىز مەسىھنى ئىنسانلارچە تونۇغان بولساق، بۇنىڭدىن كېيىن ئۇنى يەنە شۇنداق تونۇمايمىز»

بۇ سۆزلەرنىڭ تولۇق مەنىسى ھەم ئەھمىيىتى قىسقا سەھىپىلىرىمىزدىن كۆپ ھالقىپ بارىدۇ؛ بىز پەقەت تۆۋەندە ئاددىي بايقىغىنىمىزنى كۆرسىتىمىز: ــ


(ئا) «بىز بۇنىڭدىن كېيىن ھېچكىمنى ئىنسانلارچە (ياكى ئادەمنىڭ بالىلىرىنىڭ كۆزقارىشى بىلەن) تونۇمايمىز». «ئادەمنى ئىنسانلارچە تونۇش» ــ بىز خۇدانى تونۇپ يېتىشتىن بۇرۇن ئادەملەرنى باھالاپ كەلگەن يولدا باھالاشنى كۆرسىتىدۇ، خالاس. دېمەك ــ خۇدانى تونۇغۇچە بىز ئۇچراتقان كىشىنىڭ مەكتەپ كۆرگەن كۆرمىگەنلىكىگە، ئەقىللىق ياكى ئەقىلسىزلىقىغا، تالانتلىق ياكى تەدبىرسىزلىكىگە، كۈچلۈك ياكى ئاجىزلىقىغا، ئۆز مىللىتىمىزدىن ياكى يات ئەلدىن بولغانلىقىغا؛ باي ياكى كەمبەغەللىكىگە، يۇقىرى تەبىقىلىك ياكى «تېگى پەس»لىكىگە، چىرايلىق ياكى سەتلىكىگە، مۇۋەپپەقىيەت قازانغان-قازانمىغانلىقىغا، ئىجتىمائىي مۇناسىۋىتىنىڭ بار-يوقلۇقىغا ۋەھاكازالارغا قاراپ باھا قويۇپ كەلدۇق. لېكىن خۇدانى تونۇغانلار ئۈچۈن مۇشۇنداق ئىشلارنىڭ مۇھىملىقى يوق بولۇپ قالدى؛ چۈنكى بىز ئۆزگىلەرنى خۇدانىڭ كۆزلىرى ئارقىلىق كۆرگەندەك، ئۇلارغا مۇقەددەس روھنىڭ كۈچ-قۇدرىتى بىلەن قارايمىز. ئارقا كۆرۈنۈشى ياكى «تېگى» قانداقلا بولمىسۇن، قابىلىيىتى قانداقلا بولمىسۇن، مال-مۈلۈكلىرى قانچىلىك بولمىسۇن، ھەربىر كىشى خۇدا تەرىپىدىن يەككە-يېگانە يارىتىلغان ۋە ئۇنىڭ ئالدىدا ئوخشاش قىممەتتە تۇرىدۇ؛ دېمەك، ھەممەيلەن ئۇنىڭغا قىممەتلىكتۇر. بىزنىڭ ھەممەيلەنگە بولغان پوزىتسىيەمىز ۋە ھەممەيلەنگە قىلغان مۇئامىلىمىز ئوخشاشلا مېھىر-مۇھەببەت كۆرسىتىش بولۇپ ئۆزگىرىدۇ؛ بىزنىڭ ھەممەيلەنگە قاراپ بىرىنچى ئويىمىز (گۇناھكار ئۆتمۈشلىرىمىزدىكىدەك) مەن «مۇشۇ كىشىدىن قانداق پايدىلىنالايمەن؟» ياكى «ئۇنىڭدىن نېمە نەپ كۆرىمەن؟» دېگەنلەر ئەمەس؛ بەلكى (15-ئايەتتە كۆرسىتىلگەندەك، پاۋلۇستەك ھەقىقىي مۇھەببەت بىلەن تەسىرلەنگەن بولساق) ئۇلارغا قاراپ ئىچ-باغرىمىزدا رەببىمىزگە: «بۇ كىشى تېخى سېنى تونۇمايدۇ، ئۇلار روھىي ئۆلۈك، ھاياتلىقنىڭ خەۋىرىنى ئاڭلىشى كېرەك بولغانلار؛ مەن ئۇنىڭغا شۇ خەۋەرنى ئاڭلاشقا ۋە چۈشىنىشكە قانداق ياردەم قىلاي؟» دەپ سورايمىز.


(ئە) «ھەتتا بىز مەسىھنى ئىنسانلارچە تونۇغان بولساق، بۇنىڭدىن كېيىن ئۇنى يەنە شۇنداق تونۇمايمىز»

خەت يېزىلغان ۋاقتىدا، كورىنتتىكى جامائەتتە ۋە رىم ئىمپېرىيەسى بويىچە ئەيسا مەسىھ بىلەن جىسمانىي ئالاقىدە ياكى مۇناسىۋەتتە بولغان نۇرغۇن تارقاق كىشىلەر بولسا كېرەك ئىدى؛ بەزىلىرى ئۇنىڭ بەرگەن تەلىملىرىنى ئۆز قۇلىقى بىلەن ئاڭلىغان، بەزىلىرى كېسەللەرنى ساقايتقانلىقىنى ئۆز كۆزى بىلەن كۆرگەنىدى. بەزىلىرى ئۇنىڭغا مۇخلىس بولۇپ ئەگەشكەنىدى. يەنە، شۈبھىسىزكى، ئۇنداق كىشىلەر ئىچىدە بەزىلىرى مۇشۇ ئىشلار تۈپەيلىدىن مېنىڭ ئۇنىڭ بىلەن بىر مۇناسىۋىتىم بار دەپ ئويلاپ، شۇنداقلا ئۇنى جىسىمانىي كۆزلىرى بىلەن كۆرۈپ باقمىغانلاردىن بەرىبىر ئۈستۈن تۇرىمەن دېگەنلەر ئاز بولمايتتى. مەسىھ ئەيسا يەر يۈزىدە تۇرغىنىدا ئۇنىڭغا ئەگىشىشكە باشلىغانلار تېخىمۇ شۇنداق ئويلاپ كېتەتتى. ئەمما خۇدانىڭ روھى كەلگەندە ئۇنداق بارلىق پەرق-ئايرىمىلار يوقاپ كېتىدۇ. دەرۋەقە، رەب ئەيسانىڭ ئۆز مۇخلىسلىرىنى بىرنەچچە قېتىم ئۇنى تونۇماسلىقى تۈپەيلىدىن ئەيىبلىشى كېرەك ئىدى. «يۇھ.» 8:14-20دە خاتىرىلەنگەن پاراڭغا قاراڭ: ــ

«ئى رەب، ئاتىنى بىزگە كۆرسىتىپ قويساڭلا، شۇ كۇپايە، ــ دېدى فىلىپ.

ئەيسا ئۇنىڭغا: ــ فىلىپ، سىلەر بىلەن بىرگە بولغىنىمغا شۇنچە ۋاقىت بولدى، مېنى تېخىچە تونۇمىدىڭمۇ؟ مېنى كۆرگەن كىشى ئاتىنى كۆرگەن بولىدۇ. شۇنداق تۇرۇقلۇق، سەن نېمىشقا يەنە: «بىزگە ئاتىنى كۆرسەتكەيسەن» دەيسەن؟... ...مەنمۇ خۇدا ئاتىدىن تىلەيمەن ۋە ئۇ سىلەرگە باشقا بىر ياردەمچى ئاتا قىلىدۇ. ئۇ سىلەر بىلەن ئەبەدگىچە بىرگە بولىدۇ. ئۇ بولسىمۇ ھەقىقەتنىڭ روھىدۇر...

...ئازغىنا ۋاقىتتىن كېيىن، بۇ دۇنيا مېنى كۆرمەيدۇ، لېكىن سىلەر كۆرىسىلەر. مەن ھايات بولغانلىقىم ئۈچۈن، سىلەرمۇ ھايات بولىسىلەر. شۇ كۈندە مېنىڭ ئاتامدا بولغانلىقىم، سىلەرنىڭ مەندە بولغانلىقىڭلار ۋە مەنمۇ ھەم سىلەردە بولغانلىقىمنى بىلىسىلەر...»

مۇقەددەس روھنىڭ ئۆز روھىمىزدا بەرگەن گۇۋاھلىقى بىلەن بىز «ئىشەنچ»نىڭ دائىرىسىدىن «بىلىش» دائىرىسىگە ئۆتىمىز. بىزنىڭ مەسىھنىڭ توغرۇلۇق (ئۇنىڭ خەۋىرىنى، دېمەك) بىلىشىمىز كېرەك بولۇپلا قالماي، ئۇنىڭ ئۆزىنى بىلىشىمىز كېرەكتۇر. بۇنداق ئىش (تونۇش، بىلىش) مەسىھ بىلەن ھەرقانداق جىسمانىي مۇناسىۋەت، ھەتتا ئۇنىڭغا ئەگىشىپ مۇخلىسى بولۇش بىلەن ھەرگىز بولالمايدۇ، پەقەت مۇقەددەس روھنىڭ ۋەھىيىسى ئارقىلىق «قايتىدىن تۇغۇلۇش» دېگەن مۆجىزە بىلەن بولالايدۇ. خۇداغا مىڭ تەشەككۈر، مۇشۇنداق ئىمتىياز پەقەت رەب ئەيسا يەر يۈزىدە تۇرغىنىدا جىسمانىي جەھەتتىن ئۇنى ئاڭلىغان ۋە كۆرگەن، شۇنداقلا ئۇنى «ئىنسانلارچە تونۇغان»لارغىلا مۇمكىم قىلىنغان ئەمەس (دېمىسەكمۇ بۇلار ئۆزى زور بىر ئىمتىياز بولاتتى، ئەلۋەتتە)، بەلكى ئۇنىڭغا ئېتىقاد قىلغانلارنىڭ ھەممىسى ئۈچۈن مۇمكىن قىلىنغاندۇر! ھەممىمىز (كۆزى بىلەن كۆرگەنمۇ، كۆرمىگەنمۇ) ئۇنى روھتا (خۇدانىڭ روھىدا) ھەرقانداق جىسمانىي مۇناسىۋەتتىن چەكسىز چوڭقۇر دەرىجىدە تونۇپ يېتەلەيمىز!


9:6 «بىز تەربىيىدە جازالاندۇق-يۇ، ئەمما ئۆلۈمگە مەھكۇم قىلىنمىدۇق» 

پاۋلۇس بۇ قىسقا بايان بىلەن نېمىنى كۆرسەتمەكچى؟ ئۇ ئۆزىنىڭ ۋە باشقا روسۇللارنىڭ تارتقان ئازاب-ئوقۇبەتلىرى توغرۇلۇق سۆزلەۋاتىدۇ، ئەلۋەتتە، ئەمما بۇ ئازاب-ئوقۇبەتلەر ھەممە ئېتىقادچىلار ئۈچۈن نەمۈنە بولىدۇ ھەمدە ئۇ ئېيتقان ھەقىقەتلەر مەسىھنىڭ يولىدا ئازاب تارتقانلارنىڭ ھەممىسىدە كۆرۈنىدۇ.

گرېك تىلىدا «تەربىيىدە جازالاندۇق» دېگەن سۆز قانۇننىڭ جازاسىنى ئەمەس، بەلكى ئاتىنىڭ ئۆز بالىسىغا بەرگەن تەربىيىسىنى كۆرسىتىدۇ. بىرسى خۇدانىڭ روھى ئارقىلىق خۇدانىڭ يېڭى ھاياتىنى قوبۇل قىلىپ، خۇدانىڭ ئائىلىسىدىكى ئەزا بولغاندىن كېيىن، خۇدانى خۇرسەن قىلىدىغان پاك-مۇقەددەس تۇرمۇشنى ئۆتكۈزۈشكە تولىمۇ تەشنا بولىدۇ؛ دەرۋەرقە گۇناھقا قۇل قىلغان كونا ئاسارەتلەر ئۇنىڭدا سۇندۇرۇلىدۇ. ئەمما دائىم دېگۈدەك بارلىق كونا ئىللەت-ئادەتلەر پۈتۈنلەي يوقالمىغان بولىدۇ، كونا پوزىتسىيەلەر پۈتۈنلەي ئۆزگەرتىلمىگەن بولىدۇ؛ ئۇنداق ئەھۋالدا ئاجايىب ئىش شۇكى، خۇدانىڭ تەربىيىسى بېشىمىزغا چۈشىدۇ («پەند.» 11:3، «ئىبر.» 1:12-13نى كۆرۈڭ). قايتىلايمىز، بۇ «قانۇن جازاسى» ئەمەس (بىرلا گۇناھنىڭ تېگىشلىك جازاسى بولسا دەرھال دوزاخقا چۈشۈرۈلۈشتىن ئىبارەتتۇر)، بەلكى ئادەمنى تۈزۈتىدىغان تەربىيىدۇر. بۇ تەربىيە ھەر تۈرلۈك بولىدۇ. بەلكىم ئەڭ ئازابلىقى پەقەت ۋىجداندا ئەسلەپ تۇرغان مەغلۇبىيەتلەرنىڭ ئازابى بولسا كېرەك؛ بەزى ۋاقىتلاردا گۇناھ سادىر قىلغاندىن كېيىن، گەرچە ئادەم ئۆزىنى كەچۈرۈم قىلىنغان دەپ بىلگەن بولسىمۇ، ئۇنىڭ خۇدانىڭ روھىنى ئازابلاندۇرغانلىقىغا باغلانغان چوڭقۇر سېزىم ۋىجدانىدا قالىدۇ («ئەف.» 30:4). بەزى ۋاقىتلاردا تەربىيە كېسەللىك، ھەتتا ئۆلۈم بولىدۇ («1كور.» 29:11-30 ۋە 1:5-5نى كۆرۈڭ. ئەمما بۇنداق دېيىشىمىز، بارلىق كېسەللىكنى خۇدانىڭ تەربىيىسى، دېگىنىمىز ئەمەس). خۇدانىڭ تەربىيىسى ئۆلۈم بولسا، بۇ ئۇنىڭ رەھىمدىللىقىدا گۇناھكار ئادەمنىڭ تېخىمۇ كۆپ گۇناھلارنى سادىر قىلىشىدىن توختىتىلىشى ھەمدە جامائەتنىڭ كۆپرەك داغلاردىن ساقلىنىشى ئۈچۈن بولىدۇ؛ ئۇنىڭ دانالىقىدا ئۇ ھەممەيلەنگە نىسبەتەن ئۇ ئادەمنى دۇنيادىن ئايرىۋېتىش ئەڭ ياخشى تەدبىر دەپ قارار قىلغان. «1كور.» 5-باب توغرىسىدىكى ئىزاھاتلىرىمىز ۋە «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى، يەنە «1يۇھ.» 16:5نى كۆرۈڭ.

ئەگەر بىرسى «ئۆمرىدە بىرلا قېتىم كەلگەن» گۇۋاھلىق بېرىش پۇرسىتىنى قولدىن بەرگەن بولسا، ياكى دەھشەتلىك گۇناھ سادىر قىلغان، شۇنداقلا جامائەتنىڭ گۇۋاھلىقىغا زور داغ چۈشۈرگەن بولسا تەربىيىلىك جازا قانداق بولىدۇ؟ ئىشلارنى ئەسلىگە كەلتۈرگۈدەك ئىمكانىيەت بولمىسا نېمە قىلغۇلۇق؟ 9:6دىكى ئايەتكە قارىغاندا، پاۋلۇسنىڭ ئۆزى شۇنداق قورقۇنچلۇق روھىي چەككە يېتىپ بارغان بولۇشى مۇمكىن ــ چۈنكى ئۇ پەرۋەردىگارنىڭ ئېغىر تەربىيىسىنى كۆرگەن («ئۆلۈمگە مەھكۇم قىلىنمىدۇق»، دەيدۇ). ھەممىمىز خۇدانىڭ تەربىيىسىنى تېتىشىمىز كېرەك ــ بولمىسا بىز «ھارامدىن بولغان»، خۇدانىڭ ھەقىقىي پەرزەنتلىرى ئەمەس بولۇپ قالىمىز. ئەمما پاۋلۇس شۇ مۇھىم تۈپ ساۋاقنى ئۆگەندى ــ گەرچە مەن ئېغىر تەربىيە ئاستىدا بولساممۇ، تېخى تىرىك تۇرساممۇ، ئەمدى خۇدانىڭ مېنى تېخى ھايات قالدۇرۇشىدا ئۆز مەقسىتى بار؛ ئەھمىيەتلىك ھەم تېگىشلىك خىزمەت بەرىبىر مېنى كۈتمەكتە، دەپ بىلەتتى. ئۇنىڭغا نىسبەتەن خۇدانىڭ ئۇنى تاشلىۋەتمىگەنلىكىگە باشقا ھېچ دەلىل-ئىسپات كېرەك ئەمەس ئىدى ــ پەقەت ئۇنىڭدا ھايات بولسىلا، بۇ پاكىت ئۇنىڭ ئۈمىدسىزلەنمەي خۇدانىڭ يولىدا كېلەر قەدەمنى ئۈمىد بىلەن ئىزدىشى ئۈچۈن كۇپايە ۋە تۈرتكە ئىدى. «بىز تەربىيىدە جازالاندۇق-يۇ، ئەمما ئۆلۈمگە مەھكۇم قىلىنمىدۇق» ــ شۇڭا ئالغا باسىمىز! 


ئىئانە توپلاش، جامائەتنىڭ پۇلىنى باشقۇرۇش ــ بەزى پرىنسىپلار (8-9 باب)

پاۋلۇسنىڭ بۇ خېتىدە يېرۇسالېمدىكى كەمبەغەللەر ئۈچۈن چوڭ ئىئانە توپلاش توغرۇلۇق شۇنچە كۆپ تەپسىلىي ئورۇنلاشتۇرۇشلىرى ۋە كۆرسەتمىلىرى يېزىقلىق بولغاچقا، ئۇنىڭ نەسىھەتلىرىدىن، پىلانلىرىدىن ۋە ئىشنىڭ يوللىرىدىن پايدىلىنىپ بەزى پرىنسىپلارنى قايتا كۆرۈشىمىزگە توغرا كېلىدۇ.

(ئا) بىز باشقا يەرلەردە ئېيتقىنىمىزدەك، پاۋلۇس بىر قېتىممۇ ئۆزى ئۈچۈن ئىقتىسادىي ياردەم سوراپ باقمىغان. بەزى جامائەتلەر ئۇنىڭغا پات-پات شۇنداق ياردەم قولىنى ئۇزاتقىنى بىلەن، قايتلايمىزكى، ئۇ ھېچقاچان مۇشۇنداق تەلەپ قىلمىغان. لېكىن ئۇ پات-پات ھاجىتى چۈشكەن باشقىلار ئۈچۈن شۇنداق سورىغان. ئەگەر بۈگۈنكى كۈنلەردە خۇدانىڭ خىزمىتىدە (بولۇپمۇ جامائەتلەرنى قۇرغاندا) كۈچلۈكلۈكى ۋە پىداكارلىقلىقى بىلەن «روسۇل» دەپ ئاتاشقا بولىدىغانلىرى بار بولسا (بىز ئۇنداق ئادەملەرنى ئىنتايىن ئاز ئۇچراتتۇق)، ئۇلارنى پۇل تەرەپتىمۇ ئوخشاش ئۈلگە كۆرسىتىشى كېرەك، دەيمىز.

(ئە) خۇدانىڭ يولىدا بېغىشلانغان پۇلنى، بولۇپمۇ جامائەت توپلىغان ياكى ئىئانە قىلىنغان پۇللارنى بىر تەرەپ قىلغاندا، ئاز دېگەندە ئىككى، ياخشىسى كۆپرەك ئىشەنچلىك قېرىنداشلارنى ئۇنىڭغا تەڭ ئىگىدار قىلىش كېرەك. يەنە ئەڭ ياخشىسى، قېرىنداشلار تەلىم ۋە خۇش خەۋەر يەتكۈزۈش خىزمىتىدە بولمىسۇن ــ چۈنكى تەلىم بېرىش ياكى خۇش خەۋەت تارقىتىش خىزمىتىنى توغرا ئورۇنداش ئۈچۈن رەب ئالدىدا كۈتۈپ دۇئا قىلىشتا كۆپ ۋاقىت تەلەپ قىلىدۇ («روس.» 2:6نى كۆرۈڭ). مۇمكىن بولسا ۋاقتى-ۋاقتىدا جامائەتكە ياكى جامائەتلەرگە پۇلنى قانداق ئىشلەتكەنلىكى توغرۇلۇق مەلۇمات بەرگەن ياخشى.

(ب) بۈگۈنكى كۈنلەردە كۆپ جامائەتلەردە خۇدانىڭ خەلقىنىڭ كىرىمىنىڭ «ئوندىن بىرى»نى ئۆشرە-سەدىقە تاپشۇرۇشى كېرەك، دېگەن تەلىم بېرىلمەكتە. بەزى قېرىنداشلار تەۋراتنى (مۇسا پەيغەمبەرگە چۈشۈرۈلگەن قانۇن)نى ئالدىراپ ئوقۇپ، يەھۇدىي خەلقتىن «ئوندىن بىرى» تەلەپ قىلىنغانلىقىنى كۆرۈپلا، جامائەتتىمۇ شۇنداق بولىدۇ، دېگەن خۇلاسىگە كەلدى. ئەمەلىيەتتە بولسا يەھۇدىي خەلقىدىن ئۈچ خىل «ئوندىن بىرى» تەلەپ قىلىنغان. بۇلارنىڭ ھەممىسىنى ھېسابلىساق جەمئىي بولۇپ كىرىمنىڭ 10%گە ئەمەس، بەلكى 23%گە يېقىن كېلىشى مۇمكىن. ئەمما پاۋلۇس ۋە ھېچقايسى باشقا روسۇل ھەم مەسىھ ئەيسانىڭ ئۆزى «ئوندىن بىرى» توغرۇلۇق ھېچقانداق تەلىم بەرگەن ئەمەس. پاۋلۇس بۇ خېتىدە: «ئۆز كۆڭلىدە پۈككىنىچە بەرسۇن» ــ دەيدۇ. ئۇنىڭ تەكىتلەيدىغىنى سەدىقىنىڭ قانچىلىكىدە ئەمەس، بەلكى ئۇنى بەرگۈچىنىڭ پوزىتسىيەسىدە ئىدى. «ھەر ئادەم ھېچ قىينىلىپ قالماي ياكى مەجبۇرەن ئەمەس، بەلكى ئۆز كۆڭلىدە پۈككىنىچە بەرسۇن؛ چۈنكى خۇدا خۇشاللىق بىلەن بەرگۈچىنى ياخشى كۆرىدۇ» (7:9).

بۇنى دېگىنى بىلەن، ئىنجىلدا سەدىقە-خەيرخاھلىق توغرۇلۇق بېرىلگەن تەلىم شۇكى، ئېتىقادچىنىڭ ئۆز بارلىقى (يەنى پۇل-بىسات، ۋاقىت-دەسمايە، تالانت-قابىلىيەتلىرى) رەبكە مەنسۇپ، ئۆزىنى بولسا بۇلارنىڭ ۋاقىتلىق غوجىدارى، خالاس، دەپ قارىشى كېرەك («لۇقا» 12:16). ئىشەنگۈچى بۇلارنىڭ ھەممىسىنى ئىشقا سېلىش قارارىغا كېلىشى كېرەك ۋە ۋاقتى كەلگەندە ئىگىمىزگە ئۇلار توغرۇلۇق ھېساب تاپشۇرۇشى كېرەك. قىسقىسى، ھەممىسىنى خۇدانىڭ قولىغا تاپشۇرغان بولساق، ئۇنىڭدىن بۇلارنىڭ ھەممىسىگە ياخشى غوجىدارلىق قىلىشقا دانالىق سورىساق، ئەمدىلىكتە سەدىقە، خەير-ساخاۋەت بېرىش بۇ دانالىقنىڭ بىر قىسمى بولىدۇ، ئەلۋەتتە. بىز پەقەت شۇنى قوشۇپ ئېيتىمىزكى، «ھەممىدىن ئوچۇق قوللۇق بەرگۈچى» بولغان خۇدا بىلەن بىللە ماڭغان كىشىلەر بەرىبىر ئاخىر بېرىپ ئۇنىڭغا ئوخشاش «ئوچۇق قوللۇق» دەپ بىلىنىدۇ.


پاۋلۇسنىڭ «ماختىنىش»ى، گۇۋاھلىقى ۋە «ئەخمەقلىك»ى توغرۇلۇق

ئوقۇرمەنلەر كېيىنكى بابلاردا (10-12) پاۋلۇسنىڭ «ماختىنىشنىڭ كېرەكلىكى»نى تىلغا ئالغىنىغا، شۇنداقلا ئۆزىنىڭ ئۇنداق قىلغىنىدا «ئەخمەقلىك» دەپ تەسۋىرلەنگىنىگە ھەيران قېلىشى ياكى سەل قايمۇقۇپ قېلىشى مۇمكىن. كورىنتتىكى جامائەت ئۆز ئارىسىدا ئۆزلىرىنى «روسۇللار»، ھەتتا «قالتىس ئۇلۇغ روسۇللار» دەپ ئاتاپ، خۇدانىڭ مۆمىن بەندىلىرىدىن پايدا ئۈندۈرگۈچىلەرنىڭ يالغانچىلىقىنى ھەقىقىي روسۇللارنىڭ تۇرمۇش ئىستىلىدىن پەرق ئېتەلىشى ئۈچۈن، پاۋلۇس ئۆزى توغرۇلۇق ــ يەنى خۇدانىڭ ئۇنى قانداق ئىشلەتكىنى، ئۇنىڭ قانداق ئېغىر سىناقلار، جاپا-مۇشەققەتلەر ۋە ئازاب-ئوقۇبەتلەردىن ئۆتكۈزگەنلىكى توغرۇلۇق سۆزلەشكە مەجبۇر بولدى. مۇشۇنداق ئاتالمىش روسۇللارنىڭ پاۋلۇس ۋە ھەمكارلىرى بىلەن ھېچقانداق سېلىشتۇرغۇچلىقى يوق ئىدى؛ پاۋلۇسنىڭ گۇۋاھلىقىنى ئوقۇغان ھەرقانداق ئوبيېكتىپ ئوقۇرمەنگە ئۇلارنىڭ يالغان پوچىلىقلىرى ئايان بولاتتى. پاۋلۇس بىرنەچچە تەرەپلەردە ئۆزى ھەم ھەمكارلىرى توغرۇلۇق گۇۋاھلىق بېرىدۇ: ــ


