ئىنجىل 23-قىسىم 

«يۇھاننا (1)»نىڭ تەپسىرى


(روسۇل يۇھاننا يازغان بىرىنچى مەكتۇپ)



كىرىش سۆز 


بۇ خەتنىڭ مۇئەللىپى رەب ئەيسانىڭ ئەسلىدىكى «ئون ئىككى مۇخلىس»ىنىڭ بىرى، روسۇل يۇھاننادۇر. ئۇ «ئون ئىككەيلەن»دىن بولغاچقا، يەھيا پەيغەمبەر مەسىھنى چۆمۈلدۈرگىنىدىن باشلاپ رەببىمىزنىڭ ھاياتى ۋە خىزمىتىگە گۇۋاھچى ئىدى. يۇھاننا ئەسلىدە «چۆمۈلدۈرگۈچى يەھيا»نىڭ بىر مۇخلىسى بولۇشى مۇمكىن ئىدى، ھەمدە يەھيانىڭ مەسىھكە بولغان گۇۋاھلىقىنى ئاڭلاپ، يەھيادىن ئايرىلىپ ئەيساغا ئەگىشىشكە باشلىغان («يۇھ.» 29:1-37).


 يۇھاننا يەنە «يۇھاننا بايان قىلغان خۇش خەۋەر» («يۇھ.»)نىڭ مۇئەللىپى ئىدى. بۇ باياندا ئۇ ئۆزىنى بىۋاسىتە كەرسەتمەي، بەلكى گاھى-گاھىدا «ئەيسانىڭ سۆيگەن مۇخلىسى» دەپ ئاتايدۇ. ئۇشبۇ خەتنى يازغاندىن كېيىن ئۇ «يۇھاننا يازغان ئىككىنچى مەكتۇپ» ۋە «ئۈچىنچى مەكتۇپ» ۋە ئاخىردا «ۋەھىي» دېگەن كىتابنىمۇ يازىدۇ.

ئىككىنچى ۋە ئۈچىنچى ئەسىردىكى جامائەتنىڭ بەزى ئىشەنچلىك تارىخلىرى بويىچە، يۇھاننا يېرۇسالېم ياكى ئۇنىڭغا يېقىن جايدا تەخمىنەن مىلادىيە 66-يىلىغىچە تۇرغان. شۇ ۋاقىتلاردا ئۇ ئەيسانىڭ ئانىسى مەريەمدىن ئۆز ئانىسىدەك خەۋەر ئالاتتى («يۇھ.» 26:19-27). مىلادىيە 66-يىلى رىم ئىمپېرىيەسىنىڭ قوشۇنى يېرۇسالېمنى مۇھاسىرىگە ئالدى ۋە ئۇنى ۋەيران قىلىۋەتتى.


شۇ چاغدا يۇھاننا بەلكىم ئەفەسۇس شەھىرىگە كۆچۈپ كەلگەن بولۇشى مۇمكىن. بۇ چاغدا روسۇل پاۋلۇس ئاللىقاچان شۇ يەردىن كەتكەن ۋە بەلكىم 68-يىلى رىم شەھىرىدە ئۆلۈمگە ھۆكۈم قىلىنغان بولۇشى مۇمكىن. بەزى قەدىمكى تارىخلار بويىچە، يۇھاننا ئۆمرىنىڭ ئاخىرىغىچە ئەفەسۇستا تۇرۇپ، شۇ يەر ۋە ئەتراپىدىكى جامائەتلەردىن خەۋەر ئالغان. ئۇشبۇ خەت بەلكىم ئەفەسۇستا يېزىلغان بولۇشى مۇمكىن.


يۇھاننا مۇشۇ خەتتە ئۆز ئىسمىنى ئېيتمايدۇ. شۈبھىسىزكى، سەۋەب ئىسمىنى تىلغا ئېلىشنىڭ ھاجىتى يوق ئىدى. ھەر ئادەم خەتنىڭ مۇئەللىپى كىم ئىكەنلىكىنى بىلەتتى. بىز بۇ دەۋردىكىلەر ئۇنىڭ خەتنىڭ مۇئەللىپى ئىكەنلىكىنى شۇ ۋاقىتتىكى جامائەتنىڭ تارىخلىرىدىن ۋە يەنە خەتنىڭ يېزىلىش ئۇسلۇبى ۋە ئىستىلىدىن بىلىمىز. چۈنكى بۇ ئۇسلۇب-ئىستىل «يۇھاننا بايان قىلغان خۇش خەۋەر»نىڭكىگە ئوپئوخشاشتۇر.



خەتنى يازغان ۋاقتى

قەدىمكى جامائەتنىڭ بەزى تارىخلىرى ھەم خەتنىڭ ئۆزىدە تىلغا ئېلىنغان بەزى بىدئەتچىلىك ئەھۋاللىرىدىن، بىز خەتنى بىرىنچى ئەسىرنىڭ ئاخىرقى يىللىرىدا، بەلكىم مىلادىيە 90-100-يىللار ئىچىدە يېزىلغان، دەپ بىلىمىز. چۈنكى شۇ بىدئەتلەر پەقەت شۇ چاغدىلا پەيدا بولغان.



خەتنىڭ مەقسىتى ـ روسۇل يۇھاننانىڭ تۈپ خىزمىتى

رەببىمىزنىڭ پېترۇس ۋە ئاندرىياسنى ئاندىن يۇھاننا ۋە ياقۇپنى ئۆز خىزمىتىگە چاقىرغاندا، پېترۇس ۋە ئاندرىياس «بېلىق تۇتۇشقا دېڭىزغا تور تاشلاۋاتاتتى». يۇھاننا ۋە ياقۇپ بولسا «تورلىرىنى ئوڭشاۋاتاتتى» («مات.» 18:4-22). بۇ كىچىك ئىش بۇ تۆت ئادەمنىڭ كېيىنكى روھىي خىزمىتىگە پەۋقۇلاددە ماس كېلىدىغان بىرخىل رەسىم ياكى ئوخشىتىش بولىدۇ. پېترۇس بولسا كېيىن «تور تاشلىغۇچى» بولۇپ چىقتى؛ ئۇنىڭ خۇش خەۋەرنى جاكارلىغىنى مىڭلىغان كىشىلەرنى «خۇدانىڭ تورى»غا ئالدى («روس.» 2-باب، 4:4، 10-باب). جامائەتنىڭ دەسلەپتىكى تارىخىنىڭ بىردىنبىر خاتىرىسى بولغان «روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى» دېگەن شۇ كىتابتا، يۇھاننا پەقەت ئاۋۋالقى بابلاردە بىرقانچە قېتىم تىلغا ئېلىنىدۇ؛ شۇ تارىختا كۆزگە كۆرۈنەرلىك روسۇللار بولسا ئاۋۋال پېترۇس ئاندىن پاۋلۇس ئىدى.


پاۋلۇسنىڭ ئەسلىدىكى ھۈنىرى چېدىرچىلىق ئىدى. بۇنداق كەسپ يەنە بىزگە ئۇنىڭ كېيىنكى روھىي خىزمىتىگە ئالاھىدە ماس كەلگۈدەك بىر رەسىمدۇر، دەپ قارايمىز؛ چۈنكى كېيىن ئۇ مەسىھ ئۈچۈن «ئۇستا مېمار» بولۇپ («1كور.» 10:3)، ئۇنىڭ بىردىنبىر ئۇلۇغ نىشانى «خۇدانىڭ ئۆيى» بولغان پۈتكۈل جامائەتنىڭ بىنادەك «پۇختا جىپسىلاشتۇرۇلۇپ، رەبدە مۇقەددەس بىر ئىبادەتخانا بولۇشقا ئۆسۈش»تىن ئىبارەت ئىدى («ئەف.» 21:2).


روسۇل پاۋلۇس دۇنيا سەھنىسىدىن كەتكەندىن كېيىن، كۆپ جامائەتلەردە پاۋلۇس بېشارەت قىلغاندەك مۇنداق ئەھۋاللار پەيدا بولدى: ــ «مەن كەتكەندىن كېيىن، چىلبۆرىلەر ئاراڭلارغا كىرىپ، پادىنى ھېچ ئايىمايدۇ، ھەمدە ھەتتا ئاراڭلاردىنمۇ بەزىلەر مۇخلىسلارنى ئۆزلىرىگە تارتىۋېلىش ئۈچۈن ھەقىقەتنى بۇرمىلىغان تۈرلۈك ئىشلارنى سۆزلەيدۇ» («روس.» 29:20-30). رىم ئىمپېرىيەسىنىڭ ئىچى-سىرتىدا تۇرغان كۆپ جامائەتلەر ساختا تەلىملەر ۋە ئالدامچىلار تەرىپىدىن تىتىلدى، بۆلۈندى ۋە قايمۇقتۇرۇلدى. تۆت تەرەپتە ھەرخىل ساختا تەلىم ۋە ساختا بېشارەتلەر ئاينىپ يامراپ كەتتى. بۇنداق ئەھۋاللاردا، جامائەتلەر روسۇل يۇھاننانىڭ ئالاھىدە خىزمىتىگە تولىمۇ ئېھتىياجلىق ئىدى. ئۇ بولسىمۇ «تور تاشلاش» ئەمەس، «بىنا قۇرۇش» ئەمەس، بەلكى «ئوڭشاش» ياكى «رېمونتچىلىق» ئىدى. ئۇنىڭ خەتلىرى (12- ۋە 3-) ئادەمنى خۇدانىڭ كىم ئىكەنلىكى ۋە ئۇنىڭغا تەۋە بولغانلارنىڭ قانداق خۇسۇسىيەتلىرى بولۇشى كېرەكلىكىگە بىۋاسىتە باشلاپ كىرىدۇ. ياقۇپ، پېترۇس ياكى پاۋلۇسنىڭ خەتلىرىدە بىزگە يەتكۈزگەنلىرىگە قارىغاندا، يۇھاننانىڭ بۇ خەتلىرىدە بىرەر يېڭى تەلىم ياكى ۋەھىي يەتكۈزۈلدى، دېگىلى بولمايدۇ. لېكىن ئۇ بۇ خەتلىرىدە جامائەتنىڭ كۆزلىرىنى قايتىدىن خۇدانىڭ تۈپ تەبىئىتى ۋە خاراكتېرى ــ يەنى ئۇنىڭ مۇتلەق پاك-مۇقەددەسلىكى، ھەققانىيلىقى ۋە مېھىر-مۇھىببىتىگە قاراتتى. بۇ خۇسۇسىيەتلەر خۇدانىڭ ھاياتىنى قوبۇل قىلغانلاردىمۇ كۆرۈلۈشى مۇقەررەر؛ شۇڭا بۇلار ئارقىلىق خۇداغا تەۋە ياكى تەۋە ئەمەس بولغانلىقىمىزنى بىلەلەيمىز.


بۇ ئۆلچەم-سىناقلار پەقەت ئۆزىمىزنىلا ئەمەس، بەلكى يەنە خۇداغا خاس بولغان باشقىلارنى تونۇپ، شۇنداقلا ئۇلار بىلەن سىرداش-ھەمدەملىكتە بولۇشقا ۋە ئەكسىچە خۇداغا خاس بولمىغانلارنى، بولۇپمۇ (ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى) «مەسىھنىڭ تەلىم-بېشارەتلىرى مەندە بار» دەپ تۇرۇۋالغانلارنى پەرق ئېتىپ، ئۇلاردىن ئۆزىمىزنى تارتىشقىمۇ مەدەت بېرىدۇ. شۇنداق «تەلىم بەرگۈچىلەر» خۇدادىن بولمىغان بولسا، ئۇلار بىلەن (قانچىلىك كارامەت-مۆجىزىلەرنى كۆرسىتەلىشىدىن قەتئىينەزەر) ھېچ كارىمىز ياكى باردى-كەلدىمىز بولماسلىقى كېرەكتۇر. يۇھاننانىڭ بۇ خەتتىكى خەۋىرىنى ئۆزلەشتۈرگەن ھەربىرى خۇدانىڭ مېھىر-مۇھەببىتىنىڭ نېمە ئىكەنلىكىنى چۈشىنىدۇ ۋە شۇنىڭ بىلەن ھەرقانداق ئۇدۇلىغا كەلگەن تەلىم-بېشارەتلەرنى پەرق ئېتەلەيدىغان بولىدۇ.


ئاخىردا شۇنى قوشۇپ ئېيتىپ ئۆتىمىزكى، يۇھاننا ئۇشبۇ خېتىدە پەۋقۇلئاددە بىر بىدئەتچىلىك، يەنى «گنوستىسىزم»غا رەددىيە بېرىدۇ.

شۇڭا ئۇنىڭ ئۈچ خېتى، بولۇپمۇ بۇ بىرىنچىسىنى ئىنجىلنىڭ جەۋھىرى دەپ قارايمىز. پاۋلۇس «كولوسسىلىكلەرگە» يازغان مەكتۇپىدىمۇ بۇ بىدئەتچىلىكنىڭ دەسلەپكى بىخلىرىنى بىر تەرەپ قىلىدۇ. بۇ بىدئەتچىلىكنىڭ مۇھىم نۇقتىلىرى تۆۋەندىكىدەك بولۇشى مۇمكىن ئىدى: ــ


(1) «ئالاھىدە بىلىم ۋە سىرلار بىزدىلا بار، مەخپىي رەسمىيەتلىرىمىزدىن ئۆتسەڭلار، سىلەرمۇ ئۇنىڭغا ئېرىشسىلەر» («كول.» 16:2-23نى كۆرۈڭ).

(2) «ئومۇمەن ئېيتقاندا «ماددىي دۇنيا رەزىل»، پەقەت «روھىي دۇنيا» ياخشىدۇر».

(3) «ماددىي دۇنيا رەزىل ياكى ئەھمىيەتسىز، شۇنىڭدەك ئىنسانلارنىڭ تېنى بۇ ماددىي دۇنياغا تەۋە بولغاچقا، ئىنسانلارنىڭ ئۆز تېنىدە قىلغان ئىشلىرىمۇ ئەھمىيەتسىزدۇر». ««روھىي دۇنيا»غا تەۋە بولساق، تېنىمىز گۇناھ قىلىۋەرسە ھېچقانداق ئاقىۋىتى بولمايدۇ».

(4) «ماددىي دۇنيا رەزىل بولغاچقا، ئەيسا مەسىھ ئەرشتىن كېلىپ بىر تەندە ماكانلىشىپ ھەقىقىي ئىنسان بولۇشى ھەرگىز مۇمكىن ئەمەس ئىدى. ئۇ پەقەت «ئىنسانىي قىياپەت»تە كەلگەن بىر روھ، خالاس؛ دېمەك، ئۇ «ئەتتە» ئەمەس».

(5) «ئىنسان بولغان ناسارەتلىك ئەيسا سۇدا چۆمۈلدۈرۈلگەن ۋاقتىدىلا خۇدانىڭ روھى ئۇنىڭ تېنىنى ئىلكىگە ئالدى؛ پەقەت شۇ چاغدىن كېيىنكى ئەيسانى «خۇدانىڭ ئوغلى» دېيىشكە بولىدۇ».

(6) «ئىنسان بولغان ناسارەتلىك ئەيسا ئۆلۈش ئالدىدا خۇدانىڭ روھى ئۇنىڭ تېنىدىن كەتتى؛ شۇڭا «خۇدانىڭ ئوغلى ئۆلدى» دېيىشكە بولمايدۇ».


گەرچە يۇھاننا خەتتە مۇشۇ ساختىلىققا تولۇق رەددىيە بەرگەن بولسىمۇ (بۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك ئايەتلەر ئۈستىدە ئىزاھاتلار ۋە «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە توختىلىمىز)، بۇ خەتنىڭ مەزمۇنى ئۇ بىدئەتچىلىككە بەرگەن رەددىيىنىڭ ئۆزىدىن كۆپ مەزمۇنلۇقتۇر. يۇھاننانىڭ بۇ خېتى خۇدانىڭ جامائىتىنىڭ ھەربىر ئەزاسىغا: (ئا) «مەندە «ھەقىقىي ھايات» بارمۇ-يوقمۇ؟» دېگەن سوئالغا توغرا جاۋاب تاپقۇزىدۇ؛ (ئە) ھەر تۈرلۈك ئالدامچىلىق ۋە ساختا تەلىملەرگە (قانداق تەرەپتىن كېلىشىدىن ۋە نېمە بولۇشىدىن قەتئىينەزەر) يۈزلىنىپ، ئۇلارنى پەرق ئېتىپ بىر تەرەپ قىلىشقا قوراللاندۇرىدۇ.


مەزمۇن: ـ


1. ھاياتلىق كالامى (1:1-4)

2. يورۇقلۇق ۋە قاراڭغۇلۇق (5:1-29:2)

3. خۇدانىڭ پەرزەنتلىرى كىم؟ (3-باب)

4. ھەقىقەت ۋە ئالدامچىلىق (1:4-6)

5. بىر-بىرىمىزگە مېھىر-مۇھەببەت كۆرسىتەيلى (7:4-21)

6. ئېتىقادنىڭ غەلىبە قىلىشى (1:5-13)

7. باشقىلارغا دۇئا قىلىش (14:5-21)



••••••••



قوشۇمچە سۆز

مۇشۇ يەردە بىز ئالاھىدە مۇھىم ياكى چۈشىنىش قىيىن دەپ قارىغان بەزى ئايەتلەر ئۈستىدە ئازراق توختىلىمىز.


(8-7:2) «ئى سۆيۈملۈكلىرىم، سىلەرگە بۇرۇن ئاڭلاپ باقمىغان يېڭى بىر ئەمرنى ئەمەس، بەلكى دەسلەپتىن تارتىپ سىلەر تاپشۇرۇۋالغان كونا ئەمرنى يېزىۋاتىمەن. ئۇشبۇ ئەمر سىلەر بۇرۇندىنلا ئاڭلاپ كېلىۋاتقان سۆز-كالامدۇر. لېكىن يەنە كېلىپ مەن سىلەرگە يېزىۋاتقىنىمنى يېڭى ئەمر دېسەكمۇ بولىدۇ؛ بۇ ئەمر مەسىھدە ھەم سىلەردىمۇ ئەمەل قىلىنماقتا، چۈنكى قاراڭغۇلۇق ئۆتۈپ كەتمەكتە، ۋە ھەقىقىي نۇر ئاللىقاچان چېچىلىشقا باشلىدى».


