Инҗил 27-қисим
«Вәһий»ниң тәпсири
Кириш сөз
Миладийә 95-96-жиллар. Расул Юһаннаниң өмриниң ахирқи жиллири, бәлким тохсән нәччә яшқа киргән вақти болса керәк (оқурмәнләр аллиқачан униң Инҗилдики Әйсаниң тәрҗимиһали болған «Юһанна» дегән баянини вә «Юһанна язған хәтләр» дегән қисимларни оқуған болса керәк). Юһанна шунчә яшанған болсиму, йәнила зор күч билән һәр йәрдә, болупму Әфәсус шәһири вә униң әтрапидики жутларда Мәсиһни җакалимақта еди. Рим империйәсидә туруватқан җамаәтләргә нисбәтән бу заманлар зулмәтлик вә қийин еди. У вақитта Домитиян император («Қәйсәр») болуп Худаниң хәлқигә зиянкәшлик йәткүзүвататти; пүтүн империйәдә Мәсиһгә етиқат бағлиғанлар етиқади түпәйлидин зинданға ташлинип яки өлүм җазасиға мәһкүм қилинипла қалмай, бәлки римлиқларниң «сирк»лиридә рәсва қилинип, тирик һалда көйдүрүп өлтүрүлүвататти, шир-йолвас қатарлиқ житқуч һайванлар яки гладиатор-челишчиләр билән елишишқа селинип, яки башқа һәр хил әшәддий йоллар билән өлүмгә тутуп бериливататти. Император өзи һәр жили ««рәбниң күни» дәп атилидиған алаһидә бир күнни бекитип, шу күнидә барлиқ пухралирини өзи тоғрилиқ: «Қәйсәр Рәбтур!» дәп етирап қилип, исриқ селишқа мәҗбур қилатти. Мәсиһгә садиқ болғанлар әлвәттә ундақ қилмиғачқа, түрлүк рәһимсизликләргә учримақта еди.
Расул Юһанна Патмос дегән кичик аралға қамалған еди (у йәр бәлким бирхил «әмгәк лагери» болса керәк). Император пухралириниң сәҗдә қилишини қобул қилмақчи болған дәл әшу «Рәбниң күни»дә, Рәб Әйса Мәсиһ Юһаннаға көрүнүп униңға һазир алдимизда турған бу вәһийни тапшурди вә бу китап «Вәһий» дәп аталди. Тапшурулған Вәһийниң көпинчиси «бешарәтлик», йәни кәлгүсидики ишлар, болупму Мәсиһ дунияға қайтип келиштин авалқи заманлар тоғрилиқтур. Һалбуки, китапниң биринчи қисми Әйса Мәсиһ Юһанна арқилиқ «Кичик Асия» (һазирқи Түркийә)дики йәттә җамаәткә язған йәттә парчә хәттин тәркиб тапиду. Юһанна өзи бу йәттә җамаәт билән зич мунасивәттә болуп кәлгән. Юһаннаниң бу хәтләрдә, шундақла китапниң көп қисмида болған роли пәқәт аңлиғанлири вә көргәнлирини хатириләш еди, халас. Мүмкинчилиги барки, у «Вәһий»ни тапшуривалған яки язған чағда, бу йәттә җамаәт униңдин һал сораш үчүн йәттә «әлчи» (бәлким улар арисидики йетәкчи яки ақсақаллар)ни әвәткән болуши мүмкин.
Китапниң көп қисми бешарәтләр болғини билән, бәзи бешарәтләр тарихтики роһий җәһәттин муһим болған вақиәләрниму чүшәндүрүп бериду. Бу Вәһий «Рәбниң қул-хизмәткарлири» — шу вақиттики мөмин бәндилири үчүн, шундақла бизләрниму қийин күнлиримиздә риғбәтләндүрүш үчүн берилгәндур. Умумий җәһәттин китапниң мәзмунини жиғинчағлиғанда:
«Мәсиһгә ишәнгәнләр үчүн әһваллар дәсләптә барғансери бәттәрлишиду, андин Мәсиһ дунияға кәлгәндә тәсәввур қилғили болмайдиған дәриҗидә яхши болуп кетиду; Мәсиһгә ишәнмигәнләрниң ишлири бәлким вақитлиқ яхши болуши мүмкин, лекин Мәсиһ келишниң алди-кәйнидә тәсәввур қилғили болмайдиған дәриҗидә хараплишип, паҗиәлик болиду» дейишкә болиду.
Әмәлийәттә «Вәһий» пүткүл муқәддәс язмиларға толуқ маслашқан, зөрүр болған хатимидур. Ушбу китапта, Худаниң Тәвраттики барлиқ бешарәтләрдә аян қилинған яки пәқәт пуритилған мәхсәт-муддиалириниң тәнтәнилик вә шан-шәрәплик һалда толуқ әмәлгә ашурулушлири көрситилиду; Чөмүлдүргүчи Йәһия вә Мәсиһниң Өзи бешарәт қилған «Худаниң падишалиғи»ниң йәр йүзидә намайән қилиниши көрүлиду; шуниңдин кейин болған йеңи асман-зимин көрүлиду вә барлиқ гуна-рәзилликниң ахирқи тегишлик җазаға тартилишлириму көрүниду.
Пүткүл муқәддәс язмиларниң ахирқи қисми болған Инҗилниң ахирқи Вәһийидики муну ахирқи айәтләрдә биз мундақ қорқунучлуқ сөзләрни оқуймиз: —
«Мәнки бу китаптики бешарәтниң сөзлирини аңлиғанларға гувалиқ берип агаһландуримәнки: Кимдиким бу сөзләргә бир немини қошса, Худа униңға бу китапта йезилған балаю-апәтләрни қошиду. Кимдиким бу бешарәтлик китапниң сөзлиридин бирәр сөзни елип ташлиса, Худаму униңдин бу китапта йезилған һаятлиқ дәриғидин вә муқәддәс шәһәрдин болидиған несивисини елип ташлайду» (22:18-19).
Худаниң һәммини башқуридиған, барлиқ инсанларниң планлириниң үстидә туридиған планида бу сөзләр пүткүл муқәддәс язмилар (Тәврат, Зәбур, Инҗил)ниң ахирида келиду. Шуңа бу сөзләрни пәқәт Вәһий китавиға бағлиқ болупла қалмай, бәлки пүткүл Инҗил, шундақла пүткүл муқәддәс китапқа бағлиқ дәп қараймиз. Шуңа «Вәһий»ни Худаниң ахирқи мәнзил китави, йәни инсанларға назил қилинған ахирқи язма китап, дәп ишинимиз. Дәрвәқә, китапни оқуп чиққандин кейин, униңдики адәмни һәйран қалдурарлиқ мәзмунға, йәни ахирқи замандики ишлар вә Худаниң түп мәхсәт-муддиалириниң әмәлгә ашурулушлириға қарап, униңға йәнә башқа мәзмунларни қошушқиму лайиқ боларму, дәймиз.
«Вәһий»гә шәрһ бәрмәкчи болғанларниң бәзилири ушбу китапни чүшиниш интайин тәс дәп ағринған. Биз ундақ қаримаймиз. Китаптики нурғун бешарәтләр «символлуқ шәкил»дә болған. Бу символларни чүшинишниң ачқучлири асасән Тәвратта вә шуниңдәк Мәсиһниң Инҗилдики «төрт баян»ида хатириләнгән, ахирқи заманлар тоғрилиқ тәлимлиридә тепилиду. Худа Тәвратта Өз бәндилиригә аллиқачан йәткүзгән, шундақла Рәб Өзи бәргән, «төрт баян»да хатириләнгән бу қиммәтлик бешарәт-тәлимләрни истиқамәт қилип чүшинишкә вақит аҗритишни еғир көргәнләргә нисбәтән «Вәһий»ни оқуш дәрвәқә техиму баш қатуридиған иш болиду. Лекин Худа аллиқачан назил қилған бешарәтләрни чүшинишкә берилгәнләр үчүн «Вәһий»ниң өзиму өз мәнасини ечип бериду, дегән ишәшимиз бар.
Әйсаниң муну сирлиқ сөзлири буниң бир мисалдур: «Кимдә бар болса, униңға техиму көп берилиду, униңда молчилиқ болиду; амма кимдә йоқ болса, һәтта униңда бар болғанлириму униңдин мәһрум қилиниду» («Мат.» 13:12)
Шундақтиму, ишәнгәнләрдин әң сәбийлириму гәрчә китаптики тәпсилатларни анчә чүшәнмисиму, китапни оқуғинида бәхит тапиду, дәп ишинимиз (1:3). Биринчидин, Мәсиһниң вә бәндилириниң ахирқи ғәлибиси китапта ениқ ашкарилиниду; иккинчидин, оқурмәнләргә бешарәт қилинған вақиәләрдин (гәрчә тәпсилатлирини дәсләптә ениқ чүшәнмисиму) көп қиммәтлик роһий принсиплар йорутулиду вә үчинчидин, бешарәт қилинған вақиәләрдин оқурмәнләр өз заманидики бәзи хәтәрлик вәзийәтләрни байқалайду, шундақла булар тоғрилиқ агаһландурулиду.
Гәрчә қаришимизчә бешарәтләрниң көпинчиси ахирқи күнләрни көрсәтсиму, һәр дәвирдики етиқатчилар бу бешарәтләрниң тарихта «қисмән әмәлгә ашурулуш»лирини байқап келиватиду. Мошундақ «қисмән әмәлгә ашурулуш»лирини ахирқи заманлардики бешарәт қилинған вақиәрләрниң «алдин көрситилгән көләңгүси» дегили болиду. Худа буйруса «қошумчә сөз»имиздә буниңға бәзи мисалларни кәлтүримиз. Шуниңдәк оқурмәнләргә китапта йәткүзүлгән умумий уқумлар вә униңдики әҗайип қурулма тоғрилиқ тохтилимиз, шундақла бешарәтләрни йешип ечиши үчүн Тәвраттики бешарәтләрдин бәзи ачқучлар билән тәминләймиз. Бу мунасивәт билән бәзи айәтләрниң йениға шу айәтләрни айдиңлаштурувелиш үчүн Тәвраттики мунасивәтлик бешарәтләр яки тәлимләрниң орнини кичик һәрипләр билән изаһлап көрситимиз. Әлвәттә, бу изаһатлиримизни толуқ дәп кәткили болмайду. «Вәһий»ни тәтқиқ қилған бир алим: «Вәһий»ниң текстидә Тәвраттики сөзләрни очуқ нәқил кәлтүргән яки текстниң ичигә мас һалда қистурған миңдин артуқ җай бар» дәп һесаплайду.
Мәзмун: —
1. |
Муқәддимә — дәсләпки бешарәт (1-бап 1-8-айәтләр) |
2. |
Юһанна Рәб Әйса Мәсиһни көриду (1-бап 9 -20-айәтләр) |
3. |
Йәттә җамаәткә йезилған йәттә парчә хәт (2-, 3-баплар) |
4. |
Йәттә мөһүр билән печәтләнгән орам язма (4-баптин 8-бап 1-айәткичә) |
5. |
Йәттә канай (8-бап 2-айәттин 11-бапқичә) |
6. |
Аламәт болған аял, йәттә башлиқ әҗдиһа вә икки дивә (12-, 13-баплар) |
7. |
144000 садиқ қул-хизмәткар; «орма» вақти кәлди (14-бап) |
8. |
«Йәттә чинә», йәттә «ахирқи балаю-апәт» (15-16-баплар) |
9. |
Бабилниң гумран болуши (17-баптин 19:4-айәткичә) |
10. |
Сахта пәйғәмбәр, дивә вә Иблисниң тартқан җазаси; (19:5-21) |
11. |
Мәсиһниң йәр йүзидә миң жиллиқ һөкүм сүрүши (20:1-6) |
12. |
Ахирқи синақ вә ахирқи һөкүм (20:7-15) |
13. |
Йеңи асман, йеңи зимин (21:1 — 22:5) |
14. |
Хатимә (22:6-21) |
Мошу мәзмунларни башқа бир шәкилгә кәлтүрсәк, асасий қурулма пәйда болиду: —
Вәһий — мәзмун-қурулуши |
|
Муқәддимә — Юһаннаниң Рәбни көрүши |
(1) (1-бап) |
Юһаннаға «йәттә җамаәт»кә беғишланған «йәттә хәт» тапшурулиду |
(2) (2-, 3-бап) |
«Дәһшәтлик азап-оқубәт»тин кейинки вақит — әрштики бир көрүнүш |
(3) (4-, 5-бап) |
Йәттә печәттин алтә печәт ечилиду |
(4) (6-бап) |
«Ахирәт» болиду |
|
|
|
«Қистурма» вәһий —144000 вә «зор бир топ адәмләр» |
(5) (7-бап) |
Йәттинчи печәт ечилиду |
(6) (8:1) |
Йәттә канайдин алтә канай челиниду |
(7) (8:1-9:21) |
«Қистурма» Вәһий —Юһаннаниң көпрәк бешарәт бериши үчүн Йәнә бир орам язма тапшурулиду |
(8) (10-бап) |
Йерусалим, ахирқи 1260 күн, «икки гувачи» |
(9) (11-бап) |
Йәттинчи канай челиниду |
|
«Ахирәт» болиду |
|
- |
|
Кәйнигә қараш — тарих; Иблис вә Исраил; «Дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң алдинқи йерими |
(10) (12-бап) |
Дивә вә сахта пәйғәмбәр; «Дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң кейинки йерими |
(11) (13-бап) |
144000; 3 пәриштиниң хәвири; ахирқи икки орма орулуш; |
(12) (14-бап) |
«Ахирәт» болиду |
|
- |
|
«Йәттә чинә»дики йәттә балаю-апәт тонуштурулиду. |
(13) (15-бап) |
«Йәттә чинә» төкүлиду; Рәб босуғиға келип қалди; |
(14) (16-бап) |
«Ахирәт» болиду |
|
- |
|
Кәйнигә қараш — Бабил, паһишә аял |
(15) (17-, 18-бап) |
Рәбниң қайтип келишиниң тәпсилатлири; |
(16) (19-бап) |
«Ахирәт» болиду |
|
- |
|
Шәйтанниң бағлиниши; миң жиллиқ сәлтәнәт |
(17) (20-бап) |
Ахирқи синақ, ахирқи сорақ |
|
Йеңи асман, йеңи зимин |
(18) (21-22-бап) |
••••••••
Қошумчә сөз
Бу сәл узунрақ «қошумчә сөз»имиздә биз оқурмәнләрни китапни толуқрақ чүшәнчә билән өзләштүрсун дәп, униң умумий бир тезисини һәм бешарәтлиридин бәзилириниң тәпсилатлирини тәминлимәкчимиз. Кириш сөзимиздә ейтқинимиздәк, Тәвраттики вә Инҗилдики илгәрки башқа бешарәтләр оқурмәнләргә сиңгәнсери, «Вәһий»ниң сирлириму униңға шунчә ашкарилиниду.
Мәсиһниң Юһаннаға аян болуши (1-бап, 9-20)
Китапниң бешида, Мәсиһ Өзи қул-хизмәткари расул Юһаннаға көрүниду, андин Юһанна китапниң вәһийлирини қобул қилишқа тәйяр туриду. Мәсиһниң улуқлуғи Юһанна һәмдә бизгиму, йәни роһумизға шундақ чоңқур тәсир йәткүзмигән болса, һәр қандақ бешарәтни, шундақла һәр қандақ тарихниму оқуп чүшинишкә интилишлиримиз толиму пайдисиз, бекар бир иш болуп чиқиду, әлвәттә. Чүнки 19:10дә хатириләнгәндәк: «вәһий-бешарәтниң роһ-маһийити болса Әйса һәққидә гувалиқ бериштур». Демәк, һәқиқий бешарәтләрниң умумий темиси вә асасий хәвири Әйса Мәсиһниң Өзидур. Шуңа бизниң мәйли бешарәтләрни үгинишимиз, мәйли тарихни үгинишимиз болсун, униңда биринчи нишанимиз Мәсиһни техиму тонуш болмиса (мәсилән, мәхситимиз пәқәт кәлгүси ишларға қизиқишла болса, халас), у һалда у бизгә туюқ йол болупла қалмай, бәлки бизни тәкәббурлуққа вә түрлүк роһий зиянға елип бариду. Толиму әпсуски, ишәнгүчиләрдин бәзиләр «Вәһий»дики нурғун бешарәтләрниң тәпсилатлирини ениқлаш үчүн сәвдайи болуп кәткини билән толиму меһир-муһәббәтсиз болуп кәтти, билгәнлиридин тәкәббурлашти, һәтта әхлақсизлиққа аздурулди. Улар расул Павлус Худаниң мәхсити тоғрилиқ үгәткән: «У (Мәсиһ) һәр җәһәттин пүткүл мәвҗудатлар ичидә әң үстүн орунда туруши керәк» («Кол.» 1:18) дегән улуқ принсипниму унтуған.