(ئا) ئۇلارنىڭ خىزمىتىنىڭ پاكلىقى ۋە «سۈپسۈزۈك» سۈپىتى (1:4-2

(ئە) خۇدا ئۇلارنىڭ بېشىدىن ئۆتكۈزگەن، شۇنداقلا ئۇلارنى سىنىغان نۇرغۇنلىغان ئازاب-ئوقۇبەتلەر (3:6-10

(ب) بۇ يالغان «قالتىس ئۇلۇق روسۇللار»غا ئوخشىمايدىغان، ئۇنىڭ ئۆزىنى ھېچكىم بىلەن سېلىشتۇرمايدىغان ئادىتى (12:10-13

(پ) ئۇنىڭ ئۇلاردىن ئىقتىسادىي ياردەم تەلەپ قىلمايدىغان خىزمەت ئىستىلى (5:11-13

(ت) ئۇ كۈندىن-كۈنگە يۈزلەنگەن خەۋپلەر (16:11-27

(ج) ئۇنىڭ ئۈزلۈكسىز ھەممە جامائەتلەرنىڭ چوڭقۇر غېمىنى يەيدىغانلىقى (28:11-29

(چ) خۇدا ئۆزىگە ئامانەت قىلغان مول ۋەھىيلەر (1:12-5

(خ) خىزمىتىدە كۆرسىتىلگەن كۆپ كارامەتلەر ۋە مۆجىزىلەر (11:12-13).


بۇلارنى ئېيتقىنى بىلەن، پاۋلۇس بۇلارنى بايان قىلىشنى «ئەخمەقلىك» دەيدۇ. ھەممىسى ھەقىقەت بولغىنى بىلەن، ۋاقىت سەرپ قىلىپ ئۆزى توغرۇلۇق سۆزلەش ئۆزىگە نەپرەتلىك ئىش ئىدى؛ ئۇنىڭ پۈتكۈل ۋۇجۇدىنىڭ قىزغىنلىقى بولسا ئۆزىنىڭ ھوقۇقى ياكى خىزمىتىنىڭ كەڭ دائىرىلىرى ئەمەس، بەلكى خۇدانى جاكارلاشتىن ئىبارەت. جامائەتلەر ئۇنىڭ ھوقۇقىنى تونۇپ يېتىپ قوبۇل قىلغان بولسىلا، ئۇ بۇلارنى ئىسپاتلاشقا ۋاقىت سەرپ قىلماي، مەسىھنىڭ شان-شەرەپلىرىنى ئايان قىلىشقا باشلىغان بولاتتى؛ خۇدا ئۇنى دەل شۇ ئىشقا چاقىرغانىدى. لېكىن بىز ئۇنىڭ ئۆز خىزمىتى ۋە ئۆزىنىڭ ئىشلىرى توغرۇلۇق مۇشۇ تەرىقىدە سۆزلەشكە مەجبۇر بولغانلىقى تۈپەيلىدىن چوڭقۇر مىننەتدارمىز؛ چۈنكى بىرىنچىدىن بۇ بايانلار ھەقىقىي خىزمەتكار ۋە ھەقىقىي روسۇلنىڭ قانداق ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىدۇ؛ ئىككىنچىدىن، بىر روسۇلنىڭ قانداقتۇر بىر «خاسىيەتلىك ئادەم» ئەمەس، بەلكى بىزدەك ئىنسان بولغانلىقى ئايان قىلىنىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بىزلەر پەقەت «ساپال ئىدىشلار» (7:4) بولساقمۇ، بۇ بايانلاردىن خۇدانىڭ ھەممىدىن قىممەت گۆھىرى، يەنى مەسىھنىڭ بايلىقلىرىنى بىز ئارقىلىقمۇ ئايان قىلىشقا لايىق كۆرۈشىمۇ مۇمكىن، دەپ ئىلھام ئالىمىز (5:4-7). 

بىز قوشۇپ ئېيتىپ ئۆتىمىزكى، ئەگەر جامائەتلەر خۇدانىڭ مۇقەددەس كىتابتا ۋەھىي قىلىنغان ساۋاق-كۆرسەتمىلىرىگە قۇلاق سېلىشنىڭ ئورنىغا پەقەت ئادەملەرنىڭ «ھاياجانلاندۇرىدىغان گۇۋاھلىقلىرى»نى ئاڭلاشقا كۆپ ۋاقىت ئىشلەتسە، ئۇلارمۇ «ئەخمەقلىق» بىلەن شۇغۇللانغان ھېسابلىنىدۇ. 


مەسىھنىڭ روسۇللىرىنى تونۇپ يېتىشنىڭ ۋە ئۇلارنىڭ ھوقۇقىنى قوبۇل قىلىشنىڭ مۇھىملىقى

بىز يۇقىرىدا پاۋلۇسنىڭ «ئەخمەقلىك قىلىپ»، ئۆزىنىڭ روسۇللىق ھوقۇقىنى تەستىقلىغانلىقى ئۈستىدە توختالدۇق. ئەمدى ««روسۇللۇق ھوقۇق»نى قوبۇل قىلىش نېمىشقا شۇنداق مۇھىم؟» دەپ سورىساق پايدىلىق بولىدۇ.

بۇنى تەكشۈرۈش ئۈچۈن مەسىھنىڭ روسۇللىرىغا ئېيتقان سۆزلىرىنى قايتىدىن ئوقۇشىمىزغا توغرا كېلىدۇ. ئاۋۋال پېترۇسنىڭ ئەيسانى «مەسىھ» ۋە «خۇدانىڭ ئوغلى» دەپ ئېتىقادىنى ئېتىراپ قىلغاندا، مەسىھنىڭ ئۇنىڭغا ئېيتقان سۆزلىرىگە قارايمىز: ــ

ئىنجىل، «مات.» 15:16-19: ــ 

«ئۇ (ئەيسا) ئۇلاردىن:

ــ سىلەرچۇ؟ سىلەر مېنى كىم دەپ بىلىسىلەر؟ ــ دەپ سورىدى.

پېترۇس دەپمۇ ئاتالغان سىمون:

ــ سەن مەڭگۈ ھايات خۇدانىڭ ئوغلى قۇتقۇزغۇچى-مەسىھ ئىكەنسەن، ــ دەپ جاۋاب بەردى.

ئەيسا ئۇنىڭغا: ــ نېمىدېگەن بەختلىكسەن، يۇنۇس ئوغلى سىمون! بۇنى ساڭا ئاشكارىلىغۇچى ئەت ئىگىلىرى ئەمەس، بەلكى ئەرشتىكى ئاتامدۇر. ساڭا شۇنىمۇ ئېيتايكى، سەن بولساڭ پېترۇس [مەنىسى «تاش»]. مەن جامائىتىمنى بۇ ئۇيۇلتاش ئۈستىگە قۇرىمەن. ئۇنىڭ ئۈستىدىن تەھتىسارانىڭ دەرۋازىلىرى [ئۆلۈمنىڭ كۈچى]مۇ غالىب كېلەلمەيدۇ. ئەرشنىڭ پادىشاھلىقىنىڭ ئاچقۇچلىرىنى ساڭا بېرىمەن. سېنىڭ يەر يۈزىدە يول قويمىغانلىرىڭ ئەرشتىمۇ يول قويۇلمىغان بولىدۇ؛ سېنىڭ يەر يۈزىدە يول قويغانلىرىڭ ئەرشتىمۇ يول قويۇلغان بولىدۇ، ــ دېدى».