بۇ سىرلىق ئەمما تولىمۇ مۇھىم ئايەتنى مۇنداق چۈشىنىمىز: ــ


(1) ئەيسا مەسىھ ئەسلىدە مۇخلىسلىرىغا بىرنەچچە قېتىم: «بىر-بىرىڭلارغا مېھىر-مۇھەببەتنى كۆرسىتىڭلار» دەپ تاپىلىغانىدى («يۇھ.» 34:13، 12:15نى كۆرۈڭ). شۇڭا بۇ ئەمرنى «كونا ئەمر» دېگىلى بولىدۇ.


(2) بۇ ئەمرنى مۇخلىسلارغا تاپىلىغان ۋاقتىدا ئۇلاردا ھېچ ئەمەل قىلىنمىغانىدى. مەسىلەن، بۇنىڭغا مىسال كەلتۈرسەك، مەسىھ ئۇلارغا ئاخىرقى «كەچلىك تاماق»تا بۇ ئەمرنى تاپىلايدۇ («يۇھ.» 13-باب)؛ لېكىن ئۇلار يەنە بىر-بىرى بىلەن «ئارىمىزدا كىم ئەڭ ئۇلۇغ» دەپ تالاش-تارتىش قىلىشىدۇ («لۇقا» 24:22-27). سەۋەبى، ئۇلاردا روھىي ھايات تېخى مەۋجۇت بولمىغانىدى. پەقەت مۇقۇددەس روھ كەلگەندە ئاندىن روھىي ھايات باشلىنىدۇ.


(3) رەب ئەيسا ھەممىمىز ئۈچۈن كرېستتىكى ئۆلۈمى بىلەن غەلىبە قازانغاندىن كېيىن، مۇقەددەس روھ كېلىدۇ، شۇنداقلا ئىنسانلار ھەقىقىي روھىي ھاياتقا مۇيەسسەر بولىدۇ. شۇ چاغدا پەقەت مەسىھدىلا ئەمەس، ئۇنىڭغا روھتا باغلانغانلاردىمۇ ھەقىقىي مۇھەببەت، يەنى خۇدانىڭ ئۆزىنىڭ مۇھىببىتى پەيدا بولۇپ، «بىر-بىرىڭلارغا مېھىر-مۇھەببەت كۆرسىتىڭلار»، ھەتتا «سىلەرنى سۆيگىنىمدەك، سىلەرمۇ بىر-بىرىڭلارنى سۆيۈڭلار» دېگىنى مۇمكىن بولىدۇ. ئەمدى ھازىر ئەمرگە ئەمەل قىلىش مۇمكىنچىلىكى بولغانلىقى ئۈچۈن ئۇنى «يېڭى ئەمر» دېيىشكە بولاتتى؛ ۋە شۇنىڭدەك ھەقىقىي مېھىر-مۇھەببەتنىڭ يەر يۈزىدە بارلىققا كەلگەنلىكىدىن ئەمدى «قاراڭغۇلۇق ئۆتۈپ كەتمەكتە ۋە ھەقىقىي نۇر ئاللىقاچان چېچىلىشقا باشلىدى».


(9:3) «خۇدادىن تۇغۇلغۇچى گۇناھ سادىر قىلمايدۇ؛ خۇدانىڭ ئۇرۇقى ئۇنىڭدا ئورۇن ئالغاچقا، ئۇ گۇناھ سادىر قىلىشى مۇمكىن ئەمەس، چۈنكى ئۇ خۇدادىن تۇغۇلغاندۇر»

يۇھاننا قايسى جەھەتتىن «ئۇ گۇناھ سادىر قىلىشى مۇمكىن ئەمەس» دەيدۇ؟ ئۇ ئاللىقاچان (1:2دە) «مۇبادا بىرسى گۇناھ سادىر قىلسا، ...» دېگەن. دېمەك، ھەتتا خۇدادىن تۇغۇلغان بىرسىنىڭمۇ گۇناھ قىلىش مۇمكىنچىلىكى دەرۋەقە باردۇر. لېكىن ئۇ 6:3دە مۇنداق دەپ جاكارلايدۇ: ــ

«ئۇنىڭدا ياشاۋاتقان ھەربىر كىشى گۇناھ سادىر قىلمايدۇ؛ كىمدەكىم گۇناھ سادىر قىلسا، ئۇنى كۆرمىگەن ۋە ئۇنى تونۇمىغان بولىدۇ». خۇدادىن ھەقىقىي تۇغۇلغان بىرسىنىڭ قەتئىي گۇناھ سادىر قىلىش ئادىتى بولمايدۇ؛ ئۇنىڭغا نىسبەتەن گۇناھ «بىنورمال ئىش» بولىدۇ. ئۇنىڭ ئۈچۈن «نورماللىق» ھەققانىيلىق ۋە مېھىر-مۇھەببەت ئىچىدە ياشاشتىن ئىبارەتتۇر؛ چۈنكى «خۇدانىڭ ئۇرۇقى» بولغان مەسىھنىڭ ئۆزى ئۇنىڭدا ياشايدۇ («گال.» 20:2).

بۇ 9-ئايەت شۈبھىسىزكى، گۇناھ سادىر قىلىشنىڭ مۇمكىن ئەمەسلىكى ئەخلاق ياكى مېھىر-مۇھەببەت جەھەتتىن ئېيتىلغاندۇر. بۇنىڭغا مىسال ئالساق، سەبىي بالىسىنى قولىدىن يېتىلەپ يولدىن ئۆتۈپ كېتىۋاتقان بىر ئانا دەيلى، تۇيۇقسىز ئۇلارغا قاراپ كېلىۋاتقان بىر يۈك ماشىنىسى پەيدا بولۇپ قالىدۇ. شۇ ئانا ئۆز بالىسىنى ئاشۇ ماشىنىنىڭ ئالدىغا تاشلاپ كېتىش مۇمكىنچىلىكى بارمۇ؟ بىر تەرەپتىن، يەنى جىسمانىي تەرەپتىن، شۇنداق مۇمكىنچىلىك دەرۋەقە بار؛ لېكىن ئەخلاق جەھەتتىن ياكى ئانىلىق مۇھەببىتى جەھەتىدىن بۇنداق مۇمكىنچىلىك قەتئىي مەۋجۇت ئەمەس. ئوخشاش يولدا، خۇدانىڭ ھەمراھلىقىدا مېڭىۋاتقان، ئۇنى تونۇيدىغان بىرسى «گۇناھ سادىر قىلىشى مۇمكىن ئەمەس».



