Инҗил 8-қисим
«Коринтлиқларға «2»»
(Расул Павлус Коринт шәһиридики җамаәткә
язған иккинчи мәктуп)
Кириш сөз
Коринт шәһиридики җамаәтниң қандақ вуҗудқа кәлгәнлиги тоғрилиқ
Павлусниң Коринттики җамаәткә язған биринчи мәктупидики «кириш сөз»имизни көрүң. Бу иккинчи хәтни Павлус тәхминән миладийә 56- яки 57-жили, Коринтниң шималий тәрипидин үч йүз километр жираққа җайлашқан Македонийә өлкисидин өтиватқан вақтида язған. Хәтни Павлусниң һәмкари расул Титус вә башқа икки қериндаш Коринтқа әпкәлгән (6:16-24). Павлусниң биринчи хетигә охшаш, у ушбу хәтни Коринттики еғир мәсилиләр үстидә болған көп азап вә қайғу ичидә язған.
Оқурмәнләр биринчи хәтни йезиш сәвәвиниң җамаәт ичидә пәйда болған көп мәсилиләрни бир тәрәп қилиш һәмдә уларниң бир нәччә җиддий соаллириға җавап бериш үчүн болғанлиғини әсләйду. Биринчи хәттә, Коринтлиқларниң арисида болған, өз атисиниң аяли билән зина қилидиған, өзини «ишәнгүчи» дәп атиған бир адәм билән қандақ хатирҗәм барди-кәлди қилиш тоғрилиқ Павлусниң адәмни санҗиғидәк тәнбиһини, шундақла нурғун башқа натоғра ишлар тоғрилиқ агаһландуруш-җекиләшлирини оқуймиз.
Оқурмәнләр үчүн кейинки вақиәләрни чүшәнчимиз бойичә ихчам тәртиптә тизсақ қолайлиқрақ болиду: —
(1) Павлус «биринчи мәктуп»ни язғандин кейин, Коринтта йәнә башқа мәсилиләрниң барлиғи тоғрилиқ хәвәрдар болуп, иккинчи қетим уларниң йениға барди. Биринчи хети бәлким Коринтлиқларниң һәр бир ишлирини техи толуқ һәл қилип кетәлмигән болуши мүмкин. Бу иккинчи қетимлиқ йоқлаш миладийә 55-яки 56-жилида болған; у шу зиярәтни «азар беридиған йоқлаш» дәп тәсвирләйду (2:1). Бәлким у уларға қаттиқ тәнбиһ бәргән.
(2) Әшу вақитларда хеләла отқуйруқ бир киши җамаәткә чиққан еди (2:5-8). Униң қилмишлириниң зади немә екәнлигини ениқ билмәймиз; немила болмисун Павлус уларниң қешиға йоқлап барғини билән мошу ишни һәл қилалмиған еди. Коринтлиқлар өзлири униң қилмишлирини көрүп, хаталиғини билип турупму униңға тәнбиһ берип, уни товва қилишқа дәвәт қилиштин баш тартқан; шуңа: —
(3) Павлус шу вақитларда әслидә планлиған үчинчи қетим зиярәтқилиш нийитидин йенип, униң орниға уларға «еғир азап ичидә қәлбимдики дәрд-әләмдин көп көз яшлиримни төктүргән» дегән йәнә бир хәтни язған (2:3-4). Шу хәтниң бирәр көчүрүлмисиму бизгә йәтмигән. Павлус «дәрд-әләмдин көп көз яшлиримни төктүргән» әшу хәтни Титус вә йәнә бир қериндашниң қоли арқилиқ йоллайду; шуниң билән бир вақитта икки қериндашни Коринтлиқларни риғбәтләндүрәләйду, дәп үмүт қилатти (12:16-18).
(Шуңа «Коринтлиқларға йезилған иккинчи хәт»ни әмәлийәттә «үчинчи хәт» дейишимизгә тоғра келиду. Йәнә шуни көрсәтмисәк болмайдуки, «Коринтлиқларға (1)»дин илгири, хелә балдур йезилған йәнә бир хетиму болған еди («1Кор.» 5:5ни көрүң).
(4) Титус Македонийә өлкисигә, Павлусниң йениға қайтти вә униңға Коринтлиқлар униң нәсиһитини қобул қилип, қилмиши яман шу адәмгә тәнбиһ берип уни Мәсиһниң йолиға қайтурди, дегән хуш хәвәрни йәткүзди. Амма узун өтмәйла Павлус өзини техиму қаттиқ дәрд-әләмгә салидиған бир хәвәрни аңлиди. Улар арисида Павлусниң тәлимлирини езитқу, униң мәхсәт-муддиалирини һарам, униң расуллуқтики һоқуқини сахта дегән бир нәччә зәһәрхәндә каззап пәйда болған еди. Көп етиқатчилар уларниң алдам халтисиға чүшүшкә башлиған болуши мүмкин. Бу җиддий ишни бир тәрәп қилишни у өзиниң зияритигичә (үчинчи зиярити, 13:2) кечиктүрмәйтти, әлвәттә. Шуниң билән: —
(5) У көз алдимиздики хәтни (Инҗилда «иккинчи хәт» дәп аталған) язди. Буни у йәнә Титус арқилиқ йоллап, Титус билән йәнә икки қериндаш вә бәлким башқиларни биллә әвәтти (8:6, 16-24). Павлус бу қериндашларға йәнә, Коринттики җамаәт Йерусалимдики намрат етиқатчилар үчүн нийәт қилған инъамлирини улардин жиғивелишни һәмдә Йерусалимға апиришни тапилиған еди (8-9-бап). Шуңа, бу «иккинчи» (әмәлийәттә үчинчи) хәтни йезишниң асаслиқ сәвәплири төвәндики төрт нуқтида көрүлиду: —
(1) Титус Павлусни хәвәрләндүргәндәк, Коринттики җамаәт униң «дәрд-әләмдин язған» хетидики сөзлиригә әстайидил көңүл қоюп униң нәсиһитини қобул қилип, һелиқи отқуйруқ адәмгә тәнбиһ берип униңға қаттиқ несиһәт қилған еди. Нәтиҗидә бу адәм товва қилған. Шуңа улар Павлусниң «дәрд-әләмлик» хетини қобул қилип, униң вә Титусниң җекиләшлиригә бойсунған, һәмдә гуна садир қилған киши товва қилған еди. Павлус бу ишларға хошаллиғини билдүрмәкчи болуп, ушбу хәтни язиду. Павлусниң дәвитигә қулақ селип улар мошу кишини җамаәттин чиқиривәткән еди; Павлус һазир уларни товва қилған кишини җамаәткә қайтидин қобул қилишқа, шундақла униңға тәсәлли беришкә дәвәт қилиду (2:1-11). 7:8-16ниму көрүң.
(Бәзи алимларниң пикричә Павлусниң иккинчи хетидә тилға елинған «товва қилған адәм» биринчи хетидә (5-бапта) тилға елинған «җамаәттин чиқирилиш керәк болған» «өз атисиниң аяли билән зина қилидиған» дегән кишигә охшаш адәм болиду, дәйду. Лекин әшу киши «әтлири һалак қилинсун дәп Шәйтанниң илкигә тапшурулған». Биз уни шуниңдин узун өтмәйла өлгән, дәп қараймиз. Биринчи хәттә тилған елинған «әтлири һалак қилинсун дәп Шәйтанниң илкигә тапшурулған» киши «иккинчи хети»дә тилға елинған «товва қилған» кишиниң өзидур, дегәнниң мүмкинчилиги бар десәкму, иккисиниң бәзи тәпсилатлири бир-биригә анчә мас кәлмәйду. Мәсилән, иккинчи кишиниң башқиларға «зиян-зәхмәт йәткүзгүчи киши» екәнлиги баян қилинған (7:12).
(2) Мәсиһ Әйса асманға көтирилип, Муқәддәс Роһ уларниң вуҗудиға чүшкинидин кейин, Йерусалимдики җамаәтниң очуқ қоллуғи вә көкси-қарниниң кәңлиги билән, расуллар һәм башқа қериндашларға көп сәпәр қилип хуш хәвәрни тарқитиш пурсити яритип берилгән еди. Амма бу сехилиғи түпәйлидин һәмдә учриған бәзи еғир зиянкәшликләр түпәйлидин Йерусалимдики җамаәттикиләрниң көпи интайин намрат һалға чүшүп қалған еди. Шуниң билән бир вақитта бу қәдирлик қериндашларниң бәзилири (Йәһудий «милләтчилик»иниң тәсири астида өскәнлигидин): — «таипиләр (Йәһудий әмәсләр) зади ниҗат тапалмайду» һәтта «Худа уларға ниҗаттинму тетишқа йол қоймайду» дәп ойлап қелишқан еди. Павлус пурсәтни қолдин бәрмәй, сәпәрлиридә йоқлиған «таипиләр» (яки «ят әлликләр»)дин тәркиб тапқан җамаәтләрдин, Йәһудий қериндашлиримизға ярдәм қолимизни сүнәйли дәп өтүнүшкә вә җекиләшкә башлиди. Шу йол билән улар пәқәт Йәһудий қериндашларниң һаҗитидин чиқипла қалмай, бәлки йәнә Йәһудий қериндашлар өз көзлири билән өзлириниң дәл «Худаниң меһир-шәпқитини тониялиши қәтъий мүмкин әмәс» дәп гуманланған ят әлликләрниң күчлүк муһәббитини көрәләйдиған болиду. Шуниң билән барлиқ җамаәтләр арисида Худаниң адәмләрни бирләштүргүчи муһәббити техиму күчийду. Ушбу хәттин бир жил илгири, Коринттики җамаәттикиләр қизғинлиқ билән сәдиқә топлаймиз дегән нийәтни билдүргән еди. Шуңа Павлус бу хәттә, силәр нийитиңларға әмәл қилип, топлимақчи болған сәдиқини Йерусалимға апиришқа тәйярлаңлар, дәп җекиләйду (8-9-бап).
(3) Худаниң бәзи қәдирлик мөмин бәндилириниң бир чатиқи түзүтүлсә, йәнә бир чатақ пәйда болидиған охшайду. Коринттики җамаәттикиләр шундақ болған болса керәк. Коринтлиқлар Павлусниң биринчи хетидики һәм кейинки «дәрд-әләмлик» хетидики җекиләшлирини қобул қилғини билән, узун өтмәйла улар арисида өзлирини болса «расуллар», Павлусни болса, «расул әмәс» дәп җакалайдиған бир нәччә ибраний каззап (җамаәтниң өзидин чиққанму, яки сирттин кәлгәнму, билмәймиз) пәйда болған еди. Бәзилири, Павлусни тайини йоқ, «Мана бизни йоқлаймән дәп вәдә қилғини билән йенимизға кәлмиди, бәлким бизләр (һәқиқий расуллар!)дин қорқуп кәткәнду!» дейишип кәткән еди. Павлус бу хәттә, әмәлийәттә йениңларға техичә кәлмигинимниң сәвәви, силәрни аяп, мән барғичә өзәңларға өз илләтлириңларни түзәткидәк вақит берәй дедим, дәйду. Бу аталмиш «расуллар»ниң бәзилири: «расулларниң җамаәттин қувәтлинишигә һоқуқи бар» дәп җамаәтни қистап пул үндүрмәктә еди, шундақла «Мана, Павлус вә Барнабас һәқиқий расул әмәс, чүнки улар ундақ қилмиди!» дәп билҗирлимақта еди. Йәнә бәзилири һәтта Павлусни кишиләрниң көзлирини бояп «Йерусалимдикиләр үчүн топлиған сәдиқә»ни өзиниң қиливалмақчи болди, дегән еди. Павлус хәтниң бир нәччә йеридә, болупму 10-12-бапларда бу сесиқ сәпсәтичиликләрни вә бу сахта расулларниң махтинишлирини паш қилиду. У һәтта Коринттикиләргә ят адәм болуп қалғандәк улардин өзини қобул қилишни өтүниду (7:2-3). Амма шу гәвдиликки, Павлус бу ишлар тоғрилиқ муһим тәнбиһи вә әйипләшлирини хәтниң ахириға қалдуриду; демәк, у авал Коринтлиқларниң бурунқи хәтлиригә болған яхши инкасини толуқ муәййәнләштүргән вә ярдәм қолини айимиғанлиғини тәриплигәндин кейин шу ишлар тоғрилиқ тәнбиһ берип әйипләйду.
(4) Улар биринчи хетигә һәм «дәрд-әләмлик» хетигә қулақ селип ишларни қизғинлиқ билән түзүткәндәк болған болсиму (7:11), Павлуста улар кона адәт-қилмишлириға йенип кетәрму дәйдиған еғир тәшвиш бар еди (12:19-13:10). Униң барлиқ хәтлиридә җекилигинидәк, у һәр бир пурсәттин пайдилинип етиқатчиларни алға бесип пак-муқәддәслик һәм муһәббәтниң һәр тәрәптики камалитигә интилишкә дәвәт қилиду. Дәрвәқә, Муқәддәс Роһта изчил үгинишкә вә Худани техиму чоңқур тонушқа интилишниң өзи биз қазанған роһий һәқиқәтләр вә мевиләрни қолдин бәрмәсликниң бирдин-бир йолидин ибарәттур.
Павлусниң уларға язған биринчи хети тоғрилиқ сөзлиримиз иккинчи хетигә охшашла мас келиду: —
«Павлусниң шунчә көп мәсилилири болған бундақ бир җамаәткә хәт йезишиға мәҗбур болғанлиғидин Худаға миннәтдар болушимизға тоғра келиду. Чүнки униң бәргән җаваплири бизниң (мәйли өз шәхсийитимизниң болсун, җаһанда болған җамаәтләрниң болсун) өзимизниң нурғун бүгүнки қийинчилиқлиримиз вә мәсилилиримиздин азат қилиниш йолини тепишимизға йетәклигүчи болиду».
Бәлким оқурмәнләрниң есидә барки, Тәврат дәвридә Аюп пәйғәмбәр азап тартқан күнләрдә үч достиниң уни сәвәпсиз, асассиз тәнқит қилишлири Аюптин өзиниң Худа билән чоңқур мунасивәттә бағланған ич-бағридики сирларни ашкарилайдиған җавапларни чиқириду. Шуниңға охшаш, Коринттики җамаәттә Павлусни виҗдансиз, принсипсиз тәнқит қилғучилар болмиған болса, ушбу хәт болмайтти, шундақла биз Худаниң инсанниң қәлбидә һасил қилалайдиған муһәббәтниң шунчә чоңқур йәрлири вә сирлиридин хәвәрсиз қалаттуқ. Амма бу әҗайип хети арқилиқ Павлусниң қәлбидә ашкариланған, өзидә турған муһәббәтниң бу сирлирини көрәләйдиған болдуқ.
Йәнә шуни қайтилаймизки, хәттә «баплар» вә «айәтләр»ниң болуши, оқурмән ишәнгүчиләргә қолайлиқ яритиш үчүн көчүргүчиләр тәрипидин қошулған болуп, әсли хәтниң бир қисми әмәс еди. Павлус оқурмәнләрни бу хәтни (бир пүтүн һалда) бирақла оқусун дәп язған еди.
«Қошумчә сөз»имиздә биз бәзи қийин айәтләр вә расул көз алдимизға кәлтүргән мәлум бир нәччә һәқиқәт үстидә, шундақла һазирқи заманимизда буларни қандақ тәтбиқлашқа болидиғанлиғи үстидә тохтилимиз.
Хәт (чоңқур муһәббәт-қизғинлиқ билән йезилған башқа көп хәтләрдәк) рәтлик һалда бөләкләргә бөлүнмигәчкә, мәзмунлирини биз пәқәт тәхминий һалда төвәндикидәк ихчамлалаймиз: —
Мәзмун: —
1:1-11 |
Салам-дуалар; |
1:12-7-бап |
Павлус билән Коринттики җамаәтниң мунасивити; Павлусниң илгәрки хетиниң тәсири; «хуш хәвәр»ниң «Мусаға чүширилгән қанун»дин һәр тәрәплимилик үстүнлүги; «хуш хәвәр»ниң хизмәткарлириниң хизмәтни қандақ жүргүзүши керәклиги; |
8-9--баплар |
Йерусалимдики намрат етиқатчилар үчүн сәдиқә топлаш; |
10-бап—13:10 |
Сахта расуллар һәм һәқиқий расуллар; |
13:11-13 |
Ахирқи тиләкләр |
••••••••
Қошумчә сөз
2:11
«Шуниң билән Шәйтан биздин һеч үстүнлүккә еришәлмәйду; чүнки биз униң һейлә-микирлиридин бехәвәр әмәсмиз»
Бу сөзләр Павлусниң: — «Лекин силәр қайсибирини мәлум иш үчүн кәчүрүм қилған болсаңлар, мәнму һәм уни шундақ қилған болимән; мәнму мәлум бир ишни кәчүрүм қилғинимда (бирәр ишни кәчүрүм қилған болсам), мән силәрни дәп Мәсиһниң һозурида шундақ қилдим» дегән баянидин кейин келиду. Кишиләрниң ундақ қилиши яки шундақ принсиплар бизни қандақму «Шәйтанниң һейлә-микирлири»дин қутқузиду? Шәйтанниң һейлә-микирлири дәрвәқә көп, вә пәқәт Худаниң Тәврат-Инҗилда хатириләнгән йол-йоруқлири һәм пәнд-һекмәтлирини қобул қилғучилар, шундақла шапаити билән уларға әмәл қилғучиларла шулардин халас болалайду. Павлусниң бу позитсийәси Худаниң һекмәтлириниң пәқәт биринила көрситиду, бирақ у интайин әһмийәтлик бир мисал.
Мәсилән, Коринттики җамаәттикиләрдин бири очуқ-ашкарә вә үзлүксиз һалда гуна садир қилишқа башлиған. Павлус йәнә бу кишини әйипләйду, җамаәт Павлусниң нәсиһитигә қошулуп бу кишини җамаәтниң сорунлиридин вә һәмраһлиғидин чиқириветиду. Кейин мошу киши товва қилиду вә җамаәт униң товва қилғанлиғини һәқиқий дәп қобул қилиду, шуңа тегишлик һалда уни хошаллиқ билән арисиға қайта алиду, дәйлуқ. Шундақ әһвалда Павлус уларниң йениға қайтип кәлгинидә һәргиз: «Силәр немишкә мошу киши һәқиқий товва қилдиму-йоқ дәп мениңдин һеч мәслиһәт соримайла уни ибадәт сорунлириңларға қайтидин қобул қилдиңлар?» дәп соримайтти. Шундақ позитсийә Худаниң адәмлиридә болса гуманхорлуқни көрситип, адәмниң иман-етиқадини набут қилиши мүмкин. Павлус әксичә: «Мән силәр чиқарған һөкүмлириңларни ишәшлик дәп қараймән, һөрмәтләймән — силәр гунаға петип қалғанлиғидин товва қилған мәлум кишини кәчүрүм қилған (йәни, уни җамаәткә қайтидин қобул қилған) болсаңлар, мәнму мошу кишини қобул қилимән» дәйтти.
Андин Павлус бу принсипни һәммигә ортақ қилип: «Мән бирисини әпу қилған (уни алақә-һәмраһлиғиға қайтидин қобул қилған) болсам, мән силәрни дәп шундақ қилимән» дәп тәтбиқлайду. Биз буни шундақ чүшинимизки, мәлум бир адәм (Коринттики бир адәм, дәйли) Павлусқа нисбәтән гуна қилған болса, у бу ишни бир тәрәп қилғинида мошу гунаниң пәқәт өзигә тәккән тәрәплиригила әмәс, бәлки шу кишиниң илләтлириниң Коринттики җамаәткә тәсир йәткүзгән тәрәплиригиму көңүл бөләтти. Әгәр мошундақ кишиниң пәқәт өзигә тәккән тәрәплиридила әмәс, бәлки җамаәткә (шундақла һәр қандақ кишигә) тәккән тәрәплиридиму илләтлиридин товва қилғанлиғиға Павлусниң көзи йәткән болса у уни қериндаш сүпитидә қайтидин қобул қилатти. Чүнки шундақ қилиш һәммәйләнгиму пайдилиқ вә яхши. У шуңа җамаәттин өзиниңки әпу-кәчүрүм ишлирида болған һөкүм-пәмлиригиму ишинишни тәләп қилиду. Биз йәнә шуни ейталаймизки, пәқәт қәлбидә һәқиқәтән Худаниң хәлқиниң ғемини үзлүксиз, һәрдайим йәп туридиған бир адәм шундақ ениқ вә рошән һөкүмләрни чиқиралайду (11:28ни көрүң). Шуңа өз ара ишәш вә һөрмәт болса, бөлгүнчилик териғидәк йочуқларни тепиш Шәйтанға тәс чүшиду.
4:11-12
«Чүнки Әйсаниң һаяти өлидиған әтлиримиздә аян қилинсун үчүн, тирик қалған бизләр һәрдайим өлүмгә тапшурулмақтимиз. Шуниң билән биздә өлүм ишләватиду, амма һаят силәрдә ишләватиду»
Бизниң хуласимизчә Павлус мошу айәтләрдә «өлүм» тоғрилиқ сөзлигинидә, пәқәт хуш хәвәрни җакалайдиған узун сәпәрләрдә пат-пат учриған өлүмниң хәвпинила әмәс, бәлки адәмниң ички дуниясиға бағлиқ роһий «өлүм принисипи»ни көздә тутиду. Оқурмәнләргә Павлусниң көп хәтлиридә «өлүм»ни мошундақ роһий мәнасида ишләткәнлиги аян болса керәк.
Биз мошу принсипни Рәб Әйсаниң Өзиниң сөзлиридин тәсвирлишимизгә тоғра келиду: —(Инҗил, «Мат.» 16:24-25)
«— Кимдәким Маңа әгишишни халиса, өзидин ваз кечип, өзиниң чапрас яғачини көтирип Маңа әгәшсун! Чүнки өз һаятини қутқузмақчи болған киши чоқум һаятидин мәһрум болиду, лекин Мән үчүн өз һаятидин мәһрум болған киши өз һаятиға еришиду».
Бу баян йәнә Инҗил «Луқа» 9:23-24дә биз үчүн хатириләнгән: «Кимдәким Маңа әгишишни нийәт қилса, өзидин кечип, һәр күни өзиниң чапрас яғачини көтирип Маңа әгәшсун! Чүнки кимдәким өз һаятини қутқузимән дәйдикән, чоқум униңдин мәһрум болиду, лекин Мән үчүн өз һаятидин мәһрум болған киши һаятини қутқузиду».
Луқа мошу йәрдә биз үчүн Мәсиһниң «һәр күни» дегән сөзиниму хатириләйду. Бу сөз бизгә шуни рошән қилидуки, «өз чапрас яғачини көтириш» пәқәт адәмниң кризисқа учриғанда һаятиниң йөнүлүшини бурап пүтүнләй өзгәрткән қарарила әмәс, бәлки һәркүни қайтидин йеңилиниши керәк болған бирхил бәл бағлишидур.
Әнди «өз чапрас яғачини көтириш» дегәнни қандақ чүшиниш керәк? Оқурмәнләргә аянки, «чапрас яғачқа миқлаш», «чапрас яғачләш» Рим империйәсидики әң рәһимсиз вә азаплиқ өлүм җазаси болупла қалмай, йәнә әң шәрмәндә җаза еди. Өлүмгә мәһкүм киши авал пүтүнләй ялаңачлинип, урулиду, қамчилинип мазақ қилиниду; андин адәттә өзи миқлинидиған чапрас яғачни өлүм җазаси мәйданиға мүрисигә елип көтирип апиришқа мәҗбур қилиниду; ахирда у әшу көтирип апарған чапрас яғачқа (пути вә қоли) миқлинип өлтүрүлиду. Адәттә өлтүрүлгүчи чапрас яғачқа икки-үч күн есилип азаплиниду; һәр қетим тиниқ алай дегинидә у миқланған путини миң тәсликтә тирәп тенини жуқуриға көтириши керәк болиду. Ахир берип у уссузлуқтин (су берилмигән болса) яки тиниқ елишқа (өзини жуқуриға тирәшкә) мағдури қалмай өлиду. Рәб Әйса чапрас яғачләнгәндә пәқәт алтә саат ичидә Өз роһини Худа Атисиға тапшуруши билән өлди; бундақ өлүм мөҗизә еди, чүнки У: «Һеч ким һаятимни мәндин алмайду» дегән еди («Юһ.» 10:18, йәнә «Мар.» 15:44ни көрүң).
Әнди «өзиниң чапрас яғачини көтириш» дегәндин, «өлүм җазасини қобул қилишқа тәйяр болуш» дегән мәна чиқиду. Мошундақ сөзләр әйни вақитта адәмләрни чөчүткән еди һәм һазирму адәмләрни чөчитиветиш зөрүр. Амма мошундақ «өлүм» болса башқиларни «Худаниң дүшмәнлирини» дәп өз өлүми билән өлтүрмәкчи болған «шеһит»ниң өлүми әмәс; ундақ кишиләр адишип бомба-милтиқлар билән «Худаниң дүшмәнлирини өлтүрүш билән Аллани хурсән қилимән» дәп ойлайду. Инҗилдин билимизки, «Худа меһир-муһәббәттур», һәм У һәтта дүшмәнләргиму муһәббәтни вә кәчүрүм көрситишни әмир қилиду, чүнки у барлиқ инсанларни сөйиду, дәп билимиз. Худа Мәсиһниң дунияға келишидин кейин мөмин бәндилиридин һеч қачан башқа адәмни өлтүрүшни тәләп қилған әмәс.
Яқ, «өз чапрас яғачини көтириш» «шеһит»ниң өлүми әмәс; һәм наданларчә чапрас яғачсиман алтун-күмүчтин ясалған мәлум бир буюмни бойниға тақаш әмәс. Көп адәмләр мошундақ нәрсини «тилтумар» сүпитидә тақайду. Ундақ қилиш Тәвратниң рошән әмирлиригә хилап. Бирақ һәтта ундақ нәрсә «тилтумар» дәп тақалған болмисиму, башқа кишиләр униңға қарап «мошу Мәсиһгә ишәнгәнләр өзлириниң апәттин қоғдилиши үчүн тилтумарларға еһтияҗлиқ» дәп ойлайду. Әлвәттә, уларниң бизгә кериги йоқ; биз һәрһалда тақимаслиғимиз лазим.
Худа биздин өз ихтияримиз билән өлүмгә йүзлинишни бүгүн тәләп қилса, шуниңға тәйярмубиз? Шундақла аддий өлүмгә әмәс, бәлки Мәсиһ үчүн дәһшәтлик, шәрмәндилик бир өлүмгә йүзлинишкә тәйярмубиз? Етиқатчилар үчүн «өлүмгә бериш» ундақ күн (әгәр кәлсә) өмридә бир қетимла келиду, әлвәттә. Амма һәр бир күндә бир нәччә йол көз алдимизда туриду, биз улардин талливалимиз; йол талливалғинимизда Мәсиһ ғоҗайин боламду? Һаятимизда өзимиз падишаму, яки Худа падишаму? Биз һәркүни әтигәндә орнимиздин туруп тирик Худаға: «Ата, мошу күнни саңа тапшуримән! Сән халиғиниңни маңа көрситип бәргәйсән!» дәймизму? Шундақ қилидиған һәр бир киши мол тәҗрибилик бир һаятқа кириду; чүнки Худа бизгә муһәббәт, мәсъулийәт вә һәққанийәт тоғрилиқ үгитишкә башлайду. Башқиларға муһәббәтни көрситиш, көп әһвалларда өз хаһишлиримизға «яқ» дейишни тәләп қилиду. Биз «башқилардин үмүт қилған муамилини уларғиму көрситиш» үчүн («Мат.» 7:12) өзимизниң хаһишлиримиздин ваз кечип, өзимизгә пат-пат «яқ» дейишимиз керәк болуши мүмкин. Әгәр биз һәркүни «ахирқи қурбанлиқ»ни қилишқа тәйяр болсақ, әнди хошаллиқ билән өз хаһишлиримизға «яқ» дегән бир нәччә кичиккинә қарарларға келишкиму тәйярмиз. Өз хаһишлиримиздин ваз кечишләрни бирхил «өз шәхсимизниң өлүми» дегили болиду, Павлус мошу айәтләрдә «өлүм»ни шу мәнасида ишлитиду.
Әнди кишиләр пәқәт өз нәпсини қандурупла болди қилса немә бопту? Кишиләр немә дәп шундақ еғир йолни талливалсун?