Шуңа буларни көздә тутқан һалда, Худаниң қорқунучида болуп бешарәтләрни чүшинишкә бәзи ачқучларни, шундақла бешарәтләргә мунасивәтлик пайдилиқ яки илһам беридиған тарихий мәлуматларниму һазир оқурмәнләр алдиға қоймақчимиз. Дайим дегинимиздәк, оқурмәнләрниң өзлири ейтқанлиримизни муқәддәс язмилардин тәкшүрүп тәстиқлишини өтүнимиз. Муқәддәс язмилар һәқиқәтни ениқлап испатлаштики бирдин-бир өлчәмдур.
Китаптики бешарәтләрниң умумий тезиси
Мәлум бир тарихшунас мурәккәп бир уруш (ейтайлуқ, Иккинчи Дуния Уруши)ниң тарихини язмақчи болиду, дәйли. У оқурмәнгә ениқ уқумни билдүрүш үчүн авал урушниң муһим нуқтилирини жиғинчақлап гәвдиләндүрүп, тәртиви бойичә бапларға бөлүп йезиши мүмкин. Андин җай-җайларда болған бәзи муһим һалқилиқ җәңләрни сүрәтлиши мүмкин; униң йәнә бәлким урушқа четишлиқ бәзи муһим әлләр (Русийә, Әнглийә, Франсийә, Германийә)ни яки персонажлар (Гитлер, Черчил, Муссолини, Сталин қатарлиқлар)ни тәсвирләйдиған бапларни қошушиму мүмкин. Шүбһисизки, ахирқи ғәлибигә елип баридиған җәңләрни вә ғәлибә нәтиҗисини интайин тәпсилий тәсвирләйду. «Умумий тезис»тин башқа көп қисимлири шундақ бир тарихниң вақтиниң тәртивигә асасланған болмайду, әлвәттә.
«Вәһий»ни болса дәл шундақ услубта дәп ишинимиз. У «болған тарих» әмәс, бәлки «алдин-ала ейтилған тарих»тур. Униң «умумий тезис»и болса «йәттә печәт»тә тәминлиниду. Китапниң барлиқ башқа тәпсилатлири бу «йәттә печәт»ниң қурулмиси ичигә мас һалда кириштүрүлгән, дәп ишинимиз.
Мошу йәрдә шуни дәп өтүмизки, алимлар «Вәһий» тоғрилиқ үч хил көзқарашта болиду: —
(1) Етиқатчи җамаәтләрниң тарихини (пәқәт «ахирқи заманларнила әмәс) көрситидиған бешарәт;
(2) Асасий җәһәттин ахирқи заманларни көрситидиған бешарәт;
(3) Пәқәт Мәсиһниң вә бәндилириниң қараңғулуқ үситидин қилған ғәлибиси көрситилидиған символлуқ китап.
Бу ахирқи 3-көзқарашни Худаниң һәқиқәтлигини һақарәтлигәнлик дәп қараймиз. Китаптики нурғун ишларға «символ характерлиқ шәрһ бериш» мүмкин әмәс.
1-көзқараш бойичә, китаптики бәзи вақиәләрни җамаәтниң тарихиниң бир қисми дәп шәрһ беришму мувапиқ әмәс. Мәсилән алайлуқ, 20-бапта Мәсиһ йәр йүзидә һөкүм сүргинидә Шәйтанниң («әлләрни қайтидин аздурмаслиғи үчүн») миң жилғичә бағлиниши көрүниду. Бу иш зади қайси җәһәттин «җамаәттә әмәлгә ашурулди»? Һәр биримиз көргинимиздәк, пүткүл тарихта бүгүнгә қәдәр Шәйтан техи һеч қандақ бир мөһләттә «бағланған» әмәс; бизниң дәвримиздә у техиму күчлүк тәсири бар болидиған охшайду.
Шуңа биз китапниң көп қисмилириниң дәрвәқә «ахирқи заманлар»ни көрситидиғанлиғиға ишинимиз. Шундақтиму, бәлким «Вәһий»дики бешарәтләр тарихта бәзидә «қисмән әмәлгә ашурулған» вақиәләр болған болуши мүмкин. Мәсилән, тарихтики бәзи шәхсләрдә һәқиқәтән «дәҗҗал»ниң аламәтлири көрүлиду; алайли, дәҗҗалға охшаш роһта болған — Антиоқус Әпифанис (миладийәдин илгири 165-жили), Шарлемайин, «Бүйүк Отто», Гитлер, Сталин қатарлиқлар.
Бизниңчә, шәрһ бериштә (пәқәт «Вәһий»дә әмәс, бәлки барлиқ муқәддәс язмиларда) муһим амма аддий бир принсип мундақ: — тексттики сөз-җүмлиләрни сөзмусөз яки җүмлимуҗүмлә беваситә чүшиниш мүмкин болсила, буларни беваситә чүшиниш; тексттики сөз-җүмлиләр ениқ символлуқ мәнада ишлитилгән яки ениқ көчмә мәнада болса, буларни символлуқ мәнада яки көчмә мәнада чүшиниш.
Мәсилән, 7-бап вә 14-бапта биз «он икки қәбилиниң һәр биридин болған» «144000 нәпәр Исраил» тоғрилиқ оқуймиз. Биринчидин, биз бу рәқәмни сөзниң әйни мәнаси бойичә чүшинимиз. Чүнки муқәддәс язмиларда башқа қайси йәрдә мәлум бир рәқәм «символлуқ» мәнада көрүлгән? Шүбһисизки, бәзи рәқәмләрниң символлуқ әһмийити бардур; мәсилән «12» дегән рәқәм һаман Худаниң мукәммәл һөкүм сүрүши билән бағлиқ болиду — амма ахир берип у йәнила он икки болиду. Мәсиһниң «он икки расул»и йәнила он икки һәқиқий адәм еди. Шуниңға охсаш 144000 дегән рәқәмни әйни шу мәнада чүшинимиз. Рәқәм «12ш12»ниң иккинчи әһмийити бәлким бу кишиләрниң Худаниң мукәммәл идарә қилиши астида дайим туридиғанлиғини пуратқан болуши мүмкин.
Иккинчидин, бу кишиләрниң һәқиқәтән Исраилниң «он икки қәбилиси»дин кәлгәнлигигә ишинимиз. Улар һәқиқий Исраиллар болмиған болса, уларниң «Нафтали қәбилисидин 12000 киши, Манассәһ қәбилисидин 12000 киши, Шимеон қәбилисидин 12000 киши...» дейиши зади немини көрситиду? Бу айәттики исимларни символлуқ дәп шәрһ бәргүчиләрдин һеч бири бу исимларниң «символлуқ мәна»сидин һәтта бирму мисални тәминләп берәлмәйду. Әнди Худаниң Өз хәлқигә һәтта «алимлар»динму һеч ким чүшинәлмәйдиған символларни ишлитип, уларниң бешини қаймақтурғидәк немә мәхсити болсун?
Амма башқа җәһәттин «йәр йүзидики падишалар униң билән бузуқлуқ қилған» «нурғун сулар үстидә олтарған, чоң паһишә аял»ни (17-бап) роһий яки символлуқ җәһәттин чүшиниш керәклиги рошән; дәрвәқә бу символлуқ чүшәнчә кейинки айәтләрдә бизгә тәминлиниду.
Биз һазир китапниң һәр бир қисми үстидә азрақ тохтилимиз: —
«Йәттә җамаәт»кә йезилған йәттә хәт
Бу хәтләрниң биринчи вә әң муһим әһимийити уларниң мошу җамаәтләргә йәткүзгән аддий хәвиридә болиду. Һәр бир хәттә қаритилған җамаәттикиләргә алаһидә әһмийити болған мәлум иш тилға елиниду. Худди Рәб бүгүн Хотәндики җамаәткә хәт язған болса, охшитишлирида қашташни, Турпандики җамаәткә язған болса, үзүмләрни тилға елиш мүмкинчилиги болғанға охшаш, у шу җамаәттикиләргә хәвәрни тәкитләш үчүн уларға интайин тонуш ишларни тилға алиду. Мәсилән, У Лаодикиядикиләргә сөз қилғанда уларниң илман су мәсилисини тилға алиду. Амма барлиқ хәтләр пәқәт мунасивәтлик җамаәтләргила әмәс, бәлки һәммимизниң җамаәтләрниң артуқчилиқлиридин вә әйип йәрлиридинму савақ елишимиз үчүн «очуқ» туриду. Мәзкур хәтләрни қобул қилған шу җамаәтләрдики садиқ қериндашларниң башқа қериндашлиримизму булардин пайдилансун дәп, хәтләрни шундақла «Вәһий»ниң өзини әстайидиллиқ билән көчүрүш вәзиписини зиммисигә алғанлиғи үчүн Худаға шүкүр ейтишимизға тоғра келиду!
Хәтләрниң бешарәтлик әһмийити
Бу йәттә хәт йәнә дунияви җамаәтниң тарихидики йәттә «дәвир»гә вәкиллик қилиду, дегән көзқарашни хелә нопузлуқ дәп қараймиз. Демәк, хәтләр расул Юһанна дәвридики йәттә һәқиқий җамаәткә йезилған һәмдә хәттә тәртиви бойичә дунияви җамаәтниң, болупму ғәриптики җамаәтниң тарихини көрситидиған «бешарәтлик символ» көрситилгән (шәриқтики, йәни Оттура Асиядики вә Һиндистандики җамаәтниң тарихи башқичә болса керәк). Бу тәһлилимиз тоғра болғанда, мәлум хәттә тәсвирләнгән ишлар әмәлдә көрситилгәндин кейин, кейинки хәттики ишлар әмәлдә көрситилиши билән йоқалмайду, бәлки улар билән тәң давам қилиду. Шуңа «Әфәсустики ишлар», «Смирнадики ишлар ».... «Лаодикиядики ишлар»ниң һәммиси Рәб Әйса қайтип кәлгәндиму дунияви җамаәттә көрүлиду. Әгәр у қайтип кәлгәндә барлиқ җамаәтләрниң һали «Лаодикиядики ишлар»дикидәк болидиған болса, толиму ечинарлиқ болиду, лекин пүткүл җамаәтниң ундақ болмайдиғанлиғиға ишинимиз.
Әнди бу «бешарәтлик иш»лар мундақ дәвирләрни көрситиши мүмкин: —
(1) Әфәсустики җамаәт. «Расуллуқ дәвир»дики, йәни биринчи әсирдики җамаәткә вәкиллик қилиши мүмкин. Әфәсустики җамаәт тапшурувалған вәһийләр интайин көп еди (расул Павлус андин расул Юһанна билән зич мунасивәттә болған) (миладийә 33-100-жиллар).
(2) Смирна (Измир)дики җамаәт. Көп шәрһчиләр уларни 2- вә 3-әсирдики, көп зиянкәшликкә учриған җамаәткә вәкиллиқ қилиду, дәп қарайду. Юһаннаниң дәвридә һөкүм сүргән Домитиян императори (81-96)дин тартип Диоклитиян императори (284-305)ғичә болған дәвирләрдә җамаәтләр он қетим әшәддий зиянкәшликгә учриған («силәр он күн қийнилисиләр...») (миладийә 100-313-жиллар).
(3) Пәргамумдики җамаәт. Униңда «Балаамниң тәлими»ни үгитидиғанлар вә «Николас тәрәпдарлири» тепилиду («Николас» «хәлиқниң үстидин ғәлибә қилғучи» дегәнни билдүриду). 4-әсирдә көп җамаәтләрдә һоқуқ вә пул талишиш мәсилилири пәйда болуп, чоң бир «һоқуқ системиси» вуҗудқа келиду. Император Константин «Мән християндурмән» дәп җамаәттин пайдилинип, йетәкчиләргә һөкүмәттики мәнсәпләрни тәқсим қилиш арқилиқ өзи җамаәттики ишларни башқурушқа башлайду.
Ғәриптики җамаәтләрниң өзидиму етиқат тоғрилиқ бәзи һалқилиқ музакириләр император бекиткән шу «ақсақаллар» арисида өткүзүлгән. Шу чағда һәқиқәт тәрипидә туридиған пәқәт ақсақал Атанасиус исимлиқ бир адәмла бар еди. Бириси униңға: «Атанасиус, пүткүл дуния саңа қарши» десә, у қорқмай: «Әнди Атанасиус пүткүл дунияға қаршидур» дәп җавап бәргән (хәттә «Антипас» исимлиқ киши бар, униң исми «һәммигә қарши» дегән мәнада) (миладийә 313-606-жиллар).
(4) Тиятирадики җамаәт. «Йизәбәл» дегән сахта «аял пәйғәмбәр» җамаәттин орун алиду. 7-әсирдә «Рим папаси» пәйда болуп, аталмиш «җамаәтниң мәркизи» дәп аталған Римдики «Папа»ниң «орда»сида (йәни «Ватикан»да) һәр түрлүк бузуқлуқ, бәччивазлиқ, оғрилиқ, қатиллиқ вә күпүрлүк көрүлиду. «Папа» Мәсиһниң аниси Мәрйәмгә чоқунуш керәк дәп тәлим бериду. Тарихшунаслар бу дәвирни «зулмәт дәври» яки «ғәпләт дәври» дәп атишиду (миладийә 606-жилидин 1000-жилларғичә).
(5) Сардисдики җамаәт. «Сениң әмәллириңни вә шундақла «һаят» дегән нам-абройиңниң барлиғини билимән, лекин әмәлийәттә өлүксән». Пүткүл Явропа бойичә пәқәт бир нәччә етиқат учқунлири («Павлигийлар», «Богомилар», «Катарлар», «Албигәнсләр», «Валлонлар» «Лоллардлар» қатарлиқ һәқиқәтән «лайиқ болған» әр-аяллар тепилиду. Шу вақитларда Оттура Асиядики җамаәтләр («шәриқтики җамаәт») гувалиқтин мәһрум болуп йоқалған болуши мүмкин (миладийә 1000-1517-жиллар).
(6) Филадәлфийәдики җамаәт. «Ишик ечилған» җамаәт. 1500-жиллардин башлинип Тәврат-Инҗилниң аддий пухралар үчүн тәрҗимә қилиниш иши Хус, Луттер, Тиндал, Виклиф қатарлиқ батур кишиләр тәрипидин башланған. Бу тәрҗимиләр хуш хәвәрни қайтидин аян қилип, дуния бойичә бүгүнгә қәдәр давамлаштурулған көп «Хуш хәвәр тарқитиш һәрикәтлири»ниң башламчиси болған (миладийә 1517-1918-жиллар).
(7) Лаодикиядики җамаәт. Байлиқ, мал-мүлүк вә тәкәббурлуқ җамаәтни кор қилип өз-өзидин рази болушқа аздуриду. Һәтта бәзи «Инҗил институтлири»да номуссиз етиқатсизлиқ пәйда болиду. «Итаәтсизлик-рәзилликләрниң көпийиши түпәйлидин, нурғун кишиләрдики меһир-муһәббәт совуп кетиду» («Мат.» 24:12) (миладийә 1918-бүгүнки жиллар). «Лаодикия» дегән сөз «хәлиқниң пикирлири» дегән мәнада болиду; шүбһисизки, бүгүнки көп җамаәтләр дәрвәқә Худаниң сөз-калами билән әмәс, бәлки «хәлиқниң пикирлири» билән йол тапиду вә башқурулиду.
4-бап — Әрш ичигә қараш
Юһаннаниң әрштә биринчи көргини «тәхт» болиду. Адәм Худаниң тәхтиниң һоқуқини көрмигән болса башқа вәһийләрни қобул қилишқа лайиқ әмәс болиду.
