Инҗил 11-қисим
«Филиппилиқларға»
(Расул Павлус Филиппи шәһиридики җамаәткә
язған салам мәктуп)
Кириш сөз
Расул Павлусниң бу хети Римдики зинданда язған бәш парчә хетиниң биридур. Униң шу йәрдә йетишиниң сәвәви у йәткүзгән хуш хәвәр үстидин Йәһудийлар тәрипидин көтирилгән шикайәтләр түпәйлидин еди; у техи сот қилинмиған, чүнки Римдики әмәлдарлардин һеч ким бу шикайәтләрни ениқрақ чүшинәлмәйтти. Бу толиму адаләтсиз, әлвәттә; әрзләр ениқ болмиса, ким бирисини сәвәпсиз зинданға ташлиялисун? («Рос.» 23:25-27ни, болупму 27ни көрүң).
Филиппи шәһиридики җамаәт Павлусниң түрмидә ятқанлиғини аңлап, өзлири толиму һаҗәтмән болсиму, униңға иқтисадий ярдәм әвәткән. Бу қисқа хәтниң аддий бир мәхсити болса, уларға рәхмәт ейтиштин ибарәт еди. Филиппидики җамаәт Павлусниң шу йәрдә хуш хәвәрни җакалиши билән барлиққа кәлтүрүлгән. Шу шәһәрдә җин чаплашқан, палчилиқ қилидиған дедәк қиз бар еди. У ғоҗайинлири үчүн палчилиқ йолида көп пул тепип бериватқан еди. Расуллардин Павлус вә Силас униңға йолуғуп униң үчүн дуа қилип җинни қоғливәтти. Қиз азат болди! Лекин ғоҗайинлири «алтун қозуқ»тин мәһрум болуп пәйлини бузуп шәһәр әмәлдарлирини Павлус вә Силасқа қарши қутратти. Улар қолға елинип, дәрриләнди андин зинданға ташлинип кишәнләнди. Худа мөҗизини яритип зор бир йәр тәврәш билән уларни зиндандин қутқузди («Рос.» 16:16-40). Шүбһисизки, бу мөҗизә түпәйлидин нурғун кишиләр, җүмлидин гундипай вә униң аилисидикиләр Худаниң йолиға кирди.
Һазир Павлусниң Филиппидин айрилғиниға он жилдин артуқ болған еди. Хәттин көрүнүп туридуки, Филиппидики җамаәт садиқлиқ билән Рәбгә әгишип хуш хәвәрни пүтүн әтрапидикиләргә йәткүзүшүп кәлгән (2:15-16). Улар расул Павлус өзлирини сөйгәндәк униму интайин сөйгән болуп, вә гәрчә өзлири намрат болған болсиму, хуш хәвәрниң ишлирида униңға қайта-қайта иқтисадий ярдәм әвәтип кәлгән еди (4:15-16, «Рим.» 15:26, «2Кор.» 8:1-5, 11:9). Әнди һазир Филиппидикиләр сөйүмлүк расулини Римдики зинданда ятқан дәп аңлап (зиндандики тамақниң аз-көплүги вә сүпити бүгүнки дәвирдиму һеч өзгәрмиди болғай) униңға йәнә ярдәм әвәтиш қарариға кәлди. Бирақ сәпәр узун вә хәтәрлик — қуруқлуқтин маңса 1000 километрдин артуқ, деңиз билән маңса интайин хәтәрлик еди. Улар Епафродит исимлиқ садиқ бир қериндишини әлчи қилип таллап униңға пул-байлиқларни тапшурди. Йолниң намәлум қисмидин өткәндә у кесәл болуп қалди. У өзиниң саламәтлиги билән һеч кари болмай, қиммәтлик соғиниң нишанға йәтмәй қелишидин әнсирәп алға меңивәрди. Рим шәһиригә йәткәндә униң җени аран қалған еди, амма у хошаллиқ билән соғатни расулға тапшуруп бәрди. Расулниң инкасини, Епафродитниң ғемини қандақ йегәнлиги, униң сақайтилиши үчүн қанчилик тилавәт қилғанлиғини тәсәввур қилиш тәс әмәс. Ахири Епафродит әслигә келип Павлусни қайтидин шатлиққа чөмдүрүп, униң жүкини йеникләтти. Шүбһисизки, Епафродит Павлусқа яхши һәмраһ еди, Павлус уни йенида узун турғузмақчи болған еди; амма Епафродитниң кесәллик әһвали тоғрисидики хәвәр Филиппи шәһиригә йәткән болуп, җамаәтниң униңдин әнсирәп кәтмәслиги үчүн, Павлус уни тезрәк йолға селиш қарариға кәлди. Йолға салғанда униңға қолимизда һазир турған, җамаәткә язған бу хәтни бәрди.