Биринчи сәвәп, Худа дегән Худадур — У бизни вә һәммини яратқан, шуниң түпәйлидин Уни сөйүш вә Униңға итаәт қилиш керәк. У бизни Өзи билән йеқин алақидә вә һәмраһлиқта болуш үчүн яратти; биздә Мәсиһниң буниңға мунасивәтлик болған: «Мән үчүн өз һаятидин мәһрум болған киши өз һаятиға еришиду» дегән қиммәтлик вәдиси бар. Шуңа бу йолда яшашниң нәтиҗиси хошаллиқ вә бәхиткә толған бир һаяттур. Мәсиһниң чапрас яғачлиниши миллионлиғанларға бәхит вә һаят йәткүзгәндәк, өз мөмин бәндилириниң һәркүндики кичик «өлүшлири», йәни өз хаһиш-нәпсилиригә «яқ», Худаниң көрсәтмилиригә «мақул» дейишлириму зәрричилик даиридә башқиларға бәхит йәткүзиду. Мундақ принсип яки «роһий қанунийәт»ниң биз сөйгән, ғемини йәйдиған, дуалиримизниң объекти болған кишиләргә алаһидә тәсири бар; Павлус: «Шуниң билән биздә өлүм ишләватиду, амма һаят силәрдә ишләватиду» дегән мошу әҗайип принсип пәқәт бизниң башқиларға очуқ бир ишта муһәббәт көрсәткинимиздила әмәс, көп башқа вақитларда инавәтлик болиду. Биз сөйгән кишиләрниң йенида турсақму, нерида турсақму, һәрқетим Худаға бойсунғинимизда, һәр қетим Муқәддәс Роһқа әгәшкинимиздә, һәрқетим башқиларни бәрикәтлик болсун дәп өз хаһишлиримизға «яқ» дегинимиздә, әнди шу чағларда Муқәддәс Роһ арқилиқ бизгә роһий җәһәттә бағланған кишиләргә алаһидә бир бәрикәт беваситә еқип бариду. Мошундақ бәрикәт Худаниң мөмин бәндилириниң һаятини җанландуриду, роһиға мағдур йәткүзиду (грек тилида «енергәләйду» дегән сөз билән ипадилиниду), һәтта биз сөйгән амма Худа тонумайдиған адәмлиримизниң вуҗудида Муқәддәс Роһниң хизмәтлирини тезлитиду; бәрикәт мәлум дәриҗидә һәтта аләмшумул җамаәткә еқип чиқиду. Бу принсип Худаға итаәт қилишқа қанчилик зор түрткә-һә!
5:14
«Чүнки биз бириси һәммәйлән үчүн өлди, шуңа һәммәйләнниму өлди, дәп һесаплаймиз»
15-айәттә биз «һаят болғанлар» тоғрилиқ оқуймиз. Шуңа аддий мәнтиқә билән ейтиш керәкки, йәр йүзидики бәзи кишиләр әмәлийәттә «һаят болғанлар»дин әмәс — өлүк яки өлгән. Павлус бу баянни Мәсиһниң муһәббитиниң бизни хуш хәвәрни тарқитишқа түрткә болғанлиғи билән бағлиғачқа, «һәммәйлән өлди» дегән сөзләрни Адәм атиниң барлиқ пәрзәнтлириниң, җисманий җәһәттә тени тирик болғини билән барлиқ муһим җәһәтләрдә, йәни роһқа аит җәһәтләрдә һәқиқий «өлгән» екәнлигини көрситиду, дәп қараймиз. Шуңа уларниң һәммиси һаятлиқниң хуш хәвирини аңлашқа интайин муһтаҗ. «Мәсиһ һәммәйлән үчүн өлди» — йәни, өз роһумизда Худани һеч тонумиғачқа «роһий өлүк» болған һәммимизни мәңгүлүк һаятқа еришсун дәп өлди.
«Һәммәйлән өлди» дегән мошу баян расулниң «Әф.» 2:1дә: «Силәр болсаңлар, қәбиһликлириңлар һәм гуналириңларда өлгән болуп...» дәп ейтқан сөзигә охшаш. Бизниң «Әфәсуслуқларға»дики бу айәт үстидики изаһат һәм қошумчә сөзимизни көрүң. Баянни шу мәнада чүшәнсәк, төвәндә шәрһиләйдиған 16-айәт билән рошән мунасивити барлиғини көримиз.
5:16
«Шуниң билән биз буниңдин кейин һеч кимни инсанларчә тонумаймиз; һәтта биз Мәсиһни инсанларчә тонуған болсақ, буниңдин кейин Уни йәнә шундақ тонумаймиз»
Бу сөзләрниң толуқ мәнаси һәм әһмийити қисқа сәһипилиримиздин көп һалқип бариду; биз пәқәт төвәндә аддий байқиғинимизни көрситимиз: —
(а) «биз буниңдин кейин һеч кимни инсанларчә (яки адәмниң балилириниң көзқариши билән) тонумаймиз». «адәмни инсанларчә тонуш» — биз Худани тонуп йетиштин бурун адәмләрни баһалап кәлгән йолда баһалашни көрситиду, халас. Демәк — Худани тонуғичә биз учратқан кишиниң мәктәп көргән көрмигәнлигигә, әқиллиқ яки әқилсизлиғиға, талантлиқ яки тәдбирсизлигигә, күчлүк яки аҗизлиғиға, өз миллитимиздин яки ят әлдин болғанлиғиға; бай яки кәмбәғәллигигә, жуқури тәбиқилик яки «теги пәс»лигигә, чирайлиқ яки сәтлигигә, мувәппәқийәт қазанған-қазанмиғанлиғиға, иҗтимаий мунасивитиниң бар-йоқлуғиға вәһаказаларға қарап баһа қоюп кәлдуқ. Лекин Худани тонуғанлар үчүн мошундақ ишларниң муһимлиғи йоқ болуп қалди; чүнки биз өзгиләрни Худаниң көзлири арқилиқ көргәндәк, уларға Муқәддәс Роһниң күч-қудрити билән қараймиз. Арқа көрүнүши яки «теги» қандақла болмисун, қабилийити қандақла болмисун, мал-мүлүклири қанчилик болмисун, һәр бир киши Худа тәрипидин йәккә-йеганә яритилған вә Униң алдида охшаш қиммәттә туриду; демәк, һәммәйлән Униңға қиммәтликтур. Бизниң һәммәйләнгә болған позитсийәмиз вә һәммәйләнгә қилған муамилимиз охшашла меһир-муһәббәт көрситиш болуп өзгириду; бизниң һәммәйләнгә қарап биринчи ойимиз (гунакар өтмүшлиримиздикидәк) мән «Мошу кишидин қандақ пайдилиналаймән?» яки «Униңдин немә нәп көримән?» дегәнләр әмәс; бәлки (15-айәттә көрситилгәндәк, Павлустәк һәқиқий муһәббәт билән тәсирләнгән болсақ) уларға қарап ич-бағримизда Рәббимизгә: «Бу киши техи сени тонумайду, улар роһий өлүк, һаятлиқниң хәвирини аңлиши керәк болғанлар; мән униңға шу хәвәрни аңлашқа вә чүшинишкә қандақ ярдәм қилай?» дәп сораймиз.
(ә) «Һәтта биз Мәсиһни инсанларчә тонуған болсақ, буниңдин кейин уни йәнә шундақ тонумаймиз»
Хәт йезилған вақтида, Коринттики җамаәттә вә Рим империйәси бойичә Әйса Мәсиһ билән җисманий алақидә яки мунасивәттә болған нурғун тарқақ кишиләр болса керәк еди; бәзилири Униң бәргән тәлимлирини өз қулиқи билән аңлиған, бәзилири кесәлләрни сақайтқанлиғини өз көзи билән көргән еди. Бәзилири Униңға мухлис болуп әгәшкән еди. Йәнә, шүбһисизки, ундақ кишиләр ичидә бәзилири мошу ишлар түпәйлидин мениң Униң билән бир мунасивитим бар дәп ойлап, шундақла Уни җисиманий көзлири билән көрүп бақмиғанлардин бәрибир үстүн туримән дегәнләр аз болмайтти. Мәсиһ Әйса йәр йүзидә турғинида Униңға әгишишкә башлиғанлар техиму шундақ ойлап кетәтти. Амма Худаниң Роһи кәлгәндә ундақ барлиқ пәриқ-айримилар йоқап кетиду. Дәрвәқә, Рәб Әйсаниң Өз мухлислирини бир нәччә қетим Уни тонумаслиғи түпәйлидин әйиплиши керәк еди. «Юһ.» 14:8-20дә хатириләнгән параңға қараң: —
«И Рәб, Атини бизгә көрситип қойсаңла, шу купайә, — деди Филип.
Әйса униңға: — Филип, силәр билән биргә болғинимға шунчә вақит болди, Мени техичә тонумидиңму? Мени көргән киши Атини көргән болиду. Шундақ туруқлуқ, сән немишкә йәнә: «Бизгә Атини көрсәткәйсән» дәйсән?... ...Мәнму Худа Атидин тиләймән вә У силәргә башқа бир Ярдәмчи ата қилиду. У силәр билән әбәткичә биргә болиду. У болсиму Һәқиқәтниң Роһидур...
Азғина вақиттин кейин, бу дуния Мени көрмәйду, лекин силәр көрисиләр. Мән һаят болғанлиғим үчүн, силәрму һаят болисиләр. Шу күндә Мениң Атамда болғанлиғим, силәрниң Мәндә болғанлиғиңлар вә Мәнму һәм силәрдә болғанлиғимни билисиләр...»