Бизниң «кириш сөз»дә «Рәбниң күни» тоғрилиқ тохталғинимизни көрүң. Мәлум бир инсан (император) дунияни өзигә чоқундурмақчи болған дәл шундақ бир күндә Худаниң Өз күни, йәни «Пәрвәрдигарниң күни»дики вәһийләрни өз қул-хизмәткари Юһаннаға йәткүзгәнлиги шүбһисиз интайин кинайилик, һәҗвий иштур. Тәвраттики бешарәтлик қисимларда «Пәрвәрдигарниң күни» тоғрилиқ изаһатлар вә «қошумчә сөз»ләрниму көрүң.
Тәхт чөрисидики «толуқ һәсән-һүсән»гә диққәт қилиң. Нуһ пәйғәмбәргә Худаниң Өз әһдисини көрсәткән бәлгүси қилинған һәсән-һүсән һәрдайим «йерим һәсән-һүсән» болиду; амма һазир биз толуқ болғанни көримиз; Худаниң меһир-шәпқитини йәткүзидиған «йеңи әһдә»си толуқ, кәм-күтисиз әһдидур.
«Жигирмә төрт ақсақал» (4-айәт) — булар ким болиду? 24 дегән рәқәм Тәвраттики каһинлиқ түзүмидики бир тәртип билән мунасивәтлик («1Тар.» 24-, 25-бапларни көрүң). Ундақта бу ақсақаллар Тәврат дәври билән бағлиқму? Улар «Ибранийларға»дики 11-бапта көрситилгән, етиқатниң йол башламчилири болған «етиқатлиқ батурлар»му? Улар шу бапта «ақсақаллар» дейилиду (2-айәт). Улар «Мәсиһниң тирилиши билән тәң тирилгән муқәддәс бәндиләр»му? («Мат.» 27:51-53). Бәзи шәрһчиләр уларни җамаәткә вәкиллик қилиду, дәп қарайду; лекин ундақ болса расул Юһаннаму уларниң арисида болуши керәк еди! 5:8-10-айәтләрдә уларниң җамаәттин айрим турғанлиғи көрүниду.
«Һаят мәхлуқлар» тоғрилиқ болса «Әзакиял»дики «қошумчә сөз»имизни көрүң.
«Йәттә роһ» (5-айәт) Худаниң Роһиниң йәттә тәрәплигини яки йәттә вәзиписини билдүрүши мүмкин («Йәш.» 11:2ни көрүң).
5-бап — Әрштә көрүнүшниң давами
Юһанна һазир интайин шәрәплик бир сорунни көрүшкә муйәссәр болиду. Сорунда һеч қандақ гунаниң ипадиси көрүнмәйду — барлиқ җан егилири Худаға ибадәт қилмақта (13-айәт). Шуниң билән биз бу сорун бәлким «дәһшәтлик азап-оқубәт»тин кейин, «миң жиллиқ сәлтәнәт»ниң беши болуши мүмкин, дәп қараймиз («Улар (муқәддәс бәндиләр) йәр йүзидә һөкүм сүриду» (10-айәт)). Юһанна бешарәт қилған вақиәләрниң, болупму орам китапниң «йәттә печәт»ниң ечилишниң ахирқи нәтиҗисини, йәни миң жиллиқ сәлтәнәтниң бешини көриду. Худаниң униңға шундақ көрситиштики мәхсити шүбһисизки, биз һазир көрүш алдида туруватқан, печәтләргә мунасивәтлик қорқунучлуқ вақиәләрниң ахирқи ғаливийәтлик нәтиҗиси нәтиҗисини аян қилиш билән бизни хатирҗәм қилиштин ибарәт болиду.
13-айәтни көрүң: «Тәхттә Олтарғучиға вә Қозиға
Мәдһийә, һөрмәт, шан-шәрәп вә һоқуқ-қудрәт
Әбәдил-әбәткичә мәнсуп болғай!»
Ибадәттә ейтилған бу сөзләргә қариғанда хелә рошәнки, Қоза, йәни Рәб Әйса Мәсиһ Худаниң тәбиитидә болған шәхстур. «Мән Пәрвәрдигардурмән,... Мән Өзәмниң шан-шөһритимни башқа бирисигә өткүзүп бәрмәймән» («Йәш.» 48:11) дегүчи мошу йәрдә Униң шан-шөһритини башқа бириси билән ортақ қилиду; әмәлийәттә Худа «Мениң шеригим болған адәм» дегән бу зат Рәб Әйсадур («Зәк.» 13:7).
(Худаниң жүргүзгән җазалирини билдүридиған) «йәттә печәт»
Худаниң җазалирини йәр йүзигә йәткүзүш (йәттә печәтни ечиш)тин ибарәт қорқунучлуқ вәзипини ада қилғучи пәқәт Өзи гуналарниң бу қорқунучлуқ җазалирини инсанларниң бешиға чүшмисун дәп Өз үстигә алған Худаниң Қозисидур. Бу орам язмини ачидиған, униңдики дәһшәтлик җазаларни қоювәткүчи болса мулайим, күчлүк сәвир-тақәт вә чәксиз муһәббәтниң муҗәссими болған Қозиниң қолидур.
Йәнә диққәт қилсиңиз, «Йәһуда қәбилисидин болған шир» дәл «Худаниң қозиси»дур. Тәвраттики «Шир» Инҗилда «Қоза» болиду. Тәвраттики башқа һеч мөтивәрләр орам язмини ечишқа лайиқ әмәстур.
6-бап «йәттә печәт»
Толуқ ишәшимиз барки, Худаниң җазалирини йәткүзүш җәрияниниң асасий тәртип-қурулмиси орам язмидики «йәттә печәт»тин тәркиб тапиду. Бу печәтләрни Рәбниң ахирқи заманлар тоғрисидики, «Матта» 24-бап вә «Луқа» 21-бапта хатириләнгән илгәрки тәлими билән селиштурсақ төвәндики әҗайип нусхини байқаймиз. Шуниң билән «Вәһий» дегән китапни Рәб Әйсаниң расуллириға бәргән («Матта» 24-дә хатириләнгән) илгәрки тәлиминиң кеңәйтилиши дейишимизгә болиду. «Матта» 24-дә хатириләнгән тәлимләр «Вәһий»ниң ачқучидур; «Вәһий»ниң өзи Тәвраттики нурғун башқа-башқа бешарәтләр маслаштурулуп патқузулған рамкидур.
Орам язминиң һәр бир печити ечилғанда, униң йәнә бир қисми бошитилип, униңда пүтүклүк җазалар қоюветилиду.
«Вәһий» 6-баптики атлиқлар вә печәтләрниң
«Матта» 24-бап билән селиштурмиси
«Матта» 24-бап |
«Вәһий» 6-бап |
5-айәт «Сахта Мәсиһләр» |
«1-печәт» Ақ ат — «сахта Мәсиһләр» «ғәлибә қилғучи» сүпитидә зәпәр қучуш үчүн җәңгә атланди (19:11ниму көрүң). Сахта пәйғәмбәрниң мәхсити ғәлибә қилиш, зәпәр қучуш, лекин пәқәт бирисиниңла мошу һоқуқи бардур. |
6-айәт «урушлар» вә «урушларниң шәпилири» «Ахирәт техи кәлмиди» |
«2-печәт» «Қизил ат» әлләр арисидики урушлар |
7-айәт «ачарчилиқ» «йәр тәврәшләр» |
«3-печәт» «Қара ат» — ачарчилиқ (адәмниң териси қарийиду) Асаслиқ ашлиқ-йемәклик интайин қиммәт, лекин һәшәмәтлик турмушқа «керәкликләр»ни алғили болиду |
«Луқа» 11:21 «вабалар» |
«4-печәт» «татираң ат» — өлүм «вабалар» (дуниядикиләрниң төрттин бири қилич, ваба, ачарчилиқ вә житқуч һайванлар арқилиқ өлиду). |
8-айәт «Мана бу ишларниң йүз бериши худди һамилдар аялниң толғиғиниң башланғиниға охшайду» |
Атлар тохтайду «Дәһшәтлик азап-оқубәт» башлиниду |
9-14-айәтләр — зиянкәшлик «Андин кишиләр силәрни тутуп, азап-оқубәткә селип өлтүриду...» «Худаниң падишалиғи һәққидики бу хуш хәвәр пүткүл дунияға җакалиниду» |
«5-печәт» «Қурбангаһ астидки җанлар» (зиянкәшлик билән өлтүрүлгән) Худадин қисасини сорайду; лекин уларға ахирқи зиянкәшлик түгигичә күтүшүңлар керәк, дейилиду |
14-айәт «Андин заманниң ахири болиду» |
|
15-28-айәтләр «Даниял пәйғәмбәр ейтқан «вәйран қилғучи жиркиничлик номуссизлиқ» |
(Бу ишлар «печәтләр» арисида аян қилинған әмәс, бәлки «Вәһий»дә кейинрәк аян қилиниду) |
29-айәт «У азап-оқубәтлик күнләр өтүп кәткән һаман, қуяш қарийиду, ай йоруқлуқ бәрмәйду, юлтузлар асмандин төкүлүп чүшиду, асмандики күчләр ләрзигә келиду. Андин асмандин Инсаноғлиниң кәлгәнлигиниң аламити көрүлиду; йәр йүзидики пүткүл қәбилиләр жиға-зар көтиришиду. Улар Инсаноғлиниң күч-қудрәт вә улуқ шан-шәриви билән көктики булутлар үстидә келиватқанлиғини көриду» |
«6-печәт» « Қуяш бөз кийимдәк қарийиду... ай қандәк болиду юлтузлар асмандин төкүлүп чүшиду. асман йоқап кетиду Барлиқ падишалар, сәрдарлар, байлар, қуллар ташларға: — «Үстимизгә чүшүңлар! Худаниң сиймасидин вә қозиниң ғәзивидин йошуруңлар! Чүнки Уларниң ғәзиви тутқан дәһшәтлик күн кәлди» — дәйду. |
Биз төвәндә нәқил кәлтүргән айәтләрму «заманларниң ахири»ни, шундақла униң билән бағланған охшаш вақиәләрни көрситиду, дәп ишинимиз. Бу айәтләрдә, «Мат.» 24:29дики вақиәләрдә вә «Вәһий»дә 6-печәткә йәткәндә ахирқи басқучниң келиши ениқ көрситилгән: —
«Мат.» 24:31 «У пәриштилирини зор җараңлиқ бир канай садаси билән әвәтиду, улар Униң таллиғанлирини асманниң бир четидин йәнә бир четигичә, дунияниң төрт булуңидин жиғип бир йәргә җәм қилиду»
«Вәһ.» 11:15 «Андин йәттинчи пәриштә канийини чалди; әрштә жуқури авазлар аңлинип мундақ дейилди: «дунияниң падишалиғи Пәрвәрдигаримиз вә униң Мәсиһиниң падишалиғи болди, у әбәдил-әбәткичә һөкүм сүриду»
«1Кор.» 15:51-52 «Биз һәммимиз өлүмдә ухлайдиған әмәс; бәлки һәммимиз өзгәртилидиған болимиз! бир дәқиқидила... әң ахирқи канай челинғанда өзгәртилимиз; чүнки канай челинса, өлгәнләр чиримәс һаятқа тирилдүрүлиду....»
«1Тес.» 4:16 «Чүнки Рәб Өзи бир пәрман товлиши билән, баш пәриштиниң авази вә Худаниң яңратқан канай садаси ичидә асмандин чүшиду вә Мәсиһдә болған өлгәнләр авал тирилиду; андин тирик қалған бизләр улар билән биргә, Рәб билән һавада көрүшүш үчүн, булутлар арисиға елинип көтирилимиз; вә шуниң билән биз Рәб билән мәңгү биргә болимиз»
«Зәк.» 14:3-6 «..вә Пәрвәрдигар чиқип шу ят әлләр билән урушиду... Униң путлири шу күни Зәйтун теғида туриду.. силәр Йәһуда падишаси Уззияниң күнлиридә болған йәр тәврәштә қачқиниңлардәк қачисиләр... Шу күни нур тохтап қалиду..»
Шу вақитларда: —
(1) Худаниң таллиғанлири жиғилиду; канай челиниду («Вәһий»дики «йәттинчи канай» «1Кор.» 15:51дә «ахирқи канай» дәп атилиду).
(2) Худа Өз сәлтәнитидә һөкүм сүрүшкә башлайду.
(3) Инсанларниң умумий сорақ ишлири тәйярлиниду.
Алтинчи печәт әнди Рәбниң дунияға қайтип келишигә мунасивәтлик ишларни көрситиду. Йәттинчи печәт болса (8:1) асманда йерим саатлик сүкүтни көрситиду — буни сорақ алдидики иш дәп қараймиз. Йәр йүзи шу чағда көрүнмәйду. Бирақ 8-бапта хатириләнгән сорундики ишлар «йәттинчи печәт»тин кейин әмәс, бәлким йәттинчи печәттики ишлардин илгири болиду («..вә мән қарисам, мана....»). Инҗиқлиқ билән қарисақ, сорун алтинчи печәттин илгәрки мәзгилдә (бәлким илгәрки үч йерим жилда) болиду. У 5- вә 6-печәт арилиғидики вақитни, шундақла 6-печәттики бәзи ишларни өз ичигә алиду.
Әгәр биринчи төрт печәт вә Рәббимизниң «Матта» 24-баптики төрт вақиә («сахта пәйғәмбәрләр вә сахта Мәсиһләр», «урушлар» «ачарчилиқлар вә йәр тәврәшләр» вә «вабалар») тоғрилиқ баяни дәрвәқә охшаш ишларни көрсәткән болса, («Бу ишлар туғутниң бешидики толғақ азаплири, халас») әнди бу җазалар йәр йүзидә аллиқачан башланған һәм һазир уларни көрмәктимиз. Дәрвәқә өз дәвримиздә бу ишларниң еғирлишиш вә тезлишиш вәзийити көрүнмәктә; сахта пәйғәмбәрләр, өзини Мәсиһ дәвалғучиларниң сани, дуния бойичә болған урушларниң сани, ачарчилиқ вә (заманивий тибапәтчиликниң тәрәққияти болғини билән) вабалардин өлидиғанларниң саниниң йеқинқи йүз жилда илгәрки барлиқ тарихта хатириләнгән санлардин көптур. Йеқинқи йүз жилда болған йәр тәврәшләр илгиридә хатириләнгән һәммә йәр тәврәшләрдин көп болған. Шуңа һазир пүтүн дуниядики етиқатчиларға чүшидиған интайин зор зиянкәшлик вақти алдида туримиз: «Кишиләр силәрни тутуп, азап-оқубәткә селип өлтүриду, мениң намим вәҗидин пүткүл әлләр силәрдин нәпрәтлиниду». Лекин шуниң билән тәң: «Барлиқ әлләргә агаһ-гувалиқ болсун үчүн, Худаниң падишалиғи һәққидики бу хуш хәвәр пүткүл дунияға җакалиниду» («Мат.» 24:9, 14)..
7-бап — Кәйнигә қараш — «дәһшәтлик азап-оқубәт»тин чиққан мевә (һосул)
Авал Юһанна Исраилниң он икки қәбилисидин болған «144000» кишини көриду. Улар Худа тәрипидин алаһидә талланған вә алаһидә қоғдилидиғанлардин болса керәк. Улар Худаниң алаһидә илтипатиға еришкән вә «тунҗа һосулниң мевиси» дәп аталғачқа (14:1-5), биз уларни дәсләптики җамаәттикиләрни көрситиду, дейишкә майилмиз. Чүнки әслидә өзлирини Худаниң мәхсәт-муддиалириға шәртсиз беғишлиғанлиғи үчүн, биз бүгүнки күндиму Худаниң сөз-каламини аңлашқа несип болдуққу? Һалбуки, бәзи алимлар улар йәттә жиллиқ «дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң қорқунучлуқ вақитлирида хуш хәвәрни әлләргә йәткүзгүчи алаһидә бир гуруппа болиду, дәп қарайду. Ундақ болса, немишкә улар «тунҗа һосулниң мевиси» дәп атилиду? Төвәндә мүмкинчилиги болған бир җавапни тилға алимиз, лекин бизниң пикримиз йәнила жуқуридикидәк болиду.
У иштин кейин Юһанна мундақ бир сорунни көриду: «Һәр әл, һәр қәбилә, һәр милләттин болған, һәр тилларда сөзлишидиған сан-санақсиз зор бир топ халайиқ тәхтниң вә қозиниң алдида туратти; уларниң һәммисигә ақ тон кийдүрүлгән ....». У уларниң салаһийитини сориғанда: «Булар дәһшәтлик азап-оқубәтни бешидин өткүзүп кәлгәнләрдур. Улар тонлирини қозиниң қенида жуюп, аппақ қилған» җававән ейтилиду.
