ئىنجىل 14-قىسىم
«تېسالونىكالىقلارغا (2)»نىڭ تەپسىرى
(روسۇل پاۋلۇس تېسالونىكا شەھىرىدىكى جامائەتكە يازغان ئىككىنچى مەكتۇپ)
كىرىش سۆز
تېسالونىكادىكى جامائەتنىڭ تۇغۇلۇش جەريانى ۋە ئارقا كۆرۈنۈشى توغرۇلۇق ئوقۇرمەنلەر «تېسالونىكالىقلارغا يېزىلغان بىرىنچى مەكتۇپ»تىكى «كىرىش سۆز»ىمىزدىن مەلۇمات ئالالايدۇ.
ئىشىنىمىزكى، روسۇل پاۋلۇسنىڭ ئۇشبۇ خېتىنى ئالدىنقى خېتىدىن ئۇزۇن ئۆتمەيلا ئەۋەتكەن؛ بۇنىڭغا ئىسپات، خەتنىڭ بېشىدا سالام يوللىغۇچىلار ئوخشاشلا ئۈچ زات ــ پاۋلۇسنىڭ ئۆزى، تىموتىي ۋە سىلاستىن ئىبارەت ئىدى. خۇدا يولىدا دائىم روسۇللۇق خىزمىتىدە ئۇيان-بۇيان چېپىپ يۈرىدىغان بۇ ئۈچى ئۇزۇن ۋاقىتلارغىچە بىر جايدا جەم بولالمايتتى.
«بىرىنچى خەت»نى تېسالونىكا شەھىرىگە ئاپارغان كىشى كورىنت شەھىرىگە، پاۋلۇسنىڭ يېنىغا تېزلا قايتىپ كەلگەن، شۇنداقلا ئۇنىڭغا جامائەتنىڭ يېڭى خەۋىرىنى يەتكۈزگەن بولسا كېرەك. پاۋلۇس بۇ كىشىدىن، جامائەتتىكى بەزىلەرنىڭ بىرىنچى خەتتىكى «رەب ئەيسانىڭ دۇنياغا قايتىپ كېلىشى» توغرۇلۇق تەلىماتلىرىنى (15:4-17، 4:5-6) ئىككى قولىغا تايىنىپ جان بېقىشتىن ۋاز كېچىشنىڭ باھانىسى قىلىۋالغانلىقىدىن خەۋەردار بولدى. ئۇلار: «مەسىھ ئۆز پادىشاھلىقىنى بەرپا قىلىشقا تېز ئارىدا دۇنياغا قايتىپ كېلىدۇ، شۇڭا جان بېقىشقا ئۆزىمىزنى ئۇپرىتىشنىڭ نېمە ھاجىتى؟!» دەپ ئويلىغان بولسا كېرەك. بەزىلەر «مەسىھنىڭ قايتىپ كېلىشى» توغرىسىدىكى تەلىمنى چۈشىنىپ يەتمىگەن، يەنە بەزىلىرى شۈبھىسىزكى، ئۇنىڭدىن بىكار تەلەپلىكتە لاغايلاپ يۈرۈشكە باھانە تاپقانلىقىدىن خۇشال بولۇشۇپ كەتكەن.
شۇ چاغلاردا يەنە بەزىبىر ئەھۋاللارمۇ كۆرۈلگەنىدى. بەزىلەر: ««رەبنىڭ كۈنى يېتىپ كەلدى» دېگەندەك ۋەھىيلەرنى كۆردۈم» دېگەنىدى. «رەبنىڭ كۈنى»دىن ئىبارەت بۇ مەزگىل رەب ئەيسا يەر يۈزىگە قايتىپ كېلىشتىن ئىلگىرى، خۇدانىڭ غەزەپلىك جازالىرىنى يەر يۈزىگە تۆكۈش مەزگىلىنى كۆرسىتىدۇ. رەب ئەيسا ئۆزى مۇشۇ مەزگىلنى «زور زۇلۇم-زەخمەت» ياكى «دەھشەتلىك ئازاب-ئوقۇبەت» دەپ ئاتىغانىدى («مات.» 21:24) (بىز مۇشۇ ئىش ئۈستىدە «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدىمۇ توختىلىمىز). تېسالونىكالىقلارغا نىسبەتەن «رەبنىڭ كۈنى يېتىپ كەلدى» دېگەن گەپ ئۇلارنى خېلى قايىل قىلاتتى، چۈنكى ھەر ئادەمگە ئايانكى، «دەھشەتلىك ئازاب-ئوقۇبەت» مەزگىلىدە خۇدانىڭ مۇقەددەس بەندىلىرى دەھشەتلىك زىيانكەشلىككە ئۇچرايدۇ؛ تېسالونىكادىكىلەر دەل مۇشۇنداق دەھشەتلىك زىيانكەشلىككە ئۇچراۋاتقانىدى. ئەشەددىي بېسىملار ئاستىدا كىشىلەر ھەر تۈرلۈك غەلىتە ئىشلارنى قىلىشى مۇمكىن؛ خەلق تەلپۈنۈش ئىچىدە ھەرخىل خىياللاردا بولسا، ھەرخىل ئېزىتقۇلۇق ھاسىل بولۇشى مۇمكىن. مۇشۇنداق شارائىتتا بىرسى رەب پات ئارىدا قايتىپ كېلىپ، بۇ زىيانكەشلىكلەرنى يوق قىلىدۇ، دېگەن ئۈمىدتە بولۇپ: «رەبنىڭ كۈنى يېتىپ كەلدى» دەپ خام خىيال قىلسا، بۇنى چۈشىنىشكە بولاتتى، ئەلۋەتتە. تېسالونىكادا بەزىلەر شۇنداق خىيالدا بولۇپ «رەبنىڭ كۈنى يېتىپ كەلدى» دېگەن «بېشارەت»نى بەرگەن؛ بەزى رەزىل كىشىلەر ھەتتا روسۇل پاۋلۇسنىڭ نامىدا شۇنداق باياندىكى ساختا خەتنى يازغان. بۇ ئىنتايىن خەتەرلىك ئىش، ئەلۋەتتە. بۇ ھەقىقىي ئېتىقادقا ھۇجۇم قىلغانغا باراۋەر بولىدۇ. ئۇنىڭ ئۈستىگە، ئىشلىمەي، بىكار تەلەپ يۈرۈشكە «مەسىھ تېز ئارىدا كېلىدۇ» دېگەندەك «روھىي» باھانە ئىزدەپ كۈتكەن ئادەملەر ھەر يەردە ئاز بولمايدۇ. پاۋلۇس بۇ سۆزنى تۈزىتىپ: «رەبنىڭ كۈنى»دىن ئىلگىرى ئىككى چوڭ ۋەقە كۆرۈلىدۇ، دەيدۇ: ــ
(ئا) «(ئېتىقادتىن) چوڭ يېنىش»
(ئە) «مەسىھنىڭ رەقىبى (دەججال)نىڭ ئاشكارىلىنىشى».
بۇ ئىشلار توغرۇلۇق ئۇقۇملارنى توغرىلاش، كۆپرەك تەلىم بېرىش، دەل ئۇشبۇ قىسقا خەتنىڭ مەقسىتىدۇر. شۇنداقلا بارلىق خەتلىرىدە دېگەندەك، ئۇ ئېغىر زۇلۇم-زەخمەتكە تېخىچە ئۇچراۋاتقان بۇ جامائەت، يەنى ئۆزىگە جان-جېگەر بولغان مۇشۇ قەدىرلىك دوستلىرىغا تېخىمۇ رىغبەت-تەسەللى يەتكۈزۈش پۇرسىتىدىن پايدىلىنىدۇ. روسۇللارنىڭ كۆپ خەتلىرىدىن، ئۇلارنىڭ خۇدانىڭ مۆمىن بەندىلىرى ئۆتكۈزگەن خاتالىقلىرىنى تۈزەتكەنلىرىدىن خەۋەردار بولدۇق. بىز شۇ خاتالىقلار ئۈچۈن مىننەتدار بولۇشىمىزغا توغرا كېلىدۇ. سەۋەبى، بىرىنچىدىن ئۆزىمىز مۇشۇ خاتالىقلارنى ئاسانلا قايتىلىشىمىز مۇمكىن؛ ئىككىنچىدىن، روسۇللارنىڭ تۈزىتىشلىرىدىن ئىنتايىن كۆپ قىممەتلىك تەلىمگە مۇيەسسەر بولىمىز. كىم بىلىدۇ، ئۇزۇن ئۆتمەي ئاخىرقى زامانلارغا يۈزلىنىشىمىزگە توغرا كېلەمدۇ تېخى؛ مۇشۇ خەتتە، بىزنى شۇ قورقۇنچلۇق زامانلاردىكى ئادەمنى چۆچىتىدىغان ئالدامچىلىقلارغا تاقابىل تۇرۇشقا قوراللاندۇرىدىغان ھەقىقەتلەرنى ئوقۇيمىز. ھېچكىم شۇنى ئىنكار قىلالمايدۇكى، «رەبنىڭ كۈنى»نىڭ بېشىمىزغا چۈشۈشكە ئاز قالغانلىقىنى كۆرسىتىدىغان ھەر تۈرلۈك ئالامەتلەر كۆز ئالدىمىزدا يىلمۇيىل ئاشماقتا.
