تەۋرات 13- ۋە 14-قىسىم


«تارىخ-تەزكىرە (1) ۋە (2)»نىڭ تەپسىرى 



كىرىش سۆز (بىرىنچى ۋە ئىككىنچى قىسمىغا)


تەۋراتتىكى بارلىق تارىخىي قىسىملارغا ئوخشاش، «تارىخ-تەزكىرە» دېگەن كىتاب خۇدانىڭ پۈتكۈل ئىنسانىيەتكە قاراتقان نىجاتلىق پىلانىنى ئىلگىرى سۈرۈش جەريانىنىڭ قىسمەن خاتىرىسىدىن ئىبارەت. بۇ جەريان قۇتقۇزغۇچى مەسىھنىڭ دۇنياغا كېلىشىنى مەنزىل قىلغان، ئەلۋەتتە.

گەرچە كۆپ «مۇقەددەس كىتاب» نۇسخىلىرىدا «تارىخ-تەزكىرە» دائىم ئىككى كىتاب قىلىپ («تارىخ-تەزكىرە (1)» ۋە «تارىخ-تەزكىرە (2)») نەشىر قىلىنسىمۇ، ئەمەلىيەتتە «تارىخ-تەزكىرە» ئەسلىدە ئىبرانىي تىلىدا بىرلا كىتاب ئىدى. لېكىن بىز ئۇلارنى يەنىلا «تارىخ-تەزكىرە (بىرىنچى قىسىم)» ۋە «تارىخ-تەزكىرە (ئىككىنچى قىسىم)» دەپ ئاتىدۇق. ئىخچام بولسۇن ئۈچۈن «تارىخ-تەزكىرە (1)» ۋە «تارىخ-تەزكىرە (2)» دەپ ئاتايمىز. بۇ كىرىش سۆز «تارىخ-تەزكىرە (1)» ۋە «تارىخ-تەزكىرە (2)»گە ئورتاقتۇر.

«تارىخ-تەزكىرە»دە تەسۋىرلەنگەن تارىخلار بىلەن تەۋراتتىكى «پادىشاھلار» دېگەن كىتابتا خاتىرىلەنگەن تارىخلارنىڭ كۆپ ئورتاق يەرلىرى بار؛ بۇ ئورتاق يەرلەر سائۇل، داۋۇت ۋە سۇلايمان (مىلادىيەدىن ئىلگىرى 1000-يىللىرى)دىن باشلاپ جەنۇبىي پادىشاھلىق (يەھۇدا) ئۈستىگە ھۆكۈم سۈرگەن پادىشاھلارنىڭ ئىش-ئىزلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. شۇڭا، «سامۇئىل» ۋە «پادىشاھلار»دىكى بەزى تەپسىلاتلار «تارىخ-تەزكىرە»دە قايتىلىنىدۇ. ئوقۇرمەنلەرنىڭ شۇنداق قايتىلىنىشنىڭ سەۋەبىنى تولىمۇ بىلگۈسى كېلىشى مۇمكىن. ئۇنىڭ ئۈستىگە، ئۇشبۇ كىتاب ئۇزۇن نەسەبنامىلەر بىلەن باشلىنىدۇ. ئۆزىنىڭ ياكى باشقا مىللەت ياكى ئەلنىڭ تارىخىنى ئازدۇر-كۆپتۇر ئويلىغان كىشىلەر بۇ نەسەبنامىلەرنىڭ مەقسەتلىرىنى پەرەز قىلالىشى مۇمكىن؛ شۇنداقتىمۇ، بىز بۇلارنىڭ شۇنداقلا بۇ قايتىلىنىشنىڭ مەقسەتلىرى ئۈستىدە «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە سەل توختىلىمىز. «سامۇئىل» ۋە «پادىشاھلار»دىكى «كىرىش سۆز»لەرنىمۇ كۆرۈڭ.