«Дәһшәтлик азап-оқубәт» пәқәт «ахирқи йәттә жил»лиқ болса немишкә Юһаннаға («дәһшәтлик азап-оқубәттин чиққан») бу бир топ кишиләрла көрситилиду? Уларниң алдида етиқат қилғучилар йоқмиди? Ойлиримизчә, бу зор бир топ кишиләрниң көрситилишиниң сәвәви, хуш хәвәрниң дәһшәтлик қийинчилиққа йүзлиниши билән шуларда, йәни шу «мол һосул»да ахирқи әң чоң нәтиҗиси вә ғәлибиси аян қилиниду. Мухлисларниң сан-санақсиз көп болуши илгәрки дәвирләрдики мөмин бәндиләрни (шундақла бизләрниму) хуш хәвәрниң хизмитидә чиң турушқа риғбәтләндүриду. Гәрчә «уруқ чечиш»қа йәр қаттиқ вә һава соғ болсиму, ахирқи һосул «сан-санақсиз» болиду. Бу кишиләрниң еғир азап тартқанлиғи «Худа уларниң көзлиридики һәр тамчә яшни сүртиду» дегән иштин көрүниду. «Булар дәһшәтлик азап-оқубәтни бешидин өткүзүп кәлгәнләр» дегән җүмлидинму көрүнидуки, улардин көп қисми у вақитта Худаниң йолида өлтүрүлгән. Мошу сорунда улар «тирилгән йеңи тәнлири»дә болуп, «тәхтниң алдида туриду» — шуңа биз мошу сорунни «дәһшәтлик азап-оқубәт»тин кейин болиду, шу мәзгилниң бир нәтиҗиси (Худа алдидики әң муһим нәтиҗә)ни көрситиду, дәп қараймиз.
«Дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң бу иккинчи йерими зор зиянкәшлик вә етиқатчилар қурбан болған мәзгил екәнлиги төвәндики сәвәпләрдин көрүниду, йәни: —
(1) |
Жуқиридики 6:11-айәттики сөзләрниң мәнасидин; |
(2) |
Рәббимизниң «Мат.» 24:9-13дә хатириләнгән, шу чағдики зиянкәшликниң илгири көрүлүп бақмиған дәриҗидә болғанлиғи тоғрилиқ сөзлиридин; |
(3) |
«Вәһий»дә кейин көрүнгән дивиниң инсанларға өз бәлгүсини қобул қилишқа ишләткән бесимидин (адәмләр қобул қилмиса барлиқ инсаний һоқуқлиридин мәһрум болиду); |
(4) |
12:27дә, «Әҗдиһа»ниң Исраилдики «қалди»ға тегәлмәйдиғанлиғини байқиғандин кейинки ғәзивиниң нәтиҗисидин; |
(5) |
«Дан.» 7:21-22дә вә кейинки айәтләрдә хатириләнгән, «Дәҗҗал» тоғрилиқ вәһийләрдин көргили болиду. |
8-9-баплар — «Йәттә канай»
8:3 Йәттә канайниң челиниши болса «алтун хушбуйдан»ни тутқан пәриштиниң хушбуйни «муқәддәс бәндиләрниң дуалири»ға қошуп сунуши билән бағлиқ болиду. Бу дуалар бәлким 6:10дә көрситилгән «қурбангаһ астидики муқәддәс бәндиләр»ниң дуалириға охшаш болуши мүмкин — икки җайда көрситилгән дуаларниң нәтиҗиси охшашла Худаниң җазалириниң төкүлүши болиду. Худаниң җазаси чүшсун, дегән бир дуа «йеңи әһдә»гә мувапиқ дуаму? Бизгә «Дүшмәнлириңни сөйгин, улар үчүн дуа қил» дәп әмир қилинған әмәсму? Бирақ Худаниң «чоң сәври» болса «чәксиз сәвир» әмәс. Худаниң асийлиқ қилғучи инсанийәткә көрсәткән узун сәвир-тақити бир күн болмиса башқа бир күн чекигә йетиду. Әшу вақитларда Худаниң ирадисигә мувапиқ болған дуа болса ахирда инсанлардики асийлиқларниң җазалирини тиләйдиған дуа болиду.
Һечболмиғанда пәриштиләрниң канайни челишлири вә мунасивәтлик төкүлгән җазалар (бу җазалар «мәңгүлүк җазалар» әмәс, бәлки йәнила «тәрбийиләш җазалири һесаплиниду) қурбангаһдики дуалар тәрипидин башланған болса керәк. 6:9-11дики «5-печәт» вақтида, мөмин бәндиләргә, қисас вақти кәлмиди, күтүш керәк дейилиду. Мошу айәтләргә қариғанда, бу күтүш вақти һазир тошти — демәк, Худаниң өлтүрүлидиған мөмин бәндилириниң сани тошқан болуп, еғир зиянкәшлик вақти ахирлашти, әнди Худаниң җазалири барғансери еғирлашқан һалда чүшиду. Шуңа биз бу «йәттә канай»ниң вақти «дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң йәттә жилиниң ахирқи йеримида келиду, дәп ишинимиз. Мошу йәрдә «канайлар»ни тәпсилий тәһлил қилмай, пәқәт мунасивәтлик вақиәләр тоғрилиқ чүшәнчимизни төвөндикидәк баян қилимиз: —
(1) «Канайлар» хушбуйдандики чоғлар йәр йүзигә ташлиниши билән башлиниду — нәтиҗидә «авазлар, гүлдүрмамилар, чақмақлар вә йәр тәврәш» болиду. Бу ишлар бәлким канайлардики вақиәләрниң башлиниши, шундақла «дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң иккинчи йериминиң башлинишиму болуши мүмкин («Дан.» 9:24-27дики изаһатларни вә ««Даниял»дин алған савақлар»да «йәтмиш йәттә» тоғрилиқ изаһлиримизниму көрүң). «Йәттә канай»ниң «йәттә печәт»ниң вақит тәртиви бойичә әгишип кәлмәйдиғанлиғиға испат кәлтүрүш үчүн биз пәқәт үчинчи канайниң нәтиҗиси «Асмандин чүшидиған, суларни аччиқ қилидиған «кәкрә» исимлиқ юлтуз» болиду, дәп көрситимиз. Бу иш чоқум алтинчи печәттин илгири болиду, чүнки шу печәт ечилғанда «Асмандин барлиқ юлтузлар чүшиду».
Қизиқ бир иш шуки, сабиқ Совет Иттипақидики етиқатчилар «Чернобил ядро истансисидики вақиә»ни «кәкрә» дегән юлтуз билән мунасивәтлик болған бу бешарәтниң бир әмәлгә ашурулуши» дәп қарайтти. Украин тилида «Чернобил»ниң мәнаси «кәкрә» дегән мәнада. Жуқирида байқиғинимиздәк, нурғун бешарәтләрниң «толуқ әмәлгә ашурулуш»идин бурун дайим «кичик әмәлгә ашурулуш»лири болиду.
Төртинчи канайму (күн, ай вә юлтузларниң үчтин бир қисми қараңғулишиду) алтинчи печәттин илгири болуши керәк. Чүнки алтинчи печәттә «Күн толуқ қараңғулушиду, ай қанға айлиниду, юлтузлар асмандин чүшиду».
Муқәддәс китапта 7 нәрсә яки вақиә бәзидә «4+3» (төрт қошулған үч) шәклидә бөлинип баян қилиниду. Мәсилән, «печәтләр»ниң алдинқи төртидә «төрт атлиқ», кейинки үчидә «дәһшәтлик азап-оқубәт» баян қилиниду. Канайларму шундақ. Ахирқи үч канай «үч вай»му дәп җакалиниду. Кейинки азаплар техиму еғир дәриҗидә болиду (ибраний тилида «вай»ниң асасий мәнаси «ләнәт оқулған» яки «қарғалған» болиду).
Бәшинчи канай —биринчи «вай». Башқа бир юлтуз асмандин йәргә чүшиду. Юлтузниң мәлум шәхс екәнлиги көрүниду (12:4, «Зәб.» 147:3, «Аюп» 38:7дә юлтузлар пәриштиләр яки пәриштилик күчкә бағлиқ көрүниду). «Һалакәт» исимлиқ пәриштә пәйда болиду, у бәлким қараңғулуққа тәвә пәриштидур. Чекәткидәк җаниварлар һаңдин чиқиду, улар һашарәт шәклидики җинларму? Уларға һәр қандақ йешил нәрсигә зиян йәткүзүш чәклиниду. 1-канайда барлиқ йешиллиқ көйиду; шуңа мошу йәрдә йешиллиқ қайтидин өсүшкә башлиди, дегән хуласигә келиш керәк.
Шу айәтләрдин йәнә байқаймизки, барлиқ җинлар яки напак роһлар һазир йәр йүзидә жүрмәйду; бәзилири һазирчә соланған һалда туриду.
Алтинчи канай — иккинчи «вай». 12-айәттә йәнә тәкитлиниду.
200 миллион кишилик қошун. Улар кимләр? Бәзиләр уларни Җоңгу яки Һиндистанниң қошуни дәп қарайду; бирақ уларниң қияпитидин қариғанда, улар инсанларниң қошуни әмәс, бәлки шәриқтин чиққан бирхил «җинлиқ ваба» болуши керәк. Улар елип келидиған вабадин көримизки, инсанийәтниң көпи «барса кәлмәс» һалға, йәни товва қилмайдиған дәриҗигә йәткән; гәрчә вабаниң Худадин кәлгәнлигини билгән болсиму, улар йәнила товва қилмайду (9:20-21).
Шуни дәп өтимизки, Тәврат вә Вәһийдики көп бешарәтләрдә тилға елинған қураллар заманивий қураллар әмәс, бәлки қедимки қураллардур. Биз җәзм қилалмисақму, ахирқи замандики вабалардин бири «пән-техникилик» урушни чәклийәлиши мүмкин дәп ойлаймиз (әмәлийәттә маторлардәк түрлүк аддий електр йоллири, җүмлидин барлиқ компутерлар бирла магнетлиқ зәрбә долқунида асанла кардин чиқирилиду. Ундақ зәрбә долқуни ядро партлаштин, қуяшниң «партлаш ялқуни»дин пәйда болуши мүмкин).
Мошу айәтләрдинму инсанийәтниң қалған қисминиң йәнила җинларға яки алтун, туч яки таштин ясалған бутларға чоқунушқа бағланғанлиғи ениқ көрүниду. Расул Павлусниң дегинидәк «Кишиләр Худани билишни рәт қилса, Худа уларни түрлүк ахмақликкә тапшуриду» («Рим.» 1:19-32, вә «2Тес.» 2:7-12ни көрүң). Әгәр бу мәзгил «дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң иккинчи йерими болғанда, бундақ бутпәрәслик (бәлким Бабилниң тәсири билән, 17-18-бапларни көрүң) дивигә болған чоқунуш билән тәң болуши мүмкин.
Алтинчи канайдики Әфрат дәриясида бағланған «төрт пәриштә»ниң бошитилиши (кейин 16-баптиму тәсвирләнгәндәк) шәриқтин келип Әфрат дәриясидин өтидиған қошун билән бағлиқтур.
10-бап — Йәттинчи канайниң челинишқа һазирлиниши — Юһаннаға тапшурулидиған «кичик орам язма»
«Худаниң сири тамам болуп әмәлгә ешиши»ниң алдида, йәттинчи канайниң тонуштурулушиға (7-айәт) аз қалғанда Юһаннаға кичик бир орам язма тапшурулиду; у буни йейиши керәк еди (11-айәт). Шуниң билән униңға «Сән йәнә көп милләтләр, әлләр вә һәр хил тилларда сөзлишидиғанлар вә падишалар тоғрисидики вәһий-бешарәтләрни йәнә җакалишиң лазим» дейилиду. Бу бешарәтләр (11-18-баплар) өтмүштики бәзи ишлар вә 19-бапқичә болған арилиқтики вақитлар тоғрилиқ җамаәткә зөрүр болған башқа вәһийләрни өз ичигә алиду. Пәқәт 19-баптила «Худаниң сири әмәлгә ашурулидиған» ахирқи әвҗигә чиққан сорун бизгә аян қилиниду.
11-бап, 1-айәт
Юһаннаға өлчәм һасиси тапшурулушиниң мәхсити (Әзакиял пәйғәмбәргә тапшурулғандәк, «Әзакиял» 40-бап): «Барғин, Худаниң ибадәтханиси, қурбангаһи вә у йәрдә ибадәт қиливатқанларни өлчигин». Мошу сөзләргә қариғанда «дәһшәтлик азап-оқубәт» вақтида Йерусалимда йәнә бир җисманий ибадәтхана вә қурбангаһ қурулуши мүмкин (Вәһий берилгән вақтида Йерусалимдики ибадәтхана аллиқачан Рим империйәси тәрипидин миладийә 70-жили асасән вәйран қилинған еди). Йәнә келип көздә тутулған бешарәттики ибадәтханиниң ички бөлүмигә киргәнләр Худаға садиқ болидиғанлардин болса керәк. Юһанна уларни өлчидиму? Өлчиди, дәп ойлаймиз, лекин узунлуқ-кәңлиги бизгә ейтилмайду. Немишкә? Вә немишкә «Ибадәтханиниң ташқириқи һойлисини (булғанғанлиғи түпәйлидин) өлчимәй қой» дейилиду? Бу иш бәлким Худаниң Йерусалимда йеңидин қурулидиған шу ибадәтханиниң ички қисимлирини дәсләптә қоғдайдиғанлиғини көрситиши мүмкин. Һечболмиғанда роһий дүшминимиз бизниң Худаға ибадәт қилиштики сиртқи ипадилиримизни бәзи вақитларда чәкләлисиму, Худа ички дунияйимизда Өзигә өткүзүливатқан ибадитимизгә һеч қачан һеч кимниң чәк қоюшиға йол қоймайду.
Бу йеңи ибадәтхана тоғрилиқ «Әзакиял»дики «қошумчә сөз»имиздин нәқил кәлтүримиз: —
«Исраилийәдә туруватқан Йәһудий хәлқиниң аз дегәндә 1950-жиллардин бери йеңи бир ибадәтханини қайтидин қуруш чертйожи вә ибадәтханиниң әслидики йеридә қайтидин қурбанлиқни қилиш плани болуп кәлгән. Аңлишимизчә улар қурмақчи болған ибадәтханиниң чертйожи Әзакиялниң 40-44-баплириға асасланған. Лекин Зион теғиниң (тағниң бүгүнки түзүлүшигә қариғанда) Әзакиял көргән ибадәтханини қурғидәк йери йоқ, вә қурулушқа башқа тосалғулар бар. Лекин ишинимизки, улар бир ибадәтханини қуриду. Чүнки Тәврат вә Инҗилда, дәҗҗалниң ахирқи заманда «ибадәтханини егиливелиши» вә шу йәрдә өз жиркиничлик мәбудини тиклиши тоғрилиқ бешарәтләр бар («Дан.» 9:27, 12:11, «Мат.» 24:15, «2Тес.» 2:1-11ни көрүң).
Бу ибадәтхана бәлким дәҗҗалниң қоли билән вәйран болиду; Әйса Мәсиһ дунияға қайтип кәлгәндә йәр йүзи үстигә миң жил һөкүм сүрүши («Вәһ.» 20:1-7)ниң дәслипидә Әзакиял көргән бу йеңи ибадәтханини қуриду дәп ишинимиз».
Бирақ мошу йәрдә: «Йерусалимда үчинчи бир «ибадәтхана» қурушниң немә һаҗити бар? Немә әһмийити болсун? Униң қурулуши Худаниң ирадисигә мувапиқму?» дегәндәк муһим соалларни қоюшқа тоғра келиши мүмкин. Чүнки Инҗилда бизгә тапшурулған ениқ тәлимләр бойичә, Худа «инсан қоллири билән ясиған ибадәтханилар»ни ташлап, Өзигә етиқат қилған инсанлардин тәркиб тапқан дунияви җамаәтни «тирик, һәқиқий ибадәтхана»си қилип, Өз шан-шәривини униңға аманәт қилған. Һалбуки, Униң қедимки хәлқи болған Йәһудийлар (Худани билмигән һалда) Униңға йеңи бир ибадәтхана қуруп, у йәрдә қайтидин қурбанлиқларни сунушқа башлиса иш қандақ болиду? Есимиздә барки, Мәсиһ йәр йүзидә хизмәттә болған вақитта Йерусалимда бир ибадәтхана бар еди. Бу ибадәтхана һәм бутпәрәс болған, чириклишип кәткән рәзил падиша Һерод тәрипидин қурулған, шундақла өз хияли бойичә иҗад қилған бәзи нәрсиләрни қошқан болсиму, Әйса йәнила уни «Худаниң ибадәтханиси» дегән нам билән етирап қилди. Мәсилән, У: «Худа, «Мениң өйүм барлиқ әлләр үчүн дуахана болиду», деди» дәп, ханини өз пулпәрәслиги билән булғиғанларни әйиплиди («Мар.» 11:17). Ишинимизки, Йәһудий хәлқи кәлгүсидә охшаш йолда, йәни Худани тонумиған вә Униң әмрисиз һалда шу үчинчи ибадәтханини қуриду. Шуниң билән ибадәтхана Униң нами билән четишлиқ болиду вә дәл шу сәвәптин «дәҗҗал» (дивә, «Мәсиһниң рәқиби») уни өзиниң ибадәтханиси қилмақчи болуп, униңға «жиркиничлик номуссизлиқ»ни (адәмләрни өзигә чоқундурғидәк намәлум бир нәрсә яки ишни) салиду. Шундақ бир йол билән дивә өзини Худаниң орниға қоймақчи болиду («Дан.» 9:27, 12:11, «Мат.» 24:15, «2Тес.» 2:1-11). Бизниңчә дәл мошу ишлар түпәйлидин, болупму Өз нами дуниядикиләрниң нәзиридә ибадәтхана билән бағлиқ болғачқа, Худа бу ханини «Мениңки» дәйду вә ахир берип уни булғиғанларни қаттиқ җазалайду.
2-айәттә ханиниң сиртқи һойлиси «ят әлләргә 42 айғичә тапшурулған» дейилиду. Бу сөзләр йәнә Рәббимизниң: ««Вәйран қилғучи жиркиничлик номуссизлиқ» «муқәддәс бир җай»да туриду» дегән сөзлирини бизгә әслитиду («Матта» 24-бапта). Мошу йәргичә бу «вәйранчилиқ» пәқәт «сиртқи һойлида» болиду; лекин расул Павлус бизгә: ««Гунайий адәм» (дәҗҗал, дивә) ... Худа дәп аталғанға яки кишиләр чоқунидиған һәр қандақ нәрсиләргә қарши чиқип, өзини һәммисидин үстүн қилип көрситиду; у шундақ қилип Худаниң ибадәтханисида (Униң «муқәддәс җайи»да) олтиривелип, өзини Худа дәп көрситип җакалайду» дәп тәлим бериду. Бу сөзләргә қариғанда, дәҗҗал «номуссизлиқ»ини авал «сиртқи һойла»ға, андин ахирида ички «муқәддәс җай»ға селиши мүмкин. Дәҗҗалниң башқа нәччә ишлири 12-13-баплардиму көрүлиду.
3-6-айәттә, товва қилиш керәклигини җакалайдиған бу икки гувачиниң қабилийәтлири Муса вә Иляс пәйғәмбәрләрниңки билән охшишидиған болғачқа, бәзи алимлар уларни дәл шу икки пәйғәмбәр дәп қарайду. Тәвраттики бешарәтләргә вә Рәббимизниң сөзигә асасланғанда («Мат.» 17:11-12, «Мар.» 9:11-12) Иляс пәйғәмбәр қайтип келиши муқәррәр. Улар «Пүткүл йәр йүзиниң Рәбби» алдида туридиған «икки зәйтун дәриғи» болиду. Һагай вә Зәкәрия пәйғәмбәрләр өз дәвридә шундақ еди («Зәк.» 4:1-7) (мошу йәрдә ейтип өтимизки, Тәвратта, «Пүткүл йәр йүзиниң Рәбби» дейилгән болса, Худаниң гувалиғи Исраил зиминида бар болиду. Әксичә, Худа «әрштики Худа» дейилгәндә, Худаниң гувалиғи Исраил зиминидин йоқап кәткәнлигини, зиминидин сиртида турғанлиғини көрситиду. 13-айәтни көрүң).
Бу икки гувачиниң суларни бойсундуридиған қудрити бар, шуңа улар жүргүзидиған җазалар деңизға зиян йәткүзидиған «иккинчи канай» билән мунасивәтлик болуши мүмкин; «сулар» дегән сөз 8:10дә деңизни әмәс, бәлки дәрия-булақларни күрситиду; лекин «сулар» булғанған болса, улар деңизға еқип чүшүп униму булғиши мүмкин.
13-айәттә көрситлгән йәр тәврәш «йәттинчи канай» яки «йәттиничи чинә»гә бағлиқ «қаттиқ йәр тәврәш» әмәс (16:18).
15-айәттә «йәттинчи канай челиниду» — қайтилаймизки, «йәттинчи канай» заманниң ахирини көрситиду. Буниңға 15-19-айәтләр испат бериду, чүнки «Дунияниң падишалиғи Пәрвәрдигаримиз вә униң Мәсиһиниң падишалиғи болди, у әбәдил-әбәткичә һөкүм сүриду» (19:6ниму көрүң).
19-айәттә Худаниң ибадәтханиси ечилиду (у ибадәтхана әрштә, йәрдә әмәс, 7:5, 14:15-17, 15:5-6, 16:1, 17ниму көрүң); «әһдисиниң сандуғи», йәни Өз һозури олтарған җайи көрүниду. Бу ишларни дәл Рәб Өзи йәр йүзигә қайтип келәй дегән вақиттики аламәтләр, дәп қараймиз. «Йәттинчи чинә» билән бағлиқ ишлар буларға охшаштур (16:17-21).
Шуңа «йәттинчи канай»дики ахирқи ишлардики вақит дәл «алтинчи печәт»тики ахирқи ишлардики вақиттур, йәни «Уларниң (Худаниң вә Козиниң) дәһшәтлик ғәзиви кәлгән күни»гә охшаш вақиттур. «Йәттинчи чинә»дики ишларниң ахириму охшаш шу вақит болса керәк (16:17-21).
12-14-баплар
Мошу бапларда аләмниң апиридә болғандин башлап Мәсиһниң дунияға қайтип келишигичә арилиқтики тарихниң бәзи сирлирини бизгә ашкарә қилиниду. Бу сирлар «Вәһий»дә аллиқачан көрситилгән болуп, ахирқи замандики муһим вақиәләр билән зич мунасивити бар. Бу баплардиму Даниял пәйғәмбәр вә Рәббимиз Өзи ейтқан әшу «вәйран қилғучи жиркиничлик номуссизлиқ»ниң немә екәнлиги тоғрилиқ хелә көп мәлуматлар тәминлиниду.
1-айәт — әрштә көрүнгән аял — бизниңчә бу аял «һәқиқий Исраил» — йәни «қалди»ни билдүриду. У «оғул бала»ни туғиду. Кейин «оғул бала» тоғрилиқ «Әлләрни төмүр һаса билән башқуриду» дейилгәчкә, у чоқум Әйса Мәсиһниң Өзидур. Шуңа аял Мәсиһни туққачқа, «җамаәт» болалмайду, бәлки Исраил болса керәк.
2-6-айәтләр — бу айәтләдә аләм апиридә болған вақтидики бир вақиә —Шәйтанниң әслидики әрштә Худаға қарши көтәргән исияни көрситилиду. Айәтләргә қариғанда у чағда у өзи билән пәриштиләрниң үчтин бирини йәр йүзигә тартип әкиливалған еди. Бу айәтләрдин йәнә, Әйса Мәсиһниң туғулушиниң «арқа көрүнүши»ниму көримиз. Һерод падиша Әйсани өлтүрмәкчи болған чағларда әслидә Шәйтанниң қурали еди. Кейин, «оғул бала» Худаниң йениға көтирилиду — буни Әйсаниң асманға көтирилиши, дәп қараймиз. Буниңдин кейин «аял» «чөл-баяван»ға қачиду, шу йәрдә 1260 күн (үч йерим жил) алаһидә қувәтлиниду. Бу вақит «дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң биринчи йеримиму? — төвәндики сөһбитимизни көрүң. Бу қияс тоғра болса әнди Рәббимизниң асманға көтирилиши (Исраил тәрипидин чәткә қеқилғандин кейин) вә «дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң башлиниши (Исраилдики «қалди» қайтидин Худаниң алаһидә башпанаһи астиға киридиған вақит) арилиғидики вақит «мәвҗут болмиғандәк» өтүп кәткәндәк қилиду. Даниял пәйғәмбәр алдин-ала ейтқан «йәтмиш һәссә йәттә вақит» ичидики «69 йәттә вақит» Рәббимизниң азап-оқубәтлири билән түгәп, «дәһшәтлик азап-оқубәт» («йәтмиш һәссә йәттә» ичидики ахирқи «йәттә вақит») билән қайтидин башлинидиған болса, бу дәл күткүнимиздәк болмамду? Һазир биз қайтидин Даниялниң шу бешаритигә қарайли: — «Бу атмиш икки «йәттә вақит» (62+7=69) мәзгили өткәндин кейин Мәсиһ үзүп ташлиниду, Униңда һеч нәрсә қалмайду. Кәлгүсидә болидиған әмирниң (Римниң әмриниң) хәлқи бу шәһәр билән муқәддәс ибадәтханини гумран қилиду. Бу ақивәт кәлкүндәк бесип келиду; ахириғичә җәңләр давамлишиду; у йәрдә болидиған вәйранчилиқлар бекитилгәндур» («Дан.» 9:26)
Мошу йәрдә Йерусалимниң вәйран қилиниши вә Йерусалим шәһиригә, шундақла Йәһудий хәлқиниң бешиға кейин чүшидиған нурғун қийинчилиқлар алдин-ала ейтилиду. Андин биз бирақла сәкрәп «йәтмишинчи йәттә вақит»қа өтимиз. Шу вақитта «кәлгүсидә болидиған әмир» йәнә пәйда болуп Йәһудий хәлқи билән бир әһдә түзиду. Бу әһдә уларниң бехәтәрлигигә, шундақла йеңидин қурған ибадәтханида ибадәт қилиш әркинлигигә капаләт бериши мүмкин, дәп ойлаймиз: —
«У әмир Худаниң хәлқиниң көп қисми билән ахирқи бир «йәттә вақит»та достлуқ әһдинамиси түзиду, лекин бу «йәттә вақит»ниң йеримиға кәлгәндә у ибадәтханидики қурбанлиқ вә аш һәдийәләрни сунушни әмәлдин қалдуриду. У чағда вәйран қилғучи «жиркиничлик номуссизлиқ» муқәддәс ибадәтханиниң әң егиз җайиға қоюлиду. Таки балаю-апәт, йәни Худа бекиткән күлпәт вәйран қилғучиниң бешиға яғдурулғичә шу йәрдә туриду» (9:27)
Тәһлилимиз тоғра болса «дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң йәттә жили дәл мошу әһдиниң түзүлүши билән башлиниду. Бу әһдә «хәлқиниң көп қисми» билән түзүлиду демәк, униңға қошулмайдиған аз бир қисми бардур. Шуниң билән «аял» бәлким мошу чөл-баяванға қечип 1260 күн турған, дәҗҗалниң әһдисигә әсла қошулмиған «қалди» болуши мүмкин. Бу ишқа вә 13-16-айәтләрдики бешарәтләргә қариғанда, Исраилдин болған «қалди» вәтинидин қечишқа мәҗбур болиду, лекин шундақ қилса, Худаниң башпанаһлиғи астида қалалайду. Дәҗҗалниң әһдисидә йошурун бир шәрт болуши мүмкинки, Мәсиһкә әгәшкән Йәһудийләрниң Исраил зиминида турушиға рухсәт болмайду. Қизиқ бир иш шуки, һазир Исраилийә һөкүмити өз зиминиға олтарақлашмақчи болғанларға дәл мошундақ шәрт қойиду. Дүшмәнниң мәхсити уларни йоқитиш болсиму, улар Худа тәрипидин алаһидә қоғдилиду. Қачқанларниң мәхсус бир җайға қачидиғанлиғи (миладийә 70-жили Йәһудий етиқатчилар Иорданийәдики «Пәллә» шәһиригә қачти вә шуниңдәк бехәтәр болди) яки Йәһудий әмәс етиқатчилар билән йошурунидиғанлиғи техи ениқ әмәс.
Әнди 7:14 вә 14:1дә ейтилған 144000 мошу «Худаниң қалдиси» яки униң бир қисмиму? Буниңға биз техи җавап тапалмидуқ.
Шәйтан «аял»ға тегәлмәй қелип дәрғәзәп болди вә «униң (аялниң) қалған нәсли, йәни Худаниң әмирлиригә әмәл қилип, Әйсаниң гувалиғини тутқан пәрзәнтлири билән җәң қилғили кәтти». «Униң қалған нәсли» болса дәл Йәһудий әмәс болған җамаәтләр, дәп қараймиз. Шуниң билән «дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң биринчи йериминиң бешидиму җамаәткә қарши зор бир зиянкәшлик көтирилиду.
7-9-айәтләрдә жуқуридики ишлар билән мунасивәтлик болған «әрштики уруш» тәсвирлиниду. Микаил вә пәриштилири әҗдиһа билән җәң қилиду, Шәйтан йәргә ташлиниду. Гәрчә Шәйтан ғәзиви түпәйлидин йәр йүзидикиләргә «вай» дегән болсиму, әршниң нәзиридә бу хошаллиқ иш болди; чүнки қисқа вақиттин кейин Худаниң мөмин бәндилири мирасиға еришиду.
Бу ишларниң йәнә Даниял пәйғәмбәрниң бешарәтлири билән ениқ мунасивәтлик екәнлигини көримиз: — «У чағда, қериндашлириңни «қоғдиғучи улуқ әмир» Микаил мәйданға чиқиду. Бир азаплиқ мәзгил болиду; жут-дөләт барлиққа кәлгәндин буян, шундақ чоң балаю-апәтлик вақит болуп бақмиған. Бирақ шу чағда хәлқиң қутқузулиду; уларниң ичидики нами һаятлиқ дәптиригә пүтүлгәнләрниң һәммиси ниҗатлиққа еришиду» («Дан.» 12:1-2).
13-бап, 1-7-айәтләр
13-баптики изаһатимизда көрсәткинимиздәк, Әйса Мәсиһ Худаниң дәл «образи вә охшашлиғи» болғандәк дивә дәл Шәйтан («әҗдиһа»)ниң «образи вә охшашлиғи»дур.
17:1- вә 15-дин вә «Йәш.» 57:20дин оқуғинимиздәк, «сулар» яки «деңиз» аздурулуп қаймақтурулған йәр йүзидики әлләргә дайим вәкиллик қилиду. Девә Мәсиһни дорап униң салаһийитигә еришиш үчүн, һәтта «өлүмдин тирилгәндәк» көрүниду. Дивигә «күпүрлүк сөзләйдиған бир еғиз» берилиду, шундақла йәнә «42 ай»ғичә «давамлишиш»қа һоқуқ берилиду. Шуниң билән биз шундақ қараймизки: — «Дан.» 9:27дә ейтилғандәк дивә Исраил билән әһдисини бузуп, өзиниң һәқиқий салаһийтини ашкарилайду. Шу чағда у Йерусалимдики ибадәтханидин пайдилинип, өзигә ибадәт кәлтүрүш үчүн шу йәрдә «жиркиничлик номуссизлиқ»ни бәрпа қилиду. «Униң муқәддәс бәндиләргә қарши җәң қилип, уларниң үстидин ғалип келишигә йол қоюлди. Һәр қәбилә, һәр милләт, һәр хил тилда сөзлишидиған әлләргә һөкүмранлиқ қилиш һоқуқи берилди» (13:7). Шуниң билән дивә пүткүл дунияниң дегидәк императори болиду, вә охшаш вақитта җамаәткә техиму күчлүк зиянкәшлик қилишқа башлайду. Етиқатчиларниң көп қисми шу чағда өлтүрүлүши мүмкин.
