ئىنجىل 21-قىسىم 

«پېترۇس (1)»نىڭ تەپسىرى 


(«پېترۇس 1-مەكتۇپ»)

(روسۇل پېترۇس يازغان بىرىنچى مەكتۇپ)



كىرىش سۆز


روسۇل پېترۇس ئۇشبۇ خەتنى كىمگە ۋە نېمە مەقسەت بىلەن يازغان؟

خەتنىڭ بېشىدا ئۇ: «پونتۇس، گالاتىيا، كاپادوكىيا، ئاسىيا ۋە بىتىنىيە ئۆلكىلىرىدە تارقاق ياشاۋاتقان مۇساپىر بەندىلەرگە» سالام يوللايدۇ. «تارقاق ياشاۋاتقان مۇساپىرلار» («دىئاسپورا») دېگەن سۆز ئادەتتە ئاسۇرىيە ۋە كېيىنكى بابىل ئىمپېرىيەسى تەرەپلىرىدىن سۈرگۈن بولغان، ئاندىن پەلەستىنگە قايتماي تارىلىپ كەتكەن يەھۇدىي خەلقىنى كۆرسىتىدۇ. بىراق مۇشۇ يەردە بىز بۇ سۆزنى كۆچمە مەنىدە ئىشلىتىلگەن، ئۇ بارلىق ئېتىقادچىلارنى كۆرسىتىدۇ، دەپ قارايمىز. شۇنداق قارىشىمىزنىڭ سەۋەبلىرى تۆۋەندىكىدەك: ــ


(1) 14:5دە بۇ خەتتە «سىلەرگە، يەنى مەسىھدە بولغان ھەممىڭلارغا ئامانلىق-خاتىرجەملىك يار بولغاي!» دەپ يېزىلىدۇ. بۇ خەت پەقەت يەھۇدىي ئېتىقادچى جامائەتلەرگىلا يېزىلغان بولسا، بۇنداق سالام سۆزى مۇۋاپىق بولمايتتى. «پونتۇس، گالاتىيا، كاپادوكىيا، ئاسىيا ۋە بىتىنىيە» دېگەن يەرلەردە يەھۇدىي ۋە يەھۇدىي بولمىغان ئىشەنگۈچىلەرنىڭ ئايرىم-ئايرىم يىغىلىشىنىڭ ھاجىتى يوق ئىدى، چۈنكى ئىككى گۇرۇپپىنىڭ ئورتاق تىلى، يەنى ئانا تىلى گرېك تىلى ئىدى.


(2) پېترۇسنىڭ ئىككىنچى خېتىمۇ ئوخشاشلا بىر گۇرۇپپا كىشىلەرگە يېزىلغان بولۇپ (1:1) ئۇ ئۇلارغا: «بىزنىڭ خۇدايىمىز ۋە قۇتقۇزغۇچىمىز بولغان ئەيسا مەسىھنىڭ ھەققانىيلىقى ئارقىلىق بىز بىلەن ئوخشاش قىممەتلىك بىر ئېتىقادقا مۇيەسسەر قىلىنغانلارغا سالام!» دېگەن ئورتاق بىر ئىبارە بىلەن يازىدۇ.


(3) دەرۋەقە، خەتتىكى بەزى ئىبارىلەرنى يەھۇدىي ئېتىقادچىلار ياخشىراق چۈشىنەتتى (مەسىلەن، «سىلەر بولساڭلار، خۇدا تاللىغان بىر جەمەت، شاھانە بىر كاھىنلىق، پاك-مۇقەددەس بىر ئەل، شۇنداقلا ئۆزىگە ئالاھىدە خاس بولغان بىر خەلقتۇرسىلەر»، 9:2). لېكىن ئۇ ئوقۇرمەنلەرنىڭ ئۆتمۈشلىرىنى تىلغا ئالغاندا، بۇتپەرەسلىك تۇرمۇشنى ئۆتكۈزگەن يەھۇدىي ئەمەسلەرگە مۇۋاپىق سۆز قىلىدۇ، مەسىلەن: ــ

«خۇدانىڭ ئىتائەتمەن پەرزەنتلىرى سۈپىتىدە، ئىلگىرىكى غاپىللىق چاغلىرىڭلاردىكىدەك ھاۋايى-ھەۋەسلەرگە بېرىلمەڭلار» (14:1)

«(خۇدا) سىلەرنى قاراڭغۇلۇقتىن ئۆزىنىڭ تىلسىمات يورۇقلۇقىغا چاقىرغان» (9:2).

«بۇرۇن سىلەر بىر خەلق ھېسابلانمايتتىڭلار، لېكىن ھازىر خۇدانىڭ خەلقىسىلەر» (10:2). ئاساسىي جەھەتتىن بۇنداق سۆزلەر يەھۇدىي ئەمەس ئېتىقادچىلارغا مۇۋاپىق كېلەتتى.

«چۈنكى كۈنلىرىمىزنى يات ئېتىقادسىزلارنىڭ ئىرادىسىگە ئەمەل قىلىش بىلەن، يەنى ھەرتۈرلۈك بۇزۇقچىلىق-شەھۋانىيلىق، نەپس-ھەۋەسلەر، ھاراقكەشلىك، ئەيش-ئىشرەت، مەيخورلۇق ۋە يىرگىنچلىك بۇتپەرەسلىكلەر (يات ئەللىكلەر) ئىچىدە ئۆتكۈزگىنىمىز كۇپايە قىلار» (3:4) (مۇشۇ يەردە ئۇ «بىز» دەپ ئېيتقىنى بىلەن پېترۇس (پېترۇس يەھۇدىي، ئەلۋەتتە) «مەنمۇ ئۆتكەندە سىلەر يەھۇدىي ئەمەسلەرگە ئوخشاش گۇناھكار بولغانىدىم» دېگەندەك. ئۇ ئۆزى بۇتقا چوقۇنغان ئەمەس، ئەلۋەتتە («2پېت.» 15:3-16نىمۇ كۆرۈڭ).


(4) خەت سىلۋانۇس (قىسقارتىلغان ئىسمى «سىلاس») دېگەن ئادەمنىڭ قولى ئارقىلىق ئەۋەتىلگەن. سىلۋانۇس روسۇل پاۋلۇسنىڭ سەپەردىشى ھەم خىزمەتدىشى بولغانىدى ۋە ئۇ يەھۇدىي ئەمەس بولۇشى مۇمكىن (ئىسمى يەھۇدىيلارنىڭكىگە ئوخشىمايدۇ). سىلۋانۇسنىڭ ئۇشبۇ خەتنى يەتكۈزۈشكە مەسئۇل بولغانلىقى بەلكىم ئۇشبۇ خەتنى قوبۇل قىلىدىغان جامائەتلەرنىڭ ساپ يەھۇدىي قېرىناشلاردىن ئەمەسلىكىنى كۆرسىتىشى مۇمكىن.


(5) پېترۇسنىڭ بۇ بىرىنچى ۋە ئىككىنچى خەتلىرىدە روسۇل پاۋلۇس («يەھۇدىي ئەمەسلەرگە ئەۋەتىلگەن روسۇل»)نىڭ تەلىمى ئوچۇق تىلغا ئېلىنىدۇ، ھەتتا نەقىل كەلتۈرۈلىدۇ.

ئەمدى پېترۇسنىڭ ئىككى خىل قېرىنداشلار (يەھۇدىي ھەم يەھۇدىي ئەمەسلەر)نى «تارقاق مۇساپىر» دېگىنى كۆچمە مەنىدە بولسا نېمىنى كۆرسىتىدۇ؟ شۈبھىسىزكى، ئۇنىڭ كۆزدە تۇتقىنى ئۇلارنىڭ مۇشۇ دۇنيادا تارقاق مۇساپىر سۈپىتىدە بولغانلىقى، ئۆزلىرىنىڭ ھەقىقىي يۇرتى بولغان جەننەتتىن يىراق تۇرغانلىقى ئىدى.