مەزمۇن: ــ
1. تەشەككۈر دۇئاسى (1-باب)
2. «رەبنىڭ كۈنى»دىن بۇرۇن يۈز بېرىدىغان ۋەقەلەر (-2باب 1-12-ئايەتلەر)
3. ئېتىقادچىلارغا قىلىنغان نەسىھەت ۋە يوليورۇقلار (2-باب 13-ئايەتتىن 3-باب 15-ئايەتكىچە)
4. ئاخىرقى تىلەكلەر (3-باب 16-18-ئايەتلەر)
••••••••
قوشۇمچە سۆز
ئادەتتىكىدەك چۈشىنىشكە قىيىنراق بولغان ياكى ئالاھىدە بەزى نۇقتىلار ئۈستىدە توختىلىمىز؛ خەتتە بايان قىلىنغان مۇشۇنداق كۆپ ئايەتلەر تەۋراتتىكى كۆپ بېشارەتلەر بىلەن زىچ باغلىق بولغاچقا، بىز ئاشۇ جەھەتتىن كۆپرەك توختىلىمىز.
5:1 «بۇ ئىشلار خۇدانىڭ كېلىدىغان ئادىل ھۆكۈمىنى كۆرسىتىدىغان روشەن بىر ئالامەتتۇر ۋە شۇنداقلا، بۇ ئىشلار سىلەرنىڭ خۇدانىڭ پادىشاھلىقىغا لايىق ھېسابلىنىشىڭلار ئۈچۈن بولىدۇ؛ سىلەر مانا شۇ پادىشاھلىق ئۈچۈن زۇلۇم-زەخمەت چېكىۋاتىسىلەر».
پاۋلۇسنىڭ «بۇ ئىشلار» دېگىنى شۈبھىسىزكى، يۇقىرىقى ئايەتلەردە تىلغا ئالغان قارشى چىققانلارنىڭ زىيانكەشلىكلىرى ھەم تېسالونىكادىكى ئېتىقادچىلارنىڭ سەۋر-تاقەتلىرىنى كۆرسىتىدۇ. ئەمدى نېمىشقا «بۇ ئىشلار» خۇدانىڭ ئادىل ھۆكۈمىگە «روشەن ئالامەت» بولىدۇ؟
بەزى كىشىلەر ھەردائىم «مەدەنىيەتلىك»، قىياپىتىدە ئەدەپلىك كىشى كۆرۈنىدۇ. لېكىن ئۇلار ھەقىقىي ئىمان، يورۇقلۇق ۋە ھەققانىيلىق پەيدا بولغاندا قارشى چىقىپ ئېتىقادچىلارغا زىيانكەشلىك قىلىشقا باشلايدۇ. ئۇلارنىڭ ئۇنداق ھەرىكەتلىرى ئۆزىنىڭ ھەققانىيلىققا بولغان نەپرەتلىرىنى، شۇنداقلا ئۆزىنىڭ ئىچكى ھەققانىيسىزلىقىنى ئوچۇق كۆرسىتىدۇ. شۇنىڭ بىلەن روشەنكى، خۇدانىڭ جازالىرىنىڭ ئۇلارغا چۈشۈرۈلۈشى روشەن ئادالەتلىك بولىدۇ. ئىككىنچىدىن، خۇدانىڭ مۆمىن بەندىلىرىنىڭ زىيانكەشلىككە ۋە زۇلۇم-زەخمەتلەرگە سەۋر-تاقەت بىلەن بەرداشلىق بېرىدىغانلىقى ئۇلارنىڭ خۇدانىڭ مېھىر-شەپقىتى ئارقىلىق ھاسىل قىلىنغان خاتىرجەملىك ھەم مۇھەببەتلىك ئىچكى تەبىئىتىنىمۇ كۆرسىتىدۇ. شۇنىڭ بىلەن ئۇلارنىڭ قىيامەت كۈنىدە خۇدانىڭ ئارامبەخشلىرىنى قوبۇل قىلغۇچىلار بولۇشقا لايىقلىقى كۆرۈلىدۇ.
باشقىچە ئېيتقاندا، رەزىللەرنىڭ ھازىرقى كۆرۈنۈشتىكى غەلىبە-مۇۋەپپەقىيەتلىرى ھەمدە ھەققانىيلارنىڭ زۇلۇم-زەخمەت چەككەنلىرىنى قانداق چۈشىنىش كېرەك؟ زەررىچىلىك ئادالەت ئېڭىگە ئىگە بولغان، خۇدانىڭ شاپائىتى ھەمدە ئادالىتىگە ئىشەنگەن ھەرقانداق كىشى مۇشۇ ئىشلارغا قاراپ شۇنداق بىر خۇلاسىگە كېلىشى كېرەككى ــ كەلگۈسى زاماندا بىر چوڭ ھېساب ئالىدىغان، رەزىللەرگە جازا چۈشۈرىدىغان، خۇدانىڭ يولىدا ماڭغانلارغا ئارام-تەسەللى بېغىشلايدىغان بىر كۈنى كەلمەي قالمايدۇ. شۇنىڭ بىلەن «ھېسابلاش كۈنى»دە ھازىرقى ئادالەتسىزلىكتە جاپا تارتقان ئېتىقادچىلار راھەت-تەسەللى كۆرىدۇ، ھازىر ئادالەتسىزلىك يۈرگۈزگەنلەر خۇدانىڭ جازاسىنى تارتىدۇ.
«ۋە شۇنداقلا سىلەرنىڭ خۇدانىڭ پادىشاھلىقىغا لايىق ھېسابلىنىشىڭلار ئۈچۈن بولىدۇ»
رەببىمىز ئەيسانىڭ ئۆزى ياكى ئۇنىڭ ھېچقايسى روسۇللىرى ھېچكىمنى «خۇدانىڭ پادىشاھلىقىغا لايىق» دەپ باقمىغان. پەقەت رەببىمىز ئەيسالا مۇشۇنداق ئىبارىنى ئۆزىگە قوللانسا دۇرۇس بولاتتى. ئەمما مۇشۇ يەردە چوڭقۇر بىر خۇدالىق سىر تېپىلىدۇكى، خۇدانىڭ مېھىر-شەپقىتى بىزدە ئىش كۆرۈپ، بولۇپمۇ جاپا-زۇلۇملۇق ئىشلاردا بىزدە ئىخلاسمەن بىر خاراكتېرنىڭ ئالامەتلىرىنى ھاسىل قىلغاچقا، ئېتىقادچى ئەر-ئاياللار رەبنىڭ پادىشاھلىقىغا كىرىشكە لايىق كۆرۈنۈشتە بولىدۇ؛ ۋە خۇدا دەرۋەقە ئۇلارنى شۇنداق ھېسابلاشقا رازى بولىدۇ! ئادەملەرنىڭ خۇلق-مىجەزىلىرىنى ئۆز خىزمىتىدە بولۇشقا ئۆزگەرتكۈچى، شۇنداقلا بۇ خىزمىتىدە كېرەك بولغان بارلىق ئىلتىپاتلارنى تەمىنلىگۈچى خۇدا كەلگۈسى ھېساب ئالىدىغان كۈنىدە خۇشاللىق بىلەن ئاز بولمىغان كىشىلەرگە: «ئوبدان قىلدىڭ، سەن مېنىڭ ياخشى ۋە سادىق خىزمەتكارىمسەن!» دەيدۇ («مات.» 14:25-30). شۇ كۈنى بىزنىڭ: «ئاھ، رەب، بۇ ئىشلار پەقەت شەپقىتىڭ بىلەن بولدى! ئەمەلىيەتتە ئىشلىگۈچى ئۆزۈڭدۇرسەن! مەن نېمىگە تەرىپلىنىمەن؟!» دېگەندەك جاۋاب بېرىشىمىزگە توغرا كېلىدۇ. خۇدانىڭ يولىدا ئازاب-ئوقۇبەتكە ئۇچراشنى ھېچقاچان «ساۋاب» دەپ ھېسابلىغىلى بولمايدۇ؛ ئەكسىچە، ئۇنى بىرخىل ئىمتىياز ھېسابلىشىمىز كېرەك («مات.» 11:5-12، «لۇقا» 22:6-23، «فىل.» 29:1).
شۇڭا ئوقۇرمەنلەر پاۋلۇسنىڭ: «خۇدانىڭ پادىشاھلىقىغا لايىق» دېگىنىنى ئەمەس، بەلكى «خۇدانىڭ پادىشاھلىقىغا لايىق ھېسابلىنىشىڭلار» دېگەن سۆزىنى نەزەرگە ئېلىشى ياخشىدۇر. ئۇنىڭ بۇ سۆزىنى 11:1، «لۇقا» 4:7، 6-7؛ 21:15 ۋە 35:20 بىلەن سېلىشتۇرۇش پايدىلىقتۇر.
«دەججال» ۋە «رەبنىڭ كۈنى»
مۇشۇ يەردە ئاخىرقى زامانلارغا باغلىق بەزى ھەقىقەتلەرنى 2-بابتىن ئايەتمۇ-ئايەت تەھلىل قىلىمىز: ــ
1:2 «ئى قېرىنداشلار، رەببىمىز ئەيسا مەسىھنىڭ قايتا كېلىشى، شۇنداقلا بىزنىڭ ئۇنىڭ بىلەن بىر يەرگە جەم قىلىنىشىمىز توغرىسىدا سىلەردىن شۇنى ئۆتۈنىمىزكى،...»
«بىزنىڭ ئۇنىڭ بىلەن بىر يەرگە جەم قىلىنىشىمىز» دېگەن ئىش بىرىنچى خېتىدە تىلغا ئېلىنىدۇ (11:4-15). مەسىھ ئاسماندىن چۈشۈۋاتقىنىدا، ئۇنىڭدا «ئۆلۈمدە ئۇخلىغانلار» تىرىلدۈرۈلىدۇ ھەمدە يەر يۈزىدە تۇرۇۋاتقان تىرىك ئېتىقادچىلارمۇ ئۇلار بىلەن تەڭ ھاۋادا ئۇنىڭ بىلەن كۆرۈشۈشكە كۆتۈرۈلىدۇ.
2:2 «ئەگەر سىلەر «مەلۇم روھتىن كەلگەن ۋەھىي»دىن، بىرسىنىڭ سۆز-تەلىمىدىن ياكى «بىزنىڭ نامىمىزدا» يېزىلغان مەلۇم خەتلەردىن بولسۇن «رەبنىڭ كۈنى يېتىپ كەلدى» دېگەن سۆزنى ئاڭلىساڭلار، جىددىلىشىپ ھودۇقۇپ كەتمەڭلار ياكى دەككە-دۈككىگە چۈشمەڭلار!»
مۇشۇ يەردە سەھىپە چەكلىمىسىدىن «رەبنىڭ كۈنى» دېگەن ئىبارىنىڭ مەنىسى ئۈستىدە ئانچە تەپسىلىي توختالمايمىز؛ بىز پەقەت ئوقۇرمەنلەرگە تەۋراتتىكى ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك ئايەتلەرنى كۆرسىتىمىز ۋە ئۆزىمىز مۇشۇ ئايەتلەردىن ئالغان بەزى خۇلاسىمىزنى بايان قىلىمىز؛ ئوقۇرمەن ئۆزى خۇلاسىمىزنى تەكشۈرسۇن. شۇنداق ئۈمىدىمىز باركى، كېيىنكى ۋاقىتلاردا ئايەتلەرنى شەرھلەپ، خۇلاسىلىرىمىزنى تولۇقراق تەسۋىرلىگۈدەك ۋاقىت چىقىدۇ.
«رەبنىڭ كۈنى» ياكى «پەرۋەردىگارنىڭ كۈنى» دېگەن ئىبارە تەۋراتتىكى كۆپ يەرلەردە تېپىلىدۇ. ئوقۇرمەنلەر ئۈچۈن بىز تۆۋەندە، مۇقەددەس كىتابتا، «كۈن»نىڭ تۈرلۈك جەھەتلىرى ئايان قىلىنغان يەرلەرنى تىزىپ كۆرسىتىمىز: ــ
«يەش.» 10:2-22؛ 1:13-3:14؛ 1:34-17؛ «يەر.» 1:46-10؛ «ئەز.» 1:30-9؛ «يوئېل» 15:1-11:2؛ 31:2؛ 9:3-17؛ «ئاموس» 16:5-20؛ «ئوب.» 15:1-21؛ «زەف.» 1-3-باب؛ «زەك.» 12-14-باب؛ «مال.» 1:4-6 قاتارلىقلار. يەنە «دانىيال پەيغەمبەر» دېگەن قىسىمدىكى تۆۋەندىكى يەرلەردىمۇ ئاخىرقى زامانلار توغرىسىدا بايانلار ئۇچرايدۇ، لېكىن «پەرۋەردىگارنىڭ كۈنى» دېگەن ئىبارە بىۋاسىتە تىلغا ئېلىنمايدۇ: 40:2-45؛ 7:7-14، 19-28؛ 24:9-27؛ 29:11-4:12. تەۋراتتىكى «ئاخىرقى زامانلار»نى كۆرسىتىدىغان يەنە خېلى كۆپ باشقا قىسىملارمۇ بار.
ئوقۇرمەنلەر مۇشۇ يەرلەردىن كۆرەلەيدۇكى، «رەبنىڭ كۈنى» 24 سائەتلىك بىر كۈننى كۆرسەتمەيدۇ؛ ئۇ بەلكى خۇدانىڭ غەزىپى يەر يۈزىدىكىلەرگە بارغانسېرى تۆكۈلىدىغان بىر مەزگىل بولىدۇ؛ ئۇ چاغدا بولىدىغان ئىشلار ئىچىدە تۆۋەندىكى مۇھىم ئىشلار بولىدۇ: ــ
(ئا) ئادەمنى ئاگاھلاندۇرىدىغان ئالامەتلەر كۆپەيگەنسېرى توۋا قىلىشقا ئاخىرقى بىر پۇرسەت چىقىشى مۇمكىن (خۇدانىڭ شۇ مەقسىتى بولمىغان بولسا، مۇشۇ جازالىرى بىراقلا چۈشۈرۈلگەن بولاتتى).
(ئە) خۇدانىڭ جازالىرى دەججالنىڭ پايتەختى بولغان بابىل شەھىرى ئۈستىگە تۆكۈلۈشكە باشلايدۇ («يەش.» 13-باب).
(ب) ئىسرائىل تارتقان ئازاب-ئوقۇبەتلىرى ۋەجىدىن پەرۋەردىگارغا نىدا قىلغىلى تۇرىدۇ، ئاندىن مۇقەددەس روھنىڭ ۋەھىيىسى ئارقىلىق: «بىز نەچچە مىڭ يىل چەتكە قېقىپ كەلگەن ئەيسا دەل ئۆزىمىزنىڭ قۇتقۇزغۇچى-مەسىھىمىزدۇر» دەپ چۈشىنىپ يېتىدۇ («زەك.» 9:12-2:13).
مۇقەددەس يازمىلاردا «ئاخىرقى زامانلار»نى كۆرىسىتىدىغان، بىر-بىرىگە زىچ مۇناسىۋەتلىك يەنە ئۈچ قىسىم بار: ــ
(ئا) «دان.» 24:9-27، 29:11-4:12.
(ئە) ئىنجىل «ماتتا» 24-بابتا خاتىرىلەنگەن، رەب ئەيسانىڭ ئاخىرقى زامانلار، بولۇپمۇ «دەھشەتلىك ئازاب-ئوقۇبەت» («زور زۇلۇم-زەخمەت») توغرۇلۇق سۆزلىرى («مات.» 21:24-31).
(ب) ئىنجىلدىكى «ۋەھىي»نىڭ تولۇق قىسمى.
ئىنجىلدىكى «ۋەھىي»دە بېشارەت بېرىلگەن ۋەقەلەرنى دەل رەب ئەيسا «دەھشەتلىك ئازاب-ئوقۇبەت» ياكى «زور زۇلۇم-زەخمەت» دەپ بېكىتكەن مەزگىلدىكى تەپسىلىي ۋەقەلەرگە ئوخشاش دەپ ئىشىنىمىز. شۇ مەزگىل يەنە دانىيال پەيغەمبەر بېشارەت بەرگەن «يەتمىش يەتتە»نىڭ ئاخىرقى «يەتتە»سى، يەنى تەخمىنەن يەتتە يىلى بولىدۇ («دان.» 24:9-27). بىز يەنە، مۇشۇ مەزگىلنىڭ ئىككىنچى يېرىمى (ئۈچ يېرىم يىل) خۇدانىڭ غەزىپى تۆكۈلىدىغان ۋاقىت، يەنى تەۋراتتىكى پەيغەمبەرلەرنىڭ كۆپىنچىسى «پەرۋەردىگارنىڭ كۈنى» دەپ ئاتىغان مەزگىل، دەپ قارايمىز. بىراق، شۇنى دېمىسەك بولمايدۇكى، تەۋراتتىكى بىر قىسىم يەرلەردىمۇ، «پەرۋەردىگارنىڭ كۈنى» دېگەن ئىبارە پەقەت مۇشۇ يەتتە يىلنىڭ ئەڭ ئاخىرقى ئالاھىدە قىسمىنى كۆرسىتىدۇ. مۇشۇ كۈنلەردە «ئازاب-ئوقۇبەت» ئەۋجىگە چىقىپ، ئاخىرىدا مەسىھ يەر يۈزىگە قايتىپ كېلىدۇ ۋە ئۆز پادىشاھلىقىنى بەرپا قىلىدۇ.
(بىز پەيغەمبەرلەر قىسىملىرىدىكى، بولۇپمۇ «ھاباككۇك»، «يوئېل»، «زەفانىيا» ھەم «زەكەرىيا»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە بۇ ۋەقەلەر توغرۇلۇقمۇ توختالدۇق).
بىزدە ھازىر، تېسالونىكادىكى ئېتىقادچىلارنىڭ «رەبنىڭ كۈنى»نىڭ تېخى يېتىپ كەلمىگەنلىكىنى چۈشىنىشىنىڭ نېمىشقا شۇنچە مۇھىم ئىكەنلىكىنى بىلىپ يېتىشىمىزگە يەتكۈدەك مەلۇمات بار. بىرىنچىدىن، ئۇلارنىڭ «رەبنىڭ كۈنى يېتىپ كەلدى» دېگەنگە نېمىشقا قايىل بولۇشقا مايىل بولغانلىقىنى كۆرىمىز؛ ئۇلار دۇچ كەلگەن زىيانكەشلىك شۇنچە ئەشەددىي ھەم ئۈزلۈكسىز بولغانكى، شۇ مەزگىل رەب ئەيسانىڭ «...ئۇ چاغدا دۇنيا ئاپىرىدە بولغاندىن مۇشۇ چاغقىچە كۆرۈلۈپ باقمىغان ھەم كەلگۈسىدىمۇ كۆرۈلمەيدىغان دەھشەتلىك ئازاب-ئوقۇبەت بولىدۇ...» دەپ ئېيتقىنىغا ئوخشايتتى؛ دەرۋەقە «ۋەھىي» دېگەن قىسىم بىزگە «دەھشەتلىك ئازاب-ئوقۇبەت»نىڭ ئەشەددىي زىيانكەشلىككە تولغان، مىليونلىغان ئېتىقادچىلار ئۆلتۈرۈلىدىغان بىر مەزگىل بولىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ.
ئەمما «رەبنىڭ كۈنى» تېخى يېتىپ كەلمىدى؛ پاۋلۇس بۇنىڭدىن ئاۋۋال يۈز بېرىدىغان ئىككى ۋەقەنى بىزگە ئېيتىدۇ:
(ئا) (ئېتىقادتىن) «چوڭ يېنىش»؛
(ئە) «گۇناھىي ئادەم» كۆرۈلىدۇ: ــ
3:2 «بۇ ئىشلاردا ھېچقانداق ئادەمنىڭ ھېچقانداق ئۇسۇل بىلەن سىلەرنى ئالدىشىغا يول قويماڭلار؛ چۈنكى «چوڭ يېنىش» ئاۋۋال بولۇپ، ئاندىن «گۇناھىي ئادەم»، يەنى «مەڭگۈلۈك ھالاكەتكە مەھكۇم قىلىنغۇچى ئادەم» ئاشكارىلانمىغۇچە، ئاشۇ كۈن كەلمەيدۇ».
(1) «چوڭ يېنىش» (گرېك تىلىدا «ئاپوستاسىيا») دېگەن نېمە؟
گرېك تىلىدا مۇشۇ سۆزنىڭ ئاددىي مەنىسى پەقەت «ئايرىلىش» «يېنىدىن چىقىش». ئىنجىلدا بۇ سۆز 16 قېتىم ئىشلىتىلگىنىدە ئۇ دەل شۇ مەنىدە قوللىنىلغان، مەيلى ئەسلى مەنىسى ياكى كۆچمە مەنىسىدە بولسۇن. «كۆچمە مەنە»دە بولغان بىر جاي «1تىم.» 1:4دە تېپىلىدۇ: ــ
«مۇقەددەس روھ شۇنى بىزگە ئوچۇق ئېيتىدۇكى، ئاخىر زاماندا بەزىلەر ئېتىقادتىن يېنىپ (ياكى تېنىپ)، ھىيلىگەر جىنلار ۋە ئۇلارنىڭ ساختا تەلىملىرىگە ئەگىشىدۇ».
بەزى ئالىملار مۇشۇ يەردىكى (3:2دە) «ئاپوستاسىيا»نى «ئىسيان» ياكى «توپىلاڭ» دەپ تەرجىمە قىلغىنى بىلەن، لېكىن بىز ئىنجىلنىڭ ئۆزىدىن بۇنىڭغا ھېچ ئاساس تاپالمايمىز؛ بەلكى پاۋلۇسنىڭ يۇقىرىقى «تىموتىيغا (1)»دىكى بېشارىتىگە ئاساسلىنىپ، ئۇنى «تېسالونىكالىقلارغا (2)»دىمۇ ئوخشاش ئىشنى، يەنى «ئېتىقادتىن يېنىش»نى كۆرسىتىدۇ، دەپ قارايمىز.
ئەمدى ئەشەددىي زىيانكەشلىك باسقان، «مەن مەسىھگە ئىشىنىمەن» دېگەن ھەرقانداق بىرسى شۇ سەۋەبتىن ئۆز ئۆي-بېساتلىرىدىن، ئەركىنلىكىدىن ھەتتا ئۆز بېشىدىن ئايرىلىشى مۇمكىن بولغان شۇ كۈنلەردە، ئادەملەرنىڭ پەقەت ئۆز شەخسىي مەنپەئىتىنى كۆزلەپ: «مەن مەسىھگە ئىشىنىمەن» دەيدىغان، «ئادەملەر سىرتقى قىياپەتتە ئىخلاسمەن بولۇۋېلىپ، ئەمەلىيەتتە كۆڭلىدە خۇدانىڭ قۇدرىتىنى ئىنكار قىلىدىغان» («2تىم.» 3-باب) مۇشۇنداق باشقىچە بىر كۈننىڭ كېلىدىغانلىقىنى كىممۇ ئويلىغان؟ رەببىمىز ئەيسا ئۆزى تەمسىللىرىدە خۇدانىڭ پادىشاھلىقى توغرۇلۇق ئوخشاش ھەقىقەتلەرنى كۆرسەتكەنىدى (مەسىلەن، «ماتتا» 13-باب). شۇ چاغدا ئۇنىڭ سۆزى مۇخلىسلىرىنىڭ باشلىرىنى قاتۇرىۋەتكەنىدى.
مۇبادا بەزىلەر پاۋلۇسنىڭ: «ئاپوستاسىيا» دېگەن سۆزىنى مۇشۇ يەردە يەنە «توپىلاڭ» دەپ تەرجىمە قىلسا، بىز پەقەت ئۇلاردىن: «بۇنىڭدا زادى نېمە يېڭىلىق بار؟!» دەپ سورايمىز. ئادەمئاتىمىزدىن تارتىپلا پۈتكۈل دۇنيا، جۈملىدىن مەسىھگە بېقىنغۇچى بىزلەرمۇ ئەسلىدە خۇداغا قارشى چىقىپ ئىسيان كۆتۈرۈپ كەلگەن ئەمەسمۇ؟!
لېكىن دەل روسۇل ئالدىنئالا ئېيتقىنىدەك، ھەتتا ئۆز دەۋرىدە بەزىلەر «ئېتىقادتىن يېنىپ»، ساختا تەلىملەرنى ئۆگىتىشكە باشلىدى. مۇشۇ خەت يېزىلىپ 300 يىلغىچە رىم ئىمپېرىيەسىنىڭ ئىچكى ۋەزىيىتى پۈتۈنلەي باشقىچە بولۇپ چىقتى؛ رىم ئىمپېراتورى كونستانتىن «مەسىھكە ئېتىقاد قىلدىم» دەپ جاكارلىدى. ئۇ بۇتپەرەسلىكنى «ياخشى ئەمەس» دەپ چەكلىدى. ئۇشتۇمتۇت، «خرىستىئان» بولۇش ئومۇملىشىپ، «ئابرۇيلۇق ئىش»، ھەتتا بەزىلەر ئۈچۈن ئىنتايىن پايدىلىق ئىش بولۇپ قالدى. ئەمەلىيەتتە ئىمپېراتور كونستانتىن ئىنجىلنىڭ تۈپ خەۋىرىنى ھېچ چۈشەنمەيتتى. ئۇ ئىنجىلغا خىلاپلىق قىلىپ بەزى پەرمانلارنى چۈشۈرگىنىدە جامائەت يېتەكچىلىرى ئۇنىڭغا تەنبىھ بېرىشنىڭ ئورنىغا ئۇنىڭ ھەتتا جامائەتنىڭ ئىشلىرىغا ئىگىدارچىلىق قىلىشىغا يول قويدى. بۇنداق يول قويۇش «روھىي پاھىشىۋازلىق»، «جامائەت»نىڭ سىياسىي كۈچىدىن پايدىلىنىشتىن باشقا ھېچنەرسە ئەمەس ئىدى. مەسىھدىن باشقا ھېچكىم جامائەتنىڭ بېشى بولۇشقا، يەنى جامائەتنىڭ ئىشلىرىنى باشقۇرۇشقا ھوقۇقلۇق ئەمەس. ئەلۋەتتە، شۇ چاغدا ئىنجىلغا خىلاپ شۇ ئىشلارغا قارشى تۇرغان، ئاۋازىنى كۆتۈرۈشكە پېتىنغان بەزى ھەقىقىي ئىشەنگۈچىلەر چىقتى. ئاندىن يەنە ئۇزۇن ئۆتمەي كۆپ ئاتالمىش «ئىشەنگۈچىلەر» ھەقىقىي ئىشەنگۈچىلەرگە زىيانكەشلىك قىلىشقا باشلىغانىدى. تارىخشۇناسلار مۇشۇ مەزگىلنى «قاراڭغۇلۇق دەۋر» ياكى «زۇلمەت دەۋرلىرى» دەپ ئاتىغانلىقى توغرىدۇر. شۇ چاغلاردا ئىمپېرىيەدىكى «جامائەتلەر»دە دۇئا قىلىش ۋە ئىنجىلنى ئوقۇش پەقەت ئازلا ئادەملەر چۈشىنەلەيدىغان لاتىن تىلىدا بولاتتى. جۈرئەتلىك ئادەملەرنىڭ تەۋرات-ئىنجىلنى ئۆز تىلىغا تەرجىمە قىلىشقا كىرىشىشى بىلەن، «ئىسلاھات» («رېفورماتسىيە») دېگەن مەزگىل باشلاندى؛ ئىشەنگۈچىلەر زىيانكەشلىكتىن ئۇياق-بۇياقلاردا يوشۇرۇن ئەمەس، بەلكى ھەقىقەتنى جاكارلايدىغان ئوچۇق جامائەتلەردە يىغىلىشقا باشلىدى.
ئەمما شۇ ئىش ھەممىمىزگە روشەنكى، «چوڭ يېنىش» ئاللىقاچان، يەنى رىم ئىمپېرىيەسى دەۋرىدە باشلانغانىدى؛ ھازىرقى زاماندىكى بىر ئىپادىسى شۇكى، ئىنتايىن كۆپ ئادەملەر «مەسىھگە ئىشىنىمەن» (مەن مەسىھىي، «خرىستىئان») دېگىنى بىلەن ھەتتا مەسىھنىڭ سۆزىنى ئوقۇمايدۇ؛ بەزى ئاتالمىش «پوپلار»، «پاستورلار»، «روھانىيلار» ھەتتا مۇقەددەس كىتابتىكى تەلىماتلارغا ئوچۇق قارشى بولغان ئېتىقادسىزلىقنى ئۆگىتىدۇ. مانا مىسالغا ياۋروپا ياكى ئامېرىكادىكى بەزى ئاتالمىش جامائەتلەردە ئۆتكۈزۈلگەن «بەچچىۋازلارنىڭ (گوموسېكسۇئال) تويلىرى»غا قاراڭلار.
ئېيتىپ ئۆتىمىزكى، پارس، ئوتتۇرا ئاسىيا ۋە جۇڭگودىكى جامائەتلەرنىڭ تارىخى بۇنىڭغا ئوخشىمايدۇ؛ مۇشۇ جايلاردا بولغان جامائەتلەر 10-ئەسىرگىچە ھاكىمىيەتلەر تەرىپىدىن زىيانكەشلىككە ئۇچراپ تۇرغان. لېكىن 10-ئەسىردە ئاشۇ «شەرقىي جامائەتلەر» بۇددا دىنىدىكى ئۇقۇملارنى قوبۇل قىلىشقا باشلاپ، ئۇلاردىمۇ «چوڭ يېنىش» بولدى. كېيىن ئىسلام دىنى ئوتتۇرا ئاسىيادىكى ھەممە باشقا ئېتىقادلارنى ۋاقىتلىق يوقىتىۋەتتى.
شۇڭا بىز «چوڭ يېنىش» يۈز بەردى، دەپ قارايمىز ــ ۋە ۋاقىت ئۆتكەنسېرى ئەتراپىمىزدا «چوڭ يېنىش»تىكى ئادەمنى سەسكەندۈرىدىغان تېخىمۇ كۆپ مىساللار پەيدا بولماقتا.
«گۇناھىي ئادەم» دېگەن كىم؟ ــ
4:2 «ئۇ («گۇناھىي ئادەم») خۇدا دەپ ئاتالغانغا ياكى كىشىلەر چوقۇنىدىغان ھەرقانداق نەرسىلەرنىڭ ھەممىسىگە قارشى چىقىپ، ئۆزىنى ھەممىسىدىن ئۈستۈن قىلىپ كۆرسىتىدۇ؛ ئۇ شۇنداق قىلىپ خۇدانىڭ ئىبادەتخانىسىدا ئولتۇرۇۋېلىپ، ئۆزىنى خۇدا دەپ كۆرسىتىپ جاكارلايدۇ».
تەۋراتنى ئوقۇغانلار مۇنۇ سۆزلەردىن شۇ ھامان «دانىيال»دا بېشارەت بېرىلگەن «دەججال» (مەسىھنىڭ رەقىبى)نىڭ سىياقىنى تونۇپ يېتىدۇ: ــ
«... شىمالىي پادىشاھ ئۆز مەيلىچە قىلىۋېرىدۇ؛ ئۇ تەكەببۇرلىشىپ، ئۆزىنى ھەرقانداق ئىلاھلاردىنمۇ ئۇلۇغلاپ ئۈستۈن قويۇپ، ھەتتا ھەممە ئىلاھلارنىڭ ئىلاھى بولغۇچىغا ئاجايىب كۇپۇرلۇق سۆز قىلىدۇ؛ تاكى خۇدانىڭ غەزىپى تولۇق تۆكۈلگەن كۈنىگىچە ئۇ داۋاملىق زور روناق تاپىدۇ. چۈنكى خۇدانىڭ بېكىتكىنى ئەمەلگە ئاشماي قالمايدۇ. بۇ پادىشاھ ئاتا-بوۋىلىرى چوقۇنغان ئىلاھلارغىمۇ پىسەنت قىلمايدۇ، ئاياللارغىمۇ ھېچقانداق ھەۋەس قىلمايدۇ. ئەمەلىيەتتە ئۇ ھەرقانداق ئىلاھنى ھۆرمەتلىمەيدۇ، چۈنكى ئۇ ئۆزىنى ھەرقانداق ئىلاھتىن ئۇلۇغ دەپ قارايدۇ. بۇلارنىڭ ئورنىدا ئۇ «كۈچلەر ئىلاھى»نى ھۆرمەتلەيدۇ؛ ئۇنىڭ ئاتا-بوۋىلىرىمۇ ئەزەلدىن چوقۇنمىغان بۇ ئىلاھنى بولسا ئۇ ئالتۇن، كۈمۈش، ياقۇت ۋە باشقا قىممەتلىك سوۋغاتلارنى تەقدىم قىلىپ ھۆرمەتلەيدۇ. ئۇ ئەڭ مۇستەھكەم قورغانلارنى شۇنداق بىر غەيرىي ئىلاھقا تايىنىپ ئىگىلەيدۇ. كىمكى ئۇنىڭ ھۆكۈمرانلىقىغا بېقىنسا، ئۇ شۇلارغا شەرەپلىك مەنسەپ بېرىدۇ، ئۇلارنى كۆپچىلىكنى باشقۇرىدىغان قىلىدۇ ۋە ئىنئام سۈپىتىدە يەر-زېمىننى تەقسىم قىلىپ بېرىدۇ» («دان.» 36:11-39).
بىز «دانىيال»دىكى بېشارەتلەرنى «ۋەھىي»دىكى بېشارەتلەر بىلەن سېلىشتۇرۇپ، «دەججال»نى ئاخىر بېرىپ پۈتكۈل يەر يۈزىگە دېگۈدەك ھۆكۈم سۈرىدۇ، دەپ قارايمىز؛ ئۇ قالايمىقانچىلىققا، پاتپاراقلىققا پېتىپ كەتكەن دۇنياغا كېلىپ: «ماڭا ئىشىنىپ، ھەممە ئىشلىرىڭلارنى ماڭا تاپشۇرساڭلار، مەن سىلەردىكى بارلىق تالاش-جېدەللەرنى ھەل قىلىپ ئامان-تىنچلىق ھاسىل قىلىمەن» دېگەندەك بىر ۋەدىلەرنى قىلىدۇ («1تېس.» 3:5). ئۇنىڭ ۋەدىلىرى ئىسرائىلغىمۇ دۈشمەنلىرىدىن قۇتقۇزۇپ ئامانلىقنى تەمىنلەيدىغان بىر ئەھدىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ («دانىيال» 9-بابتىكى شۇ «ئەھدە» توغرىسىدىكى ئايەتنى تۆۋەندە نەقىل كەلتۈرىمىز). لېكىن ئۇنىڭ بۇ ئەھدىسى پۈتۈنلەي ئالدامچىلىق بولىدۇ. «دەھشەتلىك ئازاب-ئوقۇبەت»تىكى يەتتە يىلنىڭ دەل ئوتتۇرىدا ئۇ يەھۇدىي خەلقىگە تولىمۇ ئاسىيلىق قىلىپ «بۇ يەردە ماڭا ئىبادەت قىلىنسۇن» دەپ ئۇلارنىڭ ئىبادەتخانىسىنى ئۆزىنىڭكى قىلىۋالىدۇ. «دان.» 27:9دە «خۇدانىڭ ئىبادەتخانىسى» توغرۇلۇق نېمە ئىشلار بولىدىغانلىقىنى كۆرۈڭ: ــ
«ئۇ ئەمىر (دەججال) خۇدانىڭ خەلقىنىڭ كۆپ قىسمى بىلەن ئاخىرقى بىر «يەتتە ۋاقىت»تا دوستلۇق ئەھدىسىنى تاكاممۇل قىلىدۇ، لېكىن بۇ «يەتتە ۋاقىت»نىڭ يېرىمىغا كەلگەندە، ئۇ ئىبادەتخانىدىكى قۇربانلىق ۋە ئاش ھەدىيەلەرنى سۇنۇشنى ئەمەلدىن قالدۇرىدۇ. ئۇ چاغدا «ۋەيران قىلغۇچى يىرگىنچلىك نومۇسسىزلىق» مۇقەددەس ئىبادەتخانىنىڭ ئەڭ ئېگىز جايىغا قويۇلىدۇ. تاكى بالايىئاپەت، يەنى خۇدا بېكىتكەن كۈلپەت ۋەيران قىلغۇچى كىشىنىڭ بېشىغا ياغدۇرۇلغۇچە شۇ يەردە تۇرىدۇ» (27:9).
(بۇ توغرۇلۇق بىزنىڭ ««دانىيال پەيغەمبەر»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى ياكى ««دانىيال»دىكى مۇھىم ساۋاقلار ۋە بېشارەتلەر» دېگەن كىتابچىمىزنىمۇ كۆرۈڭ).
بىز مۇشۇ ئىشنى پاۋلۇسنىڭ «2تېس.» 4:2دىكى دەججالنىڭ خۇدانىڭ ئىبادەتخانىسىدىن ئورۇن ئالىدىغانلىقى توغرىسىدىكى سۆزلىرى بىلەن ئىنجىل «مات.» 15:24دە خاتىرىلەنگەن، رەب ئەيسانىڭ ئوخشاش تېمىدىكى سۆزلىرى تولۇق مۇناسىۋەتتە تۇرىدۇ دەپ قارايمىز: ــ
«دانىيال پەيغەمبەر قەيت قىلغان «ۋەيران قىلغۇچى يىرگىنچلىك نومۇسسىزلىق»نىڭ مۇقەددەس جايدا تۇرغىنىنى كۆرگىنىڭلاردا (كىتابخانلار بۇ سۆزنىڭ مەنىسىنى چۈشەنگەي)، يەھۇدىيە ئۆلكىسىدە تۇرۇۋاتقانلار تاغلارغا قاچسۇن...» («مات.» 15:24-16).