Бундақ ишлар «Дан.» 7:23-26-айәтләрдә аян қилинғиниға охшаш: — «Төртинчи мәхлуқ кәлгүси дунияда баш көтиридиған төртинчи падишалиқ болуп, у башқа һәр қандақ падишалиқларға охшимайду. У пүтүн дунияни жутуп, пүтүн йәр йүзини аяқ асти қилип, кукум-талқан қилиду. Он мүңгүз болса, бу падишалиқтин чиқип һөкүмранлиқ қилидиған он падишадур. Кейин йәнә бир падиша мәйданға чиқиду у илгәрки падишаларға охшимайду; у үч падишани ағдуруп ташлайду. У Һәммидин Алий Болғучиға қарши күпүрлүк сөзләрни қилиду һәмдә Һәммидин Алий Болғучиниң муқәддәс бәндилирини һалсизландуриду. У календарни вә һейт-айәмләрни вә муқәддәс қанунларни өзгәртиветишни қәстләйду. Худаниң муқәддәс бәндилири «үч йерим вақит» (үч йерим жил) униң һөкүмранлиғиға тапшурулиду.
Андин кейин Худаниң соти ечилиду, буниң билән униң идарә қилиш һоқуқи тартивелинип, мәңгүлүк үзүл-кесил йоқитилиду.»
Бу айәтләргә қариғанда «дивә империйәси»ниң он падишалиғи «дәһшәтлик азап-оқубәт»лик мәзгилниң дәл оттурисида «бәрқ уриду», вә шу вақиттин башлап очуқ күпүрлүги башлиниду.
11-17-айәтләрдә Қозиға охшайдиған иккинчи дивә пәйда болиду. Бу дивиниң вәзиписи «биринчи дивиниң һоқуқиға егә» болуп, «сахта пәйғәмбәр» болуп, түрлүк мөҗизилик аламәтләр арқилиқ барлиқ инсанларни биринчи дивигә ибадәт қилдуруштин ибарәт болиду. Шуниң билән сахта бир «үч бир гәвдә» пәйда болиду — Худаниң орнини алмақчи болған әҗдиһа, Оғулниң орнини алмақчи болған, әҗдиһаниң «образи» болған дивә вә уларға ибадәт кәлтүрмәкчи болған, Муқәддәс Роһниң ролини дорайдиған «сахта пәйғәмбәр» бар болиду.
«Дивиниң бут-һәйкили» — бизниңчә дәл Даниял көрсәткән «жиркиничлик номуссизлиқ». «Әқил-парасити барлиги кишиләр дивиниң рәқимини һесаплап бақсун» — әнди буни қилиш үчүн қандақ «һекмәт» керәк болиду?
«Вәһий»ниң әң дәсләпки оқурмәнлири үчүн бу һеч қандақ қийин иш болмайду. Чүнки һәм Грекләр һәм Ибранийларниң һеч қандақ айрим рәқәм системиси болмиғачқа, мәлум санни билдүрүш үчүн һәрипләрни ишлитәтти. Бундақ системида Грекчә елипбәниң биринчи һәрипи «алфа» болса 1ни билдүрәтти, иккинчи һәрип «бета» болса 2ни билдүрәтти....
«Униң исминиң рәқими» аддий пухралар көп йәрләрдә өз исмидики һәрипләр билдүргән «сан»ни бир-биригә қошуп, жиғиндисини өз достлириға ейтип берәтти; бу рәқәм «мәхпий шифир» сүпитидә достлар арисида өз исмиға вәкиллик қилатти. Мәсилән, археологлар колап чиққан қедимки шәһәр Помпәйдики өйләрниң тамлирида мундақ пүтүкләр тепилиду: «132 513ни сөйиду». Өз исминиң рәқими 513 екәнлигини билгән қиз бундақ пүтүкни көрсә, дәрһал барлиқ жигит тонушлириниң исмилирини қизғин һесаплашқа киришәтти!
Дәҗҗал пәйда болғанда ишинимизки, униң исми ибраний яки грек тилида ипадиләнгән болса, 666 дегән рәқәм чиқиду. Төвәндики җәдвәл билән оқурмән буни өзи һесаплалайду.
Юнан (грек) йезиғидики һәрипләр |
|||
α |
(алфа) |
аlphа |
1 |
β |
(бета) |
betа |
2 |
γ |
(гамма) |
gаmmа |
3 |
δ |
(дәлта) |
deltа |
4 |
ε |
(әпсилон) |
epsilon |
5 |
(кона һәрип) |
(дигамма) |
digаmmа |
6 |
ζ |
(зета) |
zetа |
7 |
η |
(ета) |
etа |
8 |
θ |
(фета) |
thetа |
9 |
ι |
(иота) |
iotа |
10 |
κ |
(каппа) |
kаppа |
20 |
λ |
(ламда) |
lаmdа |
30 |
μ |
(мю) |
mu |
40 |
ν |
(ню) |
nu |
50 |
ξ |
(ксай) |
xi |
60 |
ο |
(омикрон) |
omicron |
70 |
π |
(пай) |
pi |
80 |
(кона һәрип) |
|
|
90 |
ρ |
(ро) |
rho |
100 |
σ , ς |
(сигма) |
sigmа |
200 |
τ |
(тав) |
tаu |
300 |
υ |
(упсилон) |
upsilon |
400 |
φ |
(фай) |
phi |
500 |
χ |
(қай) |
chi |
600 |
ψ |
(псай) |
psi |
700 |
ω |
(омега) |
omegа |
800 |
Ибраний тилидики һәрипләр |
|||
א |
(аләф) |
аleph |
1 |
ב |
(бәт) |
beth |
2 |
ג |
(гимәл) |
gimel |
3 |
ד |
(даләт) |
dаleth |
4 |
ה |
(хе) |
shesh |
5 |
ו |
(вав) |
wаw |
6 |
ז |
(зайин) |
zаyin |
7 |
כ |
(хәт) |
heth |
8 |
ח |
(тәт) |
teth |
9 |
י |
(йод) |
yod |
10 |
כ |
(каф) |
kаph |
20 |
ל |
(ламәд) |
lаmedh |
30 |
מ |
(мәм) |
mem |
40 |
נ |
(нун) |
nun |
50 |
ס |
(самәқ) |
sаmech |
60 |
ע |
(айин) |
аyin |
70 |
פ |
(пәһ) |
pesh |
80 |
צ |
(тсаддә) |
tsаdde |
90 |
ק |
(чоф) |
choph |
100 |
ר |
(рәш) |
resh |
200 |
ש |
(шен) |
sheen |
300 |
ת |
(тав) |
tаu |
400 |
Оқурмән Әйсаниң намини һесаплап бақсун! Грек тилида униң исми «ιησους» (Йесус) болуп, униңдики һәрбләр мундақ рәқәмләрни билдүриду: Иота = 10, ета = 8, сигма = 200, омикрон = 70, упсилон = 400, сигма (башқа шәкилдә) = 200. Жиғиндиси? (диққәт қилсиңиз, муқәддәс китапта «8» дегән рәқәм көп йәрләрдә «молчилиқ» яки «тирилиш» билән мунасивәтлик болиду).
Муқәддәс язмиларда «7» болса һаман Худаниң мукәммәллигини билдүридиған яки Униң мукәммәллигини көрсәткән ишларға бағлиниду.
«6» дегән рәқәм болса һаман «инсан» билән бағлиқ болиду. Адәм атимиз 6-күнидә яритилған; йәнә келип «6» Худаниң мукәммәллигини билдүридиған «7»дин кам болуп, дайим инсанниң өзигә тайинидиғанлиғи яки инсанларниң өз-өзини көтәргәнлиги (тәкәббурлуғи)ни билдүриду. Шуңа «www» дәрвәқә өзини Худа қилмақчи болған мәлум бир инсанниң исминиң әң мувапиқ рәқими болиду.
Шуниму ейтип өтимизки, һазирқи замандики «тор» (Интернет)ниң ипадиси «ввв» болиду. Ибраний тилида «в» «вав», йәни 6-һәрип болуп, «ввв» ибраний тилидики ипадиси «666» болиду. Кәлгүсидә «тор» дәҗҗалниң қурали болуп қаламду қандақ? Ишқилип бу рәқәмгә қарап етиқатчиларниң өзлирини «тор»ға бәк уруп кетиштин сәл пәхәс болушиға тоғра келиду, дәп қараймиз.
14:1-5
— 144000 Исраил хәлқи йәнә пәйда болиду. Жуқирида, 7:4 үстидә тохталғанлиримизни көрүң. Әгәр «тунҗа һосулниң мевиси» дегән ибарә «дунияви җамаәтниң дәсләпки әзалири»ни көрсәтмисә, ундақта бәлким, расул Яқуп хетидә: «Бизләр (етиқатчилар) Униң (Худаниң) яратқан каинаттики һосулиниң бирхил тунҗа мевисидурмиз» («Яқ.» 1:18) дегән умумий һәқиқәтни көрситиши мүмкин (Тәврат дәвридә һосулниң тунчи мевиси дайим Худаға атилиши керәк еди). Биз қайтидин туғулған болсақ, әнди йеңи һаятимиз «йеңи асман, йеңи зимин»гә келишимиздин илгири йәр йүзидә «тунҗа мевә»дәк уларниң вәкили вә испати болиду.
Йәнә бир имканийәт барки, бу 144,000 нәпәр етиқатчилар 7:1дә көрситилгән кишиләргә охшимайдиған бир түркүм, йәни «Исраил оттурисидин чиққан дәсләптики җамаәт»ни көрситиду. Улар Рәбгә болған сап диллиқ садиқлиғи вә сөйгиси «хуш хәвәр»ниң пүткүл дунияға тарқитилилишиниң кам болса болмайдиған һалқилиқ түрткә еди. Шу тәрәптә дәвирдин-дәвиргичә, биз пүтқүл дуниядики барлиқ етиқатчилар уларға қәриздарлармиз («Рим.» 15:27ни көрүң). Уларниң бизгә болған төһписи түпәйлидин уларға «пак адәмләр» вә «Худаға вә Қозиға һосулниң тунҗа мевиси» дәп атилиши лайиқ әмәс?
8-айәттә, иккинчи пәриштә: «Ғулиди! Катта шәһәр Бабил ғулиди!» дәп җакалайду. Бу иш «йәттинчи чинә»ниң ахирқи нәтиҗисигә охшаш болиду (16:17-19). Биз 17-бап тоғрилиқ баянимизда буниң үстидә тохтилимиз.
9-айәттә, үчинчи пәриштә ким дивигә яки бут-һәйкилигә чоқунса яки униң бәлгүсини қобул қилса мәңгү қийнилиду, дәп җакалайду. Бу хәвәр «дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң ахирида келиду (Бабил аллиқачан гумран болған болса, ушбу хәвәр шу вақитта болуши керәк). Мошу хәвәр бәзи адәмләрниң техи «дивиниң бәлгүси»ни қобул қилмиғанлиғиға испат болиду. Һәтта бу ишларни қилған болсиму, бу агаһ улар үчүн дивиниң ибадитини ташлап товва қилиш йоли техи барлиғиға имканийәт берәмду? Агаһ «һазирқи заман»да билдүрүлиду — «Кимдиким дивигә вә униң бут-һәйкилигә чоқунуватса, униң тамғисин пешанисигә яки қолиға қобул қиливатса...». Бу «өткән заман»да әмәс ипадәнмигәчкә, ейтқан кишиләр үчүн товва қилиш пурсити бармиду? Муқәддәс китапта Худаниң һеч қандақ мошундақ агаһи бекар болмайду — демәк, гәрчә кәчүрүм қилиш пурсити тилға елинмиған болсиму, һәрдайим бар болиду (мәсилән, Йүнүс пәйғәмбәр Нинәвә шәһиридикиләргә бәргән агаһ). Биз пәқәт җәннәткә йәткәндила җәзм биләләймиз.
14:14-20дә Рәб Әйсаниң қайтип кәлгән йәнә бир көрүнүшини көримиз. Буму бизгә шуни испатлайдуки, вақит «йәттинчи чинә»ниң вақтидин кейин болиду. Юһанна «Инсаноғлиға охшайдиған» бирисиниң булут үстидә олтарғанлиғини көриду. У орғиқи билән орушқа башлайду. Бу орма яхши орма, Инсаноғли Мәсиһ Өзи шәхсән алидиған, йәни ниҗатқа еришкәнләрдин болған орма дәп қараймиз («Мат.» 24:31ни көрүң — бу вақит дәрвәқә «заманниң ахири»).
Кейинки орма пәриштә тәрипидин елинған — Худаниң җазасини тартишқа болған орма. Қанниң көплигигә қариғанда, ундақ қирғинчилиқ йәр йүзидә болуп бақмиған.
Бизгә һазир Худаниң «дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң иккинчи йеримидики ахирқи җазалириниң көпрәк тәпсилатлири мәлум қилиниду. Бу җазалар «йәттә чинә» яки «йәттә балаю-апәт» дәп атилиду.
15-16-баплар «Йәттә чинә»дин чиққан «Йәттә балаю-апәт»
Юһаннаға йәнә бир вәһий тапшурулған, бу қетим «дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң иккинчи йериминиң ахирида, Рәб Әйсаниң қайтип келишкә аз қалған қисқа мәзгилдики җазалири тоғрилиқ болиду: —
«Асманда зор һәм карамәтлик йәнә бир аламәтни, йәни ахирқи йәттә балаю-апәтни тутуп турған йәттә пәриштини көрдүм (ахирқи балаю-апәт дейилиштики сәвәп, Худаниң ғәзиви булар билән ахирлишиду)»
Умумий җәһәттин ейтқанда, «йәттә чинә»дики җазалар «йәттә канай»дики җазаларни өткүрләштүршиду.
15:2-4 Мөмин бәндилириниң бу күйиниң мәзмуниға қариғанда вақит «дәһшәтлик азап-оқубәт»тин кейин болиду, чүнки бу вақитта күй ейтқучилар дивә үстидин ғәлибә қилған вә Худаниң һөкүмлири йәр йүзидә намайән қилинған болиду.
15:5-8 Бу «йәттә чинә» беваситә әрштики ибадәтханидин чиқиду — демәк, җазалар Худаниң Өзиниң җазалири болиду. Илгәрки чүширилгән балаю-апәтләрдин бәзилири Шәйтанниң өз рәзил күчини қоюветишини өз ичигә елиши мүмкин еди.
16:2 «Биринчи чинә» — дивигә чоқунғанлар үстидә әшәддий яра пәйда болиду — дивә аллиқачан аян болғачқа, бу вақиә иккинчи «1260 күн» ичидә болиду.
16:3 — «Иккинчи пәриштиниң чиниси» — деңиз қанға айлинип, деңизда барлиқ җаниварлар өлиду. Бу вақиә «2-канай» (деңизниң үчтин бири қанға айлиниду)дин кейин болса керәк.
16:4-7 «Үчинчи пәриштиниң чиниси» — дәриялар вә булақлар үстигә төкүлүп, уларму қанға айлиниду. Бу вақиә йәнә «3-канай» (деңизниң үчтин бири аччиқ болуп, көп адәм өлиду)дин кейин болса керәк.
16:8-9 «Төртинчи пәриштиниң чиниси» — қуяш үстигә төкүлүп, қуяш тәпти адәмләрни көйдүриду. Бәзиләр бу чинә «4-канай» (қуяш вақитниң үчтин биридә қараңғулишиду) билән бағлиқ, дәп қарайду. Амма бизниңчә ««чинә»ләрдики җазалар «канай»ларни өткүрләштүриду» дегән принсип тоғра болса, «бәшинчи чинә» бәлким «4-канай»да болған апәтни техиму бәттәр қилиду.
16:10-11 «Бәшинчи пәриштиниң чиниси» — «дивиниң падишалиғи» (йәр йүзидики көпинчи җайлар) қараңғулишиду. Инсанийәтниң көпинчиси йәнила бу ишларни Худа тәрипидин кәлгән дәп билип туруп, товва қилмайду, һәтта техиму күпүрлүк қилиду.
16:12-16 «Алтинчи пәриштиниң чиниси» — Әфрат дәрияси қурутиветилиду. Бу иш «алтинчи канай»дики вақиәгә охшаш; шәриқтики падишалар һазир «Һармагеддон»да болған җәңгә қатнишишқа келәләйду (Әфрат дәриясиниң қурутиветилиши керәк болғанлиғи бизгә бу дәвирдики урушлар вә қатнаш қураллриниң «заманивий» әмәслигини испатлайду, болмиса айрупиланлар асанла өтүп кетәтти!).