خەت روسۇل پېترۇسنىڭ «ئاسىيا ۋە بىتىنىيە»دىكىلەر بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنى كۆرسىتىدۇ. بىر قىزىق يېرى شۇكى، روسۇللار پاۋلۇس ۋە بارناباس «كىچىك ئاسىيا»دىن ئۆتكەندە، پېترۇس تىلغا ئالغان «ئاسىيا ۋە بىتىنىيە» دېگەن جايلارغا يەتكەندە «مۇقەددەس روھ ئۇلارنىڭ ئاسىيا ئۆلكىسىدە سۆز-كالامنى جاكارلاشقا يول قويمىغان» («روس.» 6:16-7) («ئاسىيا ئۆلكىسى» ئاسىيا ۋە بىتىنىيەنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ). نېمىشقا خۇدا پاۋلۇس ۋە بارناباسقا «ئاسىيا ئۆلكىسىدە سۆز-كالامنى جاكارلاشقا» يول قويمىغان؟ ئۇ ئاللىقاچان ئۆزىنىڭ باشقا بىر خىزمەتكارى، يەنى پېترۇسنى دەل شۇ يەرگە ئەۋەتكەنمىدۇ؟!


خەتنىڭ مەقسەتلىرى


بىز رەببىمىز تىرىلگەندىن كېيىن گالىلىيە كۆلىنىڭ بويىدا پېترۇس بىلەن قانداق سۆزلەشكىنىنى ئەسلىسەك، شۇ چاغدا رەب ئۈچ قېتىم: «مېنىڭ قويلىرىمنى (دېمەك، ماڭا ئەگەشكەنلەر) بېقىپ بەرگىن» دېگەن ئەمرنى ئۇنىڭغا تاپشۇرغان. بۇ خەتتە ھەقىقىي بىر باققۇچىنىڭ خۇدانىڭ خەلقىگە بولغان ئىچىنى ئاغرىتىشلىرى، ئۇلارنى رىغبەتلەندۈرۈش ۋە ئالدامچىلىقتىن ساقلاشقا بولغان غەمخورلۇقى ئېنىق كۆرۈنىدۇ. خەتنى قوبۇل قىلغانلار تۈرلۈك قىيىنچىلىقلار ۋە زىيانكەشلەرگە ئوچرىغاچقا، دەل شۇنداق تەسەللى ۋە رىغبەتكە تولىمۇ موھتاج ئىدى.

پېترۇسنىڭ بۇ خېتىدە بىز مەسىھكە ئەگەشكۈچىلەرنىڭ بۇ دۇنيادا ــ ئازاب-ئوقۇبەت، تۆھمەتلەر، ھۆكۈمەت بىلەن بولغان ئالاقە، ئەر-ئاياللىق ۋە ئائىلىۋى مۇناسىۋەتلەر، قۇللار بىلەن خوجايىنلارنىڭ مۇناسىۋىتى، جامائەتتە قېرىنداشلارنىڭ ئۆزئارا مۇناسىۋىتىدە ئۆزىنى قانداق تۇتۇش كېرەكلىكى توغرىسىدىكى يوليورۇقلىرى گۈزەل ئاددىي تىل بىلەن ئىپادىلەنگەن. بۇلارنىڭ ھەممىسىنى: «جېنىڭلارنىڭ قۇتقۇزۇلۇشى» دېگەن بىر سۆزگە ئىخچاملىيالايمىز (9:1). بۇ ئىبارىدە مۇھىمى بىزنىڭ مەسىھدە گۇناھلىرىمىزنىڭ كەچۈرۈم قىلىنىشى، شۇنداقلا دوزاخ ئوتلىرىدىن قۇتۇلۇشىمىز كۆزدە تۇتۇلغان ئەمەس، بەلكى ئىچكى دۇنيايىمىزنىڭ تۈرلۈك سىرتقى بۇلغاشلاردىن ساپ ساقلىنىش كۆزدە تۇتۇلغان؛ شۇنداق بولغاندا، قەلبىمىز خۇدا بىلەن زىچ ئالاقىدىن مۇيەسسەر بولۇپ، ئۇنىڭ ئۈچۈن ئىش قىلىپ ۋە زېھنىمىزنى ئىشلىتىپ سۆز قىلالايدىغان بولىمىز؛ ھەربىرىمىز رەبنىڭ «مېڭىپ يۈرۈۋاتقان روھىي ئىبادەتخانا»سى (4:2-9)، ئۇنىڭ قايتىپ كېلىشىگە تەييار تۇرغۇچىسى بولىمىز («2پېت.» 14:3). پېترۇسنىڭ ئورما ھېيتىدا ئۆز يۇرتداشلىرىغا: «ئۆزۈڭلارنى بۇ بۇرمىلانغان دەۋردىن قۇتقۇزۇڭلار!» دېگەن دەۋەت سۆزلىرىنى كۆرۈڭ («روس.» 40:2).

پېترۇسنىڭ بىرىنچى ۋە ئىككىنچى خەتلىرىدە ئىنساننىڭ «جېنى» ياكى «ئىچكى دۇنياسى»نىڭ مۇھىملىقى توغرىسىدا تەكىتلەر بار (مەسىلەن، «1پېت.» 9:1، 22:1، 11:2، 25:2، 19:4 («قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ)، «2پېت.» 2:1-8، 11:3-14نى كۆرۈڭ).


مەزمۇن: ــ

1. سالام (1-باب 12-ئايەتلەر)

2. قىممەتلىك ئېتىقاد، ھەقىقىي ھايات ۋە شان-شەرەپ (1-باب 3-12-ئايەتلەر)

3. پاك-مۇقەددەسلىكتە ياشاش (1-باب 13-ئايەتتىن 2-باب 10-ئايەتكىچە)

4. ئېتىقادچىلارنىڭ مەسئۇلىيەتلىرى (2-باب 11-ئايەتتىن 4-بابقىچە)

5. جامائەتكە بولغان جېكىلەشلەر (5-باب 1-11-ئايەتلەر)

6. ئاخىرقى سالام (5-باب 12-14-ئايەتلەر).



••••••••


قوشۇمچە سۆز


جامائەت ئۇچرايدىغان زىيانكەشلىكلەر ــ خۇدانىڭ ئۇلاردا بولغان مەقسەتلىرى 

ئىنجىل، لۇقا يازغان «روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى» دېگەن قىسىمدىن كۆرەلەيمىزكى، جامائەتلەر مىلادىيە بىرىنچى ئەسىرنىڭ ئاۋۋالقى يېرىمىدا ئۇچرىغان زىيانكەشلەر ئايرىم-ئايرىم ئۈچ تەرەپتىن كەلگەن. بىرىنچىسى بولسا يەھۇدىيلارنىڭ سىناگوگلىرىدىن بولغان. بۇ زىيانكەشلىكلەر ئۇلارنىڭ: «يېڭى ئەھدە»نى خۇدا ئەسلىدە بىز يەھۇدىيلارغا ۋەدە قىلغان، ئەمدى مۇشۇ «يەھۇدىي ئەمەس مەسىھىيلەر» نېمىگە ئاساسەن «يېڭى ئەھدىدىن بەھرىمەن بولىمىز»، دېيىشكە پېتىنىدۇ؟! ئۇلار ھەتتا بىز ئىشەنمەيدىغان ھېلىقى ئەيسا مەسىھنىمۇ بىزنىڭ قۇتقۇزغۇچىمىز دەيدۇ، تېخى؟!» دېگەندەك كۆرەلمەسلىكتىن چىققان. ئىككىنچى خىل زىيانكەشلىك نۇرغۇن ئادەملەرنىڭ ئۆز سەپلىرىدىن مەسىھ تەرەپكە چىققانلىقىنى كۆرگەن ھەر تۈرلۈك بۇتپەرەس مەزھەپلەردىن بولغان (مەسىلەن، «روس.» 21:19-41). ئۈچىنچى خىل زىيانكەشلىك رىم ئىمپېرىيەسى ھۆكۈمىتى تەرپىدىن بولغان. ئاۋۋال يەھۇدىي خەلقى تۈرلۈك تۆھمەتلەر بىلەن ئېتىقادچىلارغا زىيانكەشلىك قوزغىغانىدى؛ كېيىن رىم ئىمپېراتورلىرى (قەيسەرلەر) نېرودىن تارتىپ ئۆزلىرىنى «ئىلاھ» دەپ چاقىرىشقا باشلىغاندا، رىم پۇقرالىرىنىڭ ھەممىسى «قەيسەر رەبدۇر» دەپ ئېتىراپ قىلىشقا مەجبۇرلانغان. شۇنداق قىلىشنى رەت قىلغان ئېتىقادچىلار ھەرخىل ئېغىر جازالارنى تارتاتتى. 

