Инҗил 23-қисим
«Юһанна «1»»
(«Расул Юһанна язған биринчи мәктуп)
Кириш сөз
Бу хәтниң муәллипи Рәб Әйсаниң әслидики «он икки мухлис»иниң бири, расул Юһаннадур. У «он иккәйлән»дин болғачқа, Йәһия пәйғәмбәр Мәсиһни чөмүлдүргинидин башлап Рәббимизниң һаяти вә хизмитигә гувачи еди. Юһанна әслидә «Чөмүлдүргүчи Йәһия»ниң бир мухлиси болуши мүмкин еди, һәмдә Йәһияниң Мәсиһкә болған гувалиғини аңлап, Йәһиядин айрилип Әйсаға әгишишкә башлиған («Юһ.» 1:29-37).
Юһанна йәнә «Юһанна баян қилған хуш хәвәр» («Юһ.»)ниң муәллипи еди. Бу баянда у өзини беваситә кәрсәтмәй, бәлки гаһи-гаһида «Әйсаниң сөйгән мухлиси» дәп атайду. Ушбу хәтни язғандин кейин у «Юһанна язған иккинчи мәктуп» вә «үчинчи мәктуп» вә ахирда «Вәһий» дегән китапниму язиду.
Иккинчи вә үчинчи әсирдики җамаәтниң бәзи ишәшлик тарихлири бойичә, Юһанна Йерусалим яки униңға йеқин җайда тәхминән миладийә 66-жилиғичә турған. Шу вақитларда у Әйсаниң аниси Мәрйәмдин өз анисидәк хәвәр алатти («Юһ.» 19:26-27). Миладийә 66-жили Рим империйәсиниң қошуни Йерусалимни муһасиригә алди вә уни вәйран қиливәтти.
Шу чағда Юһанна бәлким Әфәсус шәһиригә көчүп кәлгән болуши мүмкин. Бу чағда расул Павлус аллиқачан шу йәрдин кәткән вә бәлким 68-жили Рим шәһиридә өлүмгә һөкүм қилинған болуши мүмкин. Бәзи қедимки тарихлар бойичә, Юһанна өмриниң ахириғичә Әфәсуста туруп, шу йәр вә әтрапидики җамаәтләрдин хәвәр алған. Ушбу хәт бәлким Әфәсуста йезилған болуши мүмкин.
Юһанна мошу хәттә өз исмини ейтмайду. Шүбһисизки, сәвәп исмини тилға елишниң һаҗити йоқ еди. Һәр адәм хәтниң муәллипи ким екәнлигини биләтти. Биз бу дәвирдикиләр униң хәтниң муәллипи екәнлигини шу вақиттики җамаәтниң тарихлиридин вә йәнә хәтниң йезилиш услуби вә истилидин билимиз. Чүнки бу услуб-истил «Юһанна баян қилған хуш хәвәр»ниңкигә оп-охшаштур.
Хәтни язған вақти
Қедимки җамаәтниң бәзи тарихлири һәм хәтниң өзидә тилға елинған бәзи билъәтчилик әһваллиридин, биз хәтни биринчи әсирниң ахирқи жиллирида, бәлким миладийә 90-100-жиллар ичидә йезилған, дәп билимиз. Чүнки шу билъәтләр пәқәт шу чағдила пәйда болған.
Хәтниң мәхсити — Расул Юһаннаниң түп хизмити
Рәббимизниң Петрус вә Андриясни андин Юһанна вә Яқупни өз хизмитигә чақирғанда, Петрус вә Андрияс «белиқ тутушқа деңизға тор ташлавататти». Юһанна вә Яқуп болса «торлирини оңшавататти» («Мат.» 4:18-22). Бу кичик иш бу төрт адәмниң кейинки роһий хизмитигә пәвқуладдә мас келидиған бирхил рәсим яки охшитиш болиду. Петрус болса кейин «тор ташлиғучи» болуп чиқти; униң хуш хәвәрни җакалиғини миңлиған кишиләрни «Худаниң тори»ға алди («Рос.» 2-бап, 4:4, 10-бап). Җамаәтниң дәсләптики тарихиниң бирдин-бир хатириси болған «Расулларниң паалийәтлири» дегән шу китапта, Юһанна пәқәт авалқи баплардә бир қанчә қетим тилға елиниду; шу тарихта көзгә көрүнәрлик расуллар болса авал Петрус андин Павлус еди.
Павлусниң әслидики һүнири чедирчилиқ еди. Бундақ кәсп йәнә бизгә униң кейинки роһий хизмитигә алаһидә мас кәлгидәк бир рәсимдур, дәп қараймиз; чүнки кейин у Мәсиһ үчүн «уста мемар» болуп («1Кор.» 3:10), униң бирдин-бир улуқ нишани «Худаниң өйи» болған пүткүл җамаәтниң бенадәк «пухта җипсилаштурулуп, Рәбдә муқәддәс бир ибадәтхана болушқа өсүш»тин ибарәт еди («Әф.» 2:21).
Расул Павлус дуния сәһнисидин кәткәндин кейин, көп җамаәтләрдә Павлус бешарәт қилғандәк мундақ әһваллар пәйда болди: — «Мән кәткәндин кейин, чилбөриләр араңларға кирип, падини һеч айимайду, һәмдә һәтта араңлардинму бәзиләр мухлисларни өзлиригә тартивелиш үчүн һәқиқәтни бурмилиған түрлүк ишларни сөзләйду» («Рос.» 20:29-30). Рим империйәсиниң ичи-сиртида турған көп җамаәтләр сахта тәлимләр вә алдамчилар тәрипидин титилди, бөлүнди вә қаймуқтурулди. Төрт тәрәптә һәр хил сахта тәлим вә сахта бешарәтләр айнип ямрап кәтти. Бундақ әһвалларда, җамаәтләр расул Юһаннаниң алаһидә хизмитигә толиму еһтияҗлиқ еди. У болсиму «тор ташлаш» әмәс, «бена қуруш» әмәс, бәлки «оңшаш» яки «ремонтчилиқ» еди. Униң хәтлири (1-, 2- вә 3-) адәмни Худаниң ким екәнлиги вә Униңға тәвә болғанларниң қандақ хусусийәтлири болуши керәклигигә беваситә башлап кириду. Яқуп, Петрус яки Павлусниң хәтлиридә бизгә йәткүзгәнлиригә қариғанда, Юһаннаниң бу хәтлиридә бирәр йеңи тәлим яки вәһий йәткүзүлди, дегили болмайду. Лекин у бу хәтлиридә җамаәтниң көзлирини қайтидин Худаниң түп тәбиити вә характери — йәни Униң мутләқ пак-муқәддәслиги, һәққанийлиғи вә меһир-муһиббитигә қаратти. Бу хусусийәтләр Худаниң һаятини қобул қилғанлардиму көрүлүши муқәррәр; шуңа булар арқилиқ Худаға тәвә яки тәвә әмәс болғанлиғимизни биләләймиз.
Бу өлчәм-синақлар пәқәт өзимизнила әмәс, бәлки йәнә Худаға хас болған башқиларни тонуп, шундақла улар билән сирдаш-һәмдәмликтә болушқа вә әксичә Худаға хас болмиғанларни, болупму (уларниң ичидики) «Мәсиһниң тәлим-бешарәтлири мәндә бар» дәп турувалғанларни пәриқ етип, улардин өзимизни тартишқиму мәдәт бериду. Шундақ «тәлим бәргүчиләр» Худадин болмиған болса, улар билән (қанчилик карамәт-мөҗизиләрни көрситәлишидин қәтъийнәзәр) һеч каримиз яки барди-кәлдимиз болмаслиғи керәктур. Юһаннаниң бу хәттики хәвирини өзләштүргән һәр бири Худаниң меһир-муһәббитиниң немә екәнлигини чүшиниду вә шуниң билән һәр қандақ удулиға кәлгән тәлим-бешарәтләрни пәриқ етәләйдиған болиду.
Ахирда шуни қошуп ейтип өтимизки, Юһанна ушбу хетидә пәвқулъаддә бир билъәтчилик, йәни «гностисизм»ға рәддийә бериду.
Шуңа униң үч хети, болупму бу биринчисини Инҗилниң җәвһири дәп қараймиз. Павлус «Колоссиликләргә» язған мәктупидиму бу билъәтчиликниң дәсләпки бихлирини бир тәрәп қилиду. Бу билъәтчиликниң муһим нуқтилири төвәндикидәк болуши мүмкин еди: —
(1) |
«Алаһидә билим вә сирлар биздила бар, мәхпий рәсмийәтлиримиздин өтсәңлар, силәрму униңға еришсиләр» («Кол.» 2:16-23ни көрүң). |
(2) |
«Умумән ейтқанда «маддий дуния рәзил», пәқәт «роһий дуния» яхшидур». |
(3) |
«Маддий дуния рәзил яки әһмийәтсиз, шуниңдәк инсанларниң тени бу маддий дунияға тәвә болғачқа, инсанларниң өз тенидә қилған ишлириму әһмийәтсиздур». ««Роһий дуния»ға тәвә болсақ, тенимиз гуна қиливәрсә һеч қандақ ақивити болмайду». |
(4) |
«Маддий дуния рәзил болғачқа, Әйса Мәсиһ әрштин келип бир тәндә маканлишип һәқиқий инсан болуши һәргиз мүмкин әмәс еди. У пәқәт «инсаний қияпәт»тә кәлгән бир роһ, халас; демәк, У «әттә» әмәс». |
(5) |
«Инсан болған Насарәтлик Әйса суда чөмүлдүрүлгән вақтидила Худаниң Роһи Униң тенини илкигә алди; пәқәт шу чағдин кейинки Әйсани «Худаниң Оғли» дейишкә болиду». |
(6) |
«Инсан болған Насарәтлик Әйса өлүш алдида Худаниң Роһи Униң тенидин кәтти; шуңа «Худаниң Оғли өлди» дейишкә болмайду». |
Гәрчә Юһанна хәттә мошу сахтилиққа толуқ рәддийә бәргән болсиму (буниңға мунасивәтлик айәтләр үстидә изаһатлар вә «қошумчә сөз»имиздә тохтилимиз), бу хәтниң мәзмуни у билъәтчиликкә бәргән рәддийиниң өзидин көп мәзмунлуқтур. Юһаннаниң бу хети Худаниң җамаитиниң һәр бир әзасиға: (а) «Мәндә «һәқиқий һаят» барму-йоқму?» дегән соалға тоғра җавап тапқузиду; (ә) һәр түрлүк алдамчилиқ вә сахта тәлимләргә (қандақ тәрәптин келишидин вә немә болушидин қәтъийнәзәр) йүзлинип, уларни пәриқ етип бир тәрәп қилишқа қуралландуриду.
Мәзмун: —
1. |
Һаятлиқ калами (1:1-4) |
2. |
Йоруқлуқ вә қараңғулуқ (1:5-2:29) |
3. |
Худаниң пәрзәнтлири ким? (3-бап) |
4. |
Һәқиқәт вә алдамчилиқ (4:1-6) |
5. |
Бир-биримизгә меһир-муһәббәт көрситәйли (4:7-21) |
6. |
Етиқатниң ғәлибә қилиши (5:1-13) |
7. |
Башқиларға дуа қилиш (5:14-21) |
••••••••
Қошумчә сөз
Мошу йәрдә биз алаһидә муһим яки чүшиниш қийин дәп қариған бәзи айәтләр үстидә азрақ тохтилимиз.
(2:7-8)
«И сөйүмлүклирим, силәргә бурун аңлап бақмиған йеңи бир әмирни әмәс, бәлки дәсләптин тартип силәр тапшурувалған кона әмирни йезиватимән. Ушбу әмир силәр бурундинла аңлап келиватқан сөз-каламдур. Лекин йәнә келип мән силәргә йезиватқинимни йеңи әмир десәкму болиду; бу әмир Мәсиһдә һәм силәрдиму әмәл қилинмақта, чүнки қараңғулуқ өтүп кәтмәктә, вә һәқиқий нур аллиқачан чечилишқа башлиди».
Бу сирлиқ амма толиму муһим айәтни мундақ чүшинимиз: —
(1) Әйса Мәсиһ әслидә мухлислириға бир нәччә қетим: «Бир-бириңларға меһир-муһәббәтни көрситиңлар» дәп тапилиған еди («Юһ.» 13:34, 15:12ни көрүң). Шуңа бу әмирни «кона әмир» дегили болиду.
(2) Бу әмирни мухлисларға тапилиған вақтида уларда һеч әмәл қилинмиған еди. Мәсилән, буниңға мисал кәлтүрсәк, Мәсиһ уларға ахирқи «кәчлик тамақ»та бу әмирни тапилайду («Юһ.» 13-бап); лекин улар йәнә бир-бири билән «Аримизда ким әң улуқ» дәп талаш-тартиш қилишиду («Луқа» 22:24-27). Сәвәви, уларда роһий һаят техи мәвҗут болмиған еди. Пәқәт муқуддәс Роһ кәлгәндә андин роһий һаят башлиниду.
(3) Рәб Әйса һәммимиз үчүн чапрас яғачтики өлүми билән ғәлибә қазанғандин кейин, Муқәддәс Роһ келиду, шундақла инсанлар һәқиқий роһий һаятқа муйәссәр болиду. Шу чағда пәқәт Мәсиһдила әмәс, Униңға роһта бағланғанлардиму һәқиқий муһәббәт, йәни Худаниң Өзиниң муһиббити пәйда болуп, «Бир-бириңларға меһир-муһәббәт көрситиңлар», һәтта «Силәрни сөйгинимдәк, силәрму бир-бириңларни сөйүңлар» дегини мүмкин болиду. Әнди һазир әмиргә әмәл қилиш мүмкинчилиги болғанлиғи үчүн уни «йеңи әмир» дейишкә болатти; вә шуниңдәк һәқиқий меһир-муһәббәтниң йәр йүзидә барлиққа кәлгәнлигидин әнди «Қараңғулуқ өтүп кәтмәктә вә һәқиқий нур аллиқачан чечилишқа башлиди».
(3:9)
«Худадин туғулғучи гуна садир қилмайду; Худаниң уруғи униңда орун алғачқа, у гуна садир қилиши мүмкин әмәс, чүнки у Худадин туғулғандур»
Юһанна қайси җәһәттин «У гуна садир қилиши мүмкин әмәс» дәйду? У аллиқачан (2:1дә) «Мабада бириси гуна садир қилса, ...» дегән. Демәк, һәтта Худадин туғулған бирисиниңму гуна қилиш мүмкинчилиги дәрвәқә бардур. Лекин у 3:6дә мундақ дәп җакалайду: —
«Униңда яшаватқан һәр бир киши гуна садир қилмайду; кимдәким гуна садир қилса, Уни көрмигән вә Уни тонумиған болиду». Худадин һәқиқий туғулған бирисиниң қәтъий гуна садир қилиш адити болмайду; униңға нисбәтән гуна «бинормал иш» болиду. Униң үчүн «нормаллиқ» һәққанийлиқ вә меһир-муһәббәт ичидә яшаштин ибарәттур; чүнки «Худаниң уруғи» болған Мәсиһниң Өзи униңда яшайду («Гал.» 2:20).
Бу 9-айәт шүбһисизки, гуна садир қилишниң мүмкин әмәслиги әхлақ яки меһир-муһәббәт җәһәттин ейтилғандур. Буниңға мисал алсақ, сәбий балисини қолидин йетиләп йолдин өтүп кетиватқан бир ана дәйли, туюқсиз уларға қарап келиватқан бир жүк машиниси пәйда болуп қалиду. Шу ана өз балисини әшу машининиң алдиға ташлап кетиш мүмкинчилиги барму? Бир тәрәптин, йәни җисманий тәрәптин, шундақ мүмкинчилик дәрвәқә бар; лекин әхлақ җәһәттин яки анилиқ муһәббити җәһәтидин бундақ мүмкинчилик қәтъий мәвҗут әмәс. Охшаш йолда, Худаниң һәмраһлиғида меңиватқан, Уни тонуйдиған бириси «гуна садир қилиши мүмкин әмәс».
5:6-8
«У болса су вә қан арқилиқ кәлгән Зат, йәни Әйса Мәсиһдур; Униң келиши пәқәт су биләнла әмәс, бәлки қан биләнму еди. Вә бу ишларға гувалиқ бәргүчи болса Роһтур, чүнки Роһ Өзи һәқиқәттур. Чүнки Униң тоғрилиқ үч гувалиқ бәргүчи бар: — булар Роһ, су вә қандин ибарәттур. Бу үчиниң гувалиғи бирдур»
Бу айәтләрниң мәзмуни бир нәччә сахта тәлимгә қарита рәддийәдур. «Кириш сөз»дә дегинимиздәк улар төвәндикиләрни өз ичидә алиду: —
(1) Умумән «маддий дуния рәзил, пәқәт роһий дуния яхши».
(2) «Маддий дуния рәзил болғачқа, Әйса Мәсиһ әрштин келип бир тәндә маканлишип һәқиқий инсан болуши һәргиз мүмкин әмәс еди. У пәқәт «инсаний қияпәт»тә кәлгән бир роһ, халас; демәк, у «әттә» әмәс».
(3) «Инсан болған Насарәтлик Әйса суда чөмүлдүрүлгәндила Худаниң Роһи Униң тенини илкигә алди; пәқәт шу чағдин кейин, Әйсани «Худаниң оғли» дейишкә болатти».
(4) «Инсан болған Насарәтлик Әйса өлүш алдида Худаниң Роһи Униң тенидин кәтти; шуңа «Худаниң Оғли өлди» дейишкә болмайду».
(5) «Қутқузулуш-ниҗат бу рәзил, маддий дуниядики һаятқа бағлиқ болмиғачқа, қутқузулғанларниң «җисманий» әхлақлиқ һаятни өткүзүшниң, меһир-муһәббәт көрситишкә көңүл бөлүшиниң һеч зөрүрийити йоқ».
Шуниң билән уларға рәддийә бериш үчүн муәллип қәтъийлик билән шуни испатлимақчики: (1) Әйса Мәсиһ һәқиқий инсан болуп туғулди; (2) һәқиқий инсан болуп Йәһия пәйғәмбәр тәрипидин суда чөмүлдүрүлди; (3) һәқиқий инсан болуп чапрас яғачта өлди. Мана шу сәвәптин муәллип жуқуриқи айәтләрдә Рәббимизниң «Келиши пәқәт су биләнла әмәс, бәлки қан биләнму еди» дәп тәкитләйду.
Буниңдин чүшинимизки: —
(а) Рәббимиз адәттики, нормал инсаний туғут билән бу дунияға кәлгән. Барлиқ инсаний туғутларға охшаш, униң туғулғини анисиниң туғут сулири биләнла әмәс, бәлки анисидин айрилиш қени (киндикини кәскәндики) биләнму еди. Әгәр бириси «Расул Юһанна бу ишларға гувачи болғанму?» дәп сориса, әлвәттә «Өз көзи гувачи болмиди» дәймиз. Лекин унтумаслиғимиз керәкки, Юһанна Рәббимизниң аниси Мәрйәм өлгичә униңдин хәвәр алған («Юһ.» 19:26-27).
(ә) Рәббимизниң «хәлиқъаләм алдидики хизмәт»и Йәһия пәйғәмбәр тәрипидин чөмүлдүрүлүши билән башланған еди. Бу чағдиму у һәм толуқ инсан һәм толуқ Худаниң Оғли еди. Шуниң билән Униң келишини «су билән» дегили болиду. Униң «йәр йүзидики хизмәт»и Униң чапрас яғачта қан төкүши билән ахирлашқан; шуниң билән Униң һазирқи әрштики хизмитигә «келиши» «су биләнла әмәс, бәлки су вә қан билән еди».
(б) У чапрас яғачта өлгәндин кейин шу йәрдики бир әскәр нәйзини елип Униң биқиниға санҗиди. Шу чағда Юһанна бизгә «су вә қан чиқти» дәп алаһидә гувалиқ бериду («Юһ.» 19:34-35). Бу ишниң өзи әскәрләргә: «Бу адәм дәрвәқә өлди» дегән толуқ испат еди. Тибапәтчилик тәрипидинму бу иш Униң жүриги йерилип кәткәнлигидин болған болуши мүмкин, дәп испатлайду.
Шуниң үчүн Юһанна диққитимизни бу үч гуваға тартмақчи — су, қан вә Муқәддәс Роһ. Уларниң һәммиси Әйса Мәсиһ аниси Мәрйәмниң қосиғиға кәлгәндин тартип өлүшигичә (һәм шундақла һазирму!) Худаниң Оғли болупла қалмай, толуқ инсан екәнлигини испатлайду.
5:16-17
«Бириси қериндишиниң өлүмгә мәһкүм қилмайдиған бир гуна садир қилғанлиғини көрсә, униң үчүн дуа қилсун; вә Худа өлүмгә мәһкүм қилмайдиған гуна садир қилғанлар үчүн униңға һаятлиқ ата қилиду. Өлүмгә мәһкүм гунаму бардур. Униң тоғрисидин тилисун, демәймән. Хәммә һәққанийәтсизлик гунадур; вә өлүмгә мәһкүм қилмайдиған гунаму бар».
«Өлүмгә мәһкүм бир гуна» дегән немә? Умумән ейтқанда, алимлар арисида бу иш тоғрисида төвәндикидәк үч пикир бар (һәммә алим шу гуна садир қилғучи кишини етиқатчи дәп қарайду): —
(1) Бу хил гуна гуна садир қилған адәм (етиқатчи)ни мәңгүлүк һаяттин мәһрум қилип, уни «от көли»дики «мәңгүлүк өлүм»гә, йәни дозаққа елип бариду. Юһанна қериндашларға бундақ гуна қилған киши үчүн дуа қилмаслиқни үндигәндин кейин, ундақта у чоқум Рәббимиз ейтқан «кәчүрүшкә болмайдиған гуна»қа охшаш иш болуши керәк («Мат.» 12:22-32).
(2) Һәммимизгә аян, Худа керәк болғанда Өзигә хас болғанларниң бешиға «тәрбийилик җазаси»ни чүшириду (мәсилән, «Ибр.» 12:4-14). Бу гуна гуна садир қилғучи кишини «тәрбийилик җаза» сүпитидә җисманий өлүмгә елип бариду. Бу иш «мәңгүлүк өлүм»дин пүтүнләй башқичә бир иштур.
(3) Ундақ гуна садир қилғучи кишини «Худаға мевә бәрмәйдиған һаләт»тә бағлап бекитиду. Бу һаләт у өлгичә давамлиқ болиду. Шуниң үчүн у бу дуниядин кәткичә башқа қериндашлар униң ғемини һеч йемәй, униң билән барди-кәлди қилмаслиғи керәк.
Бу үч пикирдин бириничисигә қәтъий қошулалмаймиз. Һалбуки, 2- вә 3-пикирниң вәзинлиги бар, дәп қараймиз. Әмәлийәттә бу икки пикир бир-биригә бәк йеқин, «мәңгүлүк тәрипидин ейтқанда» дегәндәк охшаш әһвални көрситиду.
Бу көзқаришимизниң сәвәплири мундақ: —
(а) Рәббимиз ейтқан «һеч қачан кәчүрүм қилинмайдиған гуна» болса Худаниң авазини әң ахирқи рәт қилиштин ибарәттур («Мат.» 12:31-32 вә униңдики «қошумчә сөз»имизни көрүң). Бу гунаниң пәрисийләрдә болған ипадиси уларниң Рәббимизниң худалиқ һоқуқини рәт қилиши еди. Гәрчә У бу һоқуқини мөҗизилири билән вә карамәт тәлими билән тәстиқлиған болсиму, улар йәнила ишинишни рәт қилип, Уни «Шәйтанниң әлчиси» дәп һақарәтлиди. Шуңа бу етиқатчилар тәрипидин қилинған гуна әмәстур (бәлки етиқатсизлар тәрипидин қилинғандур).
(ә) Юһаннаниң дейишичә, мәңгүлүк һаятқа еришкән, шундақла «қериндаш» дәп атилишқа лайиқ бир кишигә нисбәтән (5:16) жуқурида ейтқинимиздәк, гунаниң өзи бинормал бир иш, гуна униң үчүн адәт әмәс (3:4-10ни көрүң). Бундақ дегинимиз «етиқатчиларда гуналар болмайду» дегәнлик әмәс (2:1ни көрүң). Лекин бирисиниң Худаниң һаятиға еришкәндин кейин андин «мәңгүлүк гуна» («Мар.» 3:29) садир қилишиниң мүмкинчилиги бар дейилсә, бизниңчә бу пикир инсанлар «қайтидин туғулуш» арқилиқ қобул қилған Худаниң Өз тәбиитини мутләқ инкар қилишқа баравәр болиду. Пүтүн муқәддәс китапта униңға һеч қандақ мисал тапалмаймиз. Бириси: «Мәсиһгә сатқунлуқ қилған Йәһуда буниңға бир мисалдур» десә, биз Йәһуданиң барлиқ қилмишлиридин униңда «Худаниң һаяти» болғанлиғидин бирму испат тапалмаймиз, дәп җавап қайтуримиз.
(б) Бирақ башқа тәрәптин ейтқанда, муқәддәс китапта етиқатчиларниң Худаниң тәрбийилик җазаси (мәңгүлүк җазаси әмәс)ға учрап өлгәнлигидин көп мисаллар бардур. Бундақ җисманий җазаниң сәвәплири гуна қилған кишиләрниң өз әһваллиридин һалқип кетиши мүмкин. «Расулларниң паалийәтлири»дә Ананияс вә Сафира өзлирини «интайин ихласмән кишиләр» дәп көрсәтмәкчи болуп, ялған сөзлигәнлиги хатирилиниду («Рос.» 5:1-11). Бу гунайи түпәйлидин улар Худа алдида һаятидин мәһрум болди. Худаниң Роһи зор қудритини көрсәткән шу күнләрдә бу иш барлиқ җамаәтләргә қаттиқ бир агаһ болди. Кейинки дәвирләрдә башқилар охшашла Худаниң җамаитигә ялған сөз қилған болсиму, лекин улар охшаш тәрбийилик җазаға учримиған, дәп гуман қилмаймиз — лекин Худаниң Роһи күч-қудритини шу күнләрдикидәк охшаш аян қилған болса, Униң йолини тосиған һәр қандақ кишиниң һалиға вай!
Ананияс вә Сафирани от көлигә чүшиду, дәп қаримаймиз. Улар бәлким расул Павлус «1Кор.» 3:11-15дә тәсвирләйдиған, Худаниң ули үстигә һеч муқим нәрсини қурмиған кишиләргә охшаш болиду. Бизниң шу айәтләр тоғрилиқ изаһатлиримизниму көрүң.
Тәвраттин йәнә мундақ бир мисал тапимиз. Давут падиша Бат-Шеба билән зина қилиши билән Бат-Шеба һамилдар болуп қалди. Худа Давутқа намимға еғир дағ кәлтүргиниң үчүн, етиқатсизларниң көз алдида Өз пак-муқәддәслигимни ениқ қилиш үчүн, Бат-Шебадин болидиған балаң туғулуп өлиду, дәп хәвәр йәткүзди. Давут бала үчүн йәттә күн роза тутуп, дуа-тилавәт қилған болсиму, Худани бу қараридин яндуралмайтти («Зәб.» 51:4 вә униң үстидики изаһатимизниму көрүң). Мошу йәрдә өлидиған Давутниң өзи әмәс, бәлки гуна қилмайдиған балиси; лекин Худаниң мәлум гуналарниң үстидики һөкүминиң өзгәрмәслиги, һәтта дуа-тилавәтләрниңму өзгәртилмәйдиғанлиғи мошу вақиәдин ениқ туриду. Давут мүмкин болса, мошу балини қутқузуш үчүн җәзмән өзини пида қилишқа рази болатти дәп ишинимиз (кейин, Давутниң һәтта өзигә асий бир оғлиға беридиған меһрини чүшиниш үчүн «2Сам.» 18:33ни көрүң).
Расул Павлус йәнә Коринттики җамаәткә язған биринчи мәктупида «Рәббимизниң кәчлик тамиғи»дин натоғра позитсийә билән йегәнләрниң Худаниң тәрбийә җазасиға учрап, кесәл болуп ятқанлиғи, һәтта өлгәнлигини тәсвирләйду. У йәнә Коринтта турған, еғир гуна садир қилған амма товва қилишқа рази болмайдиған мәлум бир етиқатчи тоғрилиқ: — «Шундақ қилған кишиниң әтлири һалак қилинсун, шундақ қилип роһи Рәб Әйсаниң күнидә қутқузулуши үчүн Шәйтанниң илкигә тапшурулсун» — дәйду («1Кор.» 5:5). Бу иш тоғрилиқму шу хәттики «қошумчә сөз»имизни көрүң.
Адәттә еғир гуна садир қилған амма товва қилишни халимайдиғанлар үчүн Худа бекиткән тәрбийә болса, җамаәт уларни барди-кәлдисидин чиқириветиштин ибарәт болиду (мошу тоғрилиқ «Рим.» 16:17-18, «2Кор.» 6:14-7:1, «Гал.» 6:1-2, «2Тес.» 3:6-15, «1Тим.» 1:20, «Тит.» 3:10-11, «2Юһ.» 9-11, «Вәһ.» 2:20ни көрүң).
Лекин Павлус Коринттики мошу кишиниң әһвалиға қарап униңға мошундақ тәрбийиниң кәмлик қилидиғанлиғини көрүп йәтти. Пүткүл жут алдида Рәббимизниң гува-хәвириниң етивари қалмиди; гуна садир қилғучи товва қилишни һеч халимайтти. «Әтлири һалак қилинсун» — бу ибарә, бизниңчә, адәмниң өлүмини көрситиду. У «өлүмгә мәһкүм» бир гуна садир қилған еди. Расул Павлус охшаш йолда «Шәйтанға тапшурған»лар болса, Хуменеус вә Искәндәр («1Тим.» 1:20) вә Филетусларни өз ичигә алиду («2Тим.» 2:17). Уларниң тездин аләмдин кетиши болса (1) башқиларға зор агаһ болиду, шундақла уларни мундақ кишиләрниң адәмни булғайдиған тәсиридин қутқузиду; (2) өзлириниң виҗданини техиму көп гуналарниң еғирлаштүрүшидин қутқузиду.
Шуңа көзқаришимиз «өлүмгә мәһкүм гуна» етиқатчиниң җисманий өлүшини елип келидиған гунадур. Худа Ананияс вә Сафираниң үстигә чиқармақчи болған һөкүмини ениқ қилғандин кейин, расул Петрус улар үчүн дуа қилмиған еди. Шуниңға охшаш, етиқатчилар шундақ гуна садир қилғанлар үчүнму дуа қилишиға тоғра кәлмәйду. Униң үстигә, ундақ еғир гуна қилған (Коринттики һелиқи адәмгә охшаш товва қилишни халимайдиған) етиқатчи түпәйлидин Худаниң нами вә хәвириниң етивари қалмиған әһвалда, җамаәт һәтта шу кишини «Шәйтанға тапшуруш» керәкму, дәп еғир-бесиқлиқ билән чоңқур ойлинишға тоғра келиду («1Кор.» 6:1-8).