(«Йәрәмия»дики қошумчә сөзимиздики «Әфрат дәриясиниң қурутиветлиши»ға даир бурунқи бир вақиә тоғрисидики изаһатимизни көрүң. Шу чағдиму «қурутулуш» «Бабил шәһири»ниң йоқитилишиға «шәриқтин келидиған бир падишаниң йоли»ни тәйярлаш үчүн еди. Вақиә «Йәр.» 50:38, 51:30-32, 36дә бешарәт қилиниду; «Йәш.» 45:1нму көрүң).
16:17-21 айәтләр «йәттинчи пәриштиниң чиниси» — һаваға төкүлиду. «Иш тамам болди!» дегән аваз аңлиниду. «Йәттинчи канай» челинғинида охшаш аваз аңлиниду. Йүз беридиған йәр тәврәш илгәрки һәрқандиқидин еғир болиду. Бу айәтләргә қариғанда Бабил үстигә чиқирилған һөкүм-җазани (он падишаниң қолида — 17:16ни көрүң) «йәттинчи чинә»дики вақиәләр өз ичигә алиду. Биз һазир Рәб Әйса Мәсиһниң қайтип келидиған «босуғиси»ға кәлдуқ. Һәммә иш буниңға тәйяр туриду. Униң қайтип келишиниң әйни тәпсилатлири пәқәт 19:11-19дә тәсвирлиниду. Амма авал 17- вә 18-баптики «қистурма сөз»гә қараш керәк. Бу бапларда ахирқи заманларда, шундақла һазирқи дәвримизгә күчлүк тәсир көрситиватқан «Бабил» бизгә «паш қилинған һалда» тонуштурулиду.
(17-18-баплар) «Бүйүк паһишә аял» — Бабил
Муқәддәс язмилар ичидә «Бабил» муһим бир темидур. «Бабил» һәм шәһәрниң өзи вә бу шәһәрниң кәйнидә турған бирхил роһий күчигә вәкилдур. «Яр.» 10:10дә Нимродниң Худаға қаршилиқ билдүрүп, инсанниң шан-шөһритини көтириш мәхситидә «Бабил»ни қурғанлиғи көрүниду. Һазир «Вәһий»дә Бабил паһишә аялниң сүпитидә көрүниду; у «Қозиға ятлиқ болған қиз» (21:9), йәни җамаәтниң дәл әкси болиду; Бабил қизил кийим кийиду, «сулар үстидә» олтириду; җамаәт, йәни «йеңи Йерусалим» асмандин чүшиду, аппақ кийим кийип, худди өз ери үчүн тәйярланған той қилидиған қизға охшаш болиду. Паһишә аял дивиниң үстигә миниду (сиясий вә Шәйтанниң күчигә тайиниду), бузуқлуқ қилиду (кимки униңға пайда йәткүзсә, Бабил өзини униңға сатиду). У аз дегәндиму (1) «сахта бир җамаәт» яки диний түзүм; (2) һәқиқий бир шәһәр — «қайтидин қурулған Бабил» болуши мүмкин.
«Йерусалим» вә «Бабил» шәһәрлириниң бириси асмандин, бириси асий Нимроддин келиду. 9-айәткә қариғанда униң Рим шәһири билән мунасивити барлиғидин кимму гуманлансун? Һалбуки, «паһишә аял» — «Римдики «Католик җамаәт»ни көрситиду» дейиш 18-баптики тәпсилатларға қариғанда йүзәки бир чүшәнчә болиду. Барлиқ баянларға инчкилик билән қариғандин кейин, бәлким бир хуласигә келишимиз мүмкин: —
Юһанна мошу йәрдә көргән дивә 13-бапта көрүнгән дивигә охшаш болса керәк, лекин һазир «бәдинини күпүрлүк намлири қаплиған бир тоқ қизил дивә» көрүниду — униң һәқиқий әпт-бәшириси көрүниду.
Тапшурулған һекмәт бойичә «паһишә» йәттә баш үстидә олтириду, бу башлар: —
(1) Йәттә тағ. Қедимки заманларда һәммигә аянки, «Рим шәһири әслидә Тибер дәриясиниң сол қирғиқидики йәттә тағ үстигә бәрпа қилинған».
(2) Йәттә падиша («Буларниң бәши жиқилған, бириси бар, йәнә бири техи кәлмиди. У кәлгәндә пәқәт азла вақит туралайду»). Муқәддәс язмиларда баян қилинған, Худаниң хәлқи Исраилға қарши турған, шундақла Худаниң Исраил арқилиқ Қутқазғучи-Мәсиһни әвәтидиған планини йоқатмақчи болған (Мәсиһниң әҗдади болғанларни йоқитиш арқилиқ) алаһидә алтә империйә бар еди. Улар: —
(1) Мисир (әсли Ибраһимдин Сараһни тартивалмақчи еди, кейин Исраилда барлиқ оғул бовақларни өлтүрүшкә тиришқан;
(2) Асурийә империйәси (пүткүл Исраилни йоқатмақчи),
(3) Бабил империйәси (Йәһудадики барлиқ шаһзадиләрни ағват қиливәтмәкчи еди, кейин Бабилниң байлиқлири көп Исраилларға вәтәнгә қайтмаслиққа езитқу болди),
(4) Медия-Парс империйәси (Әстәр аял падишаниң күнлиридә баш вәзир Һаман пүткүл Исраилни йоқатмақчи болған),
(5) Грек империйәси («Антиоқус Әпифанис» император болғанда Исраилдики ибадәтни пүтүнләй бузуп, шундақла уларниң Худаниң хәлқи болған салаһийитини йоқатмақчи болған),
(6) Рим империйәси (Мәсиһни өлтүргән, Йерусалимни вәйран қилған, җамаәткә әшәддий зиянкәшлик қилишқа башлиған). Шуниң билән «бәши жиқилған (Мисир, Асурийә, Бабил, Парс, Гретсийә), бириси бар (Рим) йәнә бири техи кәлмиди. У кәлгәндә пәқәт азла вақит туралайду» (Даниял пәйғәмбәрниң бешарәтлиригә вә төвәндики 11-айәткә асасланғанда вә шундақла Бабил Рим шәһиригә бағланған болғачқа, бу йәттинчисини биз бирхил «қайтидин җанланған Рим» дәп ойлаймиз).
«Бурун бар болған, әнди һазир йоқ болған дивиниң өзи сәккизинчи падишадур, шундақла у һәм йәттисидин бири болуп һалакәткә қарап маңиду» — шуңа «дивә» «әслигә кәлтүрүлгән Рим»дин чиқиши мумким. Униң чиқиши билән тәң он падишаниму һоқуққа ериштүриду. Андин («Дан.» 7:8, 20-21гә асасланғанда) дивә ондин үчисини тәхтидин чүшириветип уларниң орнини егиләйду.
«Он падиша» болса пәқәт «бир саат»ла һоқуқлуқ болиду. Әгәр «Вәһий»дә «бир һәптә» 7ш360 күнни билдүрсә, ундақта «бир саат» = 360/24 күн, йәни 15 күн болиду — ишқилип интайин қисқа бир вақит болиду.
17:15-18-айәттә Шәйтанниң ахирқи мәхситини көримиз. Гәрчә у мошу «паһишә аял»ни әлләрни бутпәрәслик вә һәр хил бузуқлуққа аздурушқа ишләткән болсиму, у инсанларниң пәқәт таш-яғачтин ясалған бутларға ибадәт қилишидин рази әмәс — у уларниң ибадитиниң «өз образи болған дивә» арқилиқ беваситә өзигила болушини халайду. Шуниң билән «аял Бабил»ни өзиниң вақитлиқ мәхситидә ишләткәндин кейин Шәйтан он падишаниң вастиси билән уни йоқитиду (Шәйтанниң барлиқ васитичилириниң ахирқи ақивити охшаш болиду).
Юһаннаға паһишә тоғрилиқ: «Йәр йүзидики падишаларниң үстидин һөкүмранлиқ қилидиған катта шәһәрдур» дәп ейтилиду. Өткән заманларда (сәккизинчи әсирдин он алтинчи әсиргичә) «Рим папаси» әслидә Рим императорлири арқилиқ, империйә йоқалғандин кейин өзлигидин Явропадики көп падишаларниң үстидин көп җәһәтләрдә һөкүм сүрәтти. Айәткә қариғанда ахирқи заманда бундақ иш қайтидин пәйда болиду. Мошу йәрдә сәһипә чәкликлиги билән мунасивәтлик тәпсилатларни тәминлимәймиз, лекин Бабилниң кона алаһидә бутпәрәслиги билән һазирқи Римдики «Католик дини» зич мунасивәтлик, дейишимиз керәк. Буларниң алақиси һәтта Пәргамум шәһири («Шәйтанниң тәхти болған җай», 2:13) арқилиқ бағланған.
Тарихтики рәддийә қилғусиз пакит шуки, оттура әсирләрдики Рим папалири очуқ-ашкарә қатиллиқ, әхлақсизлиқ, җинсий бузуқлуқ вә бәччивазлиқлири билән һәтта бутпәрәсләрни сәскәндүрәтти. Рим папилиқ болғандин тартип мошу папилар «Мәсиһниң намида» Худаниң мөмин бәндилиридин, мәйли әрләр болсун, аял болсун яки һәтта балилар болсун, қанчилиған адәмләрни қийин-қистаққа алған, көйдүргән, паләч қилған вә өлтүргән, буни пәқәт бир Худа билиду. Улар өлтүргән мөмин бәндиләр Рим империйәси әсли өлтүргән бәндиләрдин зиядә көп еди. Рим папаси Явропадики кишиләрни Йәһудий хәлқигә нәпрәтлинишкә қутритишлири Иккинчи Дуния Урушида Гитлерниң алтә миллион Йәһудийни қәтл қилишиға муһим түрткә болған еди.
Йәнә ейтишқа мувапиқки, дуниядики әң рәзил җинайәтчи тәшкилат («Мафия», қара қол җәмийити) Рим шәһири җайлашқан дөләттә жилтиз тартқан вә «Римниң Католик җамаити» билән зич мунасивити бар.
18-бапта Юһанна Бабилниң техиму көпрәк җәһәтлирини көриду. Мошу бапта у чоң сода шәһири сүпитидә көрүниду. Йәшая вә Йәрәмия пәйғәмбәрләрниң Бабил шәһири тоғрилиқ бешарәтлири техи толуқ әмәлгә ашурулмиғачқа, кәлгүсидә Бабил шәһириниң қайтидин қурулушини, андин қайтидин вәйран болушини муқәррәр, дәп қараймиз.
18-бапта «Бабил»ниң «сода» алақиси интайин ениқ көрүниду. Бабилниң муһим алаһидилигини төвәндикидәк көрситимиз: —
(1) |
Бабил етиқатчилардин болған һәқиқий җамаәтниң бирхил әкси, сахтисидур. |
(2) |
У дайим һәқиқй җамаәткә зиянкәшлик қилиду вә һәтта «барлиқ йәр йүзидә қирғин болғанлар»ғиму бирхил мәсъулийити бар (18:24) |
(3) |
Йәр йүзидики барлиқ падишалар униң билән содилишиш вә униңдин пайдилиш үчүн өзлирини әхлақ җәһәттә булғайду. |
(4) |
Бабил барлиқ сәнъәтләр вә илим-пәнләрдин пайдилиниду вә улар арқилиқ кишиләрни өзигә тартиду. |
(5) |
У сеһиргәрлик қилиду. |
(6) |
Бабил болмиса хәлиқъара сода яки кәң даирилик сода мүмкин болмай қелип, дәрһал түгишиду. |
(7) |
Униң Рим шәһири билән муқим мунасивити бар; ахирқи замандики Римда жилтиз тартқан дивиниң қоллишиға еришиду, лекин ахирда дивә уни йоқитиду. |
(8) |
Бабилниң түгишиши интайин қисқа вақит ичидә болиду; бу иш «он падиша»ниң қолида болиду. |
Дәрвәқә у «бир сир» болиду!
Болупму йеқинқи заманларда Бабилниң салаһийити тоғрилиқ алтә қияс оттуриға қоюлди: —
(1) |
Римлиқ Католик җамаити |
(2) |
Мәлум бирхил «дуниявий дин» яки етиқади бузулған «христиан дуниявий җамаити» |
(3) |
Сода-сетиқ, түрлүк тиҗарәт |
(4) |
Америка |
(5) |
Қайтидин қурулған Бабил шәһири |
(6) |
Иккинчи һәм бәшинчиси — «дуниявий дин» вә «қайтидин қурулған Бабил» шәһири. |
Буларниң ичидики «Америка» әң намувапиқ намзат болуши мүмкин, чүнки етиқатчиларниң җамаәтлири Америкида учриған зиянкәшлик бүгүнгә қәдәр аз болди; Америка көп қетим зиянкәшликтин қачқан Йәһудийларға вә Мәсиһий етиқатчиларға башпанаһ болди. Бундақ дегәнлигимиз Америкидики әһвал пәқәт өзгәрмәйду, дегинимиз әмәс. Өзимиз төвәндики сәвәпләрдин 6-пикиргә майилмиз: —
Мошу 17- вә 18-баплардин дуниядики көп сода (һәммә сода демәкчи әмәсмиз) ишлириниң кәйнидә бир роһ туридиғанлиғини, инсанларни өзигә тартип қилтаққа чүшириватқанлиғини көргили болиду. Шуңа көплигән кишиләрниң динини болса дәл «сода» дегили болиду. Рәббимиз бу ишни тилға елип: «Силәр һәм Худаниң, һәм мал-дуния («маммон»)ниң қули болушуңлар мүмкин әмәс». Грек тилида «маммон» «сода, байлиқ, күчлүк таянч»ни билдүриду. Бәлким, 18:23дә бу сирни чүшиништики бир ачқуч бизгә көрситилиду: «барлиқ әлләр сениң сеһир-әпсунлириңға алданди». 9:20дә бу сеһирликниң күчи аян қилиниду.
«Бабил» Худаниң һәқиқити вә ниҗатиға қарши турған, Худаниң бәндилиригә зиянкәшлик қилидиған дуниядики барлиқ динға, җүмлидин «маммон»ға вәкиллик қилиду, десәк бәлким еһтималға йеқин болиду. Кәлгүсидә дуниявий динлар бирләштүрүлүп, Рим папаси уларниң беши болуши мүмкин. Чүнки Рим шәһиридә Рим папаси рәислиги астида дуниядики көп диндарлар, җүмлидин «Християн дини», Будда дини, Һинду дини, Ислам дини вә Тибәт динидики әрбаблар бир нәччә қетим кеңәштә җәм болуп биллә «дуа қилип» «Худаға ибадәт» қилишти. Әмәлийәттә уларниң «кеңәш» паалийәтлири «Сиз яхши, мән яхши, һәммимиз яхши адәмләрмиз» дейиштин башқа иш әмәс. Уларниң көп ишлар тоғрилиқ бир-биригә шунчилик қошулғанлиғиниң сәвәви әмәлий етиқатқа болған әқидилири интайин кам болғачқа, һеч қандақ муқим бир әқидигә дегидәк ишәнмәйтти; бирақ уларниң көпинчиси шу муһим бир нуқтида бир пикирдә болғанки, «Пүткүл аләмдә мутләқ бирла һәқиқәт мәвҗут дегили болмайду» вә «Мүмкин болса «мутләқ һәқиқәткә ишәнгәнләр»ниң көзқарашлирини аләмдин йоқитиш керәк».
Сода ишлириға кәлсәк, дуниядики көп сода ишлириниң һәр түрлүк динға зич мунасивәтлик екәнлигидин кимму гуман қилсун? Әфәсустики зәргәрләр буниң көрүнәрлик бир мисалидур («Рос.» 19:23-41). Римдики «Ватикан» (Католик дининиң «баш штаби»)ниң байлиқлири қанчилик екәнлиги намәлум, лекин шүбһисизки, нурғун дөләтләрниң барлиқ ғәзнилиридин артуқтур. «Ватикан»ниң нурғунлиған сода алақилири бар, йеқинқи бәзи вақиәләргә қариғанда, «Мафия» биләнму мунасивити бар. Һалбуки, бу 18-баптики текстләр һәтта жуқурида шу ишлардин өтүп, дуниядики көп қисим содиларниң бирхил «сеһирлик күч»ниң алақисидә туруватқанлиғини, һәтта әшу күч тәрипидин башқуруливатқанлиғини бизгә пуритиду.