مۇشۇ يەردە بىز رىمدىكى كاتولىك «پاپالىقى»نىڭ «روسۇل پېترۇس رىمدىكى تۇنجى پاپا بولغان» ھەم «پېترۇستىن تارتىپ «خۇدانىڭ جامائىتى «پاپا» ئۈستىگە ئۇل سېلىنغان ھالدا ئۆسكەن» دېگەن كۇپۇرلۇق يالغان بىمەنىلىكىگە رەددىيە بېرىشكە كۆپ ۋاقىت ئىشلەتمەيمىز؛ پەقەت شۇنى دەيمىزكى، مۇشۇنداق سەپسەتە ئەيسانىڭ 18-ئايەتتە خاتىرىلەنگەن سۆزلىرى بىلەن يوققا باراۋەر قىلىۋېتىلدى: «سەن پېترۇس (گرېك تىلىدا «كىچىك تاش» دېگەن مەنىدە) ۋە مەن بۇ ئۇيۇلتاش (گرېك تىلىدا «پېترا»، يوغان بىر قورام تاشنى كۆرسىتىدۇ) ئۈستىگە جامائىتىمنى قۇرىمەن». كىچىك بىر تاش «پېترۇس» ھەرگىز يوغان تاش «پېترا» بولالمايدۇ. خېلى روشەنكى، «پېترا» دېگەن سۆز («ئايالچە رود»تا بولغاچقا): ــ

 (ئا) جامائەتنىڭ ئۇلى پېترۇسنىڭ ئېتىراپ قىلغان ئېتىقادى، ياكى؛

(ئە) مەسىھنىڭ ئۆزى جامائەتنىڭ ئۇلىدۇر.

بىز مەسىھنىڭ سۆزىنىڭ مەنىسى توغرۇلۇق بىرىنچى كۆزقاراشتا بولىمىز، دېمەك، مەسىھنىڭ جامائىتى ئېتىقاد دېگەن ئۇيۇلتاشنىڭ ئۈستىگە قۇرۇلماقتا؛ بۇ ئېتىقاد ئىنساندىن كەلگەن ئەمەس، بەلكى خۇدائاتادىن ۋەھىي ئارقىلىق كەلگەندۇر (17-ئايەتنى كۆرۈڭ)، دەپ قارايمىز. پېترۇسنىڭ جامائەتلەرگە يازغان بىرىنچى خېتىدىكى بۇنى ئېنىقلايدىغان سۆزلىرىنى كۆرۈڭ («1پېت.» 4:2-9).

شۇڭا پېترۇس ئۆزى جامائەتنىڭ ئۇلى ئەمەس. ھالبۇكى، بۇنىڭدىن ئېنىق كۆرۈنۈپ تۇرۇپتۇكى، رەب ئەيسا بۇ ۋەقەدە ئۇنىڭغا ھەقىقىي بىر خىل ھوقۇقنى، يەنى «ئەرشنىڭ پادىشاھلىقىنىڭ ئاچقۇچلىرى»نى تاپشۇردى. پېترۇسنىڭ رولى، ئادەملەر خۇدانىڭ پادىشاھلىقىغا كىرىدىغان ئىشىكلەرنى ئاچقۇچى بولىدۇ. «روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى»دىكى خاتىرىلەردىن دەل مۇشۇ ئىشنى كۆرىمىز: ــ

(ئا) پېترۇس يېرۇسالېمدا، دۇنيانىڭ بۇلۇڭ-پۇچقاقلىرىغىچە بولغان، «ئورما ھېيتى»نى تەبرىكلەشكە يىغىلغان يەھۇدىيلارغا خۇدانىڭ پادىشاھلىقىغا كىرىدىغان ئىشىكنى «پەيغەمبەرلىك سۆزلىرى» بىلەن ئاچتى («روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى» 2-باب)؛ چۈنكى ئۇ: خۇدانىڭ «يېڭى ئەھدە»سى «رەببىمىز خۇدا ئۆزىگە چاقىرغان كىشىلەرنىڭ ھەممىسىگە» جۈملىدىن «سىلەر ۋە سىلەرنىڭ ئەۋلادلىرىڭلار ھەمدە دۇنيانىڭ بۇلۇڭ-پۇچقاقلىرىدا ياشاۋاتقانلارغا» ئېچىلدى، دەپ جاكارلىدى. خۇدانىڭ روھى ئۇنىڭ ئارقىلىق سۆزلەپ «ئىشىك ئاچتى».

(ئە) ئۇ يۇھاننا بىلەن سامارىيە شەھىرىدىكى ئېتىقادچىلارغا (ئۇلارنى «شالغۇت يەھۇدىي»لار دېسەكمۇ بولىدۇ) مۇقەددەس روھنى قوبۇل قىلىشى ئۈچۈن ئىشىك ئاچتى («روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى» 14:8-17نى كۆرۈڭ).

(ب) خۇدا «يات ئەللەر» (يەھۇدىي ئەمەسلەر)گە ئېتىقادنىڭ ئىشىكىنى ئېچىش ئۈچۈن ئۇنى ئىشلەتتى («روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى» 10-باب).

بۇلارنىڭ ھەممىسى ئىنجىلدىكى لۇقا ۋەھىي بىلەن يازغان «روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى» دېگەن قىسىمنىڭ بېشىدا يېزىلغان سۆزىگە ماس كېلىدۇ: ــ

«ھۆرمەتلىك تېئوفىلوس، دەسلەپكى بايانىمدا، ئەيسانىڭ ئىش قىلىشتا ۋە تەلىم بېرىشتە باشلانغان... بارلىق ئىشلىرى توغرۇلۇق بايان قىلغانىدىم» (1:1).

ئەستايىدىل ئوقۇرمەنلەر دەرھال لۇقانىڭ بىرىنچى تارىخىنى (ئىنجىل، «لۇقا») پەقەت بىر باشلىنىشنىڭ بايانىلا، خالاس، دەپ بايقايدۇ. گەرچە رەب ئەيسا ئاسمانغا قايتقان بولسىمۇ، لۇقا ھازىر يازماقچى بولغان قىسىم («روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى») رەب ئەيسانىڭ «ئىش قىلىش»ى ھەمدە «تەلىم بېرىش»ىنىڭ داۋامىنى بايان قىلىدۇ، دېمەكچى ــ دەرۋەقە ئۇنى يازغان. ئەمما مەسىھنىڭ ھازىر «ئىش قىلىش»ى ۋە «تەلىم بېرىش»ى ئۇنىڭ ئىنسانىي تېنى ئارقىلىق ئەمەس، بەلكى «ئۇ تاللىغان روسۇللار» ۋە «ئۇنىڭ تېنى بولغان جامائەت» ئارقىلىق، مۇقەددەس روھنىڭ ئىلھامى ۋە كۈچ-قۇدرىتى بىلەن بولىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بۇ قىسىمنىڭ نامىنى «ئەيسانىڭ ئىشلىرى ۋە تەلىملىرىنىڭ داۋامى» دەپ قويۇشقا بەلكىم توغرا كېلەتتى (لۇقا بۇ قىسىمنى يېزىپ ئىككى يۈز يىلدىن كېيىن ئۇنىڭغا «روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى» دېگەن نام قوشۇلغان).

بىز مۇشۇ يەردە: «كىشىلەر پېترۇسنىڭ مۇقەددەس روھنىڭ ئىلھامى بىلەن «ئورما ھېيتى»دە ئېيتقان سۆزلىرىنى رەت قىلغان بولسا، خۇدا بۇنىڭغا قانداق قارايتتى؟» دەپ سورىساق بولىدۇ. ئىككىلەنمەي جاۋاب بېرىمىزكى، ئۇلار (پېترۇسنىڭ ئاغزى ئارقىلىق ئېيتىلغان) مەسىھنىڭ ئۆزىنىڭ سۆزىنى رەت قىلغان بولاتتى. چۈنكى ئۇ پېترۇسقا ئۆزىنىڭ سۆزلەش ھوقۇقىنى ئامانەت قىلغانىدى. بۇ ئەلۋەتتە ھەم ئادەمنى قورقىتىدىغان لېكىن يەنە ئىنتايىن ئاجايىب ئىشتۇر. پېترۇستىن پاۋلۇسقىچە بارلىق روسۇللارنىڭ گۇۋاھلىقلىرىدىن ئۆزلىرىنى گۇناھلىق ئادەملەر، ئەمما مەسىھ تەرىپىدىن چاقىرىلغان ۋە ئۇنىڭ تەرىپىدىن گۇناھدىن قۇتقۇزۇلغان دەپ بىلگەن، دەپ بىلىمىز. يەنە كېلىپ بىز شۇنى بىلىمىزكى، ئۇلار گۇناھدىن قۇتقۇزۇلغان بولسىمۇ (گۇناھدىن قۇتقۇزۇلغان بارلىق ئادەملەرنىڭ ۋۇجۇدىدا بولغاندەك)، گۇناھ سادىر قىلىش مۇمكىنچىلىكى ئۇلاردا تېخى مەۋجۇت ئىدى. ئۇلار «مۇكەممەل ئادەملەر» ئەمەس ئىدى («فىل.» 12:3نى كۆرۈڭ). ھالبۇكى يەنە بىر تەرەپتىن ئۇلار ھەرھالدا مەسىھ ئۆز ھوقۇقىنى ئامانەت قىلغان ئادەملەرمۇ ئىدى.