8-6:5 «ئۇ بولسا سۇ ۋە قان ئارقىلىق كەلگەن زات، يەنى ئەيسا مەسىھدۇر؛ ئۇنىڭ كېلىشى پەقەت سۇ بىلەنلا ئەمەس، بەلكى قان بىلەنمۇ ئىدى. ۋە بۇ ئىشلارغا گۇۋاھلىق بەرگۈچى بولسا روھتۇر، چۈنكى روھ ئۆزى ھەقىقەتتۇر. چۈنكى ئۇنىڭ توغرۇلۇق ئۈچ گۇۋاھلىق بەرگۈچى بار: ــ بۇلار روھ، سۇ ۋە قاندىن ئىبارەتتۇر. بۇ ئۈچىنىڭ گۇۋاھلىقى بىردۇر»


بۇ ئايەتلەرنىڭ مەزمۇنى بىرنەچچە ساختا تەلىمگە قارىتا رەددىيەدۇر. 

«كىرىش سۆز»دە دېگىنىمىزدەك بۇلار تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىدە ئالىدۇ: ــ


(1) ئومۇمەن «ماددىي دۇنيا رەزىل، پەقەت روھىي دۇنيا ياخشى».


(2) «ماددىي دۇنيا رەزىل بولغاچقا، ئەيسا مەسىھ ئەرشتىن كېلىپ بىر تەندە ماكانلىشىپ ھەقىقىي ئىنسان بولۇشى ھەرگىز مۇمكىن ئەمەس ئىدى. ئۇ پەقەت «ئىنسانىي قىياپەت»تە كەلگەن بىر روھ، خالاس؛ دېمەك، ئۇ «ئەتتە» ئەمەس».


(3) «ئىنسان بولغان ناسارەتلىك ئەيسا سۇدا چۆمۈلدۈرۈلگەندىلا خۇدانىڭ روھى ئۇنىڭ تېنىنى ئىلكىگە ئالدى؛ پەقەت شۇ چاغدىن كېيىن، ئەيسانى «خۇدانىڭ ئوغلى» دېيىشكە بولاتتى».


(4) «ئىنسان بولغان ناسارەتلىك ئەيسا ئۆلۈش ئالدىدا خۇدانىڭ روھى ئۇنىڭ تېنىدىن كەتتى؛ شۇڭا «خۇدانىڭ ئوغلى ئۆلدى» دېيىشكە بولمايدۇ».

(5) «قۇتقۇزۇلۇش-نىجات بۇ رەزىل، ماددىي دۇنيادىكى ھاياتقا باغلىق بولمىغاچقا، قۇتقۇزۇلغانلارنىڭ «جىسمانىي» ئەخلاقلىق ھاياتنى ئۆتكۈزۈشنىڭ، مېھىر-مۇھەببەت كۆرسىتىشكە كۆڭۈل بۆلۈشىنىڭ ھېچ زۆرۈرىيىتى يوق».


شۇنىڭ بىلەن ئۇلارغا رەددىيە بېرىش ئۈچۈن مۇئەللىپ قەتئىيلىك بىلەن شۇنى ئىسپاتلىماقچىكى: (1) ئەيسا مەسىھ ھەقىقىي ئىنسان بولۇپ تۇغۇلدى؛ (2) ھەقىقىي ئىنسان بولۇپ يەھيا پەيغەمبەر تەرىپىدىن سۇدا چۆمۈلدۈرۈلدى؛ (3) ھەقىقىي ئىنسان بولۇپ كرېستتە ئۆلدى. 

مانا شۇ سەۋەبتىن مۇئەللىپ يۇقىرىقى ئايەتلەردە رەببىمىزنىڭ «كېلىشى پەقەت سۇ بىلەنلا ئەمەس، بەلكى قان بىلەنمۇ ئىدى» دەپ تەكىتلەيدۇ.


بۇنىڭدىن چۈشىنىمىزكى: ــ


(ئا) رەببىمىز ئادەتتىكى، نورمال ئىنسانىي تۇغۇت بىلەن بۇ دۇنياغا كەلگەن. بارلىق ئىنسانىي تۇغۇتلارغا ئوخشاش، ئۇنىڭ تۇغۇلغىنى ئانىسىنىڭ تۇغۇت سۇلىرى بىلەنلا ئەمەس، بەلكى ئانىسىدىن ئايرىلىش قېنى (كىندىكىنى كەسكەندىكى) بىلەنمۇ ئىدى. ئەگەر بىرسى «روسۇل يۇھاننا بۇ ئىشلارغا گۇۋاھچى بولغانمۇ؟» دەپ سورىسا، ئەلۋەتتە «ئۆز كۆزى گۇۋاھچى بولمىدى» دەيمىز. لېكىن ئۇنتۇماسلىقىمىز كېرەككى، يۇھاننا رەببىمىزنىڭ ئانىسى مەريەم ئۆلگۈچە ئۇنىڭدىن خەۋەر ئالغان («يۇھ.» 26:19-27).


(ئە) رەببىمىزنىڭ «خەلقئالەم ئالدىدىكى خىزمەت»ى يەھيا پەيغەمبەر تەرىپىدىن چۆمۈلدۈرۈلۈشى بىلەن باشلانغانىدى. بۇ چاغدىمۇ ئۇ ھەم تولۇق ئىنسان ھەم تولۇق خۇدانىڭ ئوغلى ئىدى. شۇنىڭ بىلەن ئۇنىڭ كېلىشىنى «سۇ بىلەن» دېگىلى بولىدۇ. ئۇنىڭ «يەر يۈزىدىكى خىزمەت»ى ئۇنىڭ كرېستتە قان تۆكۈشى بىلەن ئاخىرلاشقان؛ شۇنىڭ بىلەن ئۇنىڭ ھازىرقى ئەرشتىكى خىزمىتىگە «كېلىشى» «سۇ بىلەنلا ئەمەس، بەلكى سۇ ۋە قان بىلەن ئىدى».


(ب) ئۇ كرېستتە ئۆلگەندىن كېيىن شۇ يەردىكى بىر ئەسكەر نەيزىنى ئېلىپ ئۇنىڭ بىقىنىغا سانجىدى. شۇ چاغدا يۇھاننا بىزگە «سۇ ۋە قان چىقتى» دەپ ئالاھىدە گۇۋاھلىق بېرىدۇ («يۇھ.» 34:19-35). بۇ ئىشنىڭ ئۆزى ئەسكەرلەرگە: «بۇ ئادەم دەرۋەقە ئۆلدى» دېگەن تولۇق ئىسپات ئىدى. تىبابەتچىلىك تەرىپىدىنمۇ بۇ ئىش ئۇنىڭ يۈرىكى يېرىلىپ كەتكەنلىكىدىن بولغان بولۇشى مۇمكىن، دەپ ئىسپاتلايدۇ.

شۇنىڭ ئۈچۈن يۇھاننا دىققىتىمىزنى بۇ ئۈچ گۇۋاھقا تارتماقچى ــ سۇ، قان ۋە مۇقەددەس روھ. ئۇلارنىڭ ھەممىسى ئەيسا مەسىھ ئانىسى مەريەمنىڭ قورسىقىغا كەلگەندىن تارتىپ ئۆلۈشىگىچە (ھەم شۇنداقلا ھازىرمۇ!) خۇدانىڭ ئوغلى بولۇپلا قالماي، تولۇق ئىنسان ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلايدۇ.



17-16:5 «بىرسى قېرىندىشىنىڭ ئۆلۈمگە مەھكۇم قىلمايدىغان بىر گۇناھ سادىر قىلغانلىقىنى كۆرسە، ئۇنىڭ ئۈچۈن دۇئا قىلسۇن؛ ۋە خۇدا ئۆلۈمگە مەھكۇم قىلمايدىغان گۇناھ سادىر قىلغانلار ئۈچۈن ئۇنىڭغا ھاياتلىق ئاتا قىلىدۇ. ئۆلۈمگە مەھكۇم گۇناھمۇ باردۇر. ئۇنىڭ توغرىسىدىن تىلىسۇن، دېمەيمەن. ھەممە ھەققانىيەتسىزلىك گۇناھتۇر؛ ۋە ئۆلۈمگە مەھكۇم قىلمايدىغان گۇناھمۇ بار»


«ئۆلۈمگە مەھكۇم بىر گۇناھ» دېگەن نېمە؟ ئومۇمەن ئېيتقاندا، ئالىملار ئارىسىدا بۇ ئىش توغرىسىدا تۆۋەندىكىدەك ئۈچ پىكىر بار (ھەممە ئالىم شۇ گۇناھ سادىر قىلغۇچى كىشىنى ئېتىقادچى دەپ قارايدۇ): ــ


(1) بۇ خىل گۇناھ گۇناھ سادىر قىلغان ئادەم (ئېتىقادچى)نى مەڭگۈلۈك ھاياتتىن مەھرۇم قىلىپ، ئۇنى «ئوت كۆلى»دىكى «مەڭگۈلۈك ئۆلۈم»گە، يەنى دوزاخقا ئېلىپ بارىدۇ. يۇھاننا قېرىنداشلارغا بۇنداق گۇناھ قىلغان كىشى ئۈچۈن دۇئا قىلماسلىقنى ئۈندىگەندىن كېيىن، ئۇنداقتا ئۇ چوقۇم رەببىمىز ئېيتقان «كەچۈرۈشكە بولمايدىغان گۇناھ»قا ئوخشاش ئىش بولۇشى كېرەك («مات.» 22:12-32).


(2) ھەممىمىزگە ئايان، خۇدا كېرەك بولغاندا ئۆزىگە خاس بولغانلارنىڭ بېشىغا «تەربىيىلىك جازاسى»نى چۈشۈرىدۇ (مەسىلەن، «ئىبر.» 4:12-14). بۇ گۇناھ گۇناھ سادىر قىلغۇچى كىشىنى «تەربىيىلىك جازا» سۈپىتىدە جىسمانىي ئۆلۈمگە ئېلىپ بارىدۇ. بۇ ئىش «مەڭگۈلۈك ئۆلۈم»دىن پۈتۈنلەي باشقىچە بىر ئىشتۇر.


(3) ئۇنداق گۇناھ سادىر قىلغۇچى كىشىنى «خۇداغا مېۋە بەرمەيدىغان ھالەت»تە باغلاپ بېكىتىدۇ. بۇ ھالەت ئۇ ئۆلگۈچە داۋاملىق بولىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇ بۇ دۇنيادىن كەتكۈچە باشقا قېرىنداشلار ئۇنىڭ غېمىنى ھېچ يېمەي، ئۇنىڭ بىلەن باردى-كەلدى قىلماسلىقى كېرەك.


بۇ ئۈچ پىكىردىن بىرىنىچىسىگە قەتئىي قوشۇلالمايمىز. ھالبۇكى، 2- ۋە 3-پىكىرنىڭ ۋەزىنلىكى بار، دەپ قارايمىز. ئەمەلىيەتتە بۇ ئىككى پىكىر بىر-بىرىگە بەك يېقىن، «مەڭگۈلۈك تەرىپىدىن ئېيتقاندا» دېگەندەك ئوخشاش ئەھۋالنى كۆرسىتىدۇ.