يۇقىرىقى ئۈچ بېشارەتتە «ئىبادەتخانا» ئېنىق تىلغا ئېلىنىدۇ. دانىيال بېشارەتتىكى سۆزلىرىنى يازغان ۋاقتىدا، ئىبادەتخانا 70 يىل ئىلگىرى ۋەيران قىلىنغانىدى؛ لېكىن رەب ئەيسا سۆزلىگەن ۋاقتىدا ۋە پاۋلۇس يۇقىرىقى 4:2دىكى سۆزلەرنى يازغاندا ئىبادەتخانا قايتىدىن يېرۇسالېمدا قۇرۇلغان بولۇپ مەزمۇت تۇراتتى. ئون يەتتە يىل كېيىن ئىبادەتخانا رىم ئىمپېرىيەسىنىڭ قوشۇنلىرى تەرىپىدىن مىلادىيە 70-يىلى يەنە ۋەيران قىلىندى. شۇنىڭ بىلەن مۇشۇ بېشارەتلەرنىڭ ئەمەلگە ئاشۇرۇلۇشى ئۈچۈن ئۈچىنچى بىر ئىبادەتخانا يېرۇسالېم شەھىرىدە قۇرۇلىدۇ، دېگەن ئىشەنچىمىز بار. مۇشۇ ئىبادەتخانا توغرۇلۇق «دانىيال پەيغەمبەر»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدىن ئۈزۈندە ئېلىپ ئېيتىپ ئۆتمىسەك بولمايدۇ: ــ
«(بىزگە روشەنكى...) پەيغەمبەرلەر كەلگۈسىدە يېڭى بىر ئىبادەتخانا قۇرۇلۇپ، قۇربانلىقلار تۈزۈمى قايتىدىن ئورنىتىلىدۇ، دەپ ئالدىن ئېيتقان بولسىمۇ، بۇ ئىبادەتخانىنى يەھۇدىيلار مەسىھ ئەيساغا ئىشەنمەي، ئۇنىڭ پۈتۈن ئىنساننىڭ گۇناھلىرى ئۈچۈن قىلغان ئۇلۇغ قۇربانلىقىدىن خەۋەرسىز ھالەتتە قۇرىدۇ. ئىنجىلدا ئايان قىلىنىدۇكى، مەسىھ ئەيسا گۇناھلار ئۈچۈن چوڭ قۇربانلىق بولغانىكەن، ھازىر ھەرقانداق ھايۋان قۇربانلىقى پۈتۈنلەي ھاجەتسىز. ئىبادەتخانىنىڭمۇ ھاجىتى يوق، چۈنكى ئىنجىلغا ئاساسەن، خۇدانىڭ مەسىھىنى قوبۇل قىلغان بەندىلىرى ئۇنىڭ ئۇلۇغ مۇقەددەس ئىبادەتخانىسى بولدى. شۇنداقتىمۇ، كەلگۈسىدە يەھۇدىيلار قۇرغان ئاشۇ ئىبادەتخانا نۇرغۇن (تولۇق چۈشەنمىگەن) كىشىلەرنىڭ نەزىرىدە «مۇقەددەس بىر جاي» دەپ قارىلىشى مۇمكىن. شۇڭا دەججالنىڭ ئۇنى بۇلغىشى، باشقىچە ئىشلىتىشى خۇدانىڭ نەزىرىدە ناھايىتى ئېغىر بىر گۇناھ ھېسابلىنىدۇ. بىراق بۇ «يىرگىنچلىك نومۇسسىزلىق» پەقەت خۇدا ئاللىبۇرۇن بېكىتكەن ۋاقىتقىچىلا داۋاملىشالايدۇ: ــ
«تاكى بالايىئاپەت، يەنى خۇدا بېكىتكەن كۈلپەت ۋەيران قىلغۇچىنىڭ بېشىغا ياغدۇرۇلغۇچە («يىرگىنچلىك نومۇسسىزلىق») شۇ يەردە تۇرىدۇ».
بۇ ئىشلارنى خۇدا ئاللىبۇرۇن بېكىتكەن. خۇدا ئۇلارغا يول قويغان ئاخىرقى «يەتتە ۋاقىت»نىڭ ئىككىنچى يېرىمى (1260 كۈن)دىكى ئازابلىق مەزگىلدىن ھالقىپ كەتمەيدۇ. دەججال ئاغدۇرۇلۇپ گۇمران قىلىنىدۇ».
تەھلىلىمىزنى داۋام قىلايلى: ــ
5:2 «مەن سىلەر بىلەن بىللە بولغان ۋاقتىمدا بۇلارنى سىلەرگە ئېيتقانلىقىم ئېسىڭلاردا باردۇ؟»
روسۇل پاۋلۇسنىڭ ئۇلارغا پەقەت ئۈچ ھەپتە ئىچىدىلا شۇنچە كۆپ ئىشلارنىڭ خەۋىرىنى يەتكۈزگەنلىكى بىزنى ھەيران قالدۇرىدۇ؛ بۈگۈنكى كۈنلەردە شۇنچە كۆپ ئىشەنگۈچىلەر كۆز ئالدىدا بىر پۈتۈن مۇقەددەس كىتاب تۇرۇقلۇق، تېخىچە ئاخىر زامانلاردىكى ئىشلارنى ئاڭقىرالماي يۈرىدۇ.
7-6:2 «ۋە ئۇنىڭ بەلگىلەنگەن ۋاقتى-سائىتى كەلمىگۈچە ئاشكارىلانماسلىقى ئۈچۈن نېمىنىڭ ئۇنى توسۇپ تۇرۇۋاتقانلىقى سىلەرگە مەلۇم. چۈنكى «قانۇننى يوقاتقۇچى سىرلىق كۈچ» ئاللىقاچان يوشۇرۇن ھەرىكەت قىلماقتا؛ لېكىن بۇ ئىشلارنى ھازىرچە توسۇپ كېلىۋاتقان بىرسى باردۇر؛ ئۇ ئوتتۇرىدىن چىققۇچە شۇنداق توسۇقلۇق پېتى تۇرىدۇ».
«قانۇننى يوقاتقۇچى سىرلىق كۈچ» بەلكىم شەيتاننىڭ ئاستىرتىن دۇنيادىكى بارلىق ئەللەرنى، بارلىق دۆلەتلەرنى ھەرخىل قانۇننى، شۇنداقلا بارلىق ئەخلاق پرىنسىپلارنى بۇزۇش تەرەپكە ئاستا-ئاستا قۇترىتىشلىرىنى كۆرسىتىدۇ. بۇ جەرياننىڭ ئەۋجىگە چىقىشى دەججالنىڭ مەيدانغا كېلىشى بىلەن بولىدۇ.
ئالىملار ئارىسىدا «توسۇپ كېلىۋاتقان»نىڭ كىم ياكى نېمە ئىكەنلىكى توغرىسىدا كۆپ مۇزاكىرىلەر بولغان. بىز پەقەت شۇ ئاددىي پىكرىمىزنى ئېيتىمىزكى، ئاخىرقى ئايەتتىن «توسۇغۇچى» بىر «شەيئى» ئەمەس، بەلكى بىر شەخس سۈپىتىدە كۆرۈنىدۇ؛ ئۇ خۇدادىن چىققان بولۇشى كېرەك، چۈنكى شەيتان تەرىپىدىن بىر كۈچنىڭ ئۆزىنىڭ ۋەكىلى بولغان دەججالنى توسۇشى ياكى بېسىپ تۇرۇشى مۇمكىن ئەمەس، ئەلۋەتتە. شۇنىڭ بىلەن «توسۇغۇچى» دەل خۇدانىڭ مۇقەددەس روھىنىڭ ئۆزى دېگەن خۇلاسىگە كېلىمىز. بۇ خۇلاسىگە ماس كېلىدىغان، كۆپ يىل بۇرۇن نۇھ پەيغەمبەر دەۋرىدىكىلەر توغرۇلۇق ئېيتىلغان خۇدانىڭ بىر سۆزى بار: «مېنىڭ روھىم ئىنسان بىلەن مەڭگۈ كۈرەش قىلىۋەرمەيدۇ؛ چۈنكى ئۇ ئەتتۇر (ئەتكە تەۋەدۇر)» (دېمەك، ئىنساننى روھ ئەمەس، بەلكى ئۆز ئەتلىرىدىكى ئارزۇ-ھەۋەسلىرى باشقۇرىدۇ) («يار.» 3:6).