Муқәддәс Роһниң өз роһумизда бәргән гувалиғи билән биз «ишәш»ниң даирисидин «билиш» даирисигә өтимиз. Бизниң Мәсиһниң тоғрилиқ (Униң хәвирини, демәк) билишимиз керәк болупла қалмай, Униң Өзини билишимиз керәктур. Бундақ иш (тонуш, билиш) Мәсиһ билән һәр қандақ җисманий мунасивәт, һәтта Униңға әгишип мухлиси болуш билән һәргиз болалмайду, пәқәт Муқәддәс Роһниң вәһийиси арқилиқ «қайтидин туғулуш» дегән мөҗизә билән болалайду. Худаға миң тәшәккүр, мошундақ имтияз пәқәт Рәб Әйса йәр йүзидә турғинида җисманий җәһәттин Уни аңлиған вә көргән, шундақла Уни «инсанларчә тонуған»ларғила мумким қилинған әмәс (демисәкму булар өзи зор бир имтияз болатти, әлвәттә), бәлки Униңға етиқат қилғанларниң һәммиси үчүн мүмкин қилинғандур! Һәммимиз (көзи билән көргәнму, көрмигәнму) Уни Роһта (Худаниң Роһида) һәр қандақ җисманий мунасивәттин чәксиз чоңқур дәриҗидә тонуп йетәләймиз!
6:9
«Биз тәрбийидә җазаландуқ-ю, амма өлүмгә мәһкүм қилинмидуқ»
Павлус бу қисқа баян билән немини көрсәтмәкчи? У өзиниң вә башқа расулларниң тартқан азап-оқубәтлири тоғрилиқ сөзләватиду, әлвәттә, амма бу азап-оқубәтләр һәммә етиқатчилар үчүн нәмүнә болиду һәмдә у ейтқан һәқиқәтләр Мәсиһниң йолида азап тартқанларниң һәммисидә көрүниду.
Грек тилида «тәрбийидә җазаландуқ» дегән сөз қанунниң җазасини әмәс, бәлки атиниң өз балисиға бәргән тәрбийисини көрситиду. Бириси Худаниң Роһи арқилиқ Худаниң йеңи һаятини қобул қилип, Худаниң аилисидики әза болғандин кейин, Худани хурсән қилидиған пак-муқәддәс турмушни өткүзүшкә толиму тәшна болиду; дәрвәрқә гунаға қул қилған кона асарәтләр униңда сундурулиду. Амма дайим дегидәк барлиқ кона илләт-адәтләр пүтүнләй йоқалмиған болиду, кона позитсийәләр пүтүнләй өзгәртилмигән болиду; ундақ әһвалда әҗайип иш шуки, Худаниң тәрбийиси бешимизға чүшиду («Пәнд.» 3:11, «Ибр.» 12:1-13ни көрүң). Қайтилаймиз, бу «қанун җазаси» әмәс (бирла гунаниң тегишлик җазаси болса дәрһал дозаққа чүширилүштин ибарәттур), бәлки адәмни түзүтидиған тәрбийидур. Бу тәрбийә һәр түрлүк болиду. Бәлким әң азаплиғи пәқәт виҗданда әсләп турған мәғлубийәтләрниң азави болса керәк; бәзи вақитларда гуна садир қилғандин кейин, гәрчә адәм өзини кәчүрүм қилинған дәп билгән болсиму, униң Худаниң Роһини азапландурғанлиғиға бағланған чоңқур сезим виҗданида қалиду («Әф.» 4:30). Бәзи вақитларда тәрбийә кесәллик, һәтта өлүм болиду («1Кор.» 11:29-30 вә 5:1-5ни көрүң. Амма бундақ дейишимиз, барлиқ кесәлликни Худаниң тәрбийиси, дегинимиз әмәс). Худаниң тәрбийиси өлүм болса, бу Униң рәһимдиллиғида гунакар адәмниң техиму көп гуналарни садир қилишидин тохтитилиши һәмдә җамаәтниң көпрәк дағлардин сақлиниши үчүн болиду; Униң даналиғида У һәммәйләнгә нисбәтән у адәмни дуниядин айриветиш әң яхши тәдбир дәп қарар қилған. «1Кор.» 5-бап тоғрисидики изаһатлиримиз вә «қошумчә сөз»имизни, йәнә «1Юһ.» 5:16ни көрүң.
Әгәр бириси «өмридә бирла қетим кәлгән» гувалиқ бериш пурситини қолдин бәргән болса, яки дәһшәтлик гуна садир қилған, шундақла җамаәтниң гувалиғиға зор дағ чүшәргән болса тәрбийилик җаза қандақ болиду? Ишларни әслигә кәлтүргидәк имканийәт болмиса немә қилғулуқ? 6:9дики айәткә қариғанда, Павлусниң өзи шундақ қорқунучлуқ роһий чәккә йетип барған болуши мүмкин — чүнки у Пәрвәрдигарниң еғир тәрбийисини көргән («өлүмгә мәһкүм қилинмидуқ», дәйду). Һәммимиз Худаниң тәрбийисини тетишимиз керәк — болмиса биз «һарамдин болған», Худаниң һәқиқий пәрзәнтлири әмәс болуп қалимиз. Амма Павлус шу муһим түп савақни үгәнди — гәрчә мән еғир тәрбийә астида болсамму, техи тирик турсамму, әнди Худаниң мени техи һаят қалдурушида Өз мәхсити бар; әһмийәтлик һәм тегишлик хизмәт бәрибир мени күтмәктә, дәп биләтти. Униңға нисбәтән Худаниң уни ташливәтмигәнлигигә башқа һеч дәлил-испат керәк әмәс еди — пәқәт униңда һаят болсила, бу пакит униң үмүтсизләнмәй Худаниң йолида келәр қәдәмни үмүт билән издиши үчүн купайә вә түрткә еди. «Биз тәрбийидә җазаландуқ-ю, амма өлүмгә мәһкүм қилинмидуқ» — шуңа алға басимиз!
Сәдиқә топлаш, җамаәтниң пулини башқуруш — бәзи принсиплар (8-9 бап)
Павлусниң бу хетидә Йерусалимдики кәмбәғәлләр үчүн чоң сәдиқә топлаш тоғрилиқ шунчә көп тәпсилий орунлаштурушлири вә көрсәтмилири йезиқлиқ болғачқа, униң несиһәтлиридин, планлиридин вә ишниң йоллиридин пайдилинип бәзи принсипларни қайта көрүшимизгә тоғра келиду.
(а) Биз башқа йәрләрдә ейтқинимиздәк, Павлус бир қетимму өзи үчүн иқтисадий ярдәм сорап бақмиған. Бәзи җамаәтләр униңға пат-пат шундақ ярдәм қолини узатқини билән, қайтлаймизки, у һеч қачан мошундақ тәләп қилмиған. Лекин у пат-пат һаҗити чүшкән башқилар үчүн шундақ сориған. Әгәр бүгүнки күнләрдә Худаниң хизмитидә (болупму җамаәтләрни қурғанда) күчлүклүги вә пидакарлиқлиғи билән «расул» дәп аташқа болидиғанлири бар болса (биз ундақ адәмләрни интайин аз учраттуқ), уларни пул тәрәптиму охшаш үлгә көрситиши керәк, дәймиз.
(ә) Худаниң йолида беғишланған пулни, болупму җамаәт топлиған яки сәдиқә қилинған пулларни бир тәрәп қилғанда, аз дегәндә икки, яхшиси көпрәк ишәшлик қериндашларни униңға тәң егидар қилиш керәк. Йәнә әң яхшиси, қериндашлар тәлим вә хуш хәвәр йәткүзүш хизмитидә болмисун — чүнки тәлим бериш яки хуш хәвәт тарқитиш хизмитини тоғра орундаш үчүн Рәб алдида күтүп дуа қилишта көп вақит тәләп қилиду («Рос.» 6:2ни көрүң). Мүмкин болса вақти-вақтида җамаәткә яки җамаәтләргә пулни қандақ ишләткәнлиги тоғрилиқ мәлумат бәргән яхши.
(б) Бүгүнки күнләрдә көп җамаәтләрдә Худаниң хәлқиниң кириминиң «ондин бири»ни өшрә-сәдиқә тапшуруши керәк, дегән тәлим берилмәктә. Бәзи қериндашлар Тәвратни (Муса пәйғәмбәргә чүширилгән қанун)ни алдирап оқуп, Йәһудий хәлиқтин «ондин бири» тәләп қилинғанлиғини көрүпла, җамаәттиму шундақ болиду, дегән хуласигә кәлди. Әмәлийәттә болса Йәһудий хәлқидин үч хил «ондин бири» тәләп қилинған. Буларниң һәммисини һесаплисақ җәмий болуп киримниң 10гә әмәс, бәлки 23гә йеқин келиши мүмкин. Амма Павлус вә һеч қайси башқа расул һәм Мәсиһ Әйсаниң Өзи «ондин бири» тоғрилиқ һеч қандақ тәлим бәргән әмәс. Павлус бу хетидә: «өз көңлидә пүккиничә бәрсун» — дәйду. Униң тәкитләйдиғини сәдиқиниң қанчилигидә әмәс, бәлки уни бәргүчиниң позитсийәсидә еди. «Һәр адәм һеч қийнилип қалмай яки мәҗбурән әмәс, бәлки өз көңлидә пүккиничә бәрсун; чүнки Худа хошаллиқ билән бәргүчини яхши көриду» (9:7).
Буни дегини билән, Инҗилда сәдиқә-хәйрхаһлиқ тоғрилиқ берилгән тәлим шуки, етиқатчиниң өз барлиғи (йәни пул-бисат, вақит-дәсмайә, талант-қабилийәтлири) Рәбкә мәнсуп, өзини болса буларниң вақитлиқ ғоҗидари, халас, дәп қариши керәк («Луқа» 16:12). Ишәнгүчи буларниң һәммисини ишқа селиш қарариға келиши керәк вә вақти кәлгәндә Егимизгә улар тоғрилиқ һесап тапшуруши керәк. Қисқиси, һәммисини Худаниң қолиға тапшурған болсақ, Униңдин буларниң һәммисигә яхши ғоҗидарлиқ қилишқа даналиқ сорисақ, әндиликтә сәдиқә, хәйр-сахавәт бериш бу даналиқниң бир қисми болиду, әлвәттә. Биз пәқәт шуни қошуп ейтимизки, «һәммидин очуқ қоллуқ Бәргүчи» болған Худа билән биллә маңған кишиләр бәрибир ахир берип Униңға охшаш «очуқ қоллуқ» дәп билиниду.
Павлусниң «махтиниш»и, гувалиғи вә «ахмақлик»и тоғрилиқ
Оқурмәнләр кейинки бапларда (10-12) Павлусниң «махтинишниң керәклиги»ни тилға алғиниға, шундақла өзиниң ундақ қилғинида «ахмақлик» дәп тәсвирләнгинигә һәйран қелиши яки сәл қаймуқуп қелиши мүмкин. Коринттики җамаәт өз арисида өзлирини «расуллар», һәтта «қалтис улуқ расуллар» дәп атап, Худаниң мөмин бәндилиридин пайда үндүргүчиләрниң ялғанчилиғини һәқиқий расулларниң турмуш истилидин пәриқ етәлиши үчүн, Павлус өзи тоғрилиқ — йәни Худаниң уни қандақ ишләткини, униң қандақ еғир синақлар, җапа-мушәққәтләр вә азап-оқубәтләрдин өткүзгәнлиги тоғрилиқ сөзләшкә мәҗбур болди. Мошундақ аталмиш расулларниң Павлус вә һәмкарлири билән һеч қандақ селиштурғучлиғи йоқ еди; Павлусниң гувалиғини оқуған һәр қандақ объектип оқурмәнгә уларниң ялған почилиқлири аян болатти. Павлус бир нәччә тәрәпләрдә өзи һәм һәмкарлири тоғрилиқ гувалиқ бериду: —
(а) |
уларниң хизмитиниң паклиғи вә «сүпсүзүк» сүпити (4:1-2); |
(ә) |
Худа уларниң бешидин өткүзгән, шундақла уларни синиған нурғунлиған азап-оқубәтләр (6:3-10); |
(б) |
бу ялған «қалтис улуқ расуллар»ға охшимайдиған, униң өзини һеч ким билән селиштурмайдиған адити (10:12-13); |
(в) |
униң улардин иқтисадий ярдәм тәләп қилмайдиған хизмәт истили (11:5-13); |
(г) |
у күндин-күнгә йүзләнгән хәвпләр (11:16-27); |
(ғ) |
униң үзлүксиз һәммә җамаәтләрниң чоңқур ғемини йәйдиғанлиғи (11:28-29); |
(д) |
Худа өзигә аманәт қилған мол вәһийләр (12:1-5); |
(е) |
хизмитидә көрситилгән көп карамәтләр вә мөҗизиләр (12:11-13). |
Буларни ейтқини билән, Павлус буларни баян қилишни «ахмақлик» дәйду. Һәммиси һәқиқәт болғини билән, вақит сәрп қилип өзи тоғрилиқ сөзләш өзигә нәпрәтлик иш еди; униң пүткүл вуҗудиниң қизғинлиғи болса өзиниң һоқуқи яки хизмитиниң кәң даирилири әмәс, бәлки Худани җакалаштин ибарәт. Җамаәтләр униң һоқуқини тонуп йетип қобул қилған болсила, у буларни испатлашқа вақит сәрп қилмай, Мәсиһниң шан-шәрәплирини аян қилишқа башлиған болатти; Худа уни дәл шу ишқа чақирған еди. Лекин биз униң өз хизмити вә өзиниң ишлири тоғрилиқ мошу тәриқидә сөзләшкә мәҗбур болғанлиғи түпәйлидин чоңқур миннәтдармиз; чүнки биринчидин бу баянлар һәқиқий хизмәткар вә һәқиқий расулниң қандақ екәнлигини көрситиду; иккинчидин, бир расулниң қандақтур бир «хасийәтлик адәм» әмәс, бәлки биздәк инсан болғанлиғи аян қилиниду. Шуниң билән бизләр пәқәт «сапал идишлар» (4:7) болсақму, бу баянлардин Худаниң һәммидин қиммәт гөһири, йәни Мәсиһниң байлиқлирини биз арқилиқму аян қилишқа лайиқ көрүшиму мүмкин, дәп илһам алимиз (4:5-7).
Биз қошуп ейтип өтимизки, әгәр җамаәтләр Худаниң муқәддәс китапта вәһий қилинған савақ-көрсәтмилиригә қулақ селишниң орниға пәқәт адәмләрниң «һаяҗанландуридиған гувалиқлири»ни аңлашқа көп вақит ишләтсә, уларму «ахмақлиқ» билән шуғулланған һесаплиниду.
Мәсиһниң расуллирини тонуп йетишниң вә уларниң һоқуқини қобул қилишниң муһимлиғи
Биз жуқурида Павлусниң «ахмақлик қилип», өзиниң расуллиқ һоқуқини тәстиқлиғанлиғи үстидә тохталдуқ. Әнди ««расуллуқ һоқуқ»ни қобул қилиш немишкә шундақ муһим?» дәп сорисақ пайдилиқ болиду.
Буни тәкшүрүш үчүн Мәсиһниң расуллириға ейтқан сөзлирини қайтидин оқушимизға тоғра келиду. Авал Петрусниң Әйсани «Мәсиһ» вә «Худаниң Оғли» дәп етиқадини етирап қилғанда, Мәсиһниң униңға ейтқан сөзлиригә қараймиз: — Инҗил, «Мат.» 16:15-19: —
«У (Әйса) улардин:— Силәрчу? Силәр Мени ким дәп билисиләр? — дәп сориди.
Петрус дәпму аталған Симон:— Сән мәңгү һаят Худаниң Оғли Қутқазғучи-Мәсиһ екәнсән, — дәп җавап бәрди.
Әйса униңға: — Немидегән бәхитликсән, Юнус оғли Симон! Буни саңа ашкарилиғучи әт егилири әмәс, бәлки әрштики Атамдур. Саңа шуниму ейтайки, сән болсаң Петрус [мәнаси «таш»]. Мән җамаитимни бу уюлташ үстигә қуримән. Униң үстидин тәһтисараниң дәрвазилири [(өлүмниң күчи]му ғалип келәлмәйду. Әршниң падишалиғиниң ачқучлирини саңа беримән. Сениң йәр йүзидә йол қоймиғанлириң әрштиму йол қоюлмиған болиду; сениң йәр йүзидә йол қойғанлириң әрштиму йол қоюлған болиду, — деди».
Мошу йәрдә биз Римдики Католик «папалиғи»ниң «расул Петрус Римдики тунҗа папа болған» һәм «Петрустин тартип «Худаниң җамаити «папа» үстигә һул селинған һалда өскән» дегән күпүрлүк ялған бемәналиғиға рәддийә беришкә көп вақит ишләтмәймиз; пәқәт шуни дәймизки, мошундақ сәпсәтә Әйсаниң 18-айәттә хатириләнгән сөзлири билән йоққа баравәр қиливетилди: «Сән Петрус (грек тилида «кичик таш» дегән мәнада) вә мән бу уюлташ (грек тилида «петра», йоған бир қорам ташни көрситиду) үстигә җамаитимни қуримән». Кичик бир таш «петрус» һәргиз йоған таш «петра» болалмайду. Хелә рошәнки, «петра» дегән сөз («аялчә род»та болғачқа): —
(а) җамаәтниң ули Петрусниң етирап қилған етиқади, яки;
(ә) Мәсиһниң Өзи җамаәтниң улидур.
Биз Мәсиһниң сөзиниң мәнаси тоғрилиқ биринчи көзқарашта болимиз, демәк, Мәсиһниң җамаити етиқат дегән уюлташниң үстигә қурулмақта; бу етиқат инсандин кәлгән әмәс, бәлки Худа Атадин вәһий арқилиқ кәлгәндур (17-айәтни көрүң), дәп қараймиз. Петрусниң җамаәтләргә язған биринчи хетидики буни ениқлайдиған сөзлирини көрүң («1Пет.» 2:4-9).
Шуңа Петрус өзи җамаәтниң ули әмәс. Һалбуки, буниңдин ениқ көрүнүп туруптуки, Рәб Әйса бу вақиәдә униңға һәқиқий бир хил һоқуқни, йәни «әршниң падишалиғиниң ачқучлири»ни тапшурди. Петрусниң роли, адәмләр Худаниң падишалиғиға киридиған ишикләрни ачқучи болиду. «Расулларниң паалийәтлири»дики хатириләрдин дәл мошу ишни көримиз: —
(а) Петрус Йерусалимда, дунияниң булуң-пучқақлириғичә болған, «орма һейти»ни тәбрикләшкә жиғилған Йәһудийларға Худаниң падишалиғиға киридиған ишикни «пәйғәмбәрлик сөзлири» билән ачти («Расулларниң паалийәтлири» 2-бап); чүнки у: Худаниң «йеңи әһдә»си «Рәббимиз Худа Өзигә чақирған кишиләрниң һәммисигә» җүмлидин «силәр вә силәрниң әвлатлириңлар һәмдә дунияниң булуң-пучқақлирида яшаватқанларға» ечилди, дәп җакалиди. Худаниң Роһи униң арқилиқ сөзләп «ишик ачти».
(ә) У Юһанна билән Самарийә шәһиридики етиқатчиларға (уларни «шалғут Йәһудий»лар десәкму болиду) Муқәддәс Роһни қобул қилиши үчүн ишик ачти («расулларниң паалийәтлири» 8:14-17ни көрүң).
(б) Худа «ят әлләр» (Йәһудий әмәсләр)гә етиқатниң ишигини ечиш үчүн уни ишләтти («Расулларниң паалийәтлири» 10-бап).
Буларниң һәммиси Инҗилдики Луқа вәһий билән язған «Расулларниң паалийәтлири» дегән қисимниң бешида йезилған сөзигә мас келиду: —«Һөрмәтлик Теофилос, дәсләпки баянимда, Әйсаниң иш қилишта вә тәлим бериштә башланған... барлиқ ишлири тоғрилиқ баян қилған едим» (1:1).
Әстаидил оқурмәнләр дәрһал Луқаниң биринчи тарихини (Инҗил, «Луқа») пәқәт бир башлинишниң баянила, халас, дәп байқайду. Гәрчә Рәб Әйса асманға қайтқан болсиму, Луқа һазир язмақчи болған қисим («Расулларниң паалийәтлири») Рәб Әйсаниң «иш қилиш»и һәмдә «тәлим бериш»иниң давамини баян қилиду, демәкчи — дәрвәқә уни язған. Амма Мәсиһниң һазир «иш қилиш»и вә «тәлим бериш»и Униң инсаний тени арқилиқ әмәс, бәлки «У таллиған расуллар» вә «Униң тени болған җамаәт» арқилиқ, Муқәддәс Роһниң илһами вә күч-қудрити билән болиду. Шуниң билән бу қисимниң намини «Әйсаниң ишлири вә тәлимлириниң давами» дәп қоюшқа бәлким тоғра келәтти (Луқа бу қисимни йезип икки йүз жилдин кейин униңға «Расулларниң паалийәтлири» дегән нам қошулған).
Биз мошу йәрдә: «Кишиләр Петрусниң Муқәддәс Роһниң илһами билән «орма һейти»дә ейтқан сөзлирини рәт қилған болса, Худа буниңға қандақ қарайтти?» дәп сорисақ болиду. Иккиләнмәй җавап беримизки, улар (Петрусниң ағзи арқилиқ ейтилған) Мәсиһниң Өзиниң сөзини рәт қилған болатти. Чүнки У Петрусқа Өзиниң сөзләш һоқуқини аманәт қилған еди. Бу әлвәттә һәм адәмни қорқитидиған лекин йәнә интайин әҗайип иштур. Петрустин Павлусқичә барлиқ расулларниң гувалиқлиридин өзлирини гуналиқ адәмләр, амма Мәсиһ тәрипидин чақирилған вә Униң тәрипидин гунадин қутқузулған дәп билгән, дәп билимиз. Йәнә келип биз шуни билимизки, улар гунадин қутқузулған болсиму (гунадин қутқузулған барлиқ адәмләрниң вуҗудида болғандәк), гуна садир қилиш мүмкинчилиги уларда техи мәвҗут еди. Улар «мукәммәл адәмләр» әмәс еди («Фил.» 3:12ни көрүң). Һалбуки йәнә бир тәрәптин улар һәрһалда Мәсиһ Өз һоқуқини аманәт қилған адәмләрму еди.
Биз Рәб Әйса расуллириға ахирқи ейтқан сөзләрни уқуш үчүн Инҗилдики «Юһанна» қисминиң 14-16-баплириға азрақ қарайли. У шу чағда уларға Муқәддәс Роһни қобул қилишниң мутләқ зөрүрийити тоғрилиқ ейтти. Мәсиһ Өзи уларға ташқири мунасивәттә немә болған болса, Муқәддәс Роһ уларға роһ-қәлбидә охшаш болиду — йәни «Тәсәлли Бәргүчи», «Муәллим», «Ярдәмчи», «Риғбәтләндүргүчи» болиду. Мәсиһ, «Тәсәлли Бәргүчи»ниң хизмәт қилип Мән Өзәм силәргә бу чаққичә үгәткинимдин көпрәк үгитиду, дәйду: —
(«Юһ.» 12:16-15)
«Силәргә ейтидиған йәнә көп сөзлирим бар еди; лекин силәр уларни һазирчә көтирәлмәйсиләр. Лекин У, йәни Һәқиқәтниң Роһи кәлгәндә, У силәрни барлиқ һәқиқәткә башлап бариду. Чүнки У Өзлүгидин сөзлимәйду, бәлки немини аңлиған болса, шуни сөзләйду вә кәлгүсидә болидиған ишлардин силәргә хәвәр бериду. У Мени улуқлайду; чүнки У Мәндә бар болғанни тапшурувелип, силәргә җакалайду. Атида бар болғанниң һәммиси һәм Мениңкидур; мана шуниң үчүн Мән: «У Мәндә бар болғанни тапшурувелип, силәргә җакалайду» дәп ейттим».
Мана бу Рәб Әйсаниң Өз расуллириға йәр йүзидә бәргән тәлимидә һәммә үгәтмәкчи болған ишларни техи үгитип болған әмәс, дегән рошән баянидур. Аддий сәвәп шуки, «Силәр уларни һазирчә көтирәлмәйсиләр» — улар техичә өзиниң аҗизлиғини вә ишәшсизлигини тонуп йәтмигән адәмләр — улар йәнила «өзигә таянған», инсанларчә көзқарашларда болуп инсанларчә ойлайду. Улар пәқәт өзлириниң Мәсиһгә әгишиштә мутләқ иқтидарсиз екәнлигини билип йетиши керәк еди. Мәсиһ қолға елинған, сораққа тартилған вә чапрас яғачқа миқланғандила андин улар бу нуқтини чүшинишкә башлайду, шундақла «устазимизниң тешимизда әмәс, ичимиздә макан қилишиға муһтаҗмиз» дәп билип йетәтти. Шу чағда улар Муқәддәс Роһни қобул қилишқа тәйяр болатти вә Рәб муну йәрдә вәдә қилғинидәк, Муқәддәс Роһ уларниң чүшәнчлирини өзгәртип, уларни «барлиқ һәқиқәт»кә йетәкләп үгитидиған болиду. Һеч рәддийә бәргүсизки, Роһ уларға үгәткән карамәт ишлар дәл Мәсиһниң өлүм вә тирилишиниң толуқ мәнасини, Худаниң җамаәт тоғрилиқ мәңгүлүк планини, Мәсиһниң дунияға қайтип келишини вә йеңи асман-зиминни өз ичигә алди; булар дәл Инҗилдики расулларниң җамаәтләргә язған мәктуплиридә хатириләнгән әҗайип вәһийләрдин ибарәт. Бу мәктупләр дәл шу җамаәтләр тәрипидин биз үчүн сақланған болуп, Инҗил дәл бу мәктупләр (Петрус, Яқуп, Йәһуда, Юһанна вә Павлусниң мәктуплири)дин вә Әйсаниң тәрҗимиһали хатириләнгән «Төрт Баянчи» (расул Матта, Маркус, Луқа вә расул Юһанна)ниң баянлиридин тәркиб тапиду.
Шуңа җамаәткә нисбәтән һәр бир расулда Рәб Әйсадин тапшурулған тәлим бериш һоқуқи бар еди, бу тәлимләр Инҗилда биз үчүн сақланған хәтләрдә тепилиду дәп билип йетиш интайин муһим; демәк, һәммә етиқатчилар буларниң барлиғини Рәб Әйсаниң Өзидин кәлгән дәп етирап қилип уларға толуқ бойсунуши зөрүр. Шундақ қилишни рәт қилиш Худа билән қаршилишидиған күпүрлүктур.
Гаһи вақитларда биз нийити яхши амма йолдин адишип кәткән, «биз пәқәт Әйса Мәсиһниң төрт тәрҗимиһалида биз үчүн хатириләнгән сөзлиригә бойсунимиз — Петрус, Яқуп, Йәһуда, Юһанна һәм Павлуслар болса, улар пәқәт инсан, уларниң мәктуплири пәқәт өзлириниң пикирлири, халас» дәйдиған кишиләргә йолуғуп қалимиз. Ишинимизки, биз бундақ пикирдә болушниң наданлиқ, һәтта хәтәрлик езитқулуқ екәнлигини испатлаш үчүн йетәрлик сөзлидуқ. Кимдиким Мәсиһниң «төрт тәрҗимиһали»да хатириләнгән сөзлиригә ишәнгән болса, Униң расуллириниң мәктуплиридә хатириләнгән сөзлириниму охшаш һоқуққа егә дәп қобул қилиши керәк.
Биз һазир, һәр бириси қиммәтлик һәқиқәтни өз ичигә алған үч баян (13:4-7) үстидә тохтилимиз: —
(1) 13:4
«У дәрвәқә аҗизлиқта чапрас яғачләнгән болсиму, лекин Худаниң қудрити билән йәнила һаяттур. Бизму униңда аҗиз болсақму, Худаниң силәргә қаратқан қудрити билән, Униңға бағлинип һаят яшаймиз».
Бу баян бизни Рәб Әйса Мәсиһниң чапрас яғачләнгинидә немә ишларниң һәқиқәтән йүз бәргәнлигиниң техиму чоңқур ечилиш имканийити билән тәминләйду; у чоңқур бир сирни өз ичигә алиду, дәп қараймиз. Бу сир үстидә мошу йәрдә пәқәт қисқичә тохтилимиз. Әмәлийәттә бу сир өзи жуқуриқи абзасларда ейтқинимиздәк, Мәсиһ Әйсаниң: «Муқәддәс Роһ Мәндә бар болғанни силәргә йәткүзүп аян қилиду» дегән вәдисидин чиққан вәһийләрниң бир убдан мисалидур.
Павлус Рәб Әйсани «аҗизлиқта чапрас яғачләнгән» дәйду; биз Рәб Әйса йәр йүзидә қилған барлиқ хизмитидә Муқәддәс Роһ тәрипидин зор күч-қудрәт билән «мәсиһ қилинған» десәк хата болмайду, әлвәттә (мәсилән, «Луқа» 4:14 вә «Рос.» 10:38ни көрүң). Биз башқа йәрләрдә ейтқинимиздәк, У (Атисиниң әмри болмиса) Өзиниң худалиқ көч-қудритини һеч ишләткән әмәс, бәлки инсан сүпитидә Муқәддәс Роһниң қувәтләндүрүш һәм күчләндүрүшлири билән барлиқ мөҗизиләрни яритатти вә тәлим берәтти. Әмисә Униң әң улуқ хизмити, йәни чапрас яғачқа миқлинип қурбанлиқ болуши тоғрилиқ «У аҗизлиқта чапрас яғачләнгән» дәп оқуш адәмни һәйран қалдуриду. Шу чағда мошу «зор күчләндүрүш» нәдә болғанду?
Биз Әйсаниң чапрас яғачқа есилған чағдики: «И Худайим, и Худайим, немишкә мени ташливәттиң?!» дегән дәһшәтлик вақиришидин Униң шу пәйттә ялғуз екәнлигини билимиз. Һәқиқий ялғузлуқта еди — У Худа Атиси тәрипидин ваз кечилгән — чүнки У биз үчүн гуна көтәрмәктә еди; Павлус 5:21дә ейтилғандәк У шу чағда әмәлийәттә «гуна»ниң өзи қилинған. Барлиқ яр-йөләк, барлиқ тәсәлли, муһәббәтниң барлиқ бешарәтлири, барлиқ йоруқлуқ, барлиқ күчләндүрүлүш Униңдин кәткән еди — бизниң гуналиримизни У ялғузла, инсанлиғиниң мутләқ һәм толуқ аҗизлиғида көтәрди; шундақ қилип, һеч риғбәтсиз, һеч түрткисиз болуп, һәтта Ибраһимниң Исһақни қурбанлиқ қилишқа тәйяр болған иман-ишәшидин миң һәссә сап иман-ишәш билән У ахирғичә Өзиниң һәққанийлиғи вә Атисиға бағланған сап вә толуқ, мукәммәл муһәббитини өзгәртмәй, аҗизлаштурмай сақлап кәлди. «Худаниң қудрити билән йәнила һаяттур» — әһвал қандақсигә башқичә болсун? Худа шундақ мукәммәл Болғучини өлүмдә қалдуруп тирилдүрмәй қоярмиди?! Уни «Униң оң йенида олтарғузмай» тураламти?!
Қәдирлик ака-ука, ача-сиңллирим (силәр уни қобул қилған болсаңлар), өзәңларниң вә мениңму роһ вә қәлбимизни Өз Роһи арқилиқ макан тутқучи Әйсадур! Әнди бизгә йәнә немә иш мүмкин болмисун?
Павлус йәнә «бизму униңда аҗиз болимиз» дәйду. Бу баянму адәмни һәйран қалдуриду. Амма биз бу хәттики «аҗизлиқниң бәрикәтлири» тоғрилиқ башқа сөзләрниң йорутушлири билән уни асанрақ чүшинәләймиз. Худа бизни күчлүк әр-аяллар қилмақчи болса (шундақ қилишни халайду), әнди Униң авал бизни аҗиз қилишиға тоғра келиду. Демәк, У авал өзимизниң ирадисиниң вә әқил-идракиниң күчсизлиги, таянчсизлиғи вә ахмақлиғини үгитиши керәк. Пәқәт шундақ болғандила андин биз һәқиқәтән Униңға тайинишқа башлаймиз вә Павлус билән тәң: «Худаниң силәргә қаратқан қудрити билән, Униңға бағлинип һаят яшаймиз» дейәләйдиған болимиз.
(2) 13:7
«Силәрниң һеч қандақ рәзиллик қилмаслиғиңлар үчүн Худаға дуа қилимиз; бу, бизниң синақтин өтти дәп қарилишимиз үчүн әмәс — һәтта синақтин өтмиди, дәп қаралсақму, мәйли — муһими силәрниң дурус болғанни қилишиңлар».
Бу айәт үстидә биз пәқәт қисқичә шуни байқаймизки, униңда «муһәббәтниң чәксизлиги» көрүниду. Павлус җамаәтни шунчә қизғин сөйидики, гаһи вақитларда өзини вә униңға келидиған инъамни пүтүнләй унтуп кетәтти, десәк ашурувәткән болмаймиз. Униң пүткүл нәзири башқиларниң бәрикити, йәни мәңгүлүк бәрикити үстигә селинған. У өзи үчүн Худаниң һәмраһлиғидики һаятға еришкән; лекин башқиларниң шу һаятниң шан-шәривигә киришкә башлиғинида униң шатлиғи толдурулған болиду. Бу ниҗатниң шатлиғини у өзидә қалдурувалмай, башқилар билән ортақ бәһримән болуш зөрүр дәп қарайтти. Жуқирида нәқил кәлтүрүлгән, Әйсаниң Худаниң йолида адәмниң «өз һаятини пида қилиш» тоғрисидики сөзлиригә қайтидин қараң («Луқа» 9:24). Дәрвәқә, Павлус шу дәриҗидә «өз һаятини пида қилған»ки, у «пәқәт силәр Худа билән дурус мунасивәттә болсаңлар, силәрдә бәрикәт болсила, өзәм немә болсам пәрвайим пәләк», дегәндәк болиду. Йәнә 9-айәтни көрүң: «Чүнки биз аҗиз болсақму, силәрниң күчлүк болғиниңлардин шатлинимиз!».
Биз Павлусниң мошу көңлидики позитсийисини йәнә «Рим.» 9:1-5дә хатириләнгән дуасида вә Муса пәйғәмбәрниң Исраил үчүн болған, «Мис.» 32:30-32дә хатириләнгән дуасида байқаймиз. У позитсийә, әлвәттә, бизниң бәрикәткә еришишимиз үчүн бизни дәп ләнәткә қелишқа тәйяр болупла қалмай, һәқиқәтән ләнәткә қалған Мәсиһниң бизгә бағлиған муһәббитиниң җәвһиридур («Гал.» 3:13-14).
(3) 13:8
«Чүнки биз һәқиқәткә қарши һеч иш қилалмаймиз; немила қилсақ у пәқәтла һәқиқәтни көрситиду, халас»
Павлус мәйли ишлар немә вә қандақла көрүнсун, һәммә ишлар әйни петидә, йәни һәр көңүлниң һәқиқий мәхсити, һәр һәрикәтниң түпки түрткиси ахир берип аян қилинмай қалмайду дәп убдан биләтти. Бу аян қилиниш бу дунияда болмиса Мәсиһ йәр йүзигә қайтип кәлгинидә чоқум болиду. Әлвәттә, Җуңгода вә Оттура Асиядики башқа йәрләрдә ундақ көңүлдики аддий ениқлиқ аз учрайду. Бир нәччә йүз жилдин бери немә ишниң һәқиқәтлиги болса пәқәт шамалниң қайси йөнилишкә чиққанлиғи билән бекитилип кәлгән, халас. Йеңи һөкүмәт яки һоқуқ башқа ишни һәқиқәт дәп бекитсә, һәммәйлән «тегишлик болған»ға ишинип кетиду. Лекин «һәқиқәт дегән һәқиқәттур», вә ахирида һәтта у униңға әң қаттиқ қарши болғанларниң жүрүш-турушлири арқилиқму испатлиниду. Йеқинқи ениқ мисаллар көп. Һәммигә мәлумки, нурғун инсаний пәлсәпилик уқумларниң асаси «Инсанниң тәбиити асасән яхши» дегәнликтур. Демәк, «Йолдин чиққан қилмишлар болса яки иҗтимаийәткә зиян йәткүзидиған илләтләр болса уларниң һәммисини билим вә маарип билән түзәткили болиду» дәйду. Амма пүткүл Асиядикиләрниң қайсиси һазир «инсанниң тәбиити асасән яхши» дәп (бирәрси бирәр қетим шуниңға ишәнгән болсиму) ишиниду? Чүнки әслидә мундақ пәлсәпә догмилирини әң қаттиқ тәрғибат қилғанлар дәл өзлиридин бурунқилардин йәнә техиму чириклишип кәткәнләрдин болғандур. Тәврат-Инҗилниң «барлиқ инсанлар гунакар» дегән гувалиққа әң қарши турғанларниң өзи буниңға әң рошән вә қайил қиларлиқ гувачи болуп чиқти!
«Чүнки биз һәқиқәткә қарши һеч иш қилалмаймиз; немила қилсақ у пәқәтла һәқиқәтни көрситиду, халас!»
Коринттики җамаәт Павлусниң хетидики сөзләрни қобул қилип қулақ салдиму?
Коринттики җамаәт Павлусниң хетидики сөзләрни қобул қилип, арисидин әшу рәзил «сахта расуллар»ни қоғливәтти вә Павлусниң җекиләшлиригә қулақ салди, дәп адәмни шат қилидиған хуласигә кәлдуқ. Мошу хуласини көрситидиған төрт парчә испат бар: —
(1) Улар униң сәдиқә тоғрилиқ болған өтүнүшлирини қобул қилип сәдиқини Йерусалимдики кәмбәғәл етиқатчиларға әвәтти («Рим.» 15:26-27).
(2) Павлус кейин Коринтни «үчинчи қетим» йоқлаш үчүн Гретсийигә барған вә шу йәрдә үч ай турди («Рос.» 20:2-3).
(3) У Коринт шәһиридә турғанда Римдики җамаәткә хәт язди. («Рим.» 16:1ни көрүң — «Кәнқриа» дегән Коринт шәһиридики бир порт еди). Һелиқи «Римлиқларға» язған хетидә Коринттики җамаәттә болған көңүлсизликләр тоғрилиқ қилчә пурақ йоқ.
(4) Зор бәхитимизгә яриша «Павлусниң Коринттики җамаәткә язған иккинчи мәктупи» һазир қолимизда турупту! Әгәрдә улар униңдин рәнҗип қелип житивәткән болса, уни әтиварлап сақлимиған болса, қолимизда болмайтти. Худаға тәшәккүр!