بۇ كۆزقارىشىمىزنىڭ سەۋەبلىرى مۇنداق: ــ


(ئا) رەببىمىز ئېيتقان «ھېچقاچان كەچۈرۈم قىلىنمايدىغان گۇناھ» بولسا خۇدانىڭ ئاۋازىنى ئەڭ ئاخىرقى رەت قىلىشتىن ئىبارەتتۇر («مات.» 31:12-32 ۋە ئۇنىڭدىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ). بۇ گۇناھنىڭ پەرىسىيلەردە بولغان ئىپادىسى ئۇلارنىڭ رەببىمىزنىڭ خۇدالىق ھوقۇقىنى رەت قىلىشى ئىدى. گەرچە ئۇ بۇ ھوقۇقىنى مۆجىزىلىرى بىلەن ۋە كارامەت تەلىمى بىلەن تەستىقلىغان بولسىمۇ، ئۇلار يەنىلا ئىشىنىشنى رەت قىلىپ، ئۇنى «شەيتاننىڭ ئەلچىسى» دەپ ھاقارەتلىدى. شۇڭا بۇ ئېتىقادچىلار تەرىپىدىن قىلىنغان گۇناھ ئەمەستۇر (بەلكى ئېتىقادسىزلار تەرىپىدىن قىلىنغاندۇر). 


(ئە) يۇھاننانىڭ دېيىشىچە، مەڭگۈلۈك ھاياتقا ئېرىشكەن، شۇنداقلا «قېرىنداش» دەپ ئاتىلىشقا لايىق بىر كىشىگە نىسبەتەن (16:5) يۇقىرىدا ئېيتقىنىمىزدەك، گۇناھنىڭ ئۆزى بىنورمال بىر ئىش، گۇناھ ئۇنىڭ ئۈچۈن ئادەت ئەمەس (4:3-10نى كۆرۈڭ). بۇنداق دېگىنىمىز «ئېتىقادچىلاردا گۇناھلار بولمايدۇ» دېگەنلىك ئەمەس (1:2نى كۆرۈڭ). لېكىن بىرسىنىڭ خۇدانىڭ ھاياتىغا ئېرىشكەندىن كېيىن ئاندىن «مەڭگۈلۈك گۇناھ» («مار.» 29:3) سادىر قىلىشىنىڭ مۇمكىنچىلىكى بار دېيىلسە، بىزنىڭچە بۇ پىكىر ئىنسانلار «قايتىدىن تۇغۇلۇش» ئارقىلىق قوبۇل قىلغان خۇدانىڭ ئۆز تەبىئىتىنى مۇتلەق ئىنكار قىلىشقا باراۋەر بولىدۇ. پۈتۈن مۇقەددەس كىتابتا ئۇنىڭغا ھېچقانداق مىسال تاپالمايمىز. بىرسى: «مەسىھگە ساتقۇنلۇق قىلغان يەھۇدا بۇنىڭغا بىر مىسالدۇر» دېسە، بىز يەھۇدانىڭ بارلىق قىلمىشلىرىدىن ئۇنىڭدا «خۇدانىڭ ھاياتى» بولغانلىقىدىن بىرمۇ ئىسپات تاپالمايمىز، دەپ جاۋاب قايتۇرىمىز.


(ب) بىراق باشقا تەرەپتىن ئېيتقاندا، مۇقەددەس كىتابتا ئېتىقادچىلارنىڭ خۇدانىڭ تەربىيىلىك جازاسى (مەڭگۈلۈك جازاسى ئەمەس)غا ئۇچراپ ئۆلگەنلىكىدىن كۆپ مىساللار باردۇر. بۇنداق جىسمانىي جازانىڭ سەۋەبلىرى گۇناھ قىلغان كىشىلەرنىڭ ئۆز ئەھۋاللىرىدىن ھالقىپ كېتىشى مۇمكىن. «روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى»دە ئانانىياس ۋە سافىرا ئۆزلىرىنى «ئىنتايىن ئىخلاسمەن كىشىلەر» دەپ كۆرسەتمەكچى بولۇپ، يالغان سۆزلىگەنلىكى خاتىرىلىنىدۇ («روس.» 1:5-11). بۇ گۇناھى تۈپەيلىدىن ئۇلار خۇدا ئالدىدا ھاياتىدىن مەھرۇم بولدى. خۇدانىڭ روھى زور قۇدرىتىنى كۆرسەتكەن شۇ كۈنلەردە بۇ ئىش بارلىق جامائەتلەرگە قاتتىق بىر ئاگاھ بولدى. كېيىنكى دەۋرلەردە باشقىلار ئوخشاشلا خۇدانىڭ جامائىتىگە يالغان سۆز قىلغان بولسىمۇ، لېكىن ئۇلار ئوخشاش تەربىيىلىك جازاغا ئۇچرىمىغان، دەپ گۇمان قىلمايمىز ــ لېكىن خۇدانىڭ روھى كۈچ-قۇدرىتىنى شۇ كۈنلەردىكىدەك ئوخشاش ئايان قىلغان بولسا، ئۇنىڭ يولىنى توسىغان ھەرقانداق كىشىنىڭ ھالىغا ۋاي!

ئانانىياس ۋە سافىرانى ئوت كۆلىگە چۈشىدۇ، دەپ قارىمايمىز. ئۇلار بەلكىم روسۇل پاۋلۇس «1كور.» 11:3-15دە تەسۋىرلەيدىغان، خۇدانىڭ ئۇلى ئۈستىگە ھېچ مۇقىم نەرسىنى قۇرمىغان كىشىلەرگە ئوخشاش بولىدۇ. بىزنىڭ شۇ ئايەتلەر توغرۇلۇق ئىزاھاتلىرىمىزنىمۇ كۆرۈڭ.


تەۋراتتىن يەنە مۇنداق بىر مىسال تاپىمىز. داۋۇت پادىشاھ بات-شېبا بىلەن زىنا قىلىشى بىلەن بات-شېبا ھامىلىدار بولۇپ قالدى. خۇدا داۋۇتقا نامىمغا ئېغىر داغ كەلتۈرگىنىڭ ئۈچۈن، ئېتىقادسىزلارنىڭ كۆز ئالدىدا ئۆز پاك-مۇقەددەسلىكىمنى ئېنىق قىلىش ئۈچۈن، بات-شېبادىن بولىدىغان بالاڭ تۇغۇلۇپ ئۆلىدۇ، دەپ خەۋەر يەتكۈزدى. داۋۇت بالا ئۈچۈن يەتتە كۈن روزا تۇتۇپ، دۇئا-تىلاۋەت قىلغان بولسىمۇ، خۇدانى بۇ قارارىدىن ياندۇرالمايتتى («زەب.» 4:51 ۋە ئۇنىڭ ئۈستىدىكى ئىزاھاتىمىزنىمۇ كۆرۈڭ). مۇشۇ يەردە ئۆلىدىغان داۋۇتنىڭ ئۆزى ئەمەس، بەلكى گۇناھ قىلمايدىغان بالىسى؛ لېكىن خۇدانىڭ مەلۇم گۇناھلارنىڭ ئۈستىدىكى ھۆكۈمىنىڭ ئۆزگەرمەسلىكى، ھەتتا دۇئا-تىلاۋەتلەرنىڭمۇ ئۆزگەرتىلمەيدىغانلىقى مۇشۇ ۋەقەدىن ئېنىق تۇرىدۇ. داۋۇت مۇمكىن بولسا، مۇشۇ بالىنى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن جەزمەن ئۆزىنى پىدا قىلىشقا رازى بولاتتى دەپ ئىشىنىمىز (كېيىن، داۋۇتنىڭ ھەتتا ئۆزىگە ئاسىي بىر ئوغلىغا بېرىدىغان مېھرىنى چۈشىنىش ئۈچۈن «2سام.» 33:18نى كۆرۈڭ).


