Инҗил 3-қисим

 «Луқа»

 «Луқа баян қилған хуш хәвәр»



Кириш сөз

Бу китапниң муәллипи Йәһудий миллитидин болмиған тевип Луқадур. Биз башқа йәрдә, йәни Әйсаниң йәр йүзидики һаяти хатириләнгән Инҗилдики «төрт баян»ға болған «кириш сөз»имиздә Луқаниң баяни үстидә азрақ тохталған. Шуңа мошу йәрдә «Луқа» тоғрилиқ анчә көп тохталмаймиз, пәқәт оқурмәнләр үчүн төвәндики нуқтиларни қайтилаймиз: —


(1) Луқа интайин әстайидил тарихшунастур (һәтта худасиз алимларму бу нуқтини етирап қилиду). Униң дейишичә, у болған вақиәләрни «тәртиви бойичә» (1:3) хатирилигән. Биз униң бу дегинини у хатирилигән барлиқ вақиәләрни топ-тоғра тарихий тәртипкә салғанлиғини көрситиду, дәп ойлаймиз. Гәрчә у хатирилигән вақиәләргә «өз көзи билән гувачи» болмисиму, у пүтүн тарихни пәқәт «өз көзи билән көргән»ләрниң гувалиғини асас қилип йезип чиққан (1:2-3 вә мунасивәтлик изаһатларни көрүң) вә шу йолда Луқа Әйсаниң туғулушидин таки асманға көтирилишигичә болған көп вақиәләрни тәпсилий баян қилған.


(2) У Мәсиһ Әйсаниң толуқ инсан екәнлигини аян қилидиған ишлар вә вақиәләрни алаһидә қизиқиш билән хатириләйду. Мәсилән, Мәсиһниң Мәрйәмдин туғулуши, Худаатиға тайиниши, Муқәддәс Роһ тәрипидин йетәклиниши, ички һессиятлири, ағриқ-силақларға, езилгән аний-һаҗәтмәнләргә һәмдә «гунакарлар» дәп кәмситилгәнләргә ичини ағритиши вә дуа-тиливәт қилишлири алаһидә тәкитлиниду. «Луқа»ни Мәсиһниң бирдин-бир «һәқиқий инсан» екәнлигини көрситидиған баян дегили болиду.


(3) Луқа тевип болуп Әйса сақайтқан кишиләрниң кесәллик әһваллириға қизиқип, шуларни топтоғра баян қилиду. У йәнә Мәсиһниң қиз-аялларға нисбәтән, уларниң һәммисини өз қиммити бар шәхсләр дәп қарайдиған меһриван муамилисигә интайин қизиқиду.


(4) «Луқа»дики муһим темилар: —  (а) Әйса Мәсиһниң Өз шәхсиниң әҗайиплиғи вә тилсиматлири (ә) ниҗат вә ниҗаттин болған азатлиқ вә хошаллиқ (п) шу ниҗатниң барлиққа кәлтүрүлүши үчүн, шундақла униң һәммә әлләрдә болуши үчүн Әйсаниң Өз хәлқиниң қолида өлтүрүлүп қурбанлиқ болушқа Йерусалимға барған сәпири (9:51-19:48); (б) Униң Йерусалимда азап-оқубәт тартиши, өлүми вә тирилиши.


Мәзмун: —


1. 

Әйсаниң дунияға келиши вә балилиқ чағлири (1-, 2-баплар)

2. 

Әйсаниң чөмүлдүрүлүши вә синилиши (3-баптин 4-бап 13-айәткичә)

3. 

Әйсаниң Галилийәдики хизмити (4-бап 14-айәттин 9-бап 50-айәткичә)

4. 

Әйсаниң «Йерусалимға сәпири» (9-бап 51-айәттин 19-бап 27-айәткичә)

5. 

Әйсаниң Йерусалимдики хизмити (19-бап 28-айәттин 21-бап 4-айәткичә)

6.

Әйсаниң кәлгүсидики ишларни, ахирқи заманларни алдин-ала ейтиши (21-бап 5-38-айәтләр)

7.

Әйсаниң сораққа тартилиши, азап-оқубәт чекиши, өлтүрүлүши вә тирилиши (22-24-баплар)


••••••••



Қошумчә сөз


Биз мошу йәрдә пүтүн «баян» тоғрилиқ әмәс, бәлки бәзи алаһидә қизиқ нуқта яки қийинлиғи бар айәтләр үстидә азрақ тохтилимиз. «Луқа», «Матта» вә «Маркус»ни оқуғанлар болса, у китапларда нурғун ортақ баянларниң барлиғини көрүп йетәләйду. Биз тәрҗимимиздиму, шундақ ортақ йәрләр үстидә тохталғинимизда, «Матта», «Маркус» вә «Луқа»дики изаһатлар вә «қошумчә сөз»имизни бир-биригә бағлиған һалда йезишқа тириштуқ. 


10:42 

«Бирақ бирла иш зөрүрдур; вә Мәрйәм шуниңдин өзигә несивә болидиған яхши үлүшни таллиди; бу һәргиз униңдин тартивелинмайду».


Марта вә Мәрйәм иккиси, шүбһисизки, Әйсани өйигә қарши алди; лекин әслидә уни тәклип қилғучи Марта болуши мүмкин (бу йәрдики Мәрйәм Әйсаниң аниси Мәрйәм әмәс, әлвәттә). Марта нурғун меһманларни күтүш билән алдираш еди вә Мәрйәм Әйсаниң айиғида олтирип Униң сөзини тиңшавататти. Марта Әйсаға Мәрйәм маңа ярдәм қилмиди, дәп ағриниду. Бизниң Әйсаниң бәргән муну җававиға әстайидил көңүл қоюшимизға тоғра келиду: —

«Әй Марта, Марта, сән көп ишларниң ғемини йәп аварә болуп жүрүватисән. Бирақ бирла иш зөрүрдур; вә Мәрйәм шуниңдин өзигә несивә болидиған яхши үлүшни таллиди; бу һәргиз униңдин тартивелинмайду».


Әйса Мартаға униң исмини икки қетим тәкрарлап чоңқур амрақлиқ билән сөз қилиду (ибраний тилида адәмниң исмини қайтилап чақириш күчлүк амрақлиқ, меһир-муһәббәтни билдүриду). Униң сөзидин Мартаниң көңлиниң көп ишларға бөлүнүп, ғәмдә қеливатқинини байқаймиз; амма Рәббимиз бу тоғрилиқ униңға «Бирақ бирла иш зөрүрдур» дәп мулайимлиқ билән тәнбиһ бериду. Әнди у ейтқан «зөрүр болған иш» болса Униң айиғида олтирип сөзини тиңшаштин ибарәт, демәкчиму? Бизниңму Униң Мартаға ейтқан бу сөзини әстайидиллиқ билән аңлишимизға тоғра келиду — чүнки Рәббимиз Мәрйәм талливалған «Рәбниң сөзини тиңшаш»ни «өзигә несивә болидиған яхши үлүш», дәйду. «Үлүш» бир пүтүн иш-һәрикәтниң мәлум қисмидур. Шуңа башқа ишларму «зөрүр болған бирла иш»ниң мәлум қисми болуши керәк. Ундақта «зөрүр болған бирла иш», йәни «пүтүн бир иш» зади немә?


Муқәддәс язмилардики көп башқа йәрләрдә бу соалға җавап тәминләйду, дәп қараймиз: —«Силәр қуллар, әттин болған ғоҗайиниңларға Мәсиһкә итаәт қилғиниңлардәк чин көңлүңлардин әйминиш вә титрәш билән итаәт қилиңлар; пәқәт көз алдидила хизмәт қилип, адәмни хуш қилғучи қуллардин болмаңлар, бәлки Мәсиһниң қуллириниң сүпитидә Худаниң ирадисини җан-дил билән беҗа кәлтүрүңлар, адәмләргә әмәс, бәлки Рәбгә чин дилиңлардин хизмәт қилиңлар» («Әф.» 6:5-7).

«Вә һәммә ишларда, сөз болсун, әмәл болсун, һәммисини Рәб Әйсаниң намида қилип, униң арқилиқ Худаатиға рәхмәт ейтиңлар» (Кол.» (3:17).

«Немә ишни қиливатқан болсаңлар, униңда инсанлар алдида әмәс, бәлки Рәб алдида қилғандәк җан-дил билән униңға ишләңлар» (Кол.» (3:23).

Һәммимиз «қуллар» әмәс, әлвәттә. Бирақ расул Павлус мошу айәтләрдә тәтбиқлайдиған принсипни һәммимизгә тәтбиқлашқа тоғра келиду. Мәйли Худаниң хизмитидә болсун, мәйли башқиларниң хизмитидә болсун «чин көңлүңлардин», «җан-дил билән», «пүтүн қәлб билән» Рәбниң Өзи үчүн қилғандәк яки Униң алдида қилғандәк қилишимизға тоғра келиду. Чүнки биздә шу мүмкинчилик барки: — (1) хизмәт қилғинимизда нийитимиз дурус болмайду; (2) биз қилған хизмитимиздә тәшәккүр ейтмаймиз, бәлки ағринимиз.


Алайлуқ, биз хизмәткә чин көңлимиздин берилмисәк, биз һәтта җамаәттә Рәбниң хизмитидә болғинимиздиму, қериндашлар бизгә рәхмәт билдүрмисә яки хизмитимизни байқимиса, биздә хапичилиқ яки мәйүслүк пәйда болиду. Бундақ иш һеч болмиғанда, бизниң хизмитимиздә ялғуз Худани рази қилиш үчүнла әмәс, бәлки башқиларниң, болупму қериндашларниң миннәтдарлиғи яки алқишлириға, һәтта уларниң яхши көрүшигә еришәйли дегән қисмән түрткә билән тиришиватқанлиғимизни испатлайду. Әгәр ялғуз Худанила рази қилиш нишани билән ишлисәк, ундақта, һәтта һеч ким хизмитимизни көрмисиму Худадин кәлгән шатлиқ биздә болатти.


Худа үчүн қилған хизмитимиз шатлиқ билән болмиса, бәлки көңлидә наразилиқ яки хапичилиқ билән болса, ундақта хизмитимизни тохтитип, шу әһвалимизниң сәвәвини сүрүштә қилишимизға тоғра келиду. Мәсилән, биз мәлум кишиләргә хәйрхаһлиқ көрситәй дегән нийәттә болсақ, ундақта шат-хорамлиқ билән қилишимиз керәк. Болмиса, һеч қандақ сәдиқә бәрмәсликкә тоғра келиду. «Һәр адәм һеч қийнилип қалмай яки мәҗбурән әмәс, бәлки өз көңлидә пүккиничә бәрсун; чүнки Худа хошаллиқ билән бәргүчини яхши көриду» («2Кор.» 9:7). Йәнә, «... Хәйрхаһлиқ көрситишни болса, хошал-хорамлиқ билән қилсун» («Рим.» 12:7). Чүнки башқиларға ярдәм бәргәндә биздә хурсәнлик туйғуси болмиса, ундақ қилғинимиз бизгә еғир туюлса, ундақта ярдәм қобул қилғучида «Маңа ярдәм бәргүчи бу ишта чоң бәдәл төлиди» дегәндәк тәсир қалдурмай қалмаймиз. Ярдәм қобул қилған киши: «Қәриздар болуп қалдим» дегән һессиятқа келип қалиду. Әксичә, бизгә тапшурулған әмирләр бойичә башқиларға «қәризни қайтурушум керәк» дегән тәсирни қалдурмаслиғимиз лазим: — «Яхшилиқ қилиңлар, башқиларға өтнә бериңлар вә «улар бизгә бернемә қайтуриду» дәп ойлимаңлар» («Луқа» 6:35).


Мәрйәм немә иш болушидин қәтъийнәзәр, бу пурсәтни чиң тутуп чоқум Әйсаниң сөзини тиңшай дегән еди. Униң сөзигә қулақ селиш пәйтлири шунчә қиммәтлик еди! Бундақ әһвалда кимниң башқа ишни қилишқа райи бариду? Вә шуниң билән у олтирип Әйсаниң сөзини аңлиди. Бу чағда, шүбһисизки, бириси: «Мартаму меһманларни күтмәй, уму олтиривелип Әйсаниң сөзини тиңшиса, ундақта меһманларға ғиза нәдин келәтти?» дәп сорайду. Лекин әгәр у олтарвелип тамақ әтмисә, бу бир чоң паҗиә боламти? Меһманлар пәқәт нан вә соғ су билән озуқландиму, дәйлуқ, ким униңдин нарази болатти? Яки бәлким ахир берип һәммәйлән орнидин туруп қолмуқол бирәр тамақ тәйярлиши мүмкин еди. Буларни биз һазир һәргиз биләлмәймиз. Марта «дәстихини кәң саһибхана» дегән нам-абройдин мәһрум болатти, лекин униң шу абройи шунчә муһимму? Ениқки, Әйсаниң униң алдиға бир таллаш йолини қоюп: «Марта, сән меһманларни күтәй десәң, ундақта бу иш хошаллиқ, разилиқ билән қилинсун; қәлбиңдә башқа иш қилай дегән истәк болса шуниңға әркинлик болсун, шундақ қилсаң һәтта тамиғиң йәтмәй қалсиму, қәлбиңдә сән Худаға шан-шәрәп оқиверисән» дегинидәк болиду.

Бу сөзләрниң үстигә шуни қошалаймизки, җиддийлик болуп кәткән бу дәвримиздә «аддийлаштуруш»ниң толиму һаҗити бардур. Турмушимиз мурәккәплик вә алдирашлиқ билән толғачқа, Худа алдида олтирип, Униң авазиға қулақ селиш, Униңға дуа қилиш вә Униң сөз-каламини оқушқа чолимиз тәгмәйду. Биздә ишлиримизни қәтъий аддийлаштуруш нийити болмиса, қәлбимиздә башқиларға йәткүзгидәк һеч қандақ роһий байлиқлар болмайдиғанлиғини вә пүткүл өмримизниң Худаниң падишалиғи үчүн һеч мәңгү мевә болмай бекар өтүп кәткәнлигини қаттиқ әпсус ичидә көридиған болимиз. 


12:13-14 

«Бириси: — Устаз, акамға атимиздин қалған мирасни мән билән тәң үлишишкә буйруғайла — деди. Лекин У униңға җававән: — Бурадәр, ким Мени силәрниң үстүңларға сотчи яки үләштүргүчи қилди? — деди».

Немишкә Мәсиһ һөкүм чиқирип бериш тәләпини рәт қилди?


Мәсиһниң бу йәрдә ейтқан сөзлири Муса пәйғәмбәрниң икки Исраиллиқ қериндиши арисида салачилиқ қилмақчи болғанда Мусаға ейтилған муну сөзләрни адәмниң есигә кәлтүриду: «Ким сени бизгә башлиқ яки сорақчи болсун дәпту! Сән түнүгүн һелиқи Мисирлиқни өлтүргиниңдәк мениму өлтүрмәкчимусән?!» («Мис.» 2:14). Шу чағдики адәмләр Муса пәйғәмбәрниң аричи болуш нийитини чәткә қаққини Худа уларни Мисирдин қутқузушқа тәйярлаватқан кишини чәткә қаққини еди («Рос.» 7:26-35ни көрүң). Лекин мошу йәрдә Исраилларниң Мусани рәт қилған бу сөзлирини Мәсиһниң Өзи ишлитиду. Шу йол билән уларниң Өзини чәткә қақидиғанлиғини алдин-ала пуритип ейтиду. Йәни: «Силәр Мениң мошу дәвада чиқарған һөкүмүмни қобул қилсаңларму, лекин барлиқ башқа ишлар үстидә болған һөкүмлиримни рәт қилсиләр» — дегинидәк. Чүнки Худани өзимизгә қолайлиқ тәминлигүчи қурал қиливелишимизға болмайду. Бизгә «увал болған» дәп һесаплиған ишларда Униңға «Адалитиңни аян қилип тоғра һөкүм чиқарғайсән» дәп ялвуруп, амма һаятимиздики башқа ишларда Униң көрсәткән һөкүмлирини рәт қилсақ, Униңға һақарәт кәлтүргәнгә баравәр болмамду? Уни һаятимизниң һәммә иши үстидә «Ғоҗам», «Рәббим» сүпитидә қобул қилмисақ, Уни һәқиқий қобул қилған болмаймиз.


Һәтта Мәсиһгә дад ейтқан мошу кишигә һәқиқәтән увал қилинған болсиму, Худа билән биргә маңғанлар өзи үчүн орун-һоқуқ талашмай, барлиқ иш-дәвалирини Униңға тапшурушни вә шуниңдәк көңлини «Хошнаңни өзәңни сөйгәндәк сөйгин»гә беришни үгиниши керәк.


«Мубарәк, мулайим-мөминләр! Чүнки улар йәр йүзигә мирасхордур»

«Силәргә дүшмәнлик болғанларға меһир-муһәббәт көрситиңлар, силәрдин нәпрәтләнгәнләргә яхшилиқ қилиңлар, силәргә зиянкәшлик қилғанларға дуа қилиңлар»

«Интиқам алмаңлар, и сөйүмлүклирим; уни Худаға тапшуруп Униң ғәзивигә йол қоюңлар, чүнки муқәддәс язмиларда мундақ йезилған: «Пәрвәрдигар дәйдуки, интиқам Мениңкидур, яманлиқ Мән қайтуримән»».

 («Мат.» 5:5, 5:43-44, «Рим.» 12:19).


Мухлис болуш — «мунар қуруш» «уруш қилиш»

14:28-33 

«Араңлардин бириси мунар салмақчи болса, алди билән олтирип бу қурулушни пүткүзгидәк хираҗәт өзәмдә барму-йоқ дәп һесап қилмасму? Ундақ қилмиғанда, һулни селип пүткүзәлмисә, көргәнләрниң һәммиси мазақ қилип: «Бу адәм бенани башлап қоюп пүткүзәлмиди» — демәй қалмайду.

Яки бир падиша йәнә бир падиша билән җәң қилғили чиқса алди билән олтирип: Мениң үстүмгә келидиған жигирмә миң кишилик қошун егисигә мән он миң әскирим билән тақабил туралармәнму? Дәп мөлчәрләп көрмәмду?! Әгәр у «Соқушалмаймән» дәп ойлиса, дүшмән техи жирақтики чағда әлчи әвәтип, сулһ шәртлирини сорайду. Шуниңға охшаш, силәрдин кимдәким көңлидә өзиниң бар-йоқи билән хошлашмиса, Маңа мухлис болалмас».


Булар Мәсиһдин үгинишниң (демәк, мухлиси болуш үчүн) башлинишида болидиған өзгәрмәс, мурәссә қилишқа болмайдиған шәртләрдур. Бу шәртләргә йүзләнмисә һеч ким бирдин-бир һәқиқий болған роһий сәпәрни қилалмайду, һәтта башлинишиму болмайду : —


Биринчи охшитиш — мунар қуруш

Әйса Мәсиһгә әгишиш «қурулуш» җәрияниға охшайду. Иман-етиқат, шүкүрлүк, билим, тәҗрибә, сәвир-тақәт, «роһий сезим», өзини тутуш, меһир-муһәббәт, — буларниң һәммисини һаятимизға «хишниң үстигә хиш қойғандәк» қошуш керәк. Мошу «қурулуш җәрияни» пәқәт биз ялғуз болған һалдила әмәс, бәлки җәм болғинимиздиму алға бесилиду. Муқәддәс язмилардики «қурулуш» яки «етиқатни қуруш» тоғрилиқ нурғун айәтләр бар («Римлиқларға»дики «кириш сөз»имиз, «Мат.» 7:24, «Рос.» 7:49, 9:31, «Рим.» 15:20, «1Кор.» 8:1, 8:10, 10:23, 14:4, 14:7, «Гал.» 2:18, «1Тес.» 5:11, «1Пет.» 2:5, 2:7ни көрүң). Мәсиһгә барлиқ әгәшмәкчи болғанлар алдимда өмүрвайәт ««қуруш» хизмити» туриду дәп билиши керәк. Бу хизмәтниң хәтири бар — мунар егиз, шундақла әтраптики барлиқ адәмләр уни жирақтин көрәләйду. Қурулуш тохтап қалса, бу ишни мазақ қилидиғанлар аз болмайду. Лекин һалқилиқ соал шуки, «Мәндә мошу мунарни қуруп чиққидәк материял барму?». Әнди бәш күнлүк аддий бир инсан қандақму бу чоң соалға дурус җавап берәлисун? Бу соалға һазир иккинчи бир охшитиш вә соал қошулиду.


Иккинчи охшитиш — җәң қилиш

Мәсиһгә әгишишни бир җәң яки уруш дейишкә болиду. Барлиқ инсан җанлириниң күчлүк бир дүшмини бардур. У «оғрилайду, өлтүриду вә һалак қилиду» («Юһ.» 10:10) вә Мәсиһгә әгишәй дегән һәр кимләргә алайитән җәң тәйяр қилмақта. Худаниң йолини таллиғанлар бу җәңдин қачалмайду. Шуниң билән һалқилиқ соал шуки «Мән тәйярму?».

Буниң үстигә, Рәббимизниң бу тәмсилидә бу җәң бәк тәңсиз көрүниду. Мудапиә қилғучида он миң ләшкәр, һуҗум қилғучи падишада жигирмә миң ләшкәр бар. Мудапиә қилғучи падиша җәң қилай десә, шүбһисизки, барлиқ ләшкәрләрни сәпкә қойиду. Бир адәмму, бир қуралму запас қалмайду — һәммиси җәңгә орунлаштурулиду, вә буларни тоғра ишлитишкә падиша пүтүн зеһнини жиғип олтириду. Көз алдимизда турған җәңму биздин бар-йоқимизни тәләп қилиду. Әнди муһим соал шуки — «Мәндә бу җәңни қилғидәк немәм бар?». аддий бир инсан буни нәдин биләлисун?


Буниңға Рәббимизниң җавави ениқтур. Бу җавапқа келиштин авал шуни дәймизки, биз роһий җәңдики хәтәрлик, мушәққәт вә азап-оқубәтләргә йүзлинишкә тәйяр болмисақ, «соқушалмаймән» десәк, яхшиси биз «әлчи әвәтип, дүшмәнлиримиздин сулһ шәртлирини өтүнгинимиз түзүктур». Биздә һеч гуман йоқки, Худани издәйдиған сәпиримизни ташлашқа қошулсақла, Шәйтан биз билән «сени аварә қилмаймән» дәп Содилишишқа хошал болиду. Лекин шуниму есимизгә кәлтүрүшимизгә тоғра келидуки, Шәйтан сөзидә сөзидә турамду-турмамду?


Әнди «Мунарни қуруп чиққидәк немәм бар?» вә «Җәңни ахирғичә қилғидәк күчүм барму?» дегән соалларға Рәббимиз җававән мундақ аддий бир баян қилиду — «Шуниңға охшаш, силәрдин кимдәким көңлидә өзиниң бар-йоқи билән хошлашмиса, маңа мухлис болалмас».

Мана бу, биздики җими нәрсиләрниң йетәрлик-йетәрсизлигини бизгә билдүридиған аддий һәқиқәттур. Чүнки рошән әмәлийәт шуки, һәммә нәрсимиз бу ишларға қәтъий йәтмәйду! Ундақта биз қандақму өз һаятимизға иман-етиқат, меһир-муһәббәт, сәвир-тақәт, бәрдашлиқ, билим, кичик пеиллиқни қошуп қурғидәк йол-тәдбиримиз бар дәп ойлашқа петиналаймиз?! Бу йол-тәдбирләр пәқәт һәммидин үстүн Худадин келиду!


Пүткүл инсанийәткә аз дегәндиму алтә миң жил зәрб қилип кәлгән тәҗрибиси бар болған роһий бир дүшмәнгә қандақ тақабил туралаймиз? Муқәддәс язмиларда униң тоғрилиқ: — «У пүтүн дунияни аздуриду» дәп хатирилиниду. Пакит шуки, униңға тақабил турушқа керәк болған даналиқ вә етиқадимиз толиму йетәрсиздур. Биздә он миң ләшкәр болсиму, лекин униңда миллиардлап болуши мүмкин! У бизниң қабилийәтсизлигимизгә қарап күлүп туриду!


Лекин бу пакит бизгә керәк болған җавапқа елип келиду. Роһий қурулуш үчүн һәмдә роһий җәң үчүн Худаниң барлиқ керәкликни тәминлишигә пүтүнләй тайинишимиз керәк. Вә Униңға пүтүнләй тайиниш үчүн аддий бир шәрт бар — «өзиниң бар-йоқи билән хошлишиш». Бу иш һәммидин авал ички (кишиниң ички дуниясиға аит болған) бир қарардур — маңа тәәллуқ һәммә нәрсидин, барлиқ мунасивәтлиримдин, мениң барлиқ билгинимдин яки билимән дегәнлиримдин, барлиқ қилалайдиғанлиримдин яки қилалайдиған дегәнлиримдин — буларниң һәммисидин «һазир мениңки әмәс» дәп ваз кечимән. Һәммә иш Униң қолиға уларни немә қилай десә шуни қилсун дәп тапшурулиду. Шундақ қилғанда расул Павлус бизгә ейтқинидәк «ойлиғанлиримиздинму һәдди-һесапсиз артуқ қилишқа Қадир Болғучи» («Әф.» 3:20) Өзи биздә иш көрүшкә башлайду. У Өзи биздә мунар қуриду, У Өзи биздә җәң жүргүзиду. Шуниң билән бизниң «Униңдин үгинип, мухлис болидиған» роһий сәпиримиз башлиниду.


Дәрвәқә, Рәббимиз бәзилиримизни җисманий җәһәттә «һәммидин ваз кечидиған» қилип бекиткән; лекин бу иш һәммимиз бәл бағлишимиз лазим болған һалқилиқ ички қарар алдида иккинчи орунда туриду.


Рәббимиз тәлимини төвәндики сөзләр билән ахирлаштуриду: —

«Туз яхши нәрсидур; һалбуки, туз өз тәмини йоқатса, униңға қайтидин туз тәмини қандақму киргүзгили болиду? У тупраққа ишлитишкә яки оғутқа арилаштурушқиму яримай, талаға ташлиниду. Аңлиғидәк қулиқи барлар буни аңлисун!».


Биз башқа йәрләрдә «туз»ниң әһмийити үстидә тохталдуқ. «Мат.» 5:13 вә «Кол.» 4:6 үстидики «қошумчә сөз»имизни көрүң. Мошу йәрдә биз пәқәт шуни ейтимизки, мошу мутләқ түп тәлимни өзимизгә сиңдүрмисәк, биздә һеч қандақ «туз», һеч қандақ «Худаниң тәми» болмайду.


15-бап — «Жүтүп кәткән қой, жүтүп кәткән тәңгә, йоқап кәткән оғул» дегән үч тәмсил тоғрисида


Биринчидин байқаймизки, бу үч тәмсил әмәлийәттә бир тәмсил болуп (3-айәт), Пәрисийләрниң Рәббимизни тәнқит қилип «Сән немишкә гунакарларни қобул қилип улар билән һәмдәстихан олтирисән?!» дегән һуҗумиға җавап бериш сүпитидә ейтилғандур. Бу үч тәмсил, болупму үчинчиси шунчә мол мәзмунлуқки, инглизчә һәм хәнзучә йезилған бир нәччә китап мәхсус шу үч тәмсилдики тәлимләрни тема қилип йезилған. Мошу йәрдә биз оқурмәнләрниң диққитини улардики бизгә шунчә ениқ ечилған бир нәччә аддий һәқиқәтләргә тартмақчимиз, шундақла тәмсилләргә техиму чоңқур мәналәрни жүкләйдиған арқа көрүнүшлирини тонуштурмақчимиз.


1-тәмсил — Жүтүп кәткән қой

Мошу тәмсилдә падичи 99 қойини ташлап, жүтүп кәткән бирла қойни издәшкә бариду. Оттура шәриқтә жүтүп кәткән қойлар интайин қорқуп һалсизлинип, «мән тепилсам!» дегәндәк бечарә һалда орнида титрәп туриду. Шуңа падичи болса қойи үчүн һәммә ишни қилиш керәктур. У һәтта уни (бәлким 30-40 килограмлиқ еғирлиқта болуши мүмкин) өз мүрисигә йүдүп өйигә апириду! Қой өз қериндашлиридинму әвзәл муамилигә муйәссәр болиду — чүнки у қотанға әмәс, бәлки падичиниң өз өйигә апирилиду, андин падичи вә хошнилири буни қизғин тәбриклишиду. Рәббимизниң бу тоғрилиқ баяни мундақ: —


«Мән силәргә шуни ейтайки, шуниңға охшаш, товва қиливатқан бир гунакар үчүн әрштә зор хурсәнлик болиду; бу хурсәнлик товиға муһтаҗ болмиған тохсән тоққуз һәққаний кишидин болған хурсәнликтин көп артуқтур». Биз әнди: — «Кимниң товва қилишиға һаҗити болмайду?!» — дәп сораймиз.


Бу тәмсил Рәббимизниң һәммимизгә болған айрим-айрим ғәмхорлиғини көрситиду. Шуңа һәтта пүткүл җаһанда ниҗат керәк болған бирла гунакар бар болсиму, У: «Мән йәнила сени қутқузғили келәттим» дәйду. Бу һәқиқәтни көрситидиған бир мисални көрүш үчүн «Луқа» 8:19-39ни қайтидин оқуң. Шу айәтләрдә биз Рәббимиз топ-топ халайиқтин айрилип, нурғун җин чаплашқан ялғуз бир бичарини азат қилиш үчүн хәтәрлик деңиздин өтиду, дәп оқуймиз.

Расул Павлус бу һәқиқәтни яхши өзләштүрүп: «Худаниң Оғли ... мени сөйгән вә мән үчүн өзини пида қилған...» дейишкә амрақ еди (Гал.» 2:20).


Қутқузулуш үчүн жүтүп кәткән қой немә қилиши керәк? — пәқәт «Мән жүтүп кәттим!» дәп мәриши андин падичиниң көйүмчанлиқ билән қучағлап қутқузушини қобул қилиши керәктур, халас. Әнди бир гунакар қутқузулуш үчүн немә қилиши керәк? — Оқурмән өзи бу тәмсилдин җавап тепивалсун!

Йәнә бир муһим сөз бар. Бу тәмсилни аңлиған барлиқ Йәһудий хәлқи шу һаман Тәвраттики үч йәрни есигә кәлтүрәләйду. Бу үч йәрдә Худа Өзи пада баққучи сүпитидә тәсвирлиниду — «Зәбур» 23-күй, «Йәрәмия» 23-бап вә «Әзакиял» 34-бап. Ахирқи икки йәрдә Худа Исраилниң «пада баққучи»лири, йәни уларниң падишалири, каһинлири вә пәйғәмбәрлиригә: «Силәр мениң падам болған Исраилдин хәвәр алмидиңлар» дәп тәнбиһ берип, Өзиниң келип өз падисидин хәвәр елип бақидиғанлиғини уқтуриду. Ушбу тәмсилдә Әйсаниң Пәрисийләр вә башқа мөтивәрләргә: «Силәрниң Тәвраттики мол билимләрдин хәвириңлар туруп, Худаниң падисидин һеч хәвәр алмидиңлар» дәп тәнбиһ бериватқанлиғиға, шундақла: «Шу сәвәптин һәқиқий пада баққучи болған Мән дәл мошу ишни қилғили кәлдим» дәп уқтурғанлиғиға қил сиғмайду (йәнә «Юһанна» 10-бапни көрүң).


2-тәмсил — Жүтүп кәткән тәңгә

«Жүтүп кәткән тәңгә» дегән тәмсилдә Худаниң ниҗатлиқ илтипати күчлүк сүрәтлиниду. Тәмсилдә аял кишиниң һәрикити алаһидә тәкитлиниду. Биринчи тәмсилдики пада баққучиниң бипаян чөл-баяванни кезип қойни тепип, андин уни йүдүп өйигә әкәлгинидәк, аял киши жүтүрүп қойғинини тепишқа «бәдәл төләйду». У тәңгисини тепип болғичә уни «зән қоюп» издәйду. Бу сөз Мәсиһниң башқа вақиттики «Ата болса Өзигә ибадәт қилидиған шундақ кишиләрни издимәктә» дегинини есимизгә кәлтүриду («Юһ.» 4:23-24).


«Тәмсилдә тәңгә өзини тапқузуш үчүн немә иш қилиду?» дәп сораймиз. Тоғра җавап шуки, «һеч немә!». У пүтүнләй пассип орундидур. Издигүчи һәммә ишларни қилиду. Шүбһисизки, бу бизгә шуни тәкитләйдуки, бизниң ниҗатни тепишимиз болса Худаниң тәшәббускарлиғи, шундақла Униң меһри-шәпқити биләнла болидиған иштур. Иш көргүчи У Өзидур вә ниҗаттин болған шан-шәрәп пәқәт Униңға мәнсуптур! Йәнә бир қетим тәмсилдики савақ қайтилиниду: — «Мән силәргә шуни ейтайки, шуниңға охшаш товва қиливатқан бир гунакар үчүн Худаниң пәриштилириниң арисида хурсәнлик болиду».


3-тәмсил — Йоқап кәткән оғул 

(Темини «Йоқап кәткән оғул» дегәндин көрә, «Меһриван ата» дегән яхширақ!)

Мошу тәмсилдә меһриван ата йоқап кәткән оғлини издигили чиқмайду. Оғул болса өзлүгидин атисиниң йениға қайтип келиш қарариға келиши керәк болиду.

Биз тәмсилдики «арқа көрүнүш»тин төвәндики тәпсилатларни байқаймиз: —


 (а) кәнҗи балиниң «Әй ата, мал-мүлүктин тегишлик үлүшүмни маңа бәргин» дегән тәливи атисиға интайин дәһшәтлик бир һақарәт болди. Униң тәливи: «Ата, бу дуниядин тезрәк кәткән болсаң кашки! Сән техи өлүп кәтмигән болсаңму, бәрибир мирастин өзәмгә тегишлик қисимни һазир алай дәймән» дегәндәк еди. Барлиқ җамаәт бу ишни аңлиғанда чөчүйду вә ғәзәплиниду. Улар чоқум кәнҗи бала билән һәммә барди-кәлдини үзиду. Дәрһәқиқәт, оттура шәриқтики нурғун ата болғанлар мошундақ бир тәләпни аңлиған һаман оғлини қаттиқ качатлап, дәрһал өйдин һайдивәткән болатти. Бәзи йәрләрдә һәтта қаидә-йосунлар бойичә уни өлгидәк урған болатти. Амма бу ата болса һеч қандақ тәнбиһ бәрмәйду яки қаршилиқ көрсәтмәй, балиниң тәливини қандуриду. Йәр йүзидә шундақ қилидиған ата барму? Лекин бу тәмсилдики ата болса бизгә: (1) Худаниң бизниң Өзигә болған һақарәтлиримизни вә бизгә тәқсим қилғанлириниң бешиға су қуйғинимизға болған зор сәвир-тақитиниң болғинини; (2) Униң бизниң һаман бир күни өзлүгимиздин қилмишимиздин бизар болуп, әла бир йолни издишимизни үмүт билән күтидиғанлиғини толуқ ипадиләйду. Кәнҗи бала өйдин чиққанда ата һеч қандақ несиһәт қилмайду яки униңдин һеч ишни өтүнмәйду. Униң өз пәрзәнтлиригә көрсәткән яхшилиғи оғлини өз муһәббитигә вә өз йенида қелишқа қайил қилалмиған турса, у йәнә немә десун?


(ә) Тәмсилдә мундақ дейилиду «Вә у өз мал-мүлүклирини (грек тилида «өз һаятини») иккисигә тәқсим қилип берипту». Бу ибарә гунаниң теги немә екәнлиги тоғрисида бизгә чоңқур бир уқум йәткүзиду. Гуна болса Худаниң пүткүл аләмгә қойған нурғунлиған тәқсим-илтипатлирини өзимизниң қәбиһ нийәтлиримизгә елишимиз вә уларни исрап қилишимиз болупла қалмай, йәнә Худа бизгә ата қилған һаятниң өзини дәпсәндә қилишимиздин вә исрап қилишимиздин ибарәттур.


(б) Байқаймизки, тунҗа оғулму өзигә тегишлик мирасқа еришкән еди. Лекин кейин бу иш көзигә һеч көрүнмәйду яки у уни етирап қилмайду (29-айәт).(п) Кәнҗи оғул һәммини сетиветип, пулни жиғиштуруп тездинла кетиду (13-айәт). Җамаәтниң униңға қаратқан пикри хелә қаттиқ болғачқа, у кәтмәй қалмайтти, әлвәттә.


(в) У жирақ бир жутқа берип барлиғидин мәһрум болиду. Бу иш өз жутидикиләрниң нәзиридә техиму уят һесаплинатти — өз мирасини сетиветипла қалмай, бәлки пул (Исраилниң байлиғи)ни бутпәрәс ят әлләрниң қолиға өткүзүш техиму еғир бир гуна һесаплинатти. Шу чағда Йәһудийлар арисида мошундақ гунаға қарита «кәзизаһ» дегән бир җаза мурасими өткүзүләтти. Бу мурасимда мирасини шу йолда исрап қилип түгәткән киши жутиға қайтқанда «бизниң әмәс» дәп җакалинатти вә бәлким қаттиқ урулатти.


(г) У чошқиларниң арисида ишләшкә мәҗбур болупла қалмай (бу бир Йәһудий жигиткә нисбәтән интайин жиркиничлик иш болатти, әлвәттә), униң һәтта чошқиларниң йемини йейишиму мәнъий қилиниду. Гәрчә у шу йәрдә шунчә көп пул хәҗлигән болсиму, униң бирму дости болмаслиғи бизгә әҗәблинәрлик әмәс.


(ғ) Тәмсилдә, у жирақ жутта турған вақтида «товва қилди» дейилмигән, бәлки «Ахир берип у һошини тепип» вә қосиғиниң ачлиғи тоғрилиқ ойлиди, дейилиду (17-айәт). Тәмсилдә йәнә, у атисиниң хизмитидә болған мәдикарлар вә һүнәрвәнләрниң һалини әсләп: «Қайтип барсам (атам маңа рәһим қилип) мәлум бир һүнәрвәнгә шагирт қилармекин; әгәр мениң һүнирим болса, қалған күнлиримдә тиришип-тирмишип, атамға мән исрап қилған мирасни қайтурғидәк пул тапсам — андин жут алдида бу уятлиқтин қутулимән... » дәп ойлиғандәк пуритилиду. Көңлидә атисиға ейтидиған бир нәччә еғиз сөзни тәйярлап репититсйә қилиду. Қизиқ йери шуки, бу сөзләр Пирәвнниң Муса пәйғәмбәрниң рәһим қилишини өтүнүп дегән сәмимийәтсиз сөзлиригә бәк охшайду: «Пирәвн җиддий қияпәттә Муса вә Һарунни чақиртип уларға: Мән Пәрвәрдигар Худайиңлар алдида вә силәрниң алдиңларда гуна садир қилдим...» дегән («Мис.» 10:16).

Лекин у атисиниң йениға қайтиштин авал «кәзизаһ» дегән мурасимға йүзлиниши керәк болиду!


(д) Бирақ атиси уни жирақтин көриду. Ениқки, атиси уни узундин буян тәқәззалиқ билән күтүп кәлгән еди. «Йезидикиләр оғлумни көргәндә уни дәрһал «кәзизаһ» мурасимдин өткүзиду» дәп билгән атиси униң алдини елиши үчүн белини бағлап оғлини қарши елишқа жүгүрүп чиқиду. Оттура шәриқтики бир язғучи мундақ язған: «Оттура шәриқтики мөтивәр кишиләр башқиларниң алдида қәтъий жүгүрмәйду... ундақ қилса өзлиригә бәк уят болиду. Лекин тәмсилдә бу ата жүгүриду. Чүнки у билидуки, ундақ қилғанда барлиқ адәмләрниң көзлири җул-җул кийингән оғлиға әмәс, бәлки өзигә қаритилиду... Кишиләр путлирини очуқ көрситип жүгүридиған, өзини уятқа қалдурған һөрмәткә сазавәр бир зиминдарға көз тикип қарайду. Ата билән оғул яришивалғичә улар һелиқи аста меңип келиватқан ялаңтөш бечарә жигиткә һеч диққәт қилмайду...».

Ата җүдәп кәткән, шүбһисизки техи чошқа қотининиң сесиқи тенидин кәтмигән кәнҗи оғлиниң қешиға йетип кәлгәндә уни қучағлап сөйүп кетиду. Атисиниң уни қучағлап сөйүши оғлиниң «тәйяр нутуқ»ини аңлишидин бурун болиду. Униң меһир-муһәббәтни әнә шундақ бәдәл билән намайән қилиши униң оғлиниң «гуна садир қилдим» дәп етирап қилғанлиғиға болған инкаси әмәс. Шуниң билән атиниң «шапаәт сунуш»и оғлиниң сөзлишигә түрткә болиду.


(е) Оғул болса интайин һәйран қалиду. У атисиниң униңға тегишлик уятни өз-өзиниң үстигә алғанлиғини көрди. Оғул чоңқур һаяҗанлинип, ағзидин пәқәт тәйярлиған сөзлириниң биринчи йеримила чиқиду. Бу сөзләр һәқиқәтән өзиниң әрзимәслигини, товва қилидиғанлиғини билдүриду. У чағда «һүнәр үгинәй» демәйду — қаттиқ товва қилип, өзини уяттин қутқузушқа тәйярлиған планини чөриветип, атисиниң өзини «тепиши»ни қобул қилиду (32-айәтни көрүң). Униң товва қилиши дәл шуки, — һәр қандақ банә көрсәтмәй, атисиниң алдида өзини ақлимақчи болған ойидин ваз кечип, атисиниң меһир-шәпқитини қобул қилишитин ибарәт, халас. Башқа тәмсилләргә охшаш, бәдәл төлигүчи тепилғучи әмәс, бәлки тапқучи, йәни меһриван атидур.


(ж) Тунҗи оғул шунчә хапа болидуки, әл-жут алдида атиси билән болған мунасивитини очуқ үзиду. Атисиниң зияпитигә қатнашмаслиғи атиси үчүн ейтқусиз бир очуқ аһанәт еди. Немидегән һақарәтлик иш-һә!


(җ) Ата йәнә меһир-шәпқәт көрситиду.


Бу ата хәлиқ «шәриқтики атилар»дин күтидиған қаидә-йосунларни үчинчи вә төртинчи қетим бузиду. Шу күнидә иккинчи қетим у һеч ким ойлимиған бирхил меһир-муһәббәтни бәдәл билән намайән қилишқа рази еди. Лекин мошу йәрдә бу меһир-муһәббәт «Худаниң қанунини бузғучи» бирисигә әмәс, бәлки «Худаниң қанунини сақлиғучи» бирисигә сунулиду. Шу дәвирдики қаидә-йосун бойичә, ата шу қаттиқ һақарәткә писәнт қилмай зияпәтни тунҗа оғлисиз давамлаштуруши керәк еди. Лекин у ундақ қилмайду! Әксичә, у йәнә азап билән хәлиқ-амма алдида өзини төвән қилип өзиниң муһәббитини техи һәқиқәтән чүшәнмәйдиған тунҗа оғлини «тепиш» үчүн чиқиду. У тунҗа оғулниң қаттиқ сөзлиригә хапа болмай, униңға тәнбиһ бәрмәйду, бәлки уни тәбрикләш хошаллиғиға тәклип қилиду.


Бу аддий бир ата әмәс — тәмсилдики ата Худаниң бир символидур.



Рәббимизниң бу үч тәмсили Пәрисийләрниң тәнқит-шикайәтлиригә мундақ бир җавап болиду: «Силәр мени тәнқит қилип: «Сән гунакарлар билән олтирип һәмдәстихан болисән!» дәп шикайәт қилисиләр. Тоғра ейтисиләр! Мән дәл шу ишни қилимән — вә униң үстигә, Мән уларниң кәлгәнлигини көрүп давандин чүшүп жүгүримән, уларни сөйүп-сөйүп қарши алимән, андин өйгә һәмдәстихан болошқа тартимән. Шуңа, әмәлийәттә әһвал ойлиғиниңлардин зиядә бәттәрдур! Буни чүшәндүрүп силәргә бир һекайә ейтип берәй...».


Рәббимизниң бу тәлимидә: — 


(а) 

Ниҗатниң йәр йүзидә барлиққа кәлтүрүлүши үчүн, шундақла инсанларниң ниҗатни қобул қилидиған товисиниму имканийәтлик қилиш үчүн Худаниң Өзи пада баққучи сүпитидә инсанлар арисиға чүшүп «жүтүп кәткән инсанлар»ни издиши муқәррәр.

(ә) 

Ниҗатта бәдәл төлигүчи издигүчидур.

(б) 

Жүтүп кәткән қой, тәңгә вә йоқап кәткән оғулдики «товва» болса һәргиз «Егәм мени қобул қилсун» дегән бир паалийәт әмәс, бәлки «Егисиниң өзини тепиши»ни қобул қилиштур. 

(в) 

Товва вә етиқат қачан пәйда болса әрштә тәнтәнилик шат-хорамлиқ болиду вә буниң түпәйлидин йәр йүзидиму Худаниң хәлқиниң тәбриклишигә тоғра келиду (Пәрисийләр «Немишкә гунакарлар билән (тәбриклигән һалда) һәмдәстихан болисән?» дәп соал қойған еди).


«Йоқап кәткән оғул» («көйүмчан ата» дәп аташ техиму мувапиқрақ) дәп аталған бу тәмсил дәвирдин-дәвиргә «Инҗилниң ичидики Инҗил» (хуш хәвәр ичидики хуш хәвәр) дәп қәдирлинип кәлмәктә.


Биз һазир көп оқурмәнләр тәрипидин «Әйсаниң тәлимидики әң тәс тәмсил» дейилгән, «Луқа» 16-бапта ейтилған тәмсилгә келимиз. Амма көзқаришимизчә тәмсилләргә тәбир бериштики аддий принсипларни чиң тутсақ, бу тәмсилни чүшиниш һеч тәс әмәс, бәлки барлиқ тәмсилләр ичидә, бу тәмсилни инсанларниң иман-етиқадиға әң күчлүк тәләп қойидиған тәмсилдин ибарәт, дәп қараймиз.


16:1-13 «Алдамчи ғоҗидар»

Оқурмәнләр қайтидин тәмсилни оқусун, андин төвәндики шәрһимиз тоғриму, тоғра әмәс өзи һөкүм чиқарсун.

Биз әйни тексткә қошқан изаһатлиримизда ейтқинимиздәк, инсаний тәбиәт шунчә өткүр әкс етидиған бу тәмсил бойичә ғоҗидар ғоҗайининиң һесапат дәптирини өзгәрткинидә һәқиқәтән алдамчилиқ бар еди. Бәзи алимлар бу ғоҗидар қәриздарларниң қәризлиридин өз «иш һәққи» билән қәризләрниң өсүмини кемәйткән, шуңа у алдамчилиқ қилмиди, дәп қарайду. Лекин ғоҗидарниң «иш һәққи» билән қәризләрниң өсүмини қошқандиму, һәргиз у кемәйтиватқан қәризләрниң қиммитигә тоғра кәлмәйтти. Әнди униң ғоҗайини зади немишкә уни тәриплиди? (8-айәт) Немила дегән билән ғоҗайин кәлгүсидә уни қайтидин ишләтмәйдиған турса?! Бу иштин бизгә немә савақ болиду?


Тәмсилни «роһий принсиплар» билән әмәс, бәлки «сода принсиплири» бойичә аддий тәһлил қилайли. Ғоҗайин бу һорун ғоҗидарни тәрәплиди. Чүнки у әң ахирида каллисини ишлитип, һәрикәткә келип азрақ алдин көрәрликни көрсәткән еди! Ғоҗайин өзи бу содида пайдиға еришмәй қалмиған. Қәриз яки өтнә беридиғанлар арисида бәзидә, амалсиз әһвалларда «қәризниң көп қисмини қайтурувалдим, қалғинини болди қилай!» дейиш бир қәдәр әқилгә мувапиқ иш болиду. Ғоҗайин уни һеч болмиғанда униң «сиртта дост тепиш үчүн» болған алдин көрәрлигигә қарап, махтайду.


Әнди биз һазир тәмсилниң чоңқур йешимигә келимиз: — «Чүнки бу дунияниң пәрзәнтлири өз дәвридә нурниң пәрзәнтлиридин пәмликтур». Демәк, умумән ейтқанда сода билән шуғилливатқан яки бу дуниядики пайдини көзләватқан кишиләрниң (өзиниң чәклик даириси ичидә, әлвәттә) каллисини ишлитип, алдидики ишларни ойлиши «нурниң пәрзәнтлири» (Худаниң мөмин бәндилири)ниң «алдин көрүш»идин күчлүктур. Көзлирини мәңгүлүк кәлгүсигә тикиш керәк болған Худаниң мөмин бәндилири көп вақитларда әксичә өтүп кетиватқан һазирқи раһәт-парағәтни көзләп жүриду. Бақий дунияда бизни күтүватқан байлиқлар болсун үчүн өзлирини қозғимайду, паний дуниядики бар-йоқини қандақ ишлитишим керәк дәп ойлимайду. Рәббимиз қандақ қилишни ениқ көрситиду: «Вә мән силәргә шуни ейтип қояйки, «Наһәқ дунияға тәвә мал-дуния» арқилиқ өзәңларға дост тутуңлар; шундақ қилсаңлар, мал-дуния карға кәлмәйдиған болған күнидә шу достлар силәрни әбәдий маканларға қарши алиду».


Демәк, Худа бизгә пул, байлиқ вә күнләргә қандақ муйәссәр қилған болса, биз шуларни тоғра ишләтсәк, башқиларниң (мәйли роһий яки җисманий һаҗәттә болсун) Худаниң меһир-муһәббитини чүшинип, Мәсиһгә бағланған етиқат арқилиқ «әбәдий маканлар»ға, йәни җәннәткә баридиған йол тепишиға ярдәм берәләйдиған болимиз. Бу дуниядин кәткинимиздә уларниң роһлири бизни шу «әбәдий маканлар»ға қарши алғили күтидиған болиду.


Рәббимиз немишкә пулға «наһәқ дунияға тәвә мал-дуния» (грек тилида «наһәқ маммон» яки «наһәқ пул») дегән ғәлитә исимни қойиду? Биринчидин, пулниң мәвҗут болғининиң өзи гунаниң бир нәтиҗисидур. Әгәр («әгәр» немидегән улуқ сөз-һә!) Адәм атимиз гуна садир қилмиған болса, һазир пул боламти-йоқ? Һәммә ишта меһир-муһәббәт, «һәр ким қабилийитигә яриша ишләш, һәр кимгә һаҗитигә қарап тәқсим қилиш» дегәндәк болса пул керәксиз болатти. Биринчи әсирдики җамаәт буниңға бир мисал еди: «Улар мал-мүлүклирини сетип, пулини һәммисигә, һәр кимниң еһтияҗиға қарап тәқсим қилишти» («Рос.» 2:45). Пүткүл җаһан шундақ болғанда бирисиниң мәлум һаҗити чиқса, пәқәт ярдәм сораш керәк болатти, халас. Һәрқәйәрдә бир-биригә ишәш болатти.


Бундақ дегинимиз пулға егә болушиниң өзи гуна дегәнлик әмәс, пәқәт пул гунаниң бир нәтиҗиси дегәнликтур. Пулниң һәқиқий қиммити бардур, уни көзгә илмаслиқ тоғра әмәс — бирақ һәрдайим уни ишләткинимиздә адәмни рәзилликкә майил қилиш хәтирини көздә тутуш керәк. Дәл шу сәвәптин Рәббимиз уни «наһәқ дунияға тәвә болған мал-дуния» дәп атайду, дәп қараймиз. Расул Павлусму бизгә агаһ берип: «Пулпәрәслик һәр хил рәзилликләрниң йилтизидур» дәйду («1Тим.» 6:10).


Ахирида Рәббимизниң бизгә бәргән муну вәдисини көримиз: — «Кимки кичиккинә ишта садиқ болса, чоң иштиму садиқ болиду; вә кимки кичиккинә ишта сәмимийәтсиз болса, чоң иштиму сәмимийәтсиз болиду» — демәк, мәңгүлүк реаллиқ алдида пул вә байлиқлар «кичиккинә бир иш»тур. 


«Шуңа әгәр «наһәқ дунияға тәвә болған мал-дуния»да садиқ болмисаңлар, ким силәргә һәқиқий байлиқларни тапшурсун?» — мошу айәт шуни бизгә күчлүк әслитидуки, бирдин-бир һәқиқий, мәңгү, йоқап кәтмәйдиған байлиқ болса, Худа алдида җәннәттә туриду.


(16:12) «Вә башқиларниң нәрсилиридә садиқ болмисаңлар ким силәргә өзәңларниң нәрсисини бәрсун?»

Бу йәрдә, бизниң бу дунияда немила тәәллуқатимиз болса — мәйли пул, байлиқ, талант, қабилийәт, аилә, вақит вә һәтта һаят болсун, әмәлийәттә улар бизниңки әмәс, дәп әслитилиду. Буларниң һәммиси ғоҗидарға аманәт қилиниш сүпитидә Һәммигә Қадир тәрипидин бизни уларни садиқлиқ вә дуруслуқ билән ишлитәмду-йоқ дәп, бизгә тапшурулған. Лекин бу хәвәрдин кейин биз тәәҗҗүплинәрлик шу баянни көримизки, Пәрвәрдигар әрштә һәр бир етиқат егисигә «өзәңларниң нәрсиси» ата қилиду. Шу чағда һеч ким буни тартивалмайду, һәтта Худа Өзи биздин һеч қайтурувалмайду — пәқәт биз өзимиз ихтиярән уни бәрмәкчи болсақ, андин беримиз.


Әнди шу дуниядики «өзимизниң нәрсимиз»ниң немә екәнлигигә кәлсәк, биз аҗиз көзимизгә пәқәт гиримсән көрүнидиған бир аләмниң босуғусида туруватимиз, халас. Амма бу ишниң мутләқ реаллиқлиғиға қәтъий ишинимиз.


(16:19-31)

Лазарус вә бай адәм

Мәсиһниң бу баяни һечйәрдә «тәмсил» дәп тәсвирлиниду; У Өзи уни «тәмсил» демәйду. Тәврат-Инҗилдики һеч қандақ тәмсилдә (мошу баяндидәк) адәмниң исми тилға елинған әмәс. Шуңа бу баяндики барлиқ тәпсилатлар аддий пакит дәп қарилиши керәк.


Тәврат бойичә инсанларниң аләмдин өткән барлиқ роһлири дәрһал «Шеол» (тәһтисара)ға бариду. Һалбуки, Рәббимизниң бу телими бойичә, тәһтисараниң иккигә бөлүнгәнлиги көрүниду. Биринчи бөләктә ейтиқадсизлиқта өлгәнләр аллиқачан қилмишлириға асасән мәлум дәриҗидә җазалиниду. Леккин иккинчи бир бөлиги бар, йәни «Ибраһимниң қучиғи»дур. «Ибраһимниң қучиғи» дайим етиқатқа толған вә һазирму дәрвәқә шундақ; шуңа «униң қучиғи» болса Ибраһимда болған етиқатқа ортақ егә болғанлар шүбһисизки арам алидиған җайдур.


Ишинимизки, Рәббимизниң өлүмигичә барлиқ етиқатчилар «Ибраһимниң қучиғи» арам елип кәлгән еди. Рәббимиз өлүпла роһта берип Худаниң «Ибраһимниң қучиғи» арам алған мөмин бәндилиригә Униң улар үчүн еришкән толуқ ниҗатни җар қилип, уларниң роһлирини Өзи билән җәннәткә елип барди. Рәббимизниң Өзи билән тәң чапрас яғачләнгән қарақчиға ейтқан сөзлиригә төвәндики шәрһлиримизни көрүң: —

(23:43) «Әйса униңға: — Бәрһәқ, Мән саңа ейтайки, бүгүн сән Мән билән биллә җәннәттә болисән!».

«1Пет.» 3:18-22, шу айәтләрдики изаһатлар һәм «1Пет.»дики «қошумчә сөз»имизниму көрүң.  


(17:20-21)  

«Бир күни Пәрисийләр Униңдин: «Худаниң падишалиғи қачан келиду?», дәп сориғанда У уларға җавап берип мундақ деди: — Худаниң падишалиғиниң келишини көз билән көргили болмас; кишиләр: «Қараңлар, у мана бу йәрдә!» яки «У йәрдә!» дейәлмәйду. Чүнки мана, Худаниң падишалиғи араңлардидур».


Рәббимизниң «тағдики тәлим»и («Матта» 5-7-бап) вә «падишалиқниң тәмсиллири» («Матта» 13-бап)дин Худаниң падишалиғини һәммидин авал «ички падишалиқ» екән, дәп билимиз. Демәк, Худа һәқиқәтән бир адәмниң қәлбидә һөкүм сүргән падиша болса, әнди Худаниң падишалиғи шу йәргә йетип кәлгән болиду. Мана бу «падишалиқ»ниң һәммидин муһим мәнаси; униңсиз Худаниң падишалиғиниң башқа һәр бир тәрәплири толиму әһмийәтсиздур. «Худаниң падишалиғи йемәк-ичмәктила әмәс, бәлки Муқәддәс Роһта болған һәққанийлиқ, хатирҗәмлик вә шатлиқтидур» — дәйду расул Павлус («Рим.» 13:7). Худа күч-қудритини намайән қилип, һаварайи, шамал-деңизларни бойсундуруп, йәр йүзини «җәннәт»тәк қилсиму, шундақла сиртқи гуналарни тизгинлисиму, лекин инсанларниң қәлблири техи рәзилликкә тәшна яки униңға майил болса, әнди униң немә әһмийити?! Бу һеч қандақ әмәлий падишалиқ болмайду.


Шундақтиму, биз йәнила Мәсиһ йәр йүзигә қайта кәлгәндә, Худа йәр йүзидә миң жиллиқ «сиртқи шәкилдики» падишалиғини бәрпа қилиду, дәп ишинимиз («Вәһий» 20-бапни көрүң). Шу падишалиқниң мәхсити Худаниң һәтта гуна билән бузулған бу кона йәр шарини қайтидин йеңилашта күч-қудритини вә шан-шәривини аян қилиштин ибарәт болиду. Амма шу падишалиқниң өзи пәқәт «йеңи асман, йеңи зимин»ға муқәддимә болиду, халас.


Буниң үстигә, Худа Роһи арқилиқ мөҗизә (болупму адәмни җинлардин азат қилиш яки ағриқ-силақларни сақайтиш) яратқан вақтида, У Өз падишалиғини намайән қилди, дегили болиду. Чүнки шундақ мөҗизиләр Худаниң ахирида Шәйтан вә униң күчлирини йәр йүзидин қоғливетидиған қудритини бизгә алдин-ала аян қилиду (мәсилән, «Мат.» 12:28, «Луқа» 10:8-11).

Мошу айәтләр («Луқа» 17:20-21) арқилиқ Рәббимиз Пәрисийләргә Худаниң падишалиғи аллиқачан «силәрниң араңларда» дегәнни көрсәтмәкчи болиду. Униң бу сөзи, падишалиқ уларниң қәлбидә бар, дегәнлик әмәс; чүнки Пәрисийләр Әйса вә Униң тәлимигә пүтүнләй қарши чиққан еди. Бирақ падишалиқ уларниң арисида турған көп адәмләрниң қәлбидин орун алмақта еди; лекин уларниң бу әһвални байқуғидәк һеч роһий көзлири йоқ еди.


18:34 

«Бирақ улар бу сөзләрдин һеч немини чүшәнмиди. Бу сөзниң мәнаси улардин йошурулған болуп, униң немә ейтқинини биләлмәй қалди».


Рәббимизниң тәрҗимиһали болған «төрт баян»ни оқуғинимизда, Униң ениқ, аддий баянлирини аңлиғучиларниң қанчә қетимлап аңлапму, Уни һеч чүшинәлмигәнлиги бизгә әҗәблинәрлик иштур. Рәббимиз Өзи тартидиған азап-оқубәтләр вә өлүми тоғрилиқ бир нәччә қетим алдин-ала ейтқан болсиму, улар сөзлирини мутләқ чүшинәлмигән («Луқа» 9:22, 34, «Мат.» 16:21,  17:22-23, 20:18-19, 26:2, «Мар.» 8:31,  9:31, «Юһ.» 2:1-12). Бу иш бизгиму муқәддәс язмиларни оқуғинимизда өз-өзимиздин «һәқиқәтән чүшәндимму?» дәп сориған һалда диққәт билән оқушимизға савақ болуши керәк. Чүнки мухлисларниң Мәсиһдә йүз беридиған ишларға нисбәтән өзлири үмүт қилидиған гөзәл хияллири болиду; шуниң билән Мәсиһниң сөзлирини өзиниң хаһишиға мувапиқлаштуруп чүшинивалидиған әһваллар болиду. Уларниң бундақ қилиши чүшинишлик, әлвәттә; мухлислар Униңға «ғәлибидин-ғәлибигә» әгишип кәлгән еди, шуңа Әйсаниң ишлири барлиқ инсанларниң Уни Рәб Мәсиһ дәп етирап қилиши билән зор шәрәплик тәнтәнилик ичидә ахирлашмамду? Андин, шүбһисизки, улар өзлири Униңға әгәшгүчи болуш сүпитидә Униңға кәлтүрүлгән шан-шәрәптин ортақ муйәссәр болиду. Әмәлийәттә уларниң Тәвраттики бешарәтләрдин алған чүшәнчиси дурус еди; ахирәттә Мәсиһ дәрвәқә зор шан-шәрәп ичидә қайтип келиду. Бирақ Тәвраттики пәйғәмбәрләрниң бешарәтлири бойичә, Мәсиһ арилиқта һәммимизни дәп азап-оқубәт тартиши керәк еди вә улар көңлидә буниңға йүзлинишкә тәйяр әмәс еди. Худаниң бекиткән тәртиви болса — авал азап-оқубәт, андин шан-шәрәптур (мәсилән, «Луқа» 24:26, «Рос.» 26:23, «Рим.» 8:17, «2Тим.» 2:12ни көрүң).


Бирақ мошу айәттә («Луқа» 18:34 вә йәнә 9:34дә) уларниң чүшәнмәслигидә башқа бир амил пәйда болиду. Бирәрким яки бирәр нәрсә Мәсиһниң сөзиниң мәнасини уларниң көзлиридин йошурған еди. Изаһатлиримизда, Худа бу ишқа йол қоюши билән йошурғучи амил Шәйтан дәп ишинимиз, дедуқ. Мухлисларниң Мәсиһгә әгишиш мәхсәт-муддиалири йүздә-йүз дурус болмиғачқа, улар бундақ алдамчилиққа майил еди. Һалбуки, Мәсиһ өлүмдин тирилгәндин кейин, уларниң бу хата күткининиң өзи Униң тирилишниң һәқиқәт екәнлигигә техиму күчлүк испат тәминләйду. Чүнки бәзиләр: — «Кишиләр мәлум бир иш йүз бериду дәп күчлүк үмүт билән күтсә, улар ахир берип «дәрвәқә йүз бәргән» дәп өз-өзини ишәндүриду» дәйду. Лекин мухлисларниң (гәрчә Рәббиммиз немә ишлар йүз беридиғанлиғини уларға шунчә рошән ейтқан болсиму!) һечқайисиси Униң тирилишини күткән әмәс; Униң өлүми биләнла улар патипарақ болуп тарқилип, Мәсиһдин барлиқ үмүтини үзгән еди (24:21ни көрүң).


22:35 «Икки қилич» бизгә немә хәвәр бериду?

«Андин, У улардин: 

— Силәрни һәмянсиз, хурҗунсиз вә кәшсиз сәпәргә әвәткинимдә силәрниң бирәр нәрсәңлар кам болуп қалғанму? — дәп сориди. Улар: — Яқ, деди.

Шуниң билән у уларға: — Лекин һазир һәр кимниң һәмяни болса, уни алсун; шундақ һәм хурҗуни болса, уни алсун вә бир кимниң қиличи болмиса, чапинини сетип бирдин қилич алсун. Чүнки Мән силәргә шуни ейтайки, муқәддәс язмиларда: «У җинайәтчиләр қатарида санилиду» дәп пүтүлгән сөз Мәндә чоқум әмәлгә ашурулиду. Чүнки Мениң тоғрамдики барлиқ ишлар толуқ әмәлгә ашмай қалмайду — деди.

— И Рәб, қариғин, бу йәрдә икки қилич бар екән, деди улар. 

— Болди, йетиду! — деди у уларға».


Рәббимизниң бу баяни, шүбһисизки, интайин тилсимлиқ дәп һесаплиниш керәктур. Биринчидин есимизгә кәлтүримизки, У әгәшкүчиләргә һәр қандақ зораванлиқни мәнъий қилған вә дүшмәнләргиму муһәббәтни көрситишни әмир қилған (мәсилән, «Мат.» 5:38-48). Һәтта Петрус Әйсани қоғдаймән дәп бу икки қиличтин бирини ишләткәндә, Әйса бундақ қилғини үчүн униңға тәнбиһ бәрди («Мат.» 26:51-54, «Мар.» 14:17 «Юһ.» 18:10-11). Шуңа Рәб қиличларни адәмгә бирла уруп қоюшниму тәләп қилған әмәс!

Әнди У немә сәвәп үчүн қилич тоғрилиқ әмир қилғанду?


Биз жуқурида мухлисларниң Рәббимизниң рошән баянлирини чүшәнмигәнлиги тоғрилиқ тохталдуқ. Униң қолға елиниши, сораққа тартилиши, тартқан азап-оқубәтләр вә өлүми уларни толиму чөчитидиған еғир зәрбә болатти. Чүнки У Өзи «Йол, һәқиқәт вә һаятлиқ Өзәмдурмән» дегәндин кейин («Юһ.» 14:6), У қандақму өлиду?! У дуч кәлгән барлиқ ишларда Өзиниң бу вақиәләрниң мутләқ Егиси екәнлигини көрсәткән еди. Өзигә барлиқ қарши чиққан тилларни болса у пүтүнләй товвақлиған еди. Топ-топ адәмләрниң зор тәнтәниси ичидә у Йерусалимға ешәккә минип киргән, андин муқәддәс ибадәтханиға егә болуп шу йәрдә һәркүни тәлим бәргән вә кишиләрни сақайтқан еди. Шүбһисизки, Худаниң падишалиғи һазир рошән пәйда болиду! Өзини бәг өзини чоң тутқан һелиқи сахтипәз һөкүмдарларни Мәсиһ тәхтидин чүширип, Рим империйәси қошунлирини һайдиветиду, андин Худаниң шан-шәриви пүткүл зимин үстидә намайән болиду! Мана бу, мухлисларниң үмүтлири еди. Лекин диний рәһбәрләр һазир Уни тутувалған екән, У Өзиниң күч-қудритини көрситиш үчүн немә қилди? — Һеч немә! Бу адәмниң әқлигә қилчә сиғмайтти. Немишкә у уларни ағзидики бир сөз биләнла уруп йоқитивәтмиди?! Дәрвәқә, У уларға дәл бешарәт қилғандәк уларниң һәммиси Өзини ташлап тарқилип кетиду: —


«Андин Әйса уларға: 

Силәр һәммиңлар тандурулуп путлишисиләр, чүнки муқәддәс язмиларда:

«Мән падичини уруветимән,

Қойлар патипарақ болуп тарқитиветилиду» дәп пүтүлгән» («Мар.» 14:27, «Зәк.» 13:7).


Уларниң иман-етиқади аҗизлап, нөлгә чүшәй дәп қалиду, вә Мәсиһ буни убдан биләтти. Петрус үч қетим Униңдин тенип кетиду. Лекин У Петрусқа:— 


«Әй Симон, Симон! Мана, Шәйтан һәммиңларни худди буғдай тасқиғандәк тасқап синашни тилигән. Лекин етиқадиң йоқимисун дәп саңа дуа қилдим. Әнди сән товва қилип түз йолға қайтқандин кейин, қериндашлириңни мустәһкәмлигин» дегән еди («Матт.» 22:31-32).


Худаниң хизмитидә болай дегәнләрниң һәммиси охшаш җәриян билән «нөл»гә чүширилмисә болмайду. Бу җәриян билән улар Петрусқа охшаш өзиниң мутләқ аҗизлиғини һәмдә өз-өзигә тайинишниң пайдисизлиғини үгиниду. Пәқәт шундақ болғанда Худаниң һәқиқий күч-қудрити адәмгә кириду. Барлиқ мухлисларниң Муқәддәс Роһниң келиши вә күчләндүрүши болмиса, өзлирини һеч нәрсә әмәс дәп көрүп йетиши керәк еди.


Әнди немә үчүн һәмян, хурҗун вә қиличлар керәк? Бу тәләп уларға, силәрниң иман-етиқадиңлар чоқум мәғлуп болиду дәп билимән, дегәнни испатлап бериш үчүн еди. У уларни тәлим беришкә әвәткинидә (9-бап) уларниң иман-етиқади жуқури дәриҗидә еди. Улар Худаниң уларниң һаҗәтлиридин пүтүнләй чиқишиға ишинәтти вә дәрвәқә, Униң ундақ қилишқа қадир екәнлигини испатлиған еди: «Силәрни һәмянсиз, хурҗунсиз вә кәшсиз сәпәргә әвәткинимдә силәрниң бирәр нәрсәңлар кам болуп қалғанму?...»


Лекин уларниң Худаниң Оғлиға болған иман-ишәши йоқалғанда Худа уларниң бешиға һеч қандақ башқа синақни чүшәрмәйтти. У бу қараңғулуқ мәзгил ичидә уларға бәзибир сиртқи йөләнчүк (һәмян, хурҗун) вә бәзибир өзини (Мәсиһни әмәс!) қоғдаш тәдбирини (икки қилич) тутушқа йол қойди. Биз бу һәқиқәтни йәнә башқа сөзләр билән ейтайли. Худа инсанларға Өз Оғли тоғрилиқ рошән гувалиқ бәргән болсиму, лекин улар Худаниң Оғлиға техи етиқат қилмиған болса, әһвал қандақ болар? Инсан қәлбидә Худаниң Оғлиға етиқат мәвҗут болмиса, һеч қандақ башқа иш билән мунасивәтлик һәқиқий ишәш-етиқат қәтъий мәвҗут болалмайду (мәсилән, Худаниң өзлириниң җисманий һаҗәтлиридин чиқишиға бағлиған ишәш). Чүнки Оғулға етиқат бағлимиған болсақ, биз барлиқ етиқатниң булақ-мәнбәсини, йәни Худаниң Өз оғли тоғрилиқ: «Бу Мениң сөйүмлүк Оғлум» дегән түп сөзини чәткә қаққан болимиз. Әйса Мәсиһ Өзи дәл «Худаниң Сөз-Калами» әмәсму?


«Гувалиқ дәл шудурки, Худа бизгә мәңгүлүк һаятни ата қилди вә бу һаятлиқ униң Оғлидидур. Шуңа Оғулға егә болған киши һаятлиққа егә болған болиду; Худаниң Оғлиға егә болмиған киши һаятлиққа егә болмиған болиду» («1Юһ.» 5:11-12).


(23:43) 

«Әйса униңға: — Бәрһәқ, Мән саңа ейтайки, бүгүн сән Мән билән биллә җәннәттә болисән!»


Булар Рәббимиз Өзи билән тәң чапрас яғачқа тартилған икки қарақчидин биригә ейтқан сөзләр. У пүтүн өмрини өз мәнпәәтини дәп, башқиларға зиян йәткүзүши билән өткүзүп кәлгән бир киши еди. Униң қарақчилиғи вә оғрилиғи қанчә аилини паҗиәлик әһвалға чүшәргән, һәтта кишиләрниң тәнлиридә қанчә яра-җараһәтләрни қалдурғанду? Униң өйидә көңли сунуқ қайғуруп олтиридиған ата-аниси бармиду? Бундақ еғир гуналарни ким жуялайду?! У һәр қандақ товиға кечигип қалған еди! Вә әгәр у бәзи вақитларда тиңшиған диний әрбабларниң сөзи тоғра болса, чапрас яғачлинишниң азап-оқубәтлиридин кейин техиму дәһшәтлик бир җәһәннәм уни күтәтти, дәрвәқә бундақ җазалар униңға мувапиқ келәтти!


Вә қарақчиниң йенида чапрас яғачләнгән дәл шу диний әрбаблардин бири бар еди (бу қарақчи шундақ ойлиған). Қарақчи: «мошу диний әрбабларниң һәммиси бир җаңгалниң бөрилири, сахтипәзләр! Бу кишигә хоп бопту! У һәтта өзини «Қутқазғучи» дәп җакалиғанғу! Немидегән қув!» — дәп ойлиши мүмкин.


Ләшкәрләр вә диний әрбаблар Әйсаниң алдида туруп уни мазақ қилғинида, у вә иккинчи қарақчиму өз авазлирини мазаққа қошти («Мат.» 27:24). Лекин Әйса һеч қандақ җавап бәрмәйтти. У һәтта ләшкәрләр Әйсаниң қол-путиға миқларни қеқиватқанда, униң улар үчүн: «Ата, уларни кәчүргин! Чүнки өзлириниң немини қиливатқинини билмәйду!» дәп дуа қиливатқинини аңлиған еди.


Пәләстиндики һәр бир Йәһудий өз жутдашлириниң Римлиқларниң қолида чапрас яғачлинишигә гувачи болған. Бу чағда шунчә көп ләнәтләр, шунчә көп қарғашлар пәләкни қаплиған еди! Қарақчи бу кишигә қарап, у қандақму һеч немә демәй сүкүттә туралиғанду? — дәп ойлап қалғанду. Чүнки Әйса Өзиниң бу өлүмдики дәһшәтлик шәрмәндиликкә қалғанлиғиға, қипялаңач қилинғанлиғиға вә Өзигә һақарәтләр төкүлгәнлигигә қаримай сүкүттә туратти. Униң шәхсидин һәтта бу қарақчиму көрүп йетидиған бирхил шан-шәрәп вә салапәт урғуп чиқип туратти. Униң бешиниң үстигә «Мана Йәһудийларниң падишаси, Насарәтлик Әйса» дегән бир шикайәт бекитилгән еди. Қарақчи: «Гәрчә бу киши азап-оқубәт тартқучи болсиму, бундақ дәһшәтлик һаләт үстидин ғалип кәлгүчидәк туридиғу?» — дегән ойға кәлгән болса керәк. Қарақчи нурғун «мөтивәрләр» вә «әрбаблар»ни көргән болсиму, лекин у бу кишидә улардин башқичә бир шаһанә салапәт чиқип турғанлиғини көрди. «Униң сөз-һәрикити дәрвәқә падишаниңкидәктур! Униң пүтүн қияпити «падиша» дегән сөзгә пүтүнләй башқичә бир мәнании жүкләйдикән; Униң бешидики һелиқи шикайәт әмәлийәттә һәқиқәт екән!» — дәп ойлиған болуши мүмкин.


«Уларни кәчүргин» дегән һелиқи дуаси тоғрилиқ ойлиғансери қарақчи техиму тәсирләнди. У бу кишиниң дәрвәқә Худани «Атам» дәп чақирип нида қилғанлиғини, аниси Мәрйәмни расул Юһаннаға аманәт қилғанилиғини өз көзи билән көрди («Юһ.» 19:26). Ким шундақ әшәддий азаплар астида өзидин башқа бирәркимниң ғемини йәйду?! Қариғанда, «меһир-муһәббәт» дегән иш дәрвәқә мәвҗуткән! У һеч қачан шундақ бир иш барлиғини ойлап бақимиған. Мана, мошу йәрдә У Өзигә увал қилип, әрз қилғанларға меһир-муһәббәт көрситидиған бир гунасиз адәм! Шүбһисизки, бу адәмдә Худа бардур яки У Өзи худалиқ бир адәмдур!


Вә шундақ ойлиғанда қериндишимиз болған бу қарақчи Әйсаға қарап рәһим-шәпқәт издәп тилиди вә биз жуқурида оқуған сөзләр билән рәһим-шәпқәт униңға иҗабәт қилинди. Бу рәһим-шәпқәтниң у һеч қандақ «саваблиқ иш» (Худа алдида «саваблиқ иш мәвҗут әмәс) яки яхши әмәл қилмиған һалда униңға сунулғанлиғиға диққәт қилғинимиз түзүк. Бу қарақчи өзи ниҗатниң баштин ахирғичә сапла Худаниң шәпқитидин чиққан илтипат екәнлигигә испаттур. Биз униңға еришишкә һеч қандақ «яхши иш» қилалмаймиз, вә «қилалаймиз» дәп ойлисақ, бу Худаға һақарәт болиду. Керәк болғини пәқәт өзимизни Әйсаниң қолиға тапшурушимиздин ибарәттур.


Қәдирлик оқурмән, Рәббимизниң: «Бүгүн сән Мән билән биллә җәннәттә болисән!» дегинигә диққәт қилсиңиз яхши болиду. Униң бу баяни бизгә, Мәсиһгә етиқатта болған болсақ, өлгән дәқиқидә роһумиз дәрһал Худаниң дәргаһиға кириду, дәп көрситиду. Униң үстигә, кейинки бир күни (қиямәт күни) роһумиз тирилгән йеңи бир тән билән кийдүрүлиду («2Кор.» 5:1-10, «1Кор.» 15:51-58ни көрүң).


Униң үстигә бу баяндин «Әйса өлгәндин кейин дозаққа чүшүп гуналиримизни көтәргән» дегән тәлимниң әмәлийәттә толиму бидъәтлик бир билҗирлаш екәнлиги көрүниду. Биз Мәсиһниң гуналиримизни (вә шундақла бу гуналарға тегишлик барлиқ дозақтики азапларни) чапрас яғачләнгән вақитлар ичидә көтәргән, дәп ишинимиз. Шуниң билән У ахирида: «Иш тамамланди!» дәп җакалайтти («Юһ.» 19:30).