«روسۇللارنىڭ پائالىيەتلىرى»دىن بۇنداق زىيانكەشلىكنىڭ تولىمۇ زوراۋانلىق ئىكەنلىكى كۆرۈنىدۇ. لېكىن پېترۇس بۇ خەتتە زىيانكەشلىكنىڭ يەنە بىر ئامىلى تۆھمەت ئىكەنلىكىنىمۇ بىزگە كۆرسىتىدۇ (مەسىلەن، 21:2).

رەببىمىز ۋە ئۇنىڭ بارلىق روسۇللىرىمۇ بىزگە شۇنى ئۇقتۇرىدۇكى، بۇنداق زىيانكەشلىك ئېتىقادچىلارنىڭ ئىخلاسمەن ھاياتىنىڭ نورمال بىر قىسمى بولىدۇ: ــ

«مۇبارەك، مەن ئۈچۈن باشقىلارنىڭ ھاقارەت، زىيانكەشلىك ۋە ھەرتۈرلۈك تۆھمىتىگە ئۇچرىساڭلار؛ شاد-خۇرام بولۇپ يايراڭلار! چۈنكى ئەرشلەردە كاتتا ئىنئام سىلەر ئۈچۈن ساقلانماقتا؛ چۈنكى سىلەردىن ئىلگىرىكى پەيغەمبەرلەرگىمۇ ئۇلار مۇشۇنداق زىيانكەشلىكلەرنى قىلغان» («مات.» 11:5-12) 

«دەرۋەقە، مەسىھ ئەيسادا ئىخلاسمەن ھايات كەچۈرۈشكە ئىرادە تىكلىگەنلەرنىڭ ھەممىسى زىيانكەشلىككە ئۇچرايدۇ» («2تىم.» 12:3).

خۇدا دەرۋەقە بىزگە شۇنداق ئازاب-ئوقۇبەتلەرنى تارتىشىمىزغا يول قويغىنىنىڭ بارلىق سەۋەبلىرىنى ئايان قىلغىنى يوق؛ لېكىن پېترۇس بۇ خەتتە بىزگە بىر جۈملە ئىچىدە ئۈچ سەۋەبنى ئۇقتۇرۇپ بېرىدۇ: ــ 

«ئالتۇن ھامان يوقىلىپ كېتىدىغان نەرسە بولسىمۇ، ساپلىقى ئوت بىلەن سىنىلىدۇ. شۇنىڭغا ئوخشاش ئالتۇندىن تولىمۇ قىممەتلىك بولغان ئېتىقادىڭلار سىنىلىپ ئىسپاتلىنىدۇ. بۇنىڭ بىلەن ئۇ ئەيسا مەسىھ قايتا ئاشكارىلانغان ۋاقتىدا مەدھىيە، شان-شەرەپ ۋە ئىززەت-ھۆرمەت كەلتۈرىدۇ» (7:1).

دېمەك: ــ 

(1) ئۆز ئېتىقادىمىزنىڭ ھەقىقىي ئىكەنلىكىنى ئۆزىمىز ئىسپاتلاپ بىلىشىمىز ئۈچۈن؛

(2) بىزنىڭ ئېتىقادىمىزنىڭ تاۋلىنىشى ئۈچۈن؛ سىناقلار ئارقىلىق ئۆز كۈچىمىزگە ئەمەس، بەلكى خۇدانىڭ ئۆزىگە ھەقىقەتەن تايىنىشنى ئۆگىنىشىمىز ئۈچۈن؛

(3) مەسىھ قايتىپ كەلگەن كۈنىدە تېخىمۇ شان-شەرەپكە ئېرىشىشى ئۈچۈن؛ چۈنكى شۇ كۈنىدە روشەن كۆرۈنىدۇكى، بىزنى ئۆزىگە تايىنىپ ئۆزىگە سادىق قىلىپ ساقلىشى ئۇنىڭ مېھىر-شەپقىتى ۋە كۈچ-قۇدرىتى بىلەن ئىكەنلىكى ھەممىگە ئايان بولىدۇ.


كىشىنى قىزىقتۇرىدىغان بىرنەچچە ئايەت توغرىسىدا

بىز مۇشۇ يەردە پەقەت كىشىنى قىزىقتۇرىدىغان ياكى چۈشىنىشكە تەس بولغان بىرنەچچە ئايەتلەر ئۈستىدە توختالماقچىمىز: ــ


17-16:2 «سىلەر ئەركىن-ئازاد بولغىنىڭلار بىلەن، بۇ ئەركىنلىكىڭلارنى يامانلىق قىلىشنىڭ باھانىسى قىلىۋالماڭلار، بەلكى خۇدانىڭ قۇلى سۈپىتىدە بولۇپ، بارلىق ئىنسانلارنى ھۆرمەتلەڭلار، ئېتىقادچى قېرىنداشلىرىڭلارغا مېھىر-مۇھەببەت كۆرسىتىڭلار، خۇدادىن قورقۇڭلار، پادىشاھنى ھۆرمەتلەڭلار».

بىزدە ھېچ گۇمان يوقكى، پېترۇسنىڭ مۇشۇ سۆزلىرىگە قارىغاندا، ئۆزى خېلى بۇرۇن مەسىھ ئەيسادىن ئۇلۇغ بىر ساۋاق ئالغانلىقىنى ئەسلەۋاتىدۇ: ــ 

«ئاندىن ئۇلار كەپەر-ناھۇم شەھىرىگە كەلگىنىدە، ئىبادەتخانا بېجىنى يىغقۇچىلار پېترۇسنىڭ يېنىغا كېلىپ:

ــ ئۇستازىڭلار ئىبادەتخانا «ئىككى دراقما» بېجىنى تۆلەمدۇ؟ ــ دەپ سورىدى («مىس.» 13:30-16نى كۆرۈڭ).

ــ تۆلەيدۇ، ــ دېدى پېترۇس.

لېكىن ئۇ ئۆيگە كىرگەندە، تېخى بىر نېمە دېمەستىلا ئەيسا ئۇنىڭدىن:

ــ سىمون، سېنىڭچە بۇ دۇنيادىكى پادىشاھلار كىملەردىن باج ئالىدۇ؟ ئۆز پەرزەنتلىرىدىنمۇ، ياكى ياتلاردىنمۇ، ــ دەپ سورىدى.

پېترۇس ئۇنىڭغا:

ــ ياتلاردىن، ــ دېۋىدى، ئەيسا ئۇنىڭغا:

ــ ئۇنداقتا، پەرزەنتلەر باجدىن خالىي بولىدۇ. بىراق باج يىغقۇچىلارغا پۇتلىكاشاڭ بولماسلىقىمىز ئۈچۈن، دېڭىزغا بېرىپ قارماقنى تاشلا. تۇتقان بىرىنچى بېلىقنى ئېلىپ، ئاغزىنى ئاچساڭ، تۆت دراقمىلىق بىر تەڭگە پۇلچىقىدۇ. ئۇنى ئېلىپ مەن ۋە سەن ئىككىمىزنىڭ بېجى ئۈچۈن ئۇلارغا بەر، ــ دېدى» («مات.» 24:17-27).

خۇدانىڭ خەلقى «ئۇلۇغ پادىشاھنىڭ ئوغۇللىرى»نىڭ سۈپىتىدە بولۇپ ھەقىقەتەن ئەركىندۇر؛ خۇدادىن باشقا ھېچكىمنىڭ بىزگە بۇنى قىل، ئۇنى قىل دەيدىغان ھوقۇقى يوق. بىراق بۇ ئەركىنلىك خالىغانچە ئۆز بىلگىنىمىزنى قىلىۋېرىشىمىز ئۈچۈن ئەمەس؛ خۇدانىڭ بىزنى ئىنسان بالىلىرىدىن قورقۇش ئاسارەتلىرىدىن ۋە قۇرۇق دىنىي پائالىيەتلەردىن ئازاد قىلغانلىقى ئۇنىڭ خىزمىتىدە خۇشاللىق ۋە خاتىرجەملىك بىلەن «ئۇنىڭ قۇللىرى» سۈپىتىدە ياشىشىمىز ئۈچۈن ئىكەنلىكىنى ئەسلىشىمىزگە توغرا كېلىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇنى تونۇمىغان ۋە شۇنداقلا بۇ ئىشلارنى چۈشەنمىگەن ئادەملەر (دېمەك، ئادەملەرنىڭ كۆپىنچىسى!) ئارىسىدا تۇرۇۋاتقىنىمىزدا، ئۇلارنىڭ بىلمىگەنلىكىگە كەڭچىلىك قىلىشىمىز لازىم ۋە شۇنىڭدەك بىز دۇرۇس ياشاۋاتقانلىقىمىز بىلەن ئۇلارنى ئىگىمىزنىڭ كىم ئىكەنلىكىنى كۆرەلەيدىغان قىلىشقا ئىنتىلىشىمىز لازىم. بۇ ئىش ئۇلارنىڭ ئېتىقادقا كېلىشىگە ھەرقانداق پۇتلىكاشاڭ ياكى توسالغۇنىڭ بولماسلىقى ئۈچۈن كۈچىمىزنىڭ بارىچە ئىنتىلىشىمىزنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، ئەلۋەتتە (يۇقىرىدىكى مىسالدا، رەببىمىز «ئىبادەتخانا بېجى»نى تۆلىشى بىلەن ئۆزى شۇنداق قىلغان). بىزمۇ شۇنداق قىلغان بولساق، تېزلا ئۇلارنىڭ قۇلاقلىرىنى خۇش خەۋەرنى تىڭشاشقا ئوچۇق قىلالايتتۇق.

خۇدا جەمئىيەت ئىچىدە كىمگە مەنسەپ-ھوقۇقنى بېكىتىشكە مۇۋاپىق كۆرگەن بولسا، بىز ئۇلارغا بويسۇنىمىز. بۇنى، قورقۇشتىن ئەمەس، بەلكى خۇدا بىزگە شۇنداق ئەمر قىلغانلىقى تۈپەيلىدىن ئادا قىلىمىز. شۇڭا پېترۇس «بارلىق ئىنسانلارنى ھۆرمەتلەڭلار» ۋە «پادىشاھنى ھۆرمەتلەڭلار» دېگەن ئىككى ئەمرنىڭ ئوتتۇرىسىدا «خۇدادىن قورقۇڭلار» دەپ ئالاھىدە جېكىلەيدۇ. شۇڭا مۇبادا ئىنسانىي ھۆكۈمەتلەر ھەرقايسى ئىشتا مەلۇم بىر نۇقتىدىمۇ خۇدانىڭ ئېنىق ئەمر-پەرمانلىرىغا مۇخالىپ بىرەر يارلىقنى چۈشۈرگەن بولسا، بۇرچىمىز پېترۇسنىڭ مۇنۇ سۆزىدەك بولۇش كېرەك ــ «ئىنسانغا ئەمەس، خۇداغا ئىتائەت قىلىشىمىز كېرەك!» «روس.» 29:5).


22-18:3: نۇھنىڭ كېمىسى، ئەيسانىڭ ئۆلۈپ تىرىلىشى، چۆمۈلدۈرۈش توغرۇلۇق

بۇ ئايەتلەر بىزنى كۆپ ئىنتايىن قىممەتلىك ھەقىقەتلەر بىلەن تەمىنلەيدۇ، بىراق يەنىلا چۈشىنىشىش تەس يەرلىرىمۇ بار. بۇ ئايەتلەرگە بىر-بىرلەپ كۆڭۈل بۆلەيلى: ــ

(18) «چۈنكى مەسىھ بىزنى خۇدا بىلەن ياراشتۇرۇش ئۈچۈن، يەنى ھەققانىي بولغۇچى ھەققانىي ئەمەسلەرنى دەپ، بىرلا قېتىملىق ئازاب-ئوقۇبەت چەكتى؛ گەرچە ئۇ تەن جەھەتتە ئۆلتۈرۈلگەن بولسىمۇ، لېكىن روھتا جانلاندۇرۇلدى». 

«روھتا جانلاندۇرۇلدى» دېگەن ئىبارە ئۇنىڭ ئۆلۈمدىن تىرىلىشىنى كۆرسەتمەيدۇ، چۈنكى ئۇ «تەن جەھەتتە ئۆلتۈرۈلگەن» بىلەن سېلىشتۇرۇش يولىدا ئېيتىلىدۇ. ئەگەر پېترۇس مەسىھنىڭ ئۆلۈمدىن تىرىلىشىنى كۆرسەتمەكچى بولغان بولسا، گرېك تىلىدا باشقا بىر ئىبارە بىلەن ئىپادىلىنەتتى. ئۇشبۇ ئىبارە بولسا روھىي ھاياتنىڭ ئۆسۈشى ياكى ئېشىپ تاشقانلىقىنى بىلدۈرىدۇ ــ ئۇيغۇر تىلىدا بۇ ئۇقۇم «جانلىنىش»قا باپ كېلىدۇ.

 

(19) «شۇنىڭ بىلەن ئۇ سولاپ قويۇلغان روھلارنىڭ يېنىغا مۇشۇ روھىي ھاياتلىقى بىلەن بېرىپ، قىلغان ئەمەلىنى ئۇلارغا جاكارلىدى».

ئىزاھاتلىغىنىمىزدەك، ئەينى تېكىستتە مەسىھنىڭ نېمىنى جاكارلىغانلىقى ئېيتىلمايدۇ. روسۇل پېترۇسنىڭ بۇنداق ئىپادىلىشى «جاكارلانغان خەۋەر»نىڭ نېمە ئىكەنلىكى خەتنى ئوقۇغانلارنىڭ ھەممىسىگە بىلىنەرلىك، دېيىشكە ھاجىتى يوق دېگەنگە ئوخشايدۇ؛ چوقۇم رەبنىڭ ھازىرلا تارتقان ئازابلىرى ۋە ئۆلۈمى بىلەن مۇناسىۋىتى بار؛ شۇڭا بىز ئوقۇمەنلىرىمىز ئۈچۈن «قىلغان ئەمەلى» دېگەن سۆزلەر تەمىنلەپ قوشتۇق.

گرېك تىلىدىكى «ئۇنىڭدا» دېگەن سۆزنى «روھىي ھاياتلىقى بىلەن» دەپ تەرجىمە قىلدۇق ــ دېمەك، بۇنى «روھىي دۇنيادا»، ياكى بەلكىم «ئۆزىنىڭ روھى بىلەن» دەپ چۈشىنىمىز. بەزى شەرھچىلەر بۇ ئىبارە، مەسىھنىڭ روھى نۇھ پەيغەمبەر ئارقىلىق شۇ دەۋردىكى رەزىل ئادەملەرگە سۆزلىگەنلىكىنى تەسۋىرلەيدۇ، دەپ قارايدۇ. لېكىن كۆز-قارىشىمىز بويىچە بۇ ئىشنى يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان رەببىمىزنىڭ ئۆلۈپ-تىرىلىشى بىلەن بىۋاسىتە مۇناسىۋىتى يوق، دەپ ئويلايمىز. نېمىشقا مۇئەللىپنىڭ گەپلىرى ئەيسانىڭ ئۆلىمىدىن بىراقلا ئىككى مىڭ يىل ئىلگىرىكى بىر دەۋركە ھالقىپ كېتىدۇ؟ پېترۇس: «ئۇ بېرىپ ... جاكارلىدى... » دەيدۇ. شۈبھىسىزكى، بۇ سۆز ئۇنىڭ ئۆلۈشى ۋە تىرىلىشى ئارىلىقىدىكى ۋاقىتتا نېمە قىلغانلىقىغا مۇناسىۋەتلىكتۇر.