Мошундақ бир хәт аддий бир «рәхмәт ейтиш»тин көп артуқ, әлвәттә. Павлусниң соғитидин болған шатлиғи ачлиқтин туюқсиз қутқузулған кишиниң яки пул тутқузулған намрат кишиниң шатлиғи әмәс. У уларниң өзигә бағлиған чоңқур муһәббитидин болған шатлиқ еди, уларниң өзлири қаттиқ намрат әһвалда буни бәргәнлигидин техиму шундақ; бу соғиниң уларниң етиқатниң йолида давамлиқ алға басқанлиғиға испат бәргәнлигидин шатлиғиму бар; Әйса Мәсиһ дунияға қайтип кәлгәндә Худа уларниң бу көйүмчанлиғини өзлиригә қайтуридиғанлиғидинму Павлусниң йәнә шатлиғи бар. Чүнки Худаниң һәр қандақ адимидәк, расулниң җиддий көңүл қойғини болса өзиниң әһвал-һаҗити әмәс, бәлки өзи етиқатта беқиватқан амрақ «Худаниң қойлири»ниң әһвалидур.
Шуңа 1:7дә Павлусниң «әнди шат-хорамлиғимни камил (қилиңлар)...» дегән сөзини, шундақла униң уларни роһ-қәлбилирини Худаниң муһәббитигә техиму ечишқа җекилишлирини оқуш һәйран қаларлиқ иш әмәс. Униң уларниң муһәббити вә соғитидин зор шатлиғи бар вә шуниңға тәшәккүр ейтти; улар техиму илгириләшни давам қилған болса «шатлиғи камил» болатти.
Әмәлийәттә болса униң рәхмәтлири хәтниң ахиридирақ көрүлиду (4:10). Хәтниң қалғини болса уларға хошаллиқ ичидә бәргән тәсәлли, риғбәт һәм җекиләшләрдур.
Хәт Павлусниң тәлим-тәрбийә ейтиш вә ишни түзүтүш мәхсити билән язған башқа хәтлиригә охшимайду. Шундақ болғини билән униңда көп қиммәтлик тәлим-тәрбийә бардур! «Қошумчә сөз»имиздә бу тәлим-тәрбийилиридин бәзи гөһәрлири үстидә тохтилимиз. Хәт йәнә Мәсиһниң инсан болуши тоғрилиқ пүткүл муқәддәс китап ичидики әң улуқ вәһийләрдин бирини өз ичигә алиду (2:5-11). Биз униң үстидиму «қошумчә сөз»имиздә тохтилимиз (2:7).
Павлусниң 1:21-26дә язған баянлириға қариғанда, у кесәл болған яки болмиған болсиму, һеч болмиғанда униң саламәтлиги интайин зәиплишип кәткән, «һаят-маматниң чегариси»дики мәлум бир йәрдә турған охшайду. У «дуниядин кетип Мәсиһ билән биллә болуш» вә Худаниң хәлқигә йәнә бир аз вақит ярдәмдә болуш үчүн «тәндә қелиш» дегән икки имканийәт тоғрилиқ ойлиниду; униң «Мәсиһ билән биллә болуш»қа күчлүк интизари бар, вә Худа алдимға бу иккисидин таллаш йолини қойди дегән мәна ипадилиниду (1:22). Биз Худаға рәхмәт ейтимизки, у «тәндә қелиш»ни таллиди, шундақла йәнә бир нәччә жил хуш хәвәрниң хизмнитини қилди; вә шу чағда, түрмидә болғачқа мәзкур қиммәтлик хәтни йезишқа вақти вә түрткисиниң барлиғи үчүнму көп рәхмәт ейтимиз.
Изаһат: Хәттики «бап»лар вә «айәт»ләрниң тәртип номури билән әйни хәтниң бир қисми әмәс; улар оқурмәнләрниң халиған мәлум сөзни асан тепивелиши үчүн кейинки көчүргүчиләр тәрипидин қошулған еди.
Мәзмунлар: —
1:1-11 |
Салам, рәхмәтләр вә дуа |
1:12-30 |
Расулниң өз әһвали вә тәңликтә қалғанлиғи |
2:1-11 |
Кәмтәрлик, «ортақчилиқ», Мәсиһниң дунияға келип инсан болуши |
2:12-30 |
«Қурбанлиқ» һаят — пида болуш |
3:1-12 |
Һәқиқий сүннәт; нишанни қоғлаш |
4:1-9 |
Ахирқи җекиләшләр |
4:10-23 |
Рәхмәтләр, мәдһийиләр |
••••••••
Қошумчә сөз
«Йетәкчиләр» вә «ақсақаллар» (1:1)
«Йетәкчиләр» вә «ақсақаллар» дегән сөзләр охшаш мәсъулