Инҗил 15-қисим 

«Тимотийға «1»»

(Расул Павлусниң Тимотийға язған биринчи мәктупи)



Кириш сөз

«Тимотий»ниң исми Инҗилдики сәһипиләрдә көп көрүлиду. У ким? Униң биринчи қетим Әйса Мәсиһ тоғрилиқ хуш хәвәрни аңлиши, бәлким, расул Павлус билән расул Барнабас Иконион (һазир «Кония») өлкисидики Листра дегән шәһәргә (һазирқи Түркийидә) кәлгәндә өз жутида болди (бәлким миладийә 46-жили). Павлус вә Барнабас бу районда бир нәччә ай туруп хуш хәвәрни җакалиди вә у йәрдики көп кишиләр зиянкәшлик астида болсиму, хошаллиқ билән уни қобул қилди («Рос.» 14:5-6). Булар ичидә Лоис исимлиқ бир Йәһудий момай бар еди; униң грек бир әргә тәккән, Әвники исимлиқ бир қизи бар еди; у еридин Тимотий (грек тилида «Тимотеус» — мәнаси: «Худаниң һөрмити») дегән оғулни туққан еди; шуниңдин кейин бәлким ери дуниядин кәткән болса керәк. Момай, қизи вә чоң оғли билән биллә туратти, бәлким улар қисқа мәзгил ичидила һәммиси Рәбгә етиқат бағлиған еди. Тимотий бәлким өз қулиқи билән расул Павлусниң вәз ейтқинини аңлиған вә шуниң билән ишәнгән; чүнки Павлус уни «етиқат йолидики өзәмниң садиқ оғлум Тимотий» дәп амрақлиқ билән атиған («1Тим.» 1:2ни вә «2Тим.» 1:2ни көрүң). Төвәндики нәқил кәлтүрүлгән «Расулларниң паалийәтлири» 16:1-3-айәтләрни «2Тим.» 1:5-айәт билән селиштуруң: —


«Андин у Дәрбә вә Листра шәһәрлиригиму барди. Мана, шу йәрдә етиқатчи Йәһудий бир аялниң оғли, Тимотий исимлиқ бир мухлис бар еди. Униң атиси болса грек еди. Листра вә Кония (Иконион) шәһәрлиридики қериндашларниң һәммиси униң тоғрлулуқ яхши гувалиқ берәтти. Павлус уни өзи билән биллә елип маңмақчи болди. Бирақ бу йәрдики Йәһудийларниң һәммиси Тимотийниң атисиниң грек екәнлигини билгәчкә, Павлус уни елип хәтнә қилдурди».


Бу иш бәлким миладийә 50-жили болған еди.


Бу айәтләргә қариғанда, Павлус Тимотийниң чин етиқатлиқ вә Худаниң хәлқиниң хизмитидә болушқа интизарлиқ вә муһәббәткә толған қәлби бар алаһидә есил бир жигит екәнлигини көрүп йәткән вә шуниң билән уни Гретсийә вә Кичик Асияда уяқ-буяқларни кезип маңидиған «хуш хәвәрчиләр гурупписи»ға қатнаштуруп, елип маңған. Демисәк болмайдуки, Павлусниң Тимотийни хәтнә қилдурушиниң сәвәви уни қандақтур «роһий мәнпәәт»кә ериштүрүш үчүн әмәс еди, бәлки униңға өзигә һәмраһ болуп, Йәһудийларниң «синагог»лириға, шуниңдәк Йәһудий җәмийитидики сорунларға кирип Мәсиһниң хәвәрини йәткүзүш вә тәлим бериш шараитини яритип бериш үчүн еди. Чүнки униң аниси Йәһудий, атиси Йәһудий әмәс болғачқа, у пәқәт хәтнилик болсила Йәһудийлар уни Йәһудий дәп қарап, қобул қилатти.


Кейинки он бәш жилда Тимотий расулниң дайимлиқ һәмраһи болған еди. Шүбһисизки, расул учриған һәр бир еғирчилиқ, хәвп-хәтәр вә җапа-мушәққәтләргә уму охшаш учриған:

«Дайим сәпәрләрдә болимән; дәрияларниң хәвплирини, қарақчиларниң хәвплирини, жутдашлиримниң хәвплирини, ят әлликләрниң хәвплирини, шәһәрниң хәвпини, баяванниң хәвплирини, деңизниң хәвплирини, сахта қериндашлар арисидики хәвплирини баштин кәчүрдүм» («2Кор.» 11:26). Дейишниң һаҗити йоқки, у расул билән ата-балидәк йеқин мунасивәттә болуп, ундақ қийинчилиқларни хошаллиқ билән тәң тартатти. Павлусниң сөзлиригә қариғанда, Тимотий «расул» дәп һесапланмиған болуши мүмкин, лекин у тәлим бәргүчи болуп, хуш хәвәр йәткүзүш хизмәтлирини убдан ишлигән вә бәлким бешарәт бериш илтипати униңдиму бәзи чағларда пәйда болған.


Бәзи әһвалларда Павлус униңға алаһидә вәзипә тапшуруп башқа йәргә әвәтәтти. Ушбу хәтни язған вақтида шундақ болди. Павлус биринчи қетим зиндандин қоюветилгәндин кейин Тимотий билән Асияда җамаәтләрни риғбәтләндүрүш үчүн сәпәргә чиққан, дәп қараймиз. Вақит бәлким миладийә 64-жили еди. Павлус билән Тимотий Әфәсус шәһиригә кәлгәндә җамаәттә бериливатқан тәлимләрдә натоғра вәзийәтләрни байқиған, Павлусниң башқа йәрләрдә җиддий ишлири болғачқа, Тимотийни мошу вәзийәтни оңшаш үчүн, җамаәтни әслидә яхши тутуватқан һәқиқәтләрдә қайтидин мустәһкәмләш һәмдә җамаәт үчүн йеңи ақсақаллар вә хизмәткарларни таллап тикләш үчүн Әфәсуста қалдурған еди (3-бапни көрүң). «Йеңи ақсақалларни тикләш» дегән шу вәзипиниң тапшурулғанлиғиға қариғанда, Әфәсустики җамаәтни техичә кеңийиватқан, дегән хуласигә кәлсәк артуқ болмас; чүнки уларда аллиқачан бир нәччә ақсақаллар бар еди (Павлусниң «Рос.» 20:17-38дә хатириләнгән, улар билән көрүшүшини көрүң). Павлус әслидә Әфәсуста икки жил турған мәзгилдә етиқат қилғанларниң сани, шүбһисизки, нәччә миңға йәткән еди («Рос.» 19:1-14би көрүң). Шу вақитларда ундақ көп адәмләр бир җамаәт сорунида тәң жиғилиши мүмкин әмәс еди; 1-әсирдин 3-әсиргичә җамаәтләрниң өзлириниң һеч қандақ «ибадәтхана» яки «жиғилишхана»си йоқ еди; улар өйму-өй жиғилатти (шу һалда жиғилишни җамаәт үчүн әң мувапиқ жиғилиш усули, дәп қараймиз) вә бәлким гаһида бир мәктәп залида («Рос.» 19:9) жиғилатти. Пәрзимизчә Әфәсустики җамаәтниң 20-30 сорунда жиғилған болуши мүмкин; амма булар йәнила бир җамаәт, йәни «Әфәсуста туруватқан җамаәт» дәп һесаплинатти («Рос.» 20:17, 28). Уларниң нәччә ақсақаллири бу ибадәт сорунлириниң һәммисигә мәсъул еди.


Әфәсустики җамаәт Асиядики җамаәтләргә зор илһамий күч вә «йетәкчи чирақ» болди; Әфәсус шәһири «Кичик Асия» (һазирқи Түркийә)дики әң чоң вә муһим шәһәр болуп, нопуси тәхминән үч йүз миң еди. Шәһәрдә Рим империйәсиниң районлуқ «мәмурий мәркәз»и тәсис қилинған; буниң үстигә униңда Асия бойичә әң чоң бутхана бар еди. Җамаәт бу йәрдики күчлүк бутпәрәсликтин чиққан мәсилиләргә вә йәрлик һөкүмәттин болған қаршилиққа тақабил туруш җәриянида өзлири күчийип өскән еди. Һалбуки, уларниң асасий әқидилири тоғрилиқ бир кризис пәйда болди; шу вақитларда җамаәт көп учриған мәсилиләргә охшаш, бу кризисму Муса пәйғәмбәргә чүширилгән қанунни тоғра чүшинишкә бағлиқ еди. Бу ишлар тоғрилиқ биз йәнә «қошумчә сөз»имиздә тохтилимиз. Уларни кризистин өтүшкә мәдәт бериш, уларниң башқа әтрапидики җамаәтләргә давамлиқ «йетәкчи чирақ» болуши үчүн Павлус Тимотийни шу йәрдә қалдурди. Павлус ушбу хәтни шу вәзипини ениқлаш, уни орунлашқа риғбәтләндүрүш вә «қизим саңа ейтай, келиним сән аңла» дегәндәк, униң Тимотийға өз һоқуқини тапшурғанлиғини җамаәт көрсун, Тимотийға мошу ишларда тосқунлуқ қилмисун, әксичә уни қоллисун дегән мәхсәттә язған. Шуниң билән Павлус чоқум бу хәтни Әфәсустики җамаәтниңму оқуши үчүн язған! Буниңда йәнә бир мәхсити бар, җамаәт Тимотийниң вәзиписи тоғрилиқ толуқ хәвәрдар болғандин кейин, улар Тимотийдин буни толуқ ада қилишини тәләп қилатти. Хәтниң мәхситини униңдики икки айәт билән йәкүнләшкә болиду: —


«Мән гәрчә пат арида йениңға йетип беришни арзу қилсамму, йәнила бу хәтни яздим; мабада мән һаял болуп қалсам, хәттин Худаниң аилиси арисида өзәңни қандақ тутуш керәклигини билисән. Бу аилә болса мәңгү һаят Худаниң җамаити, һәқиқәтниң түврүги вә тәглигидур» (3:15)


Бүгүнки күндә Худаниң даналиғида қоллиримизда Инҗилда шундақ бир хәтниң (һәмдә униңға охшап кетидиған «Титусқа») барлиғиға миннәтдар болушимизға тоғра келиду; чүнки биз униңдин җамаәтләрниң әмәлий ишлирини қандақ бир тәрәп қилиш керәклиги һәм җамаәтләргә мәсъул болғанлар өзлирини Худа алдида қандақ тутуши керәклиги тоғрилиқ үгинимиз (жуқуриқи айәтни көрүң). Биз бу тоғрилиқ вә башқа бәзи қизиқ йәрлири үстидә «қошумчә сөз»имиздә тохтилимиз.


Йәнә бир иш, Павлус Тимотийниң Муқәддәс Роһтин алаһидә бир роһий илтипатни қобул қилғанлиғини тилға алиду (бу илтипатлар тоғрилиқ «1Кор.» 12-14-бапларни көрүң). Павлус бу хетидә бизгә бу илтипатниң дәл немә екәнлигини демәйду, амма шу илтипатни хуш хәвәрни ишәнмигәнләргә җакалап йәткүзүш билән мунасивити бар еди, дәп қараймиз («2Тим.» 4:5ни көрүң). Павлусниң Тимотийни риғбәтләндүридиған сөзлиридин қариғанда, Тимотий өзи интайин юваш, җимиғур («2Тим.» 1:7-8, 2:1) вә тени аҗиз, ағриқчан яш адәм еди (4:23). Худаниң Тимотийдәк шундақ аҗиз бир бәндини җамаәтни риғбәтләндүрүш вә өзиниң хуш хәвирини җакалаштәк бүйүк, шәрәплик вәзипиләргә талливалғанлиғидин һәммимиз тәсәлли-риғбәт алсақ болиду. Худа биз арқилиқ өз ишлирини қилғинида өзимизниң чәклик талант вә қабилийәтлиримиз билән чәкләнмәйду, әксичә аҗизлиғимиз вә чәкликлигимиз дайим Униң Өзиниң күч-қудритини дәл көрситишигә пурсәт вә шараит яритип бериду («2Кор.» 1:25-30, «2Кор.» 12:7-10, 13:4). 


Мәзмунлар: —


1. 

Салам (1:1-2)

2. 

Натоғра тәлимләргә рәддийә бериш (1:3-20)

3. 

Дуа қилиш вә ибадәт тәртиви (2-бап)

4. 

Йетәкчиләр вә хизмәткарларға қоюлған тәләпләр (3-бап)

5. 

Тимотийниң вә етиқатчиларниң мәсъулийити (4-6-баплар)


••••••••



Қошумчә сөз


(1:4) 

«Уларниң әпсаниләр вә айиғи йоқ нәсәпнамиләргә бәнд болмаслиғини тапилиғин; булар Худаниң етиқат арқилиқла әмәлгә ашурулидиған Өз өйигә болған планини илгири сүрмәйду, бәлки пәқәт бемәна талаш-тартишларни кәлтүрүп чиқириду, халас».


(4:7) 

«Амма ихлассизларниң вә момайларниң әпсанилирини чәткә қеқип, өзәңни ихласмәнлик йолида чиниқтуруп йетиштүргин».


Мошу айәтләр тоғрилиқ көрситип ейтмисақ болмайдуки, Павлус тилға алған, Йәһудий хәлқи арисида (гәрчә Тәвраттики һәқиқәтләргә толиму зит болсиму) еқип жүргән дәл бу аммибап әпсаниләрдин хелә бир қисми техи дуниядики мусулман хәлиқ арисидиму «һәдис»дики һекайиләрдә еқип жүрмәктә. Оқурмәнләр буниңдин шәкләнсә, чоңрақ бир китапханидин «Йәһудий әпсаниләр» тоғрилиқ китапларни ахтурсун яки «Интернет»кә чиқиш пурсити болса «издәш программа»сидин «Йәһудий әпсаниләр» (“Җевисх легендс”) дегән сөзләрни бесип көрсун.


(1:15-16) 

«Мошу сөз ишәшлик вә һәр адәм уни қобул қилиши тегишликтур — «Мәсиһ Әйса гунакарларни қутқузуш үчүн дунияға кәлди!». Мән гунакарлар ичидики әң әшәддийисидурмән! Лекин дәл шу сәвәптин Мәсиһ Әйсаниң әң әшәддий гунакар болған мени, кейин Өзигә етиқат қилип, мәңгүлүк һаятқа еришидиғанларға мисал қилип мәндә Өзиниң барлиқ сәвир-тақитини аян қилиши үчүн, маңа рәһим-шәпқәт көрситилгәндур».


Расулниң мошу йәрдә ейтқинини тәпсилий һалда әстайидил қаришимизға вә тәкитлишимизгә бәк әрзийду. Униң: «Мәсиһ Әйсаниң әң әшәддий гунакар болған мени, кейин Өзигә етиқат қилип, мәңгүлүк һаятқа еришидиғанларға мисал қилип мәндә Өзиниң барлиқ сәвир-тақитини аян қилиши үчүн, рәһим-шәпқәт маңа көрситилгәндур» дегининиң мәнаси немә? Павлус зади қандақ «мисал» болиду?


Худаниң мәғпиритини вә Мәсиһ Әйсада болған йеңи һаятни аян қилған хуш хәвәрни биринчи қетим аңлиған көп кишиләрниң инкаси тонушимиз болған бир хәнзу сақчиниңкигә охшаш болуши мүмкин, у «Дәрвәқә интайин әҗайип, интайин яхши аңлиниду, амма өзәм болсам шунчә рәзил адәм, һәддидин көп шунчә рәзил ишларни садир қилғанмәнки, Худаниң мени кәчүрүм қилиши һәргиз мүмкин әмәс!» — дәйду. Дәл бу сәвәптин расул бизгә: «Маңа қараңлар! Мән әң ямини болған, мән «гунакарлар ичидики әң әшәддийисидурмән», һакавурлуққа толған, Худаниң сөйүмлүк бәндилиридин көпни солап қоюшқа вә һәтта өлтүрүлүшигә мәсъул болғанмән. Амма Худа мени кәчүрүм қилди вә мени пүтүнләй өзгәртти — шуңа У чоқум сән үчүнму дәл бу ишни қилиду вә қилишни халайду!» — дәйду.  


(2:13) 

«Авал алдинип аздурулғанму Адәм ата әмәс, бәлки Һава ана еди. У толиму алданғанлиғидин уларниң итаәтсизлигигә чүшүп қалған еди».


Мошу йәрдә бәзи оқурмәнләргә Адәм атимизниң гуна садир қилғанлиғиға Һава анимиз әйиплик, яки болмиса «Адәм атидин әйипликрәк» көрүниду. Әмәлийәттә болса дәл әксичә. Һава анимиз жилан тәрипидин аздурулуп гунаға тейилип кәтти. Амма Адәм атимиз аздурулған әмәс; у гуна садир қилған, немә қиливатқанлиғини билип туруп пүтүнләй аңлиқ һалда шундақ қилди. Адәм атимизниң гунайи Һава анимизниңкидин зор еғир болған. Шуңа муқәддәс язмиларда гунаниң дунияға киргәнлиги тилға елинғанда дайим бу иш Адәм атимиз арқилиқ (Һава анимиз арқилиқ әмәс) болған, дейилиду.


Расулниң мошу йәрдә дегининиң поскаллиси шуки, аял кишиләр әркәк кишиләргә қариғанда көпрәк һессиятчан вә очуқ тәбиийитидә болуп (бәлким роһий җәһәттин тәсирләргә сәзгүррәк десәкму болиду), езитқу тәсирләргә сәзгүррәк болиду. Шуниң түпәйлидин аял қериндашларниң хизмәтлири бешарәт беришни өз ичигә алғини билән («1Кор.» 11:5), тәлим беришни өз ичигә алмайду (2:12).


(2:3) (вә 3:12) 

«Әнди йетәкчи болса әйипсиз, бир хотунлуқ... болуши керәк»


Җамаәт йетәкчисигә (вә хизмәткарлири болушқа) шәрт болған «бир хотунлуқ... болуши керәк» яки «бир аялниңла ери болуши керәк» дегән сөз үстидә көп пикирләр болған: —


(1) 

Һеч никаһланмиған адәм йетәкчи болмайду;

(2) 

(Бир вақитта) көп аяллиқ болған адәм йетәкчи болмайду;

(3) 

Аҗришип кәткән киши йетәкчи болмайду;

(4) 

Аялидин җуда болуп андин қайтидин той қилған киши йетәкчи болмайду.

(5) 

Йетәкчи болуш үчүн өзиниң аялиға садиқ болуш керәк.


Булар тоғрилиқ қаришимиз мундақ: —


(1) Һеч никаһланмиған адәм җамаәтниң йетәкчиси болалайду — расул Павлус никаһланған әмәс, амма өзи йетәкчиләрни бекитидиған расул еди. Лекин дәрвәқә җамаәттин толуқ хәвәр елиш хотунсиз һалда тәс иш болиду.


(2) Көп аяллиқ адәм йетәкчи болса болмайду — бу пикиргә қошулимиз. Ундақ кишиниң аилисидә бәрибир көп җедәлләр болиду.


(3) Әгәр кишиниң аҗришиши Инҗилға хилаплиқ болса әлвәттә у йетәкчи болалмайду. Әгәр хилаплиқ болмиса йетәкчи болуш мүмкинчилигидин сирт әмәс. «Коринтлиқларға (1)»дики аҗришиш тоғрилиқ «қошумчә сөз»имизни көрүң.

(4) Аялидин җуда болуп андин қайтидин той қилған киши йетәкчи болса болмайду — бу пикиргә қошулмаймиз. Павлусниң ойлиғини буниңдәк болса чоқум ениқ дәйтти; униң башқа сөзлиридә вә муқәддәс язмилардиму ундақ пикирниң қилчә пуриғи йоқ.


(5) Йетәкчи болуш үчүн өзиниң бир аялиға садиқ болуш керәк — Бу хуласә (1)-(4) жуқуриқи сөзимизгә мас келиду.


Бизниң бу сөзлиримиз йәнә 3:12-айәттә көрситилгән җамаәтниң хизмәткарлириниң «бир аялниң ери» болуш шәртигә охшашла мунасивәтликтур.


Тимотийниң тәлим бериш вәзиписи

(3:4) 

«Улар (сахта тәлим бәргүчиләр) никаһлинишни вә бәзи йемәкликләрни истемал қилишни мәнъий қилиду. Амма улар мәнъий қилидиған йемәкликләрни Худа Өзигә етиқат қилған һәм һәқиқәтни билгәнләрниң тәшәккүр ейтип қобул қилиши үчүн яратқан еди».


Павлус бу «җинларниң тәлимлири» «ахирқи заманларда» пәйда болиду, дәйду. Бундақ тәлимләрниң биринчи аламити бәлким у хетиниң бешида тилға алған Йәһудий «билъәт тәлим бәргүчи»ләрдә көрүлди. Улар йәткүзгән тәлимләрниң асаси әмәлийәттә грек пәйласопларниң: «Җисманий ишлар рәзил, роһий шәйиләр яхши» дегән бир уқуми еди — шуңа бәзи таамларни мәнъий қилип, никаһлинишни (ишқий муһәббәт, җинсийәтниң өзи җисманий иш болғачқа, «рәзил» дәп қарап) мәнъий қилиши билән улар «жуқури роһий дәриҗә»гә көтириләләйтти.


Һазирқи дәвримиздә өз «поп»лири вә «устаз»лириниң той қилишни бүгүнки күнгә қәдәр мәнъий қилидиған «Римлиқ Католик җамаәт»тә ундақ тәлимләр пәйдә болуп турмақта. Бундақ пәрһизләр Павлусниң «җамаәт йетәкчилири»ниң «бир аялниң ери» болуш керәк, дегән сөзлиригә толиму зиттур. Дәрвәқә өзигә ярдәмчи болған аяли болмиса әр қериндашларниң җамаәттин хәвәр елиши тәс болиду; бәзи шундақ бурадиримиз бар, лекин интайин аздур. Әмәлийәттә тарихтин боян бу аталмиш «Католик җамаәт»тики ялғуз мошу бир пәрһизла өз «поп» вә «монах»лири арисида интайин көп әшәддий гуналар вә җинайәтләрни кәлтүрүп чиқарди. Жигирминчи әсирдики гезитләр, радио вә телевизийидә хәлиқъара хәвәрләрни елан қилишлири билән бундақ бәзи әшәддий ишлар (мәсилән, гөдәк балиларға басқунчилиқ қилиш) сөкүлди.


«Католик җамаәт» таамлар тоғрисида йәнә бәзи пәрһизләрни киргүзгини билән (мәсиләр, җүмә күни гөш йейишкә болмайду) башқа бәзи мәзһәпләр хелә көп йемәклик пәрһизлирини тәрғиб қилмақта. Мәсилән, «Адвәнтист җамаәт» («Шабатистлар») көп башқа пәрһизләр арисида чошқа гөшини йемәслик, һәтта һәр қандақ гөшни йемәслик керәк, дәп тәлим бериду; йеқиндин бери аталмиш «Йеңи Дәвир»ниң уқумлири дуниядики аз болмиған җамаәтләргә тәсир йәткүзүп, һеч гөш яки белиқни йемәслик керәк дегән тәлимләрни һасил қилди.



Биз башқа йәрләрдә (мәсилән, «Коринтлиқларға (1)»дики «қошумчә сөз»дә) дегәнлиримизни қайтилаймизки, Мәсиһгә етиқат бағлиған киши немә йәймән десә шуниңға әркиндур. Әйса Мәсиһниң бу иш тоғрилиқ толуқ тәлимини чүшиниш үчүн «Мар.» 7:1-23, вә «Рим.» 14-бап, «1Кор.» 8-бапни көрүң вә шуниңдәк Павлусниң төвәндики (4-6-айәт) сөзлирини көрүң: —

«Чүнки Худа яратқан һәммә нәрсә яхшидур, улар тәшәккүр билән қобул қилинса, уларниң һеч қайсисини чәкләп рәт қилишқа болмайду. Чүнки улар Худаниң сөз-калами вә инсанларниң дуаси билән һалал қилиниду.

Бу несиһәтләрни қериндашларниң сәмигә салсаң, Мәсиһ Әйсаниң яхши хизмәткари болған болисән. Шундақла, өзәңниң әстайидил әгәшкән етиқаттики вә сағлам тәлимләрдики сөзләр билән қувәтләндүрүлгәнлигиң аян болиду».


Тимотийниң җамаәткә қандақ нәрсиләрни йегили болиду дегән тәлимләрни йәткүзүп тәкитлишиниң муһим екәнлиги бизгә бәлким ғәлитә туюлиду; амма җамаәт Худаниң тәбиийити тоғрилиқ камаләткә йетилгән чүшәнчигә еришәй десә чоқум Худа яратқан һәммә нәрсиниң яхши вә пайдилиқ ишлитилиш йоли бар, дәп чүшинип йәтмисә болмайду. У қандақму өзлигидин мутләқ зиян йәткүзидиған мәлум бир нәрсини яритатти? Шуңа шарап аз миқдарда истемал қилинса, униңға тәшәккүр ейтса болиду (5:23ни көрүң). Тамакиниң дора ясашта пайдилиқ тәрипи бар; лекин пак виҗдани болған һәр қандақ адәмниң тамакиниң өз тенигә зиянлиқ тәсирини билип туруп тамакини йеқип, асманға қарап Худаға рәхмәт ейтип андин уни чекидиғанлиғиға ишәнмәймиз! («чүнки Худа яратқан һәммә нәрсә яхши, улар тәшәккүр билән қобул қилинса, уларниң һеч қайсисини чәкләп рәт қилишқа болмайду»). Һәтта хероин натоғра йолларда ишлитилсә униң әшәддий ақивәтлири һәммимизгә аян болғини билән, униңму тибапәтчиликтә тоғра ишлитилиш йоллири бар. Җинсий муһәббәт Худадин кәлгән соғат; Худа бекиткәндәк никаһ қилинған бир-биригә садиқ болған әр-аял униңдин һозур елиш Худа тәминлигән һалавәттур вә униңға уларниң тәшәккүр ейтишиға тоғра келиду; амма һәр ким бу һалавәттин никаһдин сирт яки никаһ вәдилирини бузуп башқа кишиниң аяли билән ундақ һозур алса у бәрибир Худаниң ғәзивигә учрайду.


(4:14) 

«Сәндә болған, җамаитиңниң ақсақаллири қоллирини учаңға қойғанда, Худаниң вәһийиси арқилиқ саңа ата қилинған илтипатқа бепәрвалиқ қилма».


Павлус бизгә беваситә ейтмиғачқа қандақ роһий илтипатниң Тимотийға ата қилинғанлиғи бизгә толуқ мәлум әмәс; амма Павлус Тимотийға язған иккинчи хетидә (1:6-8) у бу илтипатни Мәсиһни техи ишәнмигән кишиләргә җасарәтлик җакалаш мунасивити билән тәң тилға алғачқа, биз Мәсиһни җаркарлиғинини тәстиқлайдиған бирхил илтипат, дәп қараймиз. У Мәсиһни җаркарлиғанда көрүнгән, алаһидә «кесәлни сақайтидиған илтипат» яки аңлиғучиларниң ички дуниясини ашкарилайдиған күчлүк бирхил алаһидә илтипат болуши мүмкин еди; шуниң билән Мәсиһниң күч-қудрити аңлиғучиларға очуқ көрүнәтти. Ундақ илтипатлар расул Павлусниң өзидә көрүнәтти (мәсилән, «Рос.» 13:8-12, 14:8-10, 28:27-10ни көрүң). «Тимотийға (2)»дики «қошумчә сөз»имиздә йәнә униң тоғрилиқ азрақ тохтилимиз. 


(6:12) 

«Етиқаттики гөзәл күрәштә күчәп күрәш қил. Мәңгүлүк һаятни чиң тутқин. Сән дәл буниңға чақирилдиң һәмдә униң йолида нурғунлиған гувачилар алдида бу етиқатниң гөзәл шаһитлиғини қилдиң».


Биз авал «күрәш» дегән сөз үстидә тохтилимиз. Буни ипадиләш үчүн Павлус грек тилидики «агон» дегән сөзни ишлитиду. «Агон» дегән сөз әслидики «олимпик оюнлар»дики яки шу дәвирдики башқа униңға охшайдиған оюндики «челишиш мусабиқиси»ни көрситәтти. Бу күрәшниң қаидә-йосунлири интайин аддий еди — қисқиси, қаидә-йосунлири йоқ еди! Икки күрәшчи һәр қандақ халиған усулда бир-бири билән соқушатти — муштлаш, тепиш, көз оюш, татилаш қатарлиқ һәр қандақ тәдбирләрни ишләткили болатти; мусабиқә бириниң әс-һошидин кетип яки өлүп йәрдә йетиши, иккинчисиниң ғалипанә тик туруши билән ахирлишатти. Мана бу шу дәвирдики «мәдинийәтлик» кишиләрниң тәләп қилидиған тамашәси! Шуңа Павлусниң «гөзәл күрәш»ни тилға елиши бәлким бизгә ғәлитә туюлиду.


Етиқатчи кишидә бир иш муқәррәрдур; униңдики әшәддий, һеч қандақ қаидә-йосунларға қаримайдиған бир дүшминимиз бар! Вә яки у бизни йәргә жиқитип түгәштүргичә яки өзи түгәшкичә һәргиз тохтимайду! Мана етиқат қилған бизләрниң һәммимиз күрәш қилишимиз керәк болған «гөзәл күрәш»тур; бизниң өз тәдбиримиз биздин һәссиләп әқиллиқ ундақ дүшмәнни утувелишқа йәтмәйду. Һалбуки, биздә Худаниң рошән калами бар: биз Худаға итаәт қилип бойсунуп, иман-ишәш вә муһәббәттә яшисақ, әнди униң Шәйтанға қарши чиқиштики толуқ һоқуқи вуҗудимизда болиду («Яқ.» 4:7, «1Пет.» 5:5-9ни көрүң). Ишәнмигән адәмләрниң мундақ роһий күрәш тоғрилиқ һеч қандақ еңи йоқ; бу уларниң дүшмәнниң чаңгилида вә алдам халтисиға чүшүп турғанлиғи түпәйлидин болған, халас! (ахирда қошуп ейтимизки, Рим империйәсидә пәқәт Инҗилдики гувалиқниң тәдриҗий тәсири биләнла андин зулмәтлик «агон» император тәрипидин мәнъий қилинди. Лекин һазир «мәдинийәтлик дәвир»имиздә көп дөләтләрдә тамашибинлар шундақ «тамашә»ни тәләп қилғачқа, қайтидин тәдриҗий пәйда болмақта).


Әнди Павлусниң «етиқатниң гөзәл шаһитлиғи» дегини немини көрситиду?


Аддийрақ җавап бәрсәк, у хәқ алдида «Әйса Мәсиһ мениң Рәббим» дегәнни етирап қилиштин ибарәт. Суға чөмүлдүрүштә, бу һәқиқәтни башқилар алдида шундақ етирап қилишимиз керәк; лекин буниңдин кейин бу етирапни қилишимизни тәләп қилидиған көп әһваллар чиқиду вә шуниң билән биз шундақ етирап түпәйлидин бәлким адәмләрниң һақарәтләш, тәһдид селиш, қаршилишиш, чәткә қеқиш, зиянкәшлик қилишиға учришимиз яки һәтта өлтүрүлүшимизму мүмкин. Амма буниң тоғрисида Әйса Мәсиһ ениқ сөзлиди: —


«Чүнки кимдәким бу зинахор вә гунакар дәвир алдида Мәндин вә Мениң сөзлиримдин номус қилса, Инсаноғлиму Атисиниң шан-шәриви ичидә муқәддәс пәриштиләр билән биллә кәлгинидә, униңдин номус қилиду».(«Мар.» 8:38, «Луқа» 9:26).


Тимотийға көп қетим шундақ «гөзәл етирап» (шаһитлиқ)ни қилған дәп ишәшимиз камил. Амма төвәндики 13-айәттә йәнә «гөзәл шаһитлиқ» тилға елиниду, шундақла Әйса Мәсиһниң Өзиму бу «гөзәл шаһитлиқ»ни қилған дәп байқаймиз: —


(6:13) 

«Һәммигә һаятлиқ бериватқан Худаниң алдида, шундақла Понтиус Пилатусқа гөзәл шаһитлиқни қилип гувалиқ бәргән Мәсиһ Әйса...»


Әнди мошу айәт бойичә «гөзәл шаһитлиқ (етирап)»ни қилғучи Мәсиһ Әйса Өзи болғандин кейин, буни пәқәт «Әйса Мәсиһ мениң Рәббим» дегән сөзни көрситиду, дейишимиз билән толуқ чүшинип йәттуқму?


Бәзиләр, Әйса Мәсиһниң «гөзәл шаһитлиқ (етирап)» дегини Понтиус Пилатусниң: «Сән Йәһудийларниң падишасимусән?» дегән соалиға болған тәстиқий җававини көрситиду, дәп қарайду («Мат.» 27:11, «Мар.» 15:2, «Луқа» 23:3, «Юһ.» 18:33-37ни көрүң). Биз бу пикиргә умумән қошулимиз, амма Униң бу җававида Худаатисини һәммә башқа һоқуқ-мәнсәптин — җүмлидин валий Пилатус вә Рим императори Қәйсәрдин үстүн, һәммидин адил, һәммидин һәққаний, һәммидин һәқиқий дәп улуқлап, Худадин башқа бирисиниң тәләплирини Худаниң тәләплиридин үстүн қоймиғанлиғини билдүрди, дәп көрсәтмисәк болмайду (болупму «Юһ.» 18:36, 19:10-11ни көрүң). Бундақ җавап императорни «һәммидин һәққаний» вә «рәб» дәп қариған Рим қануни алдида «күпүрлүк» дәп һесаплинатти.


Шуниңдәк «гөзәл етирап (шаһитлиқ)» — һеч адәмдин яки һеч инсаний һоқуқтин қорқмай Мәсиһ вә Худани һәммә башқилардин үстүн етирап қилиш дегәнликтин ибарәттур. Расул Петрус өзини өлтүрүшкә тәһдид салған Йәһудий «баш каһинлар» алдида Мәсиһниң һоқуқи тоғрилиқ шундақ бир етирапни қилған: — «Биз инсанларға әмәс, бәлки Худағила итаәт қилишимиз керәк!» («Рос.» 5:29). Ундақ сәмимий вә җасарәтлик етирап қилғанларға ата қилинип мәһрум қилинмайдиған муқәррәр нәтиҗә дәл мәңгүлүк һаят болиду.