ئەمەلىيەتتە بولسا، «تارىخ-تەزكىرە» دېگەن كىتابنىڭ مەقسىتى «پادىشاھلار»نىڭكىگە كۆپ جەھەتلەردە ئوخشىمايدۇ. «تارىخ-تەزكىرە»دە، كۆزدە تۇتۇلغىنى جەنۇبىي پادىشاھلىق، يەنى يەھۇدانىڭ تارىخىدىن ئىبارەتتۇر؛ شىمالىي پادىشاھلىقتا بولغان ئىش-ۋەقەلەر جەنۇبىي پادىشاھلىقتا يۈز بەرگەن ئىشلارغا مۇناسىۋەتلىك بولمىسا، خاتىرىلەنمەيدۇ. ئومۇمەن ئېيتقاندا، كىتابنىڭ مۇئەللىپى ياكى «باش مۇھەررىر»ى بولسا يەھۇدانىڭ پادىشاھلىرىنىڭ ياخشى ئەمەللىرىنى (بار بولسا) كۆپرەك تىلغا ئالىدۇ، ئۇلارنىڭ سەۋەنلىك-گۇناھلىرىنى ئاز تىلغا ئالىدۇ. بۇنداق قىلىش بىر خىل مىللەتچىلىكتىن ياكى «ئوردا تارىخچىلىرى»دەك پادىشاھلارنى ماختاشتىن بولغانمۇ؟ بىز ئۇنداق قارىمايمىز؛ بۇنىڭ سەۋەبلىرى روھىي تەرەپتىن بولغان (يەنى، مۇقەددەس روھتىن چىققان)؛ تۆۋەندە بۇ سەۋەبلەرنى كۆرسىتىمىز ۋە «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە ئۇلار توغرۇلۇق توختىلىمىز.

ئۇشبۇ كىتاب قاچان يېزىلغان، كىم تەرىپىدىن يېزىلغان؟ كىملەر ئۈچۈن يېزىلغان؟


«پادىشاھلار»دەك، «تارىخ-تەزكىرە»مۇ شۈبھىسىزكى، دەۋردىن-دەۋرگە ياشاۋاتقان نۇرغۇن مىرزا-تارىخچىلارنىڭ ئەجرىنىڭ نەتىجىسىدۇر. يەھۇدىي خەلقى بابىل ئىمپېرىيەسىگە سۈرگۈن بولۇپ، پەلەستىنگە (قانائانغا) قايتىپ كەلگەن (مىلادىيەدىن ئىلگىرى 539-يىلى)دىن كېيىن بىر ياكى بىرنەچچە مۇھەررىر بۇ مىرزا-تارىخچىلارنىڭ ماتېرىياللىرىنى توپلاپ، رەتلىگەن، دەپ ئىشىنىمىز («2تار.» 23:36نى كۆرۈڭ). دېمىسەكمۇ، بۇ مىرزا-تارىخچىلار ۋە مۇھەررىرلەرنىڭ خىزمەتلىرىنىڭ ھەممىسى ھەممىگە قادىرنىڭ كۆرسەتمىسى بىلەن ۋە مۇقەددەس روھنىڭ يېتەكچىلىكىدە قىلىنغان.

«پادىشاھلار»دىكى خاتىرىلەر ئىسرائىللارنىڭ بابىلغا سۈرگۈن بولۇشى بىلەن ئاخىرلىشىدۇ ۋە شۇنداقلا يېزىلىش سەۋەبلىرىدىن بىرى سۈرگۈن بولغانلارنىڭ: «بىز نېمە سەۋەبتىن سۈرگۈن بولغانمىز؟» دېگەن سوئالىغا جاۋاب بېرىش ئۈچۈن ئىدى؛ «تارىخ-تەزكىرە» بولسا بىرنەچچە تۈمەن يەھۇدىي خەلقى سۈرگۈن بولۇشتىن مىڭ تەسلىكتە قايتىپ كەلگەندىن كېيىن يېزىلغان؛ ئۇلار شۇ سۈرگۈنلۈكنىڭ سەۋەبلىرىنى ئوبدان بىلەتتى. شۈبھىسىزىكى، ئۇلار ئۈچۈن مۇھىم سوئال «بىز نېمە سەۋەبتىن سۈرگۈن بولغانمىز ؟» ئەمەس، بەلكى «ئالدىمىزدا نېمە ئىشلار بار؟» ئىدى. 

«تارىخ-تەزكىرە» دېگەن كىتابنىڭ يېزىلىشىنىڭ بىر سەۋەبى، بىزنىڭچە، بۇ قايتىپ كەلگەن «خۇدانىڭ قالدىسى»نى رىغبەتلەندۈرۈش ئىدى. كىتابنى ئوقۇغانلار خۇدانىڭ ئىسرائىل خەلقىگە كۆرسەتكەن شاپائىتى ۋە قىلغان ۋەدىلىرىدە تۇرغىنىدىن چوڭ ئىلھام ۋە رىغبەت ئالماي قالمايتتى. ئۇلار شۇنىڭ بىلەن خۇدانىڭ نىشان-مەقسەتلىرىگە ئىمان-ئىشەنچ باغلاپ، خاتىرجەملىك ۋە ئىنتىزارلىق بىلەن كەلگۈسىدىكى ئىشلارغا قارايدىغان بولاتتى.

«قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە بىز بۇ تېمىغا قايتىمىز.


كىتابنىڭ مەزمۇنى: ـ 

1-قىسىم  ـ  ئىخلاسمەن پادىشاھ داۋۇت

9-1-بابلار: ــ ئادەمئاتىمىزدىن سائۇل پادىشاھقىچە ــ نەسەبنامىلەر

29-10-بابلار: ــ داۋۇت ۋە «ئەھدە ساندۇقى»؛ ئىسرائىلنىڭ ئەڭ ياخشى پادىشاھى


2-قىسىم ــ ئىخلاسمەن پادىشاھلار

9-1-بابلار: ــ سۇلايمان ۋە ئىبادەتخانا؛ ئىسرائىل ۋە يەھۇدا بىر-بىرىدىن ئايرىلىدۇ

36-10-بابلار: ــ يەروبوئام پادىشاھدىن زەدەكىياغىچە بولغان تارىخ؛ يەھۇدادىكىلەرنىڭ سۈرگۈن بولۇشى ۋە قايتىپ كېلىشى




• • • • •



قوشۇمچە سۆز (1- ۋە 2-قىسىمغا)


نېمىشقا «سامۇئىل» ۋە «پادىشاھلار»دا خاتىرىلەنگەن تارىخلاردىن بەزىلىرىنىڭ تەپسىلاتلىرى «تارىخ-تەزكىرە»دە قايتىلىنىدۇ؟ 

بۇ ئورۇنلۇق سوئال، ئەلۋەتتە. ھەربىر ئىشەنچلىك تارىخ بولسا ھەقىقەتنىڭ مەلۇم بىر جەھەتلىرىنى كۆرسىتىش ياكى تەكىتلەش ئۈچۈن مەلۇم بىر نۇقتىئىنەزەردىن يېزىلىدۇ ئەمەسمۇ؟ گەرچە «تارىخ-تەزكىرە» بىلەن «سامۇئىل» ۋە «پادىشاھلار»نىڭ كۆپ ئورتاق تەپسىلاتلىرى بولسىمۇ، ئۇلار ئوخشىمىغان ئىشلارنى تەكىتلەش ئۈچۈن يېزىلغان. «تارىخ-تەزكىرە» بىلەن «سامۇئىل» ۋە «پادىشاھلار»دىكى ئوخشىمايدىغان جەھەتلەرنى تۆۋەندىكى ئاددىي سېلىشتۇرمىدىن كۆرەيلى: ــ



«سامۇئىل»\«پادىشاھلار»

«تارىخ-تەزكىرە»

سائۇل دەۋرىدىن سۈرگۈن بولۇشقىچە 

(500 يىللىق مەزگىل)

ئادەمئاتىمىزدىن باشلاپ، سۈرگۈن بولۇپ قايتقۇچە (بىرنەچچە مىڭ يىللىق مەزگىل)

ئىش-ۋەقەلەردىن ئۇزۇن ئۆتمەي يېزىلغان

ئىش-ۋەقەلەردىن ئۇزۇن ۋاقىتتىن كېيىن يېزىلغان

ئاساسەن سىياسىي تارىخ

ئاساسەن «روھىي تارىخ»