بىز رەب ئەيسا روسۇللىرىغا ئاخىرقى ئېيتقان سۆزلەرنى ئۇقۇش ئۈچۈن ئىنجىلدىكى «يۇھاننا» قىسمىنىڭ 14-16-بابلىرىغا ئازراق قارايلى. ئۇ شۇ چاغدا ئۇلارغا مۇقەددەس روھنى قوبۇل قىلىشنىڭ مۇتلەق زۆرۈرىيىتى توغرۇلۇق ئېيتتى. مەسىھ ئۆزى ئۇلارغا تاشقىرى مۇناسىۋەتتە نېمە بولغان بولسا، مۇقەددەس روھ ئۇلارغا روھ-قەلبىدە ئوخشاش بولىدۇ ــ يەنى «تەسەللى بەرگۈچى»، «مۇئەللىم»، «ياردەمچى»، «رىغبەتلەندۈرگۈچى» بولىدۇ. مەسىھ، «تەسەللى بەرگۈچى»نىڭ خىزمەت قىلىپ مەن ئۆزۈم سىلەرگە بۇ چاغقىچە ئۆگەتكىنىمدىن كۆپرەك ئۆگىتىدۇ، دەيدۇ: ــ

(«يۇھ.» 12:16-15)

«سىلەرگە ئېيتىدىغان يەنە كۆپ سۆزلىرىم بار ئىدى؛ لېكىن سىلەر ئۇلارنى ھازىرچە كۆتۈرەلمەيسىلەر. لېكىن ئۇ، يەنى ھەقىقەتنىڭ روھى كەلگەندە، ئۇ سىلەرنى بارلىق ھەقىقەتكە باشلاپ بارىدۇ. چۈنكى ئۇ ئۆزلۈكىدىن سۆزلىمەيدۇ، بەلكى نېمىنى ئاڭلىغان بولسا، شۇنى سۆزلەيدۇ ۋە كەلگۈسىدە بولىدىغان ئىشلاردىن سىلەرگە خەۋەر بېرىدۇ. ئۇ مېنى ئۇلۇغلايدۇ؛ چۈنكى ئۇ مەندە بار بولغاننى تاپشۇرۇۋېلىپ، سىلەرگە جاكارلايدۇ. ئاتىدا بار بولغاننىڭ ھەممىسى ھەم مېنىڭكىدۇر؛ مانا شۇنىڭ ئۈچۈن مەن: «ئۇ مەندە بار بولغاننى تاپشۇرۇۋېلىپ، سىلەرگە جاكارلايدۇ» دەپ ئېيتتىم».

مانا بۇ رەب ئەيسانىڭ ئۆز روسۇللىرىغا يەر يۈزىدە بەرگەن تەلىمىدە ھەممە ئۆگەتمەكچى بولغان ئىشلارنى تېخى ئۆگىتىپ بولغان ئەمەس، دېگەن روشەن بايانىدۇر. ئاددىي سەۋەب شۇكى، «سىلەر ئۇلارنى ھازىرچە كۆتۈرەلمەيسىلەر» ــ ئۇلار تېخىچە ئۆزىنىڭ ئاجىزلىقىنى ۋە ئىشەنچسىزلىكىنى تونۇپ يەتمىگەن ئادەملەر ــ ئۇلار يەنىلا «ئۆزىگە تايانغان»، ئىنسانلارچە كۆزقاراشلاردا بولۇپ ئىنسانلارچە ئويلايدۇ. ئۇلار پەقەت ئۆزلىرىنىڭ مەسىھگە ئەگىشىشتە مۇتلەق ئىقتىدارسىز ئىكەنلىكىنى بىلىپ يېتىشى كېرەك ئىدى. مەسىھ قولغا ئېلىنغان، سوراققا تارتىلغان ۋە كرېستكە مىخلانغاندىلا ئاندىن ئۇلار بۇ نۇقتىنى چۈشىنىشكە باشلايدۇ، شۇنداقلا «ئۇستازىمىزنىڭ تېشىمىزدا ئەمەس، ئىچىمىزدە ماكان قىلىشىغا موھتاجمىز» دەپ بىلىپ يېتەتتى. شۇ چاغدا ئۇلار مۇقەددەس روھنى قوبۇل قىلىشقا تەييار بولاتتى ۋە رەب مۇنۇ يەردە ۋەدە قىلغىنىدەك، مۇقەددەس روھ ئۇلارنىڭ چۈشەنچلىرىنى ئۆزگەرتىپ، ئۇلارنى «بارلىق ھەقىقەت»كە يېتەكلەپ ئۆگىتىدىغان بولىدۇ. ھېچ رەددىيە بەرگۈسىزكى، روھ ئۇلارغا ئۆگەتكەن كارامەت ئىشلار دەل مەسىھنىڭ ئۆلۈم ۋە تىرىلىشىنىڭ تولۇق مەنىسىنى، خۇدانىڭ جامائەت توغرۇلۇق مەڭگۈلۈك پىلانىنى، مەسىھنىڭ دۇنياغا قايتىپ كېلىشىنى ۋە يېڭى ئاسمان-زېمىننى ئۆز ئىچىگە ئالدى؛ بۇلار دەل ئىنجىلدىكى روسۇللارنىڭ جامائەتلەرگە يازغان مەكتۇپلىرىدە خاتىرىلەنگەن ئاجايىب ۋەھىيلەردىن ئىبارەت. بۇ مەكتۇپلەر دەل شۇ جامائەتلەر تەرىپىدىن بىز ئۈچۈن ساقلانغان بولۇپ، ئىنجىل دەل بۇ مەكتۇپلەر (پېترۇس، ياقۇپ، يەھۇدا، يۇھاننا ۋە پاۋلۇسنىڭ مەكتۇپلىرى)دىن ۋە ئەيسانىڭ تەرجىمىھالى خاتىرىلەنگەن «تۆت بايانچى» (روسۇل ماتتا، ماركۇس، لۇقا ۋە روسۇل يۇھاننا)نىڭ بايانلىرىدىن تەركىب تاپىدۇ.

شۇڭا جامائەتكە نىسبەتەن ھەربىر روسۇلدا رەب ئەيسادىن تاپشۇرۇلغان تەلىم بېرىش ھوقۇقى بار ئىدى، بۇ تەلىملەر ئىنجىلدا بىز ئۈچۈن ساقلانغان خەتلەردە تېپىلىدۇ دەپ بىلىپ يېتىش ئىنتايىن مۇھىم؛ دېمەك، ھەممە ئېتىقادچىلار بۇلارنىڭ بارلىقىنى رەب ئەيسانىڭ ئۆزىدىن كەلگەن دەپ ئېتىراپ قىلىپ ئۇلارغا تولۇق بويسۇنۇشى زۆرۈر. شۇنداق قىلىشنى رەت قىلىش خۇدا بىلەن قارشىلىشىدىغان كۇپۇرلۇقتۇر.

گاھى ۋاقىتلاردا بىز نىيىتى ياخشى ئەمما يولدىن ئادىشىپ كەتكەن، «بىز پەقەت ئەيسا مەسىھنىڭ تۆت تەرجىمىھالىدا بىز ئۈچۈن خاتىرىلەنگەن سۆزلىرىگە بويسۇنىمىز ــ پېترۇس، ياقۇپ، يەھۇدا، يۇھاننا ھەم پاۋلۇسلار بولسا، ئۇلار پەقەت ئىنسان، ئۇلارنىڭ مەكتۇپلىرى پەقەت ئۆزلىرىنىڭ پىكىرلىرى، خالاس» دەيدىغان كىشىلەرگە يولۇقۇپ قالىمىز. ئىشىنىمىزكى، بىز بۇنداق پىكىردە بولۇشنىڭ نادانلىق، ھەتتا خەتەرلىك ئېزىتقۇلۇق ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلاش ئۈچۈن يېتەرلىك سۆزلىدۇق. كىمدىكىم مەسىھنىڭ «تۆت تەرجىمىھالى»دا خاتىرىلەنگەن سۆزلىرىگە ئىشەنگەن بولسا، ئۇنىڭ روسۇللىرىنىڭ مەكتۇپلىرىدە خاتىرىلەنگەن سۆزلىرىنىمۇ ئوخشاش ھوقۇققا ئىگە دەپ قوبۇل قىلىشى كېرەك.

بىز ھازىر، ھەربىرسى قىممەتلىك ھەقىقەتنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ئۈچ بايان (4:13-7) ئۈستىدە توختىلىمىز: ــ


(1) 4:13 «ئۇ دەرۋەقە ئاجىزلىقتا كرېستلەنگەن بولسىمۇ، لېكىن خۇدانىڭ قۇدرىتى بىلەن يەنىلا ھاياتتۇر. بىزمۇ ئۇنىڭدا ئاجىز بولساقمۇ، خۇدانىڭ سىلەرگە قاراتقان قۇدرىتى بىلەن، ئۇنىڭغا باغلىنىپ ھايات ياشايمىز».