مۇشۇ يەردە مۇقەددەس روھنىڭ ئىنساننىڭ ۋىجدانىدا «كۈرەش قىلىپ» گۇناھلىرىنى توسۇغۇچى ياكى باسقۇچى بولىدىغان رولى كۆرۈنىدۇ؛ لېكىن ئۇنىڭ ئىنسانلار بىلەن مۇشۇنداق «كۈرەش قىلىدىغان» كۈنلىرى چەكسىز بولمايدۇ؛ بىر كۈن بولمىسا بىر كۈنى بولىدۇكى، ئىنسانلارنىڭ گۇناھلىرى توسۇپ باسقۇدەك دەرىجىدىن ئېشىپ كېتىدۇ ــ «چۈنكى ئۇ ئەتتۇر». شۇ كۈنى مۇقەددەس روھ «ئوتتۇرىدىن چىقىدۇ» ئەمەسمۇ؟ دېمەك، مۇقەددەس روھ ئىنساننىڭ ئۆز گۇناھىي ئارزۇ-ھەۋەسلىرىگە ئەگىشىپ مېڭىشىغا توسالغۇلۇق قىلماي «ئوتتۇرىدىن چىقىدۇ». زادى نېمىنىڭ ياكى كىملەرنىڭ ئوتتۇرىسىدىن چىققانلىقى بىزگە تېخى ئېنىق ئەمەس. بىراق روسۇلنىڭ دېگىنىدەك: ««قانۇننى يوقاتقۇچى سىرلىق كۈچ» ئاللىقاچان يوشۇرۇن ھەرىكەت قىلماقتا» ــ ئەمما تارىختىن بۇيان خۇدا مەلۇم تەدبىرلەر بىلەن «قانۇننى يوقىتىش» ياكى «قانۇنغا قارشى تۇرۇش»تىكى ئىپادىلەرنى چەكلەپ كەلدى. ئەڭ كۈچلۈك «توسۇغۇچى تەدبىر»لەر تۆۋەندىكىدەك ئۈچ خىل بولدى: ــ
(1) خۇدانىڭ چەكلىك (دېمەك، تېخى تولۇق بولمىغان) جازالىرى (مەسىلەن توپان، سودوم ۋە گوموررا شەھەرلىرىگە تۆكۈلگەن ئوت-گۇڭگۇرت قاتارلىقلار)؛
(2) خۇدانىڭ مۇسا پەيغەمبەر ئارقىلىق يەھۇدىي خەلقىگە چۈشۈرگەن تەۋرات قانۇنى؛
(3) ئەڭ كۈچلۈك بولغىنى، مۇقەددەس روھنىڭ ئىنساننىڭ روھ-ۋىجدانىدا «كۈرەش قىلىشى» ــ يەنى سۆز قىلىش، جەلب قىلىش، ئۆتۈنۈش ۋە ئاگاھلاندۇرۇشلىرى. دېمىسەك بولمايدۇكى، بۇنىڭ ئىچىدە چوڭقۇر بىر ئامىل خۇدانىڭ جامائىتىدىكى سادىق ئەر-ئاياللارنىڭ پۈتكۈل ئىنسانىيەت ئۈچۈن بولغان دۇئا-تىلاۋەت خىزمەتلىرىدىن ئىبارەت بولۇشى كېرەك. بۇنىڭغا ئىسپات ئۈچۈن، ئوقۇرمەنلەردىن «دۇنيادا قايسى دۆلەتلەر چىرىكلىشىش مەسىلىسىدىن ئەڭ خالاس بولغان؟» (ھېچ دۆلەتتە يوق، ئەلۋەتتە!) دەپ سورىساق، دەل ياۋروپا، ئاسىيا، ئافرىقا ۋە جەنۇبىي ۋە شىمالىي ئامېرىكىدىكى تەۋرات-ئىنجىلنىڭ تەسىرى ئەڭ كۈچلۈك بولغان، ھەقىقەتنى جاكارلايدىغان جامائەتلەر ئەڭ كۆپ بولغان دۆلەتلەردە چىرىكلىشىش مەسىلىلىرىنىڭ ئەڭ ئاز ئىكەن، دەپ بىلىمىز. ئېتىقادچى جامائەتلەرنىڭ دۇئا-تىلاۋەتلىرىنىڭ تەسىرى كۆرۈنمىسە، (يەرلىك دىنىي تۈزۈم نېمە بولۇشىدىن قەتئىينەزەر) چىرىكلىشىش تۇرمۇشنىڭ نورمال بىر قىسمى بولۇپ قالىدۇ.
شۇنداق بىر كۈنى كېلىدۇكى، خۇدا ئۆز جامائىتىگە «ئىنسانىيەتنىڭ گۇناھى چەكلەنسۇن!» دەپ دۇئا-تىلاۋەت قىلىش بۇرچ-يۈكىنى سېلىشتىن توختايدۇ؛ نەتىجىدە، قەبىھ-رەزىللىك پۈتكۈل ئىنسانىيەتنى قاپلىۋالىدۇ؛ خۇدانىڭ مۇقەددەس بەندىلىرىدىن سىرت پۈتكۈل جاھان ئالدىنىپ ئېزىتقۇلۇققا پېتىپ كېتىدۇ. ئالدىنىش ئەۋجىگە چىققاندا پۈتكۈل ئىنسانلار شەيتاننىڭ ۋەكىلى ۋە ئوبرازى بولغان دەججالغا چوقۇنۇشقا، قولىغا ياكى پېشانىسىگە ئۇنىڭ تامغىسىنى قوبۇل قىلىشقا رازى بولىدۇ («ۋەھ.» 8:13). ھەتتا خۇدانىڭ مۇقەددەس بەندىلىرىگە ئۆزلىرىنى ئالدىنىشتىن ساقلاش تەس بولىدۇ («مات.» 24:24). بۇ ئېزىتقۇلۇق دەججال ۋە ئۇنىڭ چاپارمەنلىرىنىڭ ھەر تۈرلۈك مۆجىزىلەر ۋە كارامەتلەرنى يارىتىشى ئارقىلىق كۈچلەندۈرۈلىدۇ. بىز تۆۋەندىكى ئايەتلەردە مۇشۇ ئىشلار توغرۇلۇق ئوقۇيمىز: ــ
12-8:2 «ئاندىن ئاشۇ «قانۇن يوقاتقۇچى» ئاشكارىلىنىدۇ؛ بىراق رەب ئەيسا ئاغزىدىكى نەپىسى بىلەنلا ئۇنى يۇتۇۋېتىپ، كەلگەن چاغدىكى پارلاق نۇرى بىلەن ئۇنى يوق قىلىۋېتىدۇ. «قانۇن يوقاتقۇچى»نىڭ مەيدانغا چىقىشى شەيتاننىڭ پەنتلىرى بىلەن بولىدۇ، ئۇ ھەر تۈرلۈك كۈچ-قۇدرەت، مۆجىزە ۋە يالغان كارامەتلەرنى كۆرسىتىپ، ھالاكەتكە يۈزلەنگەنلەرنى ئازدۇرىدىغان ھەرخىل قەبىھ ھىيلە-مىكىرلەرنى ئىشلىتىدۇ. ئۇلارنىڭ ھالاكەت ئالدىدا تۇرۇۋاتقانلىقىنىڭ سەۋەبى، ئۆزلىرىنى نىجاتقا يېتەكلەيدىغان ھەقىقەتنى سۆيمەي، ئۇنىڭغا قەلبىدىن ئورۇن بەرمەسلىكىدىندۇر. شۇ سەۋەبتىن، خۇدا ئۇلار يالغانچىلىققا ئىشەنسۇن دەپ، ھەقىقەتتىن چەتنىتىدىغان بىر كۈچ ئەۋەتىدۇ. نەتىجىدە، ھەقىقەتكە ئىشەنمەي، بەلكى قەبىھلىكنى خۇرسەنلىك دەپ بىلگەنلەرنىڭ ھەممىسى جازاغا مەھكۇم قىلىنىدۇ».
بۈگۈنكى كۈن توۋا قىلىش ۋە ھەقىقەتنى قوبۇل قىلىش كۈنىدۇر. بۇ ئىشلارنى كېچىكتۈرۈش كېلىدىغان ئېزىتقۇلۇققا مۇپتىلا بولۇپ ئالدىنىشنىڭ خەۋپىگە يېقىن تۇرۇشقا باراۋەردۇر؛ ئۇنداق ئالدانغانلار دەججالنىڭ دۇنياغا يەتتە يىللىق ھۆكۈم سۈرۈشىدە ئۇنىڭغا قۇل بولىدۇ ۋە ئاخىرىدا مەسىھ قايتىپ كەلگىنىدە ئۇنىڭ بىلەن تەڭ ھالاكەتكە يۈزلىنىدۇ.