پەيغەمبەرلەرنىڭ خىزمىتىنى تەكىتلەيدۇ 

كاھىنلارنىڭ خىزمىتىنى تەكىتلەيدۇ

شىمالىي ۋە جەنۇبىي پادىشاھلار توغرۇلۇق

جەنۇبىي پادىشاھلار توغرۇلۇق

ئىنسانلارنىڭ گۇناھ-قەبىھلىكلىرى پاش قىلىنغان

 خۇدانىڭ سۆزىدە تۇرىدىغانلىقى كۆرسىتىلگەن

پادىشاھلارنىڭ گۇناھلىرى تەكىتلىنىدۇ

پادىشاھلارنىڭ ياخشى ئەمەللىرى 

(بار بولسا) تەكىتلىنىدۇ


روشەنكى، ئېيتقىنىمىزدەك «تارىخ-تەزكىرە»نى يازغان تەزكىرىچى جەنۇبىي پادىشاھلىقنى، بولۇپمۇ داۋۇتنى ئۈلگە قىلغان، شۇنداقلا خۇدانىڭ ئىلتىپات-ياردىمىگە ئېرىشكەن ياخشى پادىشاھلارنى نۇقتا قىلغان. ئۇ شىمالىي پادىشاھلىقنىڭ تارىخىنى بايان قىلمايلا قالماي، بەلكى تۆۋەندىكى ئىشلارنىمۇ تىلغا ئالمايدۇ: ــ 

(ئا) سامۇئىل پەيغەمبەرنىڭ پادىشاھلارنى تاللاش جەريانىدا ئوينىغان رولىنى تىلغا ئالمايدۇ؛

(ئە) سائۇل پادىشاھنىڭ تارىخى بەك قىسقا بايان قىلىنىدۇ؛

(ب) گەرچە داۋۇت پادىشاھنىڭ بەزى ئىشلىرى بەك تەپسىلىي ھالدا بايان قىلىنغان بولسىمۇ، ئۇ سائۇل پادىشاھ تەرىپىدىن ئۇچرىغان زىيانكەشلىك، ئۇنىڭ ھېبروندا يەھۇدا ئۈستىدىكى ئايرىم سەلتەنىتى، ئۇنىڭ كۆپلىگەن ئاياللىرى، ئۇنىڭ بات-شېبا بىلەن ئۆتكۈزگەن ئېغىر گۇناھى ۋە نەتىجىسى بولغان ئوغلى ئابشالوم كۆتۈرگەن ئىسيان ھېچ تىلغا ئېلىنمايدۇ.

(پ) سۇلايماننىڭ ئىبادەتخانىنى سالغانلىقى ئالتە باب سەھىپىنى ئىگىلەيدۇ، لېكىن ئۇنىڭ نۇرغۇن ئايال-كېنىزەكلىرى، ئۇنىڭ بۇتلارنى ئوردىغا كىرگۈزۈشكە يول قويغانلىقى تىلغا ئېلىنمايدۇ.

بۇنداق «سۈكۈت» يانباسارلىق ياكى تەرەپبازلىق ياكى مىللەتچىلىكمۇ؟ «كىرىش سۆز»ىمىزدە ئېيتقىنىمىزدەك، بىز ھەرگىز ئۇنداق قارىمايمىز. «تارىخ-تەزكىرە»نىڭ مۇئەللىپى ئوقۇرمەنلەرنى خېلى بۇرۇنلا «سامۇئىل» ۋە «پادىشاھلار»نى ئوقۇغان، داۋۇت ۋە سۇلايماننىڭ ئۆتكۈزگەن گۇناھلىرىنى ئاللىقاچان ئوبدان بىلگەن، دەپ ھېسابلايدۇ. شۇڭا بۇ ئىشلارنى قايتىلاشنىڭ ھاجىتى يوقتۇر. خۇدا «كونا خاماننى سورىغۇچى» ئەمەس، ۋە ئۇنىڭ خەلقىمۇ ئۇنداق بولماسلىقى كېرەكتۇر. ئۇ ئىنساننىڭ مەلۇم گۇناھلارنى ئوچۇق پاش قىلىشىدىن ھېچ ھۇزۇر ئالمايدۇ ۋە ئەگەر شۇنداق قىلسا، پەقەت بىزلەر ئۇلارنىڭ ئىشلىرىدىن ساۋاق ئېلىشىمىز ئۈچۈن قىلىدۇ ۋە تەپسىلاتلىرىنى كۆرسىتىشتە كېرەكلىك دەرىجىدىن ھەرگىز ئاشۇرمايدۇ.