بۇ بايان بىزنى رەب ئەيسا مەسىھنىڭ كرېستلەنگىنىدە نېمە ئىشلارنىڭ ھەقىقەتەن يۈز بەرگەنلىكىنىڭ تېخىمۇ چوڭقۇر ئېچىلىش ئىمكانىيىتى بىلەن تەمىنلەيدۇ؛ ئۇ چوڭقۇر بىر سىرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، دەپ قارايمىز. بۇ سىر ئۈستىدە مۇشۇ يەردە پەقەت قىسقىچە توختىلىمىز. ئەمەلىيەتتە بۇ سىر ئۆزى يۇقىرىقى ئابزاسلاردا ئېيتقىنىمىزدەك، مەسىھ ئەيسانىڭ: «مۇقەددەس روھ مەندە بار بولغاننى سىلەرگە يەتكۈزۈپ ئايان قىلىدۇ» دېگەن ۋەدىسىدىن چىققان ۋەھىيلەرنىڭ بىر ئوبدان مىسالىدۇر.

پاۋلۇس رەب ئەيسانى «ئاجىزلىقتا كرېستلەنگەن» دەيدۇ؛ بىز رەب ئەيسا يەر يۈزىدە قىلغان بارلىق خىزمىتىدە مۇقەددەس روھ تەرىپىدىن زور كۈچ-قۇدرەت بىلەن «مەسىھ قىلىنغان» دېسەك خاتا بولمايدۇ، ئەلۋەتتە (مەسىلەن، «لۇقا» 14:4 ۋە «روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى» 38:10نى كۆرۈڭ). بىز باشقا يەرلەردە ئېيتقىنىمىزدەك، ئۇ (ئاتىسىنىڭ ئەمرى بولمىسا) ئۆزىنىڭ خۇدالىق كۆچ-قۇدرىتىنى ھېچ ئىشلەتكەن ئەمەس، بەلكى ئىنسان سۈپىتىدە مۇقەددەس روھنىڭ قۇۋۋەتلەندۈرۈش ھەم كۈچلەندۈرۈشلىرى بىلەن بارلىق مۆجىزىلەرنى يارىتاتتى ۋە تەلىم بېرەتتى. ئەمىسە ئۇنىڭ ئەڭ ئۇلۇغ خىزمىتى، يەنى كرېستكە مىخلىنىپ قۇربانلىق بولۇشى توغرۇلۇق «ئۇ ئاجىزلىقتا كرېستلەنگەن» دەپ ئوقۇش ئادەمنى ھەيران قالدۇرىدۇ. شۇ چاغدا مۇشۇ «زور كۈچلەندۈرۈش» نەدە بولغاندۇ؟

بىز ئەيسانىڭ كرېستكە ئېسىلغان چاغدىكى: «ئى خۇدايىم، ئى خۇدايىم، نېمىشقا مېنى تاشلىۋەتتىڭ؟!» دېگەن دەھشەتلىك ۋارقىرىشىدىن ئۇنىڭ شۇ پەيتتە يالغۇز ئىكەنلىكىنى بىلىمىز. ھەقىقىي يالغۇزلۇقتا ئىدى ــ ئۇ خۇدائاتىسى تەرىپىدىن ۋاز كېچىلگەن ــ چۈنكى ئۇ بىز ئۈچۈن گۇناھ كۆتۈرمەكتە ئىدى؛ پاۋلۇس 21:5دە ئېيتىلغاندەك ئۇ شۇ چاغدا ئەمەلىيەتتە «گۇناھ»نىڭ ئۆزى قىلىنغان. بارلىق يار-يۆلەك، بارلىق تەسەللى، مۇھەببەتنىڭ بارلىق بېشارەتلىرى، بارلىق يورۇقلۇق، بارلىق كۈچلەندۈرۈلۈش ئۇنىڭدىن كەتكەنىدى ــ بىزنىڭ گۇناھلىرىمىزنى ئۇ يالغۇزلا، ئىنسانلىقىنىڭ مۇتلەق ھەم تولۇق ئاجىزلىقىدا كۆتۈردى؛ شۇنداق قىلىپ، ھېچ رىغبەتسىز، ھېچ تۈرتكىسىز بولۇپ، ھەتتا ئىبراھىمنىڭ ئىسھاقنى قۇربانلىق قىلىشقا تەييار بولغان ئىمان-ئىشەنچىدىن مىڭ ھەسسە ساپ ئىمان-ئىشەنچ بىلەن ئۇ ئاخىرغىچە ئۆزىنىڭ ھەققانىيلىقى ۋە ئاتىسىغا باغلانغان ساپ ۋە تولۇق، مۇكەممەل مۇھەببىتىنى ئۆزگەرتمەي، ئاجىزلاشتۇرماي ساقلاپ كەلدى. «خۇدانىڭ قۇدرىتى بىلەن يەنىلا ھاياتتۇر» ــ ئەھۋال قانداقسىگە باشقىچە بولسۇن؟ خۇدا شۇنداق مۇكەممەل بولغۇچىنى ئۆلۈمدە قالدۇرۇپ تىرىلدۈرمەي قويارمىدى؟! ئۇنى «ئۇنىڭ ئوڭ يېنىدا ئولتۇرغۇزماي» تۇرالامتى؟!

قەدىرلىك ئاكا-ئۇكا، ئاچا-سىڭللىرىم (سىلەر ئۇنى قوبۇل قىلغان بولساڭلار)، ئۆزۈڭلارنىڭ ۋە مېنىڭمۇ روھ ۋە قەلبىمىزنى ئۆز روھى ئارقىلىق ماكان تۇتقۇچى ئەيسادۇر! ئەمدى بىزگە يەنە نېمە ئىش مۇمكىن بولمىسۇن؟

پاۋلۇس يەنە «بىزمۇ ئۇنىڭدا ئاجىز بولىمىز» دەيدۇ. بۇ بايانمۇ ئادەمنى ھەيران قالدۇرىدۇ. ئەمما بىز بۇ خەتتىكى «ئاجىزلىقنىڭ بەرىكەتلىرى» توغرۇلۇق باشقا سۆزلەرنىڭ يورۇتۇشلىرى بىلەن ئۇنى ئاسانراق چۈشىنەلەيمىز. خۇدا بىزنى كۈچلۈك ئەر-ئاياللار قىلماقچى بولسا (شۇنداق قىلىشنى خالايدۇ)، ئەمدى ئۇنىڭ ئاۋۋال بىزنى ئاجىز قىلىشىغا توغرا كېلىدۇ. دېمەك، ئۇ ئاۋۋال ئۆزىمىزنىڭ ئىرادىسىنىڭ ۋە ئەقىل-ئىدراكىنىڭ كۈچسىزلىكى، تايانچسىزلىقى ۋە ئەخمەقلىقىنى ئۆگىتىشى كېرەك. پەقەت شۇنداق بولغاندىلا ئاندىن بىز ھەقىقەتەن ئۇنىڭغا تايىنىشقا باشلايمىز ۋە پاۋلۇس بىلەن تەڭ: «خۇدانىڭ سىلەرگە قاراتقان قۇدرىتى بىلەن، ئۇنىڭغا باغلىنىپ ھايات ياشايمىز» دېيەلەيدىغان بولىمىز.


(2) 7:13  «سىلەرنىڭ ھېچقانداق رەزىللىك قىلماسلىقىڭلار ئۈچۈن خۇداغا دۇئا قىلىمىز؛ بۇ، بىزنىڭ سىناقتىن ئۆتتى دەپ قارىلىشىمىز ئۈچۈن ئەمەس ــ ھەتتا سىناقتىن ئۆتمىدى، دەپ قارالساقمۇ، مەيلى ــ مۇھىمى سىلەرنىڭ دۇرۇس بولغاننى قىلىشىڭلار».