«Вәһий»дики Бабил тоғрилиқ бу бешарәтләрниң бизгә тапшурулушниң сәвәви бизгә дуниядики мошу улуқ иқтисадий система (банкилар, пайчиклар, түрлүк пайчик базарлири вә һазирқи һәммидин муһим «тор»дики сода)ниң кәйнидә бир сеһирлик җинниң күчи бар дәп мәлум қилиштин ибарәттур. Бу иқтисадий система инсанниң сөзи (Худаниң сөзи әмәс) үстигә қурулған болуп, униң дуниядики барлиқ дин билән биллә адәмни аздуруп, һәқиқәттин айришқа хелә күчи бар.
Кәлгүсидә «Бабил шәһири» қайтидин қурулса, дунияниң сода-сетиқини һалқилиқ контрол қилғидәк амилларни тутуши мүмкин. Садам Һусәйн Бабил шәһирини қайтидин әслигә кәлтүрмәкчи болған; у бүгүн «қисмән қурулған пети»да туриду.
Бабилниң гумран болуши (14:5-12-айәтләрдә көрситилгән үч пәриштиниң хәвиригә қариғанда) бәзи кишиләрниң товва қилишиға түрткә болуши мүмкин. Лекин шу иш адәмни интайин һәйран қалдуридуки, һәтта нурғун балаю-апәтләрниң агаһлириға, шундақла Худаниң Өз гувачилириниң гувалиғини аңлап туруп, шунчә көп адәмләр өзлириниң сәкратқа чүшүп пат арида җазаға тартилидиғанлиғиға һеч қаримай, бәлки Бабил үчүн һәсрәт чекип жиға-зар көтириду. Кона заманларда Худаниң пәриштиси Содом шәһиридикиләрни рәзиллиги түпәйлидин уруп кор қиливәткән. Лекин улар Худаниң җазасидин һеч агаһ алмай, кор турупму йәнә гуна қилиш пурситини издәп жүргән («Яр.» 19:11). Рәб Өзи бизгә тәлим бәргинидә, һәтта қиямәтниң һарпа күниму көп адәмләр содисини қиливериду, дәп көрситиду («Мат.» 24:36-41, «Луқа» 17:26).
19-бап — Әйса Мәсиһниң қайтип келиши
19-бапта заманниң ахирқи көрүнүши, җүмлидин Рәббимизниң қайтип келиши биз үчүн тәсвирлиниду. Жуқирида көрсәткинимиздәк, бу ишлар
(1) |
алтинчи печәтниң; |
(2) |
йәттинчи канайниң; |
(3) |
йәттинчи чининиң; |
(4) |
(17-бап-19:4дә хатириләнгәндәк) Бабил үстигә төкүлгән җазаларниң әвҗигә чиқишидур. |
20-бап — Шәйтанниң бағлиниши, миң жиллиқ сәлтәнәт
«1Кор.» 6:2-3ни көрүң. Униңда расул Павлус Худаниң дуния үстидин һөкүм чиқиришида Униң муқәддәс бәндилириниң несивиси бар, дәйду. Мошу сөзниң әмәлгә ашурулуши мошу «миң жил»ниң бешида болуши керәк.
Йәнә бир еш ениқки, «икки тирилиш» бар — биринчи тирилиш «миң жил»ниң алдида, йәни ишәнгүчиләрниң тирилиши; иккинчи тирилиш миң жилдин кейин, йәни етиқатсизларниң тирилиши болиду.
Бу миң жиллиқ сәлтәнәт һәққидики баянларниң шунчә қисқа екәнлиги, көрүнүштә мәлуматниң шунчә азлиғи бизни һәйран қалдуруши мүмкин. Бу ишниң өзи бизгә шуни испатлайдуки, «миң жиллиқ сәлтәнәт» әмәлийәттә Тәвратқа тонуш болған шу дәвирдики етиқатчиларға нисбәтән «йеңи иш» әмәс. Чүнки Тәвраттики нурғун пәйғәмбәрләрниң язмилирида «Худаниң падишалиғи» аллиқачан тилға елинған. «Вәһий» пәйғәмбәрләрниң шу көп хәвәрлиригә шу чағғичә намәлум болуп кәлгән икки мәлумат, йәни муну икки соалға болған җавапни қошуп тәминләйду: —
(1) Худаниң (йәр йүзидә болған) падишалиғи қанчә вақит давам қилиду?
(2) У қандақ түгәйду?
Андин Юһанна йеңи асман, йеңи зиминни көриду; «Чүнки бурунқи асман вә зимин өтүп кәткән еди. Деңизму мәвҗут болмиди».
Биз һазир йеңи асман, йеңи зимин тоғрилиқ толиму әҗайип вә тилсимат баянларға кәлдуқ (21-22-бап). Бәзи алимлар байқиғинидәк, Мәсиһ Әйса бизгә у дуния үчүн тәйярлинишимиз керәк дәп шунчә көп қетим тәлим бәргән болсиму, пүткүл муқәддәс язмилар ичидә йеңи асман-зимин тоғрилиқ пәқәт мошу икки баптинла хәвиримиз барлиғи бәлким сәл ғәлитә туюлиду. Лекин әһвал бәлким һеч башқичә болмаслиғи мүмкин. Һазирқи әқлимиз интайин чәклик, һәтта зәрричилик болғачқа, әгәр йеңи асман-зиминни толуқрақ тәсвирлигән болса, бәлким уни пәқәтла чүшинәлмәй қалған болаттуқ.
Төвәндә биз «Вәһий»дә «йәттә печәт» ечилғандин кейин бешарәт қилинған муһим вақиәләрни тәртиви бойичи тизишқа тиришмақчимиз; андин бу вақиәләрни бир «вақит җәдвили» ичигә тизмақчимиз.
Һазирқи заман: —
Ақ атқа мингүчи — сахта Мәсиһләр
Қизил атқа мингүчи — урушлар
Қара атқа мингүчи — ачарчилиқлар
Татираң атқа мингүчи —ваба, ачарчилиқ, уруш; инсанларниң төрттин бири өлиду.
Шәйтанниң йәр йүзигә ташлиниши — «дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң башлиниши.
Дәҗҗал пәйда болиду, «теч-аманлиқ елип кәлгән» һалда болиду. У «йеңи Рим»ниң беши болуп («йәттинчи баш»); «он мүңгүз»и техи намайән болмиди. У Худаниң хәлқиниң «көп қисми» билән (демәк, һәммә Йәһудий билән әмәс) әһдә түзиду («Дан.» 9-бап).
Илан (йәни әҗдиһа, бәлки дивә әмәс) Худаға садиқ болған «Исраилниң қалдиси»ни йоқатмақчи болиду.
«Қалди» чөл-баяванға (тәйярланған бир җайға) қачиду.
Илан йәнила Исраилниң қалдисини һалақ қилмақчи болиду, лекин «қалди» 1260 күн чөл-баяванда һимайә қилиниду.
Етиқатчиларниң җамаәтлиригә зор зиянкәшлик башлиниду. Лекин нурғун адәмләр хуш хәвәрни қобул қилиду, «мол һосул» болиду (7-бап, «зор бир топ адәмләр») — бу «дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң биринчи йериминиң әң муһим тәрипидур.
Дивә (дәҗҗал) Исраил билән болған әһдисини бузиду. У Йерусалимдики ибадәтханиниң «сиртқи һойла»сини булғайду. Бу «дәһшәтлик азап-оқубәт» мәзгилиниң оттуриси болиду.
Дивә он мүңгүзи (он падиша) билән тәң өзиниң рәзил әпт-бәшириси билән пәйда болиду;
Дивә үч падишани тәхтидин чүширип, уларниң орниға чиқип асасий қоқуққа егә болиду.
Дивиниң йәттә бешидин бири әҗәллик ярилиниду, андин сақайтилиду (андин «сәккизинчи баш» болиду).
Дивә (сахта пәйғәмбәрниң ярдими билән, болупму «әҗәллик яриси» сақайтилғандин кейин) инсанларни өзигә ибадәт қилдуриду.
Дивә өзини ибадәтханисида «Мана өзәм Худадурмән» дәп көрситип («2Тес.» 2-бап) «вәйран қилғучи жиркиничлик номуссизлиқ»ни орнитиду.
Сахта пәйғәмбәр дивигә бир бут-һәйкәл ясайду. У һәйкәлни «тирик» қилиду, уни сөз қилдуриду, түрлүк башқа карамәтләрниму көрситиду. Дивиниң бәлгүсини қобул қилмиғанларға һеч қандақ сода-сетиқни рухсәт қилмайду.
Худаниң мөмин бәндилири техиму еғир зиянкәшликкә учрайду. Дивиниң бәлгүсини қобул қилмиғачқа, улар һеч немини сетивалалмайду. Бабил мошу зиянкәшликкә қатнишиду. Исраиллар (Пәләстиндә турғанлар) һазир дивиниң харлиғи астида қалиду. Әгәр мошу вақит 144000 талланған Йәһудий пәйда болған пәйт болса, улар Худаниң алаһидә башпанаһи астида гувалиқ беришни башлиши мүмкин. Икки гувачи Исраилийә зиминида 1260 күн гувалиқ бериду.
Бәшинчи канай — адәмләр бәш ай қийнилиду
Әфрат дәрияси қуруп кетиду. «Шәрктики падишалар» келиду.
Һармагеддонда болған җәң инсанларниң үчтин бири өлиду.
«Икки гувачи» өлтүрүлиду, қайтидин тирилиду, асманға көтирилиду.
Дивә бурулуп «Бабил»ни йәветиду.
Содигәрләр Бабил үстидә жиға-зар көтириду — җәмъиийәтни муқим қилидиған иқтисадий система йоқ болиду.
Асманниң оттурисида учуватқан үч пәриштә көрүниду; уларниң йәткүзидиған хәвири: —
(1) «Худаға ибадәт қилиңлар, чүнки сот қилиш вақти кәлди»;
(2) «Бабил ғулиди»;
(3) «Дивигә чоқунидиғанлар вә тамғисини қобул қилидиғанларға ... җаза чүшиду».
«Муқәддәс бәндиләр арам елиш вақти кәлди» дегән төртинчи аваз әрштин аңлиниду
Рәб булутларда аян болиду, муқәддәс бәндилири Өзи билән «һавада учришиш»қа елиниду.
Йәнә бир пәриштигә йәр йүзидә қалғанларни сораққа тартиш вәзиписи тапшурулиду. «Худаниң қәһриниң чоң шарап көлчиги»ниң вақти келиду.
Рәб (муқәддәс бәндилири билән) чүшиду — Исраил шу вақитта қутқузулуши мүмкин.дивә йоқитилиду.
Йәр йүзидә қалғанлар бар болиду — улар балилар вә бовақларла болуши мүмкин.
Дивә вә сахта пәйғәмбәр от көлигә ташлиниду.
Йәр йүзидә қалғанлар «миң жиллиқ сәлтәнәт»кә кириду.
«Миң жиллиқ сәлтәнәт»
«Миң жиллиқ сәлтәнәт»ниң ахирида, Шәйтан йәнә бошитилиду, әлләр алдиниду
Йерусалимға ахирқи һуҗум қилиниду
Худаниң җазаси асман вә зимин от ичидә еритип йоқитилиду
Қалған өлгәнләр (етиқатсизлар) тирилдүрүлүп сораққа тартилиду
Йеңи асман-зимин пәйда болиду
Печәтләр, канайлар, «арилиқтики көрүнүшләр» вә «йәттә чинә»ниң бир-биригә болған мунасивити бәлким төвәндики җәдвәлдикидәк болиду: —
Печәтләр |
Канайлар |
Арилиқтики көрүнүшләр |
Чиниләр |
|
|||
1-печәт |
|
||
Ақ ат |
|||
Сахта мәсиһләр |
|||
|
|||
2-печәт |
|
||
Қизил ат |
|||
Уруш |
|||
|
|||
3-печәт |
|
||
Қара ат |
|||
Ачарчилиқ |
|||
|
|||
4-печәт |
|
||
Талираң ат |
|||
Өлүм, ваба, ачарчилиқ, уруш. Инсанларниң төрттин бири өлиду |
|||
(------------------ «Дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң башлиниши --------------------) |
|||
5-печәт |
|
«Әмир» Исраил билән әһдә түзиду Әҗдиһа «аял»ни йоқатмақчи «Аял» 1260 күн йошурулиду Әҗдиһа җамаәткә зиянкәшлик қилиду | | 1260 күн | | | |
|
Қурбангаһ астидики җанлар Зиянкәшлик пат арида башлиниду |
|
||
(------------------ «Дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң оттуриси --------------------) |
|||
|
|
Дивә һәқиқий қияпәттә көрүниду, әһдини бузиду 144000 көрүниду?? «Икки гувачи» |
|
|
|
Он падиша пәйда болиду Үч падиша тәһттин чүшиду |
|
|
|
Дивә «әҗәллик ярилиниду» Дивә сақайтилиду |
|
|
|
«Сахта пәйғәмбәр» көрүниду «Жиркиничлик номуссизлиқ» ибадәтханида селиниду |
|
|
|
«Дивиниң һәйкилигә җан киргүзүлиду» Һәйкәл сөзләйду |
|
|
|
Барлиқ кишиләр дивигә чоқунушқа вә бәлгүсини қобул қилишқа мәҗбурлиниду |
|
|
|||
|
1-канай |
|
|
Мөлдүр, от, қан Дәл-дәрәқләрниң үчтин бири көйдүрүлиду |
|||
2-канай |
|||
Отлуқ тағ деңизға чүшиду Деңизниң үчтин бири қан болиду, деңиздики җаниварларниң үчтин бири өлиду |
|||
|
|||
|
3-канай |
|
|
«Кәкрә» юлтузи чүшиду Дәриялар булғуниду, көп адәм өлиду |
|||
|
|||
4-канай |
|||
Қуяш, ай, юлтузларниң үчтин бири қараңғулишиду |
|||
|
|||
5-канай |
(-------????-------) |
1-чинә |
|
|
«Чикәтқиләр» бәш ай адәмни қийнайду |
((------------------)) «Икки гувачи» өлтүрүлиду |
Дивигә чоқунғанларни ярилар басиду |
|
|||
|
|
|
2-чинә |
|
|
|
Деңиз қанға айлиниду Деңизда һәммә нәрсә өлиду |
|
|||
|
|
|
3-чинә |
|
|
|
Сулар, дәриялар қанға айлиниду Инсанлар ичиши керәк |
|
|||
|
|
|
4-чинә |
|
|
|
Инсанлар от билән зәһимләндүрүлиду |
|
|||
|
|
|
5-чинә |
|
|
|
Йәнә бир «яра вабаси» Қараңғулуқ көп йәрләрни басиду |
|
|||
|
6-канай |
|
6-чинә |
|
«Шәриқтин кәлгән падишалар»ниң йолини тәйярлашқа Әфрат дәрияси қурутилиду «Һармаггедон уруши» |
|
200 миллион атлиқ шәриқтин пәйда болиду; Әфрат дәриясидин өтәләйду. Адәмләрниң үчтин бирини өлтүриду |
Бабил ғулайду |
|
||
7-чинә |
|||
«Иш тамам болди!» Бабил җазалиниду |
|||
|
|||
Үч пәриштиниң ахирқи агаһи |
|||
(------------------- «Дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң аяқлишиши ----------------) (------------------- 1260 күн түгәйду ----------------) |
|||
6-печәт |
7-канай |
|
7-чинә (давами) |
Қаттиқ йәр тәврәш Қуяш қара, ай қан Юлтузлар чүшиду Пәриштиму һосул алиду |
Қаттиқ йәр тәврәш Сорақ җакалиниду «Дунияниң падишалиқлири Худаниң падишалиғи болди!» Мөлдүр |
Инсаноғли һосул алиду |
Қаттиқ йәр тәврәш Йерусалим жиқитилиду Һәммә шәһәр ғулайду. Тағлар, араллар йоқилиду. Мөлдүр |
( ------------------ Мәсиһ йәр йүзигә қайтип келиду ---------------------) |
|||
7-печәт |
|
||
Әрштә сүкүт Сорақ тәйярлиниду |
Миң жиллиқ сәлтәнәт башлиниду |