يەھۇدىيلار بابىل ئىمپېرىيەسىگە سۈرگۈن بولۇپ، يەتمىش يىل ئۆتكەندە خېلى گۈللىنىپ قالغانىدى. ئەمدى بۇ ھالاۋەت ۋە بىخەتەرلىك ھالەتنى تاشلاپ، پەلەستىندە (قانائان زېمىنىدا) يېڭى دۆلەت بەرپا قىلىشقا قايتقان جۈرئەتلىك ئەر-ئاياللارغا بولسا قايسى ئىشلارنىڭ ئەسلىدە ئۆزلىرىنىڭ بابىلغا سۈرگۈن قىلىنىشىقا سەۋەب بولغانلىقى توغرۇلۇق ھېچ ئەسكەرتىشنىڭ ھاجىتى يوق ئىدى. ئۇلارغا كېرەك بولغىنى بولسا، ئۆز شەھەرلىرىنى ۋە ئىبادەتخانىنى قايتىدىن قۇرۇشقا رىغبەت-ئىلھامدىن ئىبارەت ئىدى. «تارىخ-تەزكىرە»نىڭ مۇئەللىپى ياكى مۇئەللىپلىرى دەل مۇشۇ رىغبەت-ئىلھامنى تەمىنلەيدۇ. رىغبەت بېرىشكە ئوقۇرمەنلەرنىڭ دىققەت-زوقلىرىنى تارتىدىغان تۆۋەندىكى ئامىللار بار: ــ 

(ئا) خۇدانىڭ ئىبراھىمدىن باشلاپ يەھۇدىي خەلقىنى ئەللەر ئارىسىدىن ئالاھىدە ئۆز خەلقى بولۇشقا چاقىرغانلىقى (ئوقۇرمەنلەرنىڭ ئېسىدە بولۇشى كېرەككى، مەزكۇر كىتابتىكى نەسەبنامىلەر ئادەمئاتىمىزدىن باشلىنىدۇ).

(ئە) خۇدانىڭ داۋۇتقا «مەڭگۈ ئۆچۈرمەس چىراغ بولغان بىر پادىشاھلىق» توغرۇلۇق بەرگەن ۋەدىسى.

(گەرچە سۈرگۈنلۈكتىن قايتىپ كەلگەنلەر تېخى پارس ئىمپېرىيەسى ھۆكۈمرانلىقى ئاستىدا بولغىنى بىلەن، خۇدانىڭ داۋۇتنىڭ تەختى توغرۇلۇق بولغان بۇ قىممەتلىك ۋەدىلىرى ئۇلارنىڭ كۆزلىرىنى داۋۇتنىڭ ئەۋلادى بولىدىغان، ئىسرائىلنىڭ ئۈستىگىلا ئەمەس، بەلكى پۈتكۈل ئالەمنىڭ ئۈستىگە پادىشاھ بولىدىغان، بەيت-لەھەمدە تۇغۇلىدىغان مەسىھ-قۇتۇزغۇچىغا تىكتۈرىدۇ. ئوقۇرمەنلەر كىتابتىكى نەسەبنامىلەردە زەرۇببابەل دېگەن ئادەم توغرۇلۇق تەپسىلىي كۆرسىتىلگەنلىكىنى بايقايدۇ. زەرۇببابەل ئىككى تەرەپتىن رەب ئەيسا مەسىھنىڭ ئەجدادى، يەنى ھەم يۈسۈپ تەرەپتىن (يۈسۈپ تەۋرات قانۇنى جەھەتتىن ئۇنىڭ ئاتىسى دەپ ھېسابلانغان) ھەم مەريەم تەرەپتىن مەسىھنىڭ ئەجدادى بۇلغان «مات.» 12:1، 13 ۋە 16 ۋە «لۇقا» 23:3 ۋە 27نى كۆرۈڭ).

(ب) گەرچە ئەل-يۇرت ئىچىدە قەبىھلىك ئېغىر بولغىنى بىلەن، خۇدا ئۆزىنى ئىزدىگەن، شۇنداقلا ئۇنىڭ سۇلايمان ئارقىلىق قۇرغۇزغان ئىبادەتخانىسىدا ئۆزىنىڭ ھۆرمىتىنى قىلىدىغان پادىشاھلارغا كۈچلۈك ياردەم ۋە بەرىكەت بەرگەنلىكى؛

(پ) خۇدا شۇ ئىبادەتخانا توغرۇلۇق «مېنىڭ نامىم شۇ يەردە بولۇش ئۈچۈن مەن شۇ يەرنى تاللىغانمەن» دەپ ئېيتقانلىقى («1تار.» 9:22-10، «2تار.» 1:2، 6:6، 8:6، 9:6، 14:7، 20:7، 8:20-9، 4:33، 7:33).

(ت) داۋۇتنىڭ ئوغلى سۇلايماننىڭ ئىبادەتخانىنى قۇرۇشى ۋە شۇنىڭ بىلەن خۇدانىڭ ئۇنى ئۆز شان-شەرىپىگە تولدۇرغانلىقى («2تار.» 5-6-بابلار) ئوقۇرمەنگە شۇ ئۈمىدنى يەتكۈزىدۇكى، «داۋۇتنىڭ تېخىمۇ ئۇلۇغ ئوغلى» مەسىھ-قۇتقۇزغۇچى كەلگەندە تېخىمۇ ئۇلۇغ ۋە شەرەپلىك مەڭگۈلۈك بىر ئىبادەتخانىنى قۇرىدۇ. سۈرگۈن بولۇشتىن قايتىپ كەلگەنلەرگە يەتكۈزۈلگەن بىرنەچچە بېشارەتلەرنىڭ تۈپ مەنىسى شۈبھىسىزكى، دەل شۇ مەنىدە (مەسىلەن «ھاگ.» 9:2نى ۋە ئۇنىڭ توغرۇلۇق ئىزاھاتلىرىمىزنى كۆرۈڭ).

ئوقۇرمەنلەرنىڭ ئۆزلىرى مەسىھكە ئېتىقاد باغلىغۇچى بولسا بىز ئۇلارغا: «بىز ئۇشبۇ «تارىخ-تەزكىرە»نى بىرىنچى بولۇپ ئوقۇغانلارغا ئوخشاش، بۇ دۇنيادا «ۋەتىنىمىز ئەرشتىن ۋاقىتلىق ئايرىلغان مۇساپىرلار» سۈپىتىدە بولىمىز» دەپ ئەسلىتىمىز («ياق.» 1:1، «1پېت.» 1:1 ۋە 1:2نى كۆرۈڭ). گەرچە ھەرخىل ئېغىر قەبىھلىك ۋە چىرىكلىشىشلەر (ھەتتا خۇدانىڭ ئۆز جامائىتىدە) ئەتراپىمىزغا ئولاشقان بولسىمۇ، «تارىخ-تەزكىرە»دىكى قەدىمكى پادىشاھلاردەك بىز خۇدانى ئىزدەيدىغان، ئۆز ھاياتىمىزدىن ھەرتۈرلۈك «بۇتپەرەسلىك» ۋە ناپاكلىقنى چىقىرىۋېتەلەيدىغان بولدۇق؛ ۋە شۇنداق قىلساق، ئۇنىڭدىن كۈچلۈك مەدەت كۆرۈشىمىز مۇمكىن. مەسىھنىڭ ئالەمشۇمۇل جامائىتىنىڭ تارىخىدا شۇ مەدەت بىلەن نۇرغۇن ئادەملەر رەزىل يوللىرىدىن قۇتقۇزۇلۇپ نىجات تاپقان ۋە گاھى ۋاقىتلاردا خۇدانىڭ شۇ مەدىتى بىلەن ھەتتا تولۇق بىر ئەل-يۇرتنى باسقان بۇزۇقچىلىق ئاشۇ دەۋردە كەينىگە ياندۇرۇلغان.