بۇ ئايەت ئۈستىدە بىز پەقەت قىسقىچە شۇنى بايقايمىزكى، ئۇنىڭدا «مۇھەببەتنىڭ چەكسىزلىكى» كۆرۈنىدۇ. پاۋلۇس جامائەتنى شۇنچە قىزغىن سۆيىدىكى، گاھى ۋاقىتلاردا ئۆزىنى ۋە ئۇنىڭغا كېلىدىغان ئىنئامنى پۈتۈنلەي ئۇنتۇپ كېتەتتى، دېسەك ئاشۇرۇۋەتكەن بولمايمىز. ئۇنىڭ پۈتكۈل نەزىرى باشقىلارنىڭ بەرىكىتى، يەنى مەڭگۈلۈك بەرىكىتى ئۈستىگە سېلىنغان. ئۇ ئۆزى ئۈچۈن خۇدانىڭ ھەمراھلىقىدىكى ھاياتغا ئېرىشكەن؛ لېكىن باشقىلارنىڭ شۇ ھاياتنىڭ شان-شەرىپىگە كىرىشكە باشلىغىنىدا ئۇنىڭ شادلىقى تولدۇرۇلغان بولىدۇ. بۇ نىجاتنىڭ شادلىقىنى ئۇ ئۆزىدە قالدۇرۇۋالماي، باشقىلار بىلەن ئورتاق بەھرىمەن بولۇش زۆرۈر دەپ قارايتتى. يۇقىرىدا نەقىل كەلتۈرۈلگەن، ئەيسانىڭ خۇدانىڭ يولىدا ئادەمنىڭ «ئۆز ھاياتىنى پىدا قىلىش» توغرىسىدىكى سۆزلىرىگە قايتىدىن قاراڭ («لۇقا» 24:9). دەرۋەقە، پاۋلۇس شۇ دەرىجىدە «ئۆز ھاياتىنى پىدا قىلغان»كى، ئۇ «پەقەت سىلەر خۇدا بىلەن دۇرۇس مۇناسىۋەتتە بولساڭلار، سىلەردە بەرىكەت بولسىلا، ئۆزۈم نېمە بولسام پەرۋايىم پەلەك»، دېگەندەك بولىدۇ. يەنە 9-ئايەتنى كۆرۈڭ: «چۈنكى بىز ئاجىز بولساقمۇ، سىلەرنىڭ كۈچلۈك بولغىنىڭلاردىن شادلىنىمىز!».

بىز پاۋلۇسنىڭ مۇشۇ كۆڭلىدىكى پوزىتسىيىسىنى يەنە «رىم.» 1:9-5دە خاتىرىلەنگەن دۇئاسىدا ۋە مۇسا پەيغەمبەرنىڭ ئىسرائىل ئۈچۈن بولغان، «مىس.» 30:32-32دە خاتىرىلەنگەن دۇئاسىدا بايقايمىز. ئۇ پوزىتسىيە، ئەلۋەتتە، بىزنىڭ بەرىكەتكە ئېرىشىشىمىز ئۈچۈن بىزنى دەپ لەنەتكە قېلىشقا تەييار بولۇپلا قالماي، ھەقىقەتەن لەنەتكە قالغان مەسىھنىڭ بىزگە باغلىغان مۇھەببىتىنىڭ جەۋھىرىدۇر («گال.» 13:3-14).


(3) 8:13  «چۈنكى بىز ھەقىقەتكە قارشى ھېچ ئىش قىلالمايمىز؛ نېمىلا قىلساق ئۇ پەقەتلا ھەقىقەتنى كۆرسىتىدۇ، خالاس»

پاۋلۇس مەيلى ئىشلار نېمە ۋە قانداقلا كۆرۈنسۇن، ھەممە ئىشلار ئەينى پېتىدە، يەنى ھەر كۆڭۈلنىڭ ھەقىقىي مەقسىتى، ھەر ھەرىكەتنىڭ تۈپكى تۈرتكىسى ئاخىر بېرىپ ئايان قىلىنماي قالمايدۇ دەپ ئوبدان بىلەتتى. بۇ ئايان قىلىنىش بۇ دۇنيادا بولمىسا مەسىھ يەر يۈزىگە قايتىپ كەلگىنىدە چوقۇم بولىدۇ. ئەلۋەتتە، جۇڭگودا ۋە ئوتتۇرا ئاسىيادىكى باشقا يەرلەردە ئۇنداق كۆڭۈلدىكى ئاددىي ئېنىقلىق ئاز ئۇچرايدۇ. بىرنەچچە يۈز يىلدىن بېرى نېمە ئىشنىڭ ھەقىقەتلىكى بولسا پەقەت شامالنىڭ قايسى يۆنىلىشكە چىققانلىقى بىلەن بېكىتىلىپ كەلگەن، خالاس. يېڭى ھۆكۈمەت ياكى ھوقۇق باشقا ئىشنى ھەقىقەت دەپ بېكىتسە، ھەممەيلەن «تېگىشلىك بولغان»غا ئىشىنىپ كېتىدۇ. لېكىن «ھەقىقەت دېگەن ھەقىقەتتۇر»، ۋە ئاخىرىدا ھەتتا ئۇ ئۇنىڭغا ئەڭ قاتتىق قارشى بولغانلارنىڭ يۈرۈش-تۇرۇشلىرى ئارقىلىقمۇ ئىسپاتلىنىدۇ. يېقىنقى ئېنىق مىساللار كۆپ. ھەممىگە مەلۇمكى، نۇرغۇن ئىنسانىي پەلسەپىلىك ئۇقۇملارنىڭ ئاساسى «ئىنساننىڭ تەبىئىتى ئاساسەن ياخشى» دېگەنلىكتۇر. دېمەك، «يولدىن چىققان قىلمىشلار بولسا ياكى ئىجتىمائىيەتكە زىيان يەتكۈزىدىغان ئىللەتلەر بولسا ئۇلارنىڭ ھەممىسىنى بىلىم ۋە مائارىپ بىلەن تۈزەتكىلى بولىدۇ» دەيدۇ. ئەمما پۈتكۈل ئاسىيادىكىلەرنىڭ قايسىسى ھازىر «ئىنساننىڭ تەبىئىتى ئاساسەن ياخشى» دەپ (بىرەرسى بىرەر قېتىم شۇنىڭغا ئىشەنگەن بولسىمۇ) ئىشىنىدۇ؟ چۈنكى ئەسلىدە مۇنداق پەلسەپە دوگمىلىرىنى ئەڭ قاتتىق تەرغىبات قىلغانلار دەل ئۆزلىرىدىن بۇرۇنقىلاردىن يەنە تېخىمۇ چىرىكلىشىپ كەتكەنلەردىن بولغاندۇر. تەۋرات-ئىنجىلنىڭ «بارلىق ئىنسانلار گۇناھكار» دېگەن گۇۋاھلىققا ئەڭ قارشى تۇرغانلارنىڭ ئۆزى بۇنىڭغا ئەڭ روشەن ۋە قايىل قىلارلىق گۇۋاھچى بولۇپ چىقتى!

«چۈنكى بىز ھەقىقەتكە قارشى ھېچ ئىش قىلالمايمىز؛ نېمىلا قىلساق ئۇ پەقەتلا ھەقىقەتنى كۆرسىتىدۇ، خالاس!»


كورىنتتىكى جامائەت پاۋلۇسنىڭ خېتىدىكى سۆزلەرنى قوبۇل قىلىپ قۇلاق سالدىمۇ؟ 

كورىنتتىكى جامائەت پاۋلۇسنىڭ خېتىدىكى سۆزلەرنى قوبۇل قىلىپ، ئارىسىدىن ئاشۇ رەزىل «ساختا روسۇللار»نى قوغلىۋەتتى ۋە پاۋلۇسنىڭ جېكىلەشلىرىگە قۇلاق سالدى، دەپ ئادەمنى شاد قىلىدىغان خۇلاسىگە كەلدۇق. مۇشۇ خۇلاسىنى كۆرسىتىدىغان تۆت پارچە ئىسپات بار: ــ

(1) ئۇلار ئۇنىڭ ئىئانە توغرۇلۇق بولغان ئۆتۈنۈشلىرىنى قوبۇل قىلىپ ئىئانىنى يېرۇسالېمدىكى كەمبەغەل ئېتىقادچىلارغا ئەۋەتتى («رىم.» 26:15-27).

(2) پاۋلۇس كېيىن كورىنتنى «ئۈچىنچى قېتىم» يوقلاش ئۈچۈن گرېتسىيىگە بارغان ۋە شۇ يەردە ئۈچ ئاي تۇردى («روس.» 2:20-3).

(3) ئۇ كورىنت شەھىرىدە تۇرغاندا رىمدىكى جامائەتكە خەت يازدى. («رىم.» 1:16نى كۆرۈڭ ــ «كېنخرىئا» دېگەن كورىنت شەھىرىدىكى بىر پورت ئىدى). ھېلىقى «رىملىقلارغا» يازغان خېتىدە كورىنتتىكى جامائەتتە بولغان كۆڭۈلسىزلىكلەر توغرۇلۇق قىلچە پۇراق يوق. 

(4) زور بەختىمىزگە يارىشا «پاۋلۇسنىڭ كورىنتتىكى جامائەتكە يازغان ئىككىنچى مەكتۇپى» ھازىر قولىمىزدا تۇرۇپتۇ! ئەگەردە ئۇلار ئۇنىڭدىن رەنجىپ قېلىپ يىرتىۋەتكەن بولسا، ئۇنى ئەتىۋارلاپ ساقلىمىغان بولسا، قولىمىزدا بولمايتتى. خۇداغا تەشەككۈر!