ئەمدى بۇ «سولاپ قويۇلغان روھلار» زادى كىم؟ ئۇ ئۇلارغا نېمىنى «جاكارلىدى» (نېمىنى جاكارلىدى ئوچۇق ئېيتىلمايدۇ)؟ بۇ سوئاللار بىزنى 20-ئايەتكە ئاپىرىدۇ: ــ


(20) «سولاپ قويۇلغان بۇ روھلار بۇرۇنقى زاماندا، يەنى نۇھ پەيغەمبەرنىڭ كۈنلىرىدە، كېمە ياسىلىۋاتقان مەزگىلدە خۇدا سەۋرچانلىق بىلەن كىشىلەرنىڭ توۋا قىلىشىنى كۈتكىنىدە، ئۇنىڭغا ئىتائەتسىزلىك قىلدى. پەقەت شۇ كېمىگە كىرگەن بىرقانچىسى، يەنى جەمئىي سەككىز جان سۇ ئارقىلىق قۇتقۇزۇلدى».

بەزىلەر بۇ روھلار نۇھ پەيغەمبەرنىڭ دەۋرىدە، قىز-ئاياللار بىلەن جىنسىي مۇناسىۋەتنى خالاپ جەننەتتىن ۋاز كەچكەن، ئاسىيلىق قىلغان پەرىشتىلەرنى كۆرسىتىدۇ، دەپ ئويلايدۇ («يار.» 1:6-6). لېكىن بۇنداق چۈشەنچە «كېمە ياسىلىۋاتقان مەزگىلدە خۇدا سەۋرچانلىق بىلەن كىشىلەرنىڭ توۋا قىلىشىنى كۈتكىنىدە» دېگەن ئىبارىگە ئانچە ماسلاشمايدۇ ــ چۈنكى بۇ پەرىشتىلەر ئاسىيلىق قىلغاندىن كېيىن ئۇلارغا قايتىش يولى (توۋا قىلىش يولى) قالمىغانىدى. شۇڭا پىكرىمىز (جەزمەن شۇنداق، دېمەيمىز) شۇكى، بۇ ئىبارە شۇ كۈنلەردىكى توپاندا قازا تاپقان كىشىلەرنىڭ روھلىرىنى كۆرسىتىدۇ. ئۇنداقتا، مەسىھ ئۇلارغا قانداق خەۋەر يەتكۈزگەن؟ ئۇنىڭ مۇھىم مەزمۇنى، شۈبھىسىزكى، ئۆزىنىڭ خۇدانىڭ ھەققانىي تەلەپلىرىنى قانائەتلەندۈرۈپ، گۇناھلارنىڭ كەچۈرۈمىنىڭ بەدىلىنى تۆلەپ، جازاسىنى ئۆز ئۈستىگە ئالغانلىقى، شۇنداقلا گۇناھ ۋە ئۆلۈم ئۈستىدىن غەلىبىگە ئېرىشكەنلىكىنى ئۆز ئىچىگە ئالغانىدى.

بۇ خەۋەر توغرۇلۇق ئىككى ئىمكانىيەت باردۇر: ــ


(1) ئۇنىڭ خەۋىرى خۇدانىڭ ئۆزلىرىگە چۈشۈرگەن توپان جازاسىنىڭ ھەقلىقىنى كۆرسەتتى. خۇدا ئۇلارنىڭ بېشىغا چۈشۈرگەن مۇشۇ توپان جازاسى تولىمۇ ئادىل، ئەلۋەتتە. شۈبھىسىزكى، ئۇلاردىن كېيىنكى دەۋردىكىلەر ئۇلارنىڭ بېشىغا چۈشكەن جازادىن، خۇدانىڭ گۇناھقا قارىتىدىغان غەزىپىنىڭ قانداق ئىكەنلىكى ھەمدە ئۇنىڭ كىشىلەرنى (نۇھ پەيغەمبەردەك) ئېتىقاد ئارقىلىق قۇتقۇزىدىغانلىقىنى چۈشىنىپ، ئىبرەت ئالغان بولسا كېرەك. شۇنىڭ بىلەن مۇشۇ كېيىنكى دەۋرلەر، يەنى ئىبراھىملارنىڭ دەۋرى ۋە مۇسا پەيغەمبەرنىڭ دەۋرىدىكىلەر كۆرگەن نۇر ئۇلارنىڭ كۆرگىنىدىن روشەنرەك بولدى، دېگىلى بولىدۇ. شۇڭا توپاندا غەرق بولغان مۇشۇ ئادەملەرنىڭ روھلىرىغا خۇدانىڭ جازالىرىنىڭ ئادالىتىنى تولۇق ئىسپاتلاش ئۈچۈن شۇنداق قىلىشقا توغرا كېلەتتى. مەسىھنىڭ جاكارلىغىنى مۇشۇ توغرۇلۇق ئىدى.


(2) يەنە بىر ئىمكانىيەت باركى، خەۋەر مۇشۇ كىشىلەرنىڭ روھلىرىغا بىرخىل توۋا قىلىش پۇرسىتىنى تەمىنلەپ بەرگەن.

مەيلى قايسى ئىمكانىيەت توغرا بولسۇن، شۇ دەۋردىكىلەر نېمىشقا شۇنداق خەۋەرنى ئالاھىدە ئاڭلاش پۇرسىتىگە ئىگە بولغان؟ كىم بىلىدۇ، بىز جاۋاب تېپىش ئۈچۈن مەسىھ قايتىپ كەلگۈچە كۈتىشىمىز كېرەكتۇ؟


 (21) «مانا بۇ «سۇغا چۆمۈلدۈرۈش»نىڭ بېشارىتى بولغان. ئەمدى چۆمۈلدۈرۈش ــ بەدەننىڭ كىردىن تازىلىنىشى ئەمەس، بەلكى ئادەمنىڭ پاك ۋىجدان بىلەن ئەيسا مەسىھنىڭ تىرىلدۈرۈلۈشى ئارقىلىق خۇدادىن تىلىگەن تەلىپى ــ بىزنى ھازىر قۇتقۇزۇۋاتىدۇ».

پېترۇس مۇشۇ يەردە نەچچە مۇھىم ئىشلارنى روشەن بايان قىلىدۇ: ــ 


(1) نۇھ ياسىغان كېمە ئېتىقادچىلارنىڭ مەسىھدە قۇتقۇزۇلۇشىغا سىمۋول، شۇنداقلا بېشارەت بولىدۇ.


(2) «سۇغا چۆمۈلدۈرۈلۈش»نىڭ ئۆزى مۇشۇ ئىشقا سىمۋول ياكى سۈرەت بولىدۇ؛ نۇھ ۋە ئائىلىسىدىكىلەرنىڭ كېمىگە كىرىپ ئۆلۈم كەلكۈنلىرىگە چۆمۈلدۈرۈلۈپ ئاندىن «يېڭى دۇنيا»غا چىققىنىدەك، ئېتىقادچىلار مەسىھدە ئۆلۈم سۈيىگە چۆمۈلدۈرۈلۈپ يېڭى بىر ھاياتقا چىقىدۇ.

پېترۇس مۇشۇ سەككىز جان «سۇ ئارقىلىق قۇتقۇزۇلدى» دەيدۇ. بۇنىڭدىن كۆرىمىزكى، پېترۇسنىڭ تەكىتلىگىنى «ئۆلۈمدىن قۇتقۇزۇلغان» ئەمەس، بەلكى «رەزىل بىر دۇنيادىن ئازاد قىلىنغان» دېگەنلىكتۇر.


(3) پېترۇس «سۇغا چۆمۈلدۈرۈلۈش... بىزنى ھازىر قۇتقۇزۇۋاتىدۇ»، دەپ يازىدۇ. مۇشۇ يەردە ئۇ ئوقۇرمەنلىرىنىڭ خۇراپىي چۈشىنىپ قالماسلىقىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ئۈچۈن روشەن ھالدا «ئادەمنى قۇتقۇزىدىغان ئىش... (چۆمۈلدۈرۈلۈشتە) «بەدەننىڭ كىردىن تازىلىنىشى ئەمەس...»» دەپ ئۇقتۇرىدۇ. دېمەك، ئادەمنى قۇتقۇزىدىغان ئىش سۇغا چۆمۈلدۈرۈلۈشتىكى سىرتقى يۇيۇنۇش ياكى مۇراسىم شەكلى ئەمەس، بەلكى ئېتىقادچىنىڭ قەلبىدە خۇدا بىلەن ئۆتكۈزىدىغان سودىسىدىن ئىبارەت، دېگەننى تەكىتلەيدۇ. نېمىشقا «سودا» دەيمىز؟ بىز ئەرزىمەس گۇناھكار ھاياتىمىزنى توۋا بىلەن خۇداغا تاپشۇرۇپ بىباھا مەڭگۈلۈك ھاياتقا تېگىشىمىز. كىم بۇنداق «سودا»نى خالىمىسۇن؟

پېترۇس مۇشۇ ئايەتتە گرېك تىلىدىكى «ئېپېروتوما» («تەلەپ») دېگەن سۆزنى ئىشلىتىدۇ. ئادەتتە مۇشۇ سۆز سوت مەھكىمىسىدە ئىشلىتىلىدىغان سۆز بولۇپ، ئۆز ھەققىنى ئىزدەيدىغان ئادەمنىڭ سوتچىغا بولغان تەلىپىنى بىلدۈرىدۇ. بۇ سۆزنى يەنە «جاۋاب، ئىنكاس» دەپ تەرجىمە قىلىشقا بولىدۇ. ئەمما پېترۇسنىڭ «ئورما ھېيتى»دا ئېيتقان سۆزلىرىگە قارىساق مۇشۇ ئايەتتە «تەلەپ» دەپ تەرجىمە قىلىشقا توغرا كېلىدۇ. شۇ كۈنى پېترۇس نۇرغۇن يەھۇدىي يۇرتداشلىرىغا سۆز قىلىپ ئۇلارغا، رەب ئەيسانىڭ ئۆلۈمىگە سىلەر مەسئۇل بولغانسىلەر دەپ جاكارلىغانىدى. ئۇلار ئىنتايىن قورقۇپ ۋە ئازابلىنىپ ئۇنىڭدىن: «ئەمدى، قېرىنداشلار، زادى نېمە قىلىشىمىز كېرەك؟» دەپ سورايدۇ. پېترۇس ئۇلارغا مۇنداق جاۋاب بېرىدۇ: ــ

«توۋا قىلىڭلار، ھەربىرىڭلار ئەيسا مەسىھنىڭ نامىدا گۇناھلىرىڭلارنىڭ كەچۈرۈم قىلىنىشى ئۈچۈن چۆمۈلدۈرۈشنى قوبۇل قىلىڭلار، ۋە شۇنداق قىلساڭلار خۇدانىڭ ئىلتىپاتى بولغان مۇقەددەس روھ سىلەرگە ئاتا قىلىنىدۇ. چۈنكى بۇ ۋەدە سىلەرگە ۋە سىلەرنىڭ بالىلىرىڭلارغا، يىراقتا تۇرۇۋاتقانلارنىڭ ھەممىسىگە، يەنى پەرۋەردىگار خۇدايىمىز ئۆزىگە چاقىرغانلارنىڭ ھەممىسىگە ئاتا قىلىنىدۇ» («روس.» 38:2-39).

دېمەك، ئىككى شەرت (توۋا قىلىڭلار، ئەيسا مەسىھنىڭ نامىدا چۆمۈلدۈرۈلۈڭلار) ئادا قىلىنغان بولسا، ئىككى نەتىجە (گۇناھلارنىڭ كەچۈرۈم قىلىنىشى، مۇقەددەس روھنىڭ ئىلتىپات قىلىنىشى) بار بولىدۇ. شۇڭا بىز «سۇغا چۆمۈلدۈرۈلۈش»نى ئەسلىدە خۇدا ئىنسانلار ئۈچۈن ئۇلارنىڭ ئۆزىدىن مۇقەددەس روھ ئارقىلىق يېڭى ھاياتنى تىلەش يولى قىلغان، دەپ ئىشىنىمىز. باشقىچە ئېيتقاندا، «سۇغا چۆمۈلدۈرۈلۈش» «پاك ۋىجداننىڭ ... خۇدادىن تىلىگەن تەلىپى» بولىدۇ. بۇنداق تەلەپ بىرسىنىڭ «دەردمەن بىر گۇناھكارمەن، خالاس، شۇنداقلا سەن خۇدانىڭ ئۆز سۆز-كالامىڭغا يۈز پىرسەنت تاينىشتىن باشقا ھېچقانداق تەلەپ قىلغۇدەك ئاساسىم يوق، ياكى ھوقۇقۇم يوقتۇر» دېگەندەك دۇئاسى بولىدۇ. بىرسىنىڭ ئۆزىنىڭ گۇناھكار ئىكەنلىكىنى تونۇپ يېتىشى بۇنداق تەلەپنىڭ بىردىنبىر كۈچلۈك ئاساسى بولىدۇ. بۇنداق كىشى «بىلىدىغان گۇناھلىرىم بويىچە توۋا قىلدىم، سېنىڭ ئەمرىڭگە ئىتائەت قىلىپ، ئەيسا مەسىھ مېنىڭ رەببىم ۋە قۇتقۇزغۇچۇم دېگەن ئېتىقادىمنى ئىپادىلەپ سۇغا چۆمۈلدۈرۈلدۈم؛ ئەمدى شەرتلىرىڭنى ئادا قىلدىم، ماڭا ۋەدە قىلغان يېڭى ھاياتنى ئاتا قىلغايسەن!» دەيدىغان بولىدۇ. مانا بۇ پېترۇس ئېيتقان، خۇدا بېكىتكەن «تەلەپ»؛ شۇ تەرەپتىن ئېيتقاندا، «سۇغا چۆمۈلدۈرۈلۈش ئادەمنى قۇتقۇزىدۇ».

بۇنداق دېگىنىمىز، ئادەم سۇغا چۆمۈلدۈرۈلۈشنى تېخى قوبۇل قىلمىغان بولسا، خۇدا ئۇنىڭغا مۇقەددەس روھىنى ھەرگىز بەرمەيدۇ، دېگىنىمىز ئەمەس. مەسىلەن، كورنىلىي ۋە پۈتۈن ئائىلىسىدىكىلەر سۇغا چۆمۈلدۈرۈلمىگەن ھالدا مۇقەددەس روھ ئۇلارغا ئاتا قىلىنغان («روس.» 10-باب). خۇدا شۇنداق مۇۋاپىق كۆرسە ھەردائىم ئۆزى قويغان شەرتلەردىن سىرت ئىش كۆرۈشكە ئەركىن بولىدۇ. لېكىن بىرسى رەبنىڭ «سۇغا چۆمۈلدۈرۈلۈڭلار» دېگەن ئەمرىنى چۈشىنىپ تۇرۇپ، ئىتائەت قىلىشنى رەت قىلغان بولسا، مۇقەددەس روھنى قوبۇل قىلغۇچى بولالمايدۇ، دەپ قارايمىز.


 (22) «(مەسىھ تىرىلىپ ئەرشكە چىقىپ، پەرىشتىلەر، بارلىق روھىي ھوقۇقدارلار ۋە كۈچلۈكلەر ئۇنىڭغا بوسۇندۇرۇلدى ۋە ئۇ خۇدانىڭ ئوڭ يېنىدا تۇرماقتا

بۇ ئايەتنى 21-ئايەت بىلەن بىرلەشتۈرۈپ ئويلىساق، كۆرۈمىزكى، ئىنسانىيەتكە خۇدانىڭ روھىنى، شۇنداقلا يېڭى ھاياتنى ئاتا قىلغۇچى بولسا، ئەرشكە كۆتۈرۈلگەن ئەيسا مەسىھنىڭ ئۆزىدۇر («يۇھ.» 26:15، 13:16-15، «لۇقا» 49:24، «روس.» 32:2-33نى كۆرۈڭ).


6:4 «شۇڭا دەل شۇ سەۋەبتىن، ئۆلگەنلەر ئەتتە ياشاۋاتقان ئىنسانلار سوراق قىلىنىدىغاندەك سوراق قىلىنىپ، خۇداغا نىسبەتەن روھتا ياشىسۇن دەپ، ئۇلارغىمۇ خۇش خەۋەر يەتكۈزۈلگەن».

بۇ ئايەتكە شەرھ بېرىش كۆپ ئالىملارنىڭ بېشىنى قايماقتۇرۇپ قويغان. 

بىرىنچىدىن، پېترۇس ئايەتتە تىلغا ئالغان «ئۆلگەنلەر» دېگەن كىم؟

بۇ توغرۇلۇق ئاز دېگەندە بەش پىكىر بولغان: ــ


(ئا) بۇ ھازىرقى ياكى ئۆتكەندە ياشىغان «روھىي ئۆلگەن»، يەنى خۇدانى تونۇمايدىغان ئادەملەرنى كۆرسىتىدۇ. 

لېكىن ئۇنداقتا نېمىشقا پېترۇس «خۇش خەۋەر ... جاكارلانغان» (پېئىل «ئۆتكەن زامان» شەكلىدە) دەيدۇ؟ ئۇ مۇشۇ سۆزنى ئېيتقان ۋاقىتتا خۇش خەۋەر جىسمانىي تەرەپتە تىرىك، لېكىن «روھىي جەھەتتە ئۆلگەن»لەرگىمۇ ئوخشاشلا جاكارلىنىۋاتقان ئەمەسمىدى؟


(ئە) ئۆتكەنكى بىر دەۋردىكى، ئېتىقاد يولىدا ئازاب تارتىپ، قۇربان بولغانلارنى كۆرسىتىدۇ. بۇ كۆزقاراشتا بولغان ئالىملار: «(ئۇلار) ئىنسانلارنىڭ ئۆلچىمى بىلەن سوراق قىلىنغان بولسىمۇ،...» (دېمەك ناھەق ئۆلۈم جازاسىغا مەھكۇم قىلىنغان بولسىمۇ...)» دەپ تەرجىمە قىلىدۇ. بۇ ئالىملارنىڭ پىكرىچە، پېترۇس بۇ ئادەملەرنى ھازىر «روھتا ياشاۋاتىدۇ» دەپ كۆرسىتىدۇ. ئەمدى (بۇ ئالىملارنىڭ پىكرىچە) پېترۇس ئۆز ئوقۇرمەنلىرىگە، مۇشۇ ئۆلگەن قېرىنداشلىرىمىزدەك زىيانكەشلىككە ھازىر ئۇچراۋاتساقمۇ، ئاخىر بېرىپ خۇدا بىزنىڭ دۇرۇس يولدا ماڭغانلىقىمىزنى ئىسپاتلايدۇ، دەپ رىغبەتلەندۈرمەكچى.

بىزنىڭچە بۇ خىل كۆزقاراشتىكىلەرنىڭ گرېك تىلىدىكى «خىنا» (مەنىسى «سەۋەب،...»، «مەقسەت،...» «ئۈچۈن») دېگەن سۆزنى چۈشىنىشىدە مەسىلە بار. بۇ سۆزنى ئىشلىتىشىدىن شۇ كۆرۈنىدۇكى، «ئۆلگەنلەرگە خۇش خەۋەر يەتكۈزۈلۈش»نىڭ مەقسىتى دەل ئۇ تىلغا ئالغان شۇ «سوراق قىلىنىش»نى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.


(ب) «ئۆلگەنلەر» ئىنجىل دەۋرىدىن ئىلگىرى ياشىغانلارنى كۆرسىتىدۇ؛ بۇ كىشىلەر ھازىر ھەممىسى ئۆلگەن، ئەلۋەتتە. ئۇنداقتا، مەنىسى مەلۇم بىرسى (مەسىھ بولسا كېرەك ــ ئۆلگەندىن كېيىن تىرىلگۈچە بولغان ئارىلىقتا) تەھتىسارادا تۇرۇۋاتقان بۇ ئۆلگەنلەرنىڭ روھلىرىنىڭ يېنىغا بېرىپ خۇش خەۋەرنى يەتكۈزگەن، دېمەكلىكتۇر.


(پ) پېترۇس مۇشۇ يەردە گرېك تىلىدا پەقەت «ئۆلگەنلەر» دەپ، «بارلىق ئۆلگەنلەر» دېمىگەچكە، مۇمكىنچىلىكى باركى، ئۇنىڭ مەنىسى پەقەت «بىرنەچچە ئۆلگەنلەر» ياكى مەلۇم بىر تۈركۈم ئۆلگەنلەرنى كۆرسىتىشى مۇمكىن. ئالايلۇق، ئۇنىڭ كۆزدە تۇتقىنى 20:3دە كۆرسىتىلگەن «نۇھ پەيغەمبەرنىڭ كۈنلىرىدە، كېمە ياسىلىۋاتقان مەزگىلدە خۇدا سەۋرچانلىق بىلەن كىشىلەرنىڭ توۋا قىلىشىنى كۈتكىنىدە، ئۇنىڭغا ئىتائەتسىزلىك قىلغان»لارنىڭ روھلىرىمىدۇ؟ ئەگەر شۇنداق بولسا، نېمىشقا خۇش خەۋەر ئالاھىتەن پەقەت شۇ تۈركۈم كىشىلەرگىلا يەتكۈزۈلگەن؟ ئۇلار مۇيەسسەر بولغان نۇر توپاندىن كېيىنكى دەۋردىكىلەر مۇيەسسەر بولغىنىدىن ئاز بولغانمۇ؟


(ت) بولمىسا، بۇ «ئۆلگەنلەر» خۇش خەۋەر تارقىتىلىشتىن تارتىپ ياشىغان، لېكىن ئۇنى ئاڭلاش پۇرسىتى بولماي ئۆلگەنلەرمۇ؟ ئۇنداق بولسا، نېمە ئۈچۈن ئۇنداق پۇرسەت ئىنجىل دەۋرىدىن ئىلگىرى ياشىغانلارغىمۇ تەمىنلەنمىگەن؟


بۇ مەسىلە توغرۇلۇق ئېسىمىزدە تۇتۇشىمىز كېرەككى، پېترۇس خۇدانىڭ زىيانكەشلىككە ئۇچرىغان مۆمىن بەندىلىرىنى رىغبەتلەندۈرمەكچى ئىدى. بۇ زىيانكەشلىكلەر ئۇلارنىڭ «ئەيش-ئىشرەتلەرگە بېرىلمىگەنلىك»ى، شۇنداقلا مەسىھنى جاكارلاشلىرى تۈپەيلىدىن بولغان بولۇپ، بەلكىم يەھۇدىي ئەمەسلەر تەرىپىدىن مازاق قىلىشلار ياكى ھاقارەتلەشلەردىن ۋە يەھۇدىي خەلقى تەرىپىدىن قوزغالغان زوراۋانلىقتىن تەركىب تاپقان بولۇشى مۇمكىن. بۇ ئايەت «چۈنكى» بىلەن باشلىنىدۇ. پېترۇس (5:4)دە مەسىھنىڭ ئىنسانلارنىڭ ھەممىسىنى («تىرىكلەر بولسۇن، ئۆلگەنلەر بولسۇن») سوراققا تارتىدىغانلىقىنى تەكىتلىگەندىن كېيىن، 6-ئايەتتە بەلكىم بۇ دەۋردىمۇ ھەممە ئادەمنىڭ خۇش خەۋەرنى ئاڭلاشقا موھتاجلىقىنى تەكىتلىمەكچى بولغان بولۇشى مۇمكىن.

بۇ ئايەت توغرۇلۇق يەنە بىر سوئال بار: ــ «ئەتتە ياشاۋاتقان ئىنسانلار سوراق قىلىنىدىغاندەك سوراق قىلىنىپ»، «خۇداغا نىسبەتەن روھتا ياشىسۇن» دېگەن ئىككى سۆز نېمىنى كۆرسىتىدۇ؟». ھېچ بولمىغاندا بىرىنچى سۆزنىڭ مەنىسى: «ئۇلار («ئۆلگەنلەر») تەندە ھازىر ياشاۋاتقان كىشىلەر سوراق قىلىنىدىغان ئۆلچەمدە سوراق قىلىنىدۇ» ــ دېمەك، ئۇلار خۇدانىڭ نىجات كالامىنى قوبۇل قىلغان ياكى قوبۇل قىلمىغىنىغا قاراپ سوراققا تارتىلىدۇ. ئەگەر مۇشۇ ئايەتتە «ئەت» ئەينى مەنىدە، يەنى ئىنساننىڭ تېنىنى كۆرسەتسە، ئۇنداقتا «روھتا ياشاش» بەلكىم خۇش خەۋەرنى قوبۇل قىلغان مۇشۇ ئۆلگەنلەرنىڭ روھلىرى «روھىي» ھاياتقا ئىگە بولىدۇ، لېكىن جىسمانىي تەرەپتىن تەندە تىرىلىشقا مۇيەسسەر بولمايدۇ.

ئېتىراپ قىلىمىزكى، ھازىرغىچە بىز يۇقىرىقى بەش چۈشەنچە (ھەتتا باشقا بىرى)دىن قايسىسىنىڭ ھەقىقەت ئىكەنلىكى توغرۇلۇق تېخى مۇقىم پىكىرگە كېلەلىگىنىمىز يوق. بىراق ئايەتتىكى سۆزلەرنىڭ ئاددىي مەنىسىگە قاراپ، پېترۇسنى خۇش خەۋەرنىڭ ئاللىقاچان جىسمانىي ئۆلگەنلەرنىڭ روھلىرىغا يەتكۈزۈلۈشى توغرۇلۇق سۆزلەۋاتىدۇ، دەيمىز. خۇدانىڭ نۇرىنى كۈتىمىز!


19:4 «شۇنىڭ ئۈچۈن، خۇدانىڭ ئىرادىسى بىلەن ئازاب-ئوقۇبەت چەككەنلەر ياخشى ئەمەللەرنى داۋام قىلىپ، جېنىنى ۋەدىسىدە تۇرىدىغان ياراتقۇچىغا ئامانەت قىلىپ تاپشۇرسۇن»

ئەمدى پېترۇسنىڭ «ۋەدىسىدە تۇرىدىغان ياراتقۇچى» دېگەن سۆزى نېمىنى كۆرسىتىدۇ؟ ياراتقۇچىمىز نېمىگە ياكى كىمگە نىسبەتەن «ۋەدىسىدە تۇرىدىغان»، «ئىشەنچلىك» ياكى «سادىق» بولىدۇ؟

ئىشىنىمىزكى، بۇ ئالاھىدە ئىبارە خۇدانىڭ بارلىق نەرسىلەرنى، بولۇپمۇ ئىنساننىڭ ئۆزىنى چوڭقۇر مەقسەت بىلەن ياراتقانلىقىنى كۆرستىدۇ. گەرچە گۇناھنىڭ دەھشەتلىك تەسىرى كائىناتقا كىرىۋالغان بولسىمۇ، بۇ مەقسەت ھېچقاچان، ھېچقانداق ئۆزگەرگىنى ياكى ئەسلىدىكى يۆنۈلۈشتىن بۇرۇلۇپ كەتكىنى يوقتۇر. خۇدا ئۆز ياراتقىنىدىن ھەرگىز يىراق تۇرۇپ پەرۋايىم پەلەك دېمەيدۇ؛ ئەكسىچە، گەرچە كائىنات گۇناھلىق ھالەتكە يىقىلغان بولسىمۇ، مېھىر-مۇھەببىتىدىن ئۇنىڭ موھتاجلىقىغا قاراپ، كېرەكلىكىنى تەمىنلەۋېرىدۇ.

تەۋراتنىڭ «يارىتىلىش» قىسمىدا، خۇدانىڭ ئالەمنى يارىتىشىدىكى ئومۇمىي ئىشلار تەسۋىرلەنگەندە، قىزىق ئىش شۇكى، ئىبرانىي تىلىدا پەقەت «خۇدا» («ئەلوھىم») دېگەن ئىسىملا تېپىلىدۇ. بىراق ئىنساننىڭ يارىتىلىشى بىلەن مۇناسىۋەتلىك تەپسىلاتلىرى تەسۋىرلەنگەندە، خۇدانىڭ ئالاھىدە ئىسمى «ياھۋەھ» بىرىنچى قېتىم پەيدا بولىدۇ. ئۇيغۇر تىلىدا بۇ ئىسىمنى ئادەتتە «پەرۋەردىگار» (پەرۋىش قىلغۇچى، پەرۋىشچى) دەپ تەرجىمە قىلىپ كەلدۇق. «مىس.» 15:3تىن بىز خۇدانىڭ بۇ ئىسمىنىڭ: ــ «مەن ئۆزۈمدۈرمەن» «مەن بار بولغۇچىدۇرمەن» دېگەن مەنىدە ئىكەنلىكىنى چۈشىنىمىز. بۇ ئىسىم، شۈبھىسىزكى، خۇدانىڭ ئۆزگەرمەس تەبىئىتىنى ئىپادىلەيدۇ. «مىس.» 15:3تە خۇدا مۇسا پەيغەمبەرگە تۆت يۈز يىل بۇرۇن ئىبراھىم، ئاندىن ئىسھاق ۋە ياقۇپ بىلەن تۈزگەن ئەھدىسى توغرۇلۇق سۆزلەيدۇ. ئىنسان بولسا بىر ھەپتە ئۆتمەيلا ئۆز ۋەدىسىنى ئۇنتۇپ كېتىشى مۇمكىن، لېكىن خۇدانىڭ ۋەدىلىرى تۆت يۈز يىلدىن كېيىنمۇ ئوخشاشلا ئىناۋەتلىكتۇر؛ ئۇ ھېچقاچان ئۇنتۇمىغان.

ئىنساننى ياراتقاندا خۇدا: ــ «ئۆز ئوبراز-سۈرىتىمىزدە، بىزگە ئوخشاش قىلىپ ئىنساننى يارىتايلى!» دېگەن نىشاننى بېكىتكەن. ئىنسان گۇناھ بىلەن يىقىلغاندا شۇ ئۇلۇغ نىشانى يوققا چىققانمۇ؟ چۈنكى ئىنسان خۇداغا ھېچ ئوخشىمىغانىدى ــ مېھرىمانلىق، مۇلايىملىق، مۇھەببەتلىك، سېخىي، دىيانەتلىك، سەمىمىي ياكى ۋاپادار بولۇپ چىقمىغانىدى. ئىنساندا بۇ پەزىلەتلەرنىڭ دەل ئەكسى كۆرۈنگەن. لېكىن خۇدا قانداق بەدەل تۆلىشىدىن قەتئىينەزەر ھەردائىم ئۆز سۆز-كالامىغا مۇتلەق سادىق بولۇپ («ۋەدىسىدە تۇرۇپ») ئەمەل قىلماي قالمايدۇ. شۇنىڭ بىلەن گەرچە بەدىلى ئۆز ئوغلى مەسىھنىڭ ھاياتى بولغان بولسىمۇ، ئۇ مەسىھنىڭ قۇربانلىقى ئارقىلىق ئىنسانلارنىڭ ئۆزىگە قايتىش يولىنى مەڭگۈگە ئاچقان.

«بارلىق ئىشلار خۇدادىندۇر؛ ئۇ بىزنى مەسىھ ئارقىلىق ئۆزىگە ئىناقلاشتۇردى، شۇنداقلا بىزگە ئىناقلاشتۇرۇش خىزمىتىنى تاپشۇردى: ــ دېمەك، خۇدا مەسىھدە ئادەملەرنىڭ ئىتائەتسىزلىكلىرىنى ئۇلارنىڭ ئەيىبى بىلەن ھېسابلاشماي، ئالەمنى ئۆزىگە ئىناقلاشتۇردى؛ شۇنىڭدەك بىزگە ئىناقلاشتۇرۇش خەۋىرىنى ئامانەت قىلىپ تاپشۇردى» («2كور.» 18:5-19). مانا «ئىشەنچلىك (ۋەدىسىدە تۇرغان) ياراتقۇچى» دېگەننىڭ ھەقىقىي مەنىسى! ئۇنىڭغا بارلىق ھەمد-مۇبارەكلەر بولغاي!