نەسەبنامىلەر ـ نېمىشقا خاتىرىلىنىدۇ؟

بۇ سوئالغا يۇقىرىقى ئابزاستا قىسمەن جاۋاب بەردۇق، دەپ ئويلايمىز. «تارىخ-تەزكىرە»نى بىرىنچى بولۇپ ئوقۇغانلار سۈرگۈنلۈكتىن قايتىپ كەلگەنلەر ئىدى. ئۇلارنىڭ سانلىرى ئىنتايىن ئاز ئىدى («ئەزرا» 2-باب، «نەھەمىيا» 7-بابنى كۆرۈڭ). بۇلارنىڭ ھەممىسى خۇدانىڭ ئىبراھىمغا بەرگەن ۋەدىسىنى چىڭ تۇتۇشى ئىنتايىن مۇھىم ئىدى: ــ 

«مەن سېنى ئۇلۇغ بىر خەلق قىلىپ، ساڭا بەخت-بەرىكەت ئاتا قىلىپ، نامىڭنى ئۇلۇغ قىلىمەن؛

شۇنىڭ بىلەن سەن ئۆزۈڭ باشقىلارغا بەخت-بەرىكەت بولىسەن؛

 كىملەر سېنى بەرىكەتلىسە مەن ئۇلارنى بەرىكەتلەيمەن،

كىمكى سېنى خورلىسا مەن چوقۇم ئۇنى لەنەتكە قالدۇرىمەن؛

سەن ئارقىلىق يەر يۈزىدىكى بارلىق ئائىلە-قەبىلىلەرگە بەخت-بەرىكەت ئاتا قىلىنىدۇ!» («يار.» 2:12-3).

بۇ ۋەدىلەرگە ئىبراھىمنىڭ بارلىق جىسمانىي ئەۋلادلىرى ۋارىسلىق قىلاتتى. بۇ بەختنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، ئىسرائىلنىڭ بارلىق قەبىلە-جەمەتلىرىنىڭ ھەربىر ئەزاسى يەشۇئا پەيغەمبەر ئارقىلىق پەلەستىندىكى بىر پارچە يەرگە ۋارىسلىق قىلدى. بۇ پارچە زېمىن ئاۋۋال ئۆزىگە ئاندىن ئۇنىڭ ئەۋلادلىرىغا مەڭگۈ تەۋە، ئۇلارنىڭ قولىدىن ھەرگىز چىقمايدىغان بولاتتى. ھەتتا ئۇلار ئۇنى باشقىلارغا سېتىپ بەرگەن بولسىمۇ، «ئازادلىق يىلى»دا ئۇ بارلىق مۇناسىۋەتلىك قەرزلەردىن خالاس بولغان ھالەتتە ئۇلارغا ياكى ئەۋلادلىرىغا قايتۇرۇلىدۇ («لاۋ.» 10:25-55، بولۇپمۇ 28-23).

ئەمما سۈرگۈنلۈكتىن قايتىپ كەلگەن ئادەملەر ئۆزى ۋارىسلىق قىلىدىغان يەرلەرنىڭ قەيەر ئىكەنلىكىنى قانداق بىلەلەيتتى؟ ئۇلارغا تېگىشلىك بولغان مىراس نېمە بولاتتى؟ بۇ ئەھۋاللار ئاستىدا ئۆزىنىڭ ئەجدادىنىڭ كىم ئىكەنلىكىنى بىلىشى مۇتلەق زۆرۈر ئىدى. شۇ سەۋەبتىن «تەزكىرە»چى ئەستايىدىللىق بىلەن ئىمكانىيەتنىڭ بارىچە ئون ئىككى قەبىلىنىڭ نەسەبىگە مۇناسىۋەتلىك بارلىق مەلۇماتلارنى توپلايدۇ. ئۇ ھەتتا ئالدى-كەينىدىكى مەلۇماتلار ئانچە باغلاشمايدىغان، مەنىسىنى چۈشىنىش تەس بولغان بەزى ئۇچۇرلارنى نەسەبنامىنىڭ ئىچىگە كىرگۈزىدۇ (مەسىلەن «1تار.» 11:4-14نى كۆرۈڭ). بۇ بارلىق تىرىشىشلارنىڭ مەقسىتى بولسا، قايتىپ كەلگەن مۇساپىرلارنىڭ ئۆزىنىڭ كېلىپ چىقىشىنى تېپىشى ئۈچۈن، شۇنداقلا ئۆزىنىڭ پەرۋەردىگار ئاتا قىلغان مىراسقا مۇيەسسەر بولۇشىدىكى ئەڭ چوڭ ئىمكانىيىتى بولۇشى ئۈچۈن ئىدى.

قەدىرلىك ئوقۇرمەن، سىزنىڭ روھىي نەسەبنامىڭىز بارمۇ؟ ئېسىڭىزدە بولسۇنكى، خۇدانىڭ ئىبراھىمغا جىسمانىي بەختلەر توغرۇلۇق ۋەدىلىرى ئۇنىڭ جىسمانىي ئەۋلادلىرىغا قىلىنغان، لېكىن بۇلاردىن تېخىمۇ ئۇلۇغ روھىي بەختلەر مەسىھگە ئېتىقاد باغلاش ئارقىلىق ئىبراھىمنىڭ «روھىي ئەۋلادلىرى»غا ۋەدە قىلىنغاندۇر («رىم.» 4-باب، «گال.» 6:3-9، 29، 21:4-31نى كۆرۈڭ). ھېچكىم بۇ روھىي بەختلەرگە ئۆز جىسمانىي ئاتا-ئانىسى ئارقىلىق ياكى مەلۇم بىر مىللەتتىن كېلىپ چىققانلىقى بىلەن ۋارىسلىق قىلالمايدۇ. پەقەت «خۇدادىن قايتىدىن تۇغۇلغانلار» بۇ مىراسنى ئالىدۇ («يۇھ.» 10:1-14).

سىز خۇدادىن تۇغۇلغانمۇ؟


باشقا «ئىسىم تىزىملىكلىرى»

نەسەبنامىلەردىن باشقا «تارىخ-تەزكىرە»دە باشقا تىزىملىكلەر، مەسىلەن، داۋۇتنىڭ «باتۇر پالۋانلىرى»نىڭ تىزىملىكى ۋە داۋۇت قىيىن ئەھۋالدا قالغان ۋاقىتلىرىدا ئۇنىڭغا قوشۇلغان كىشىلەرنىڭ تىزىملىكلىرى ئۇچرايدۇ («1تار.» 11-12-بابلارنى كۆرۈڭ). بۇلارنىڭ ئەھمىيىتى نېمە؟

بىز يەنە بىر قېتىم بۇ قايتىپ كەلگەن مۇساپىرلارنىڭ ئەھۋالى توغرۇلۇق ئويلىشىمىزغا توغرا كېلىدۇ. شۈبھىسىزكى، خۇداغا سادىق بولغان بۇ «خەلقنىڭ قالدىسى»نىڭ ئۆزلىرىنىڭ سانىنىڭ ئازلىقى، باشقا ئەللەرنىڭ ئۇلارنىڭ شەھەر ۋە ئىبادەتخانا قۇرۇشىغا بولغان كۈچلۈك قارشىلىقى ۋە قۇرۇۋاتقان ئىبادەتخانىنىڭ كۆلىمىنىڭ كىچىكلىكى تۈپەيلىدىن نۇرغۇن قېتىملاپ رايىدىن قايتقۇسى كېلەتتى («ھاگ.» 1:2-9). لېكىن «تارىخ-تەزكىرە»دىكى بۇ خاتىرە-تىزىملىكلەر ئۇلارغا خۇدا ئالدىدا ھەربىرىمىزنىڭ شەخسىي خىزمىتىدىكى ھەربىر ئايرىم ئىشنىڭ ئەھمىيىتى باردۇر، دەپ ئەسلىتىدۇ. گەرچە خۇدانىڭ بەندىلىرىنىڭ ئەمەللىرى يەر يۈزىدە خاتىرىلەنمىگەن ياكى ئۇنتۇلغان بولسىمۇ، ئۇلار ئەرشتىكى خاتىرىلەردە مەڭگۈ پۈتۈكلۈكتۇر. «تارىخ-تەزكىرە» بىزگىمۇ مۇشۇ توغرۇلۇق ئەسلەتمەمدۇ؟

«شۇڭا، ئى قېرىنداشلار، ياخشى ئىشلارنى قىلىشتىن ھارمايلى. ئۇنىڭغا ئېرىنمىسەك ۋاقتى-سائىتى توشقاندا چوقۇم ھوسۇل ئالالايمىز» («گال.» 9:6).