روسۇل پاۋلۇس يەنە كورىنتتىكى جامائەتكە يازغان بىرىنچى مەكتۇپىدا «رەببىمىزنىڭ كەچلىك تامىقى»دىن ناتوغرا پوزىتسىيە بىلەن يېگەنلەرنىڭ خۇدانىڭ تەربىيە جازاسىغا ئۇچراپ، كېسەل بولۇپ ياتقانلىقى، ھەتتا ئۆلگەنلىكىنى تەسۋىرلەيدۇ. ئۇ يەنە كورىنتتا تۇرغان، ئېغىر گۇناھ سادىر قىلغان ئەمما توۋا قىلىشقا رازى بولمايدىغان مەلۇم بىر ئېتىقادچى توغرۇلۇق: ــ «شۇنداق قىلغان كىشىنىڭ ئەتلىرى ھالاك قىلىنسۇن، شۇنداق قىلىپ روھى رەب ئەيسانىڭ كۈنىدە قۇتقۇزۇلۇشى ئۈچۈن شەيتاننىڭ ئىلكىگە تاپشۇرۇلسۇن» ــ دەيدۇ («1كور.» 5:5). بۇ ئىش توغرۇلۇقمۇ شۇ خەتتىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ.


ئادەتتە ئېغىر گۇناھ سادىر قىلغان ئەمما توۋا قىلىشنى خالىمايدىغانلار ئۈچۈن خۇدا بېكىتكەن تەربىيە بولسا، جامائەت ئۇلارنى باردى-كەلدىسىدىن چىقىرىۋېتىشتىن ئىبارەت بولىدۇ (مۇشۇ توغرۇلۇق «رىم.» 17:16-18، «2كور.» 14:6-1:7، «گال.» 1:6-2، «2تېس.» 6:3-15، «1تىم.» 20:1، «تىت.» 10:3-11، «2يۇھ.» 9-11، «ۋەھ.» 20:2نى كۆرۈڭ).


لېكىن پاۋلۇس كورىنتتىكى مۇشۇ كىشىنىڭ ئەھۋالىغا قاراپ ئۇنىڭغا مۇشۇنداق تەربىيىنىڭ كەملىك قىلىدىغانلىقىنى كۆرۈپ يەتتى. پۈتكۈل يۇرت ئالدىدا رەببىمىزنىڭ گۇۋاھ-خەۋىرىنىڭ ئېتىۋارى قالمىدى؛ گۇناھ سادىر قىلغۇچى توۋا قىلىشنى ھېچ خالىمايتتى. «ئەتلىرى ھالاك قىلىنسۇن» ــ بۇ ئىبارە، بىزنىڭچە، ئادەمنىڭ ئۆلۈمىنى كۆرسىتىدۇ. ئۇ «ئۆلۈمگە مەھكۇم» بىر گۇناھ سادىر قىلغانىدى. روسۇل پاۋلۇس ئوخشاش يولدا «شەيتانغا تاپشۇرغان»لار بولسا، خۇمېنېئۇس ۋە ئىسكەندەر («1تىم.» 20:1) ۋە فىلېتۇسلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ («2تىم.» 17:2). ئۇلارنىڭ تېزدىن ئالەمدىن كېتىشى بولسا (1) باشقىلارغا زور ئاگاھ بولىدۇ، شۇنداقلا ئۇلارنى مۇنداق كىشىلەرنىڭ ئادەمنى بۇلغايدىغان تەسىرىدىن قۇتقۇزىدۇ؛ (2) ئۆزلىرىنىڭ ۋىجدانىنى تېخىمۇ كۆپ گۇناھلارنىڭ ئېغىرلاشتۈرۈشىدىن قۇتقۇزىدۇ.


شۇڭا كۆزقارىشىمىز «ئۆلۈمگە مەھكۇم گۇناھ» ئېتىقادچىنىڭ جىسمانىي ئۆلۈشىنى ئېلىپ كېلىدىغان گۇناھدۇر. خۇدا ئانانىياس ۋە سافىرانىڭ ئۈستىگە چىقارماقچى بولغان ھۆكۈمىنى ئېنىق قىلغاندىن كېيىن، روسۇل پېترۇس ئۇلار ئۈچۈن دۇئا قىلمىغانىدى. شۇنىڭغا ئوخشاش، ئېتىقادچىلار شۇنداق گۇناھ سادىر قىلغانلار ئۈچۈنمۇ دۇئا قىلىشىغا توغرا كەلمەيدۇ. ئۇنىڭ ئۈستىگە، ئۇنداق ئېغىر گۇناھ قىلغان (كورىنتتىكى ھېلىقى ئادەمگە ئوخشاش توۋا قىلىشنى خالىمايدىغان) ئېتىقادچى تۈپەيلىدىن خۇدانىڭ نامى ۋە خەۋىرىنىڭ ئېتىۋارى قالمىغان ئەھۋالدا، جامائەت ھەتتا شۇ كىشىنى «شەيتانغا تاپشۇرۇش» كېرەكمۇ، دەپ ئېغىر-بېسىقلىق بىلەن چوڭقۇر ئويلىنىشغا توغرا كېلىدۇ («1كور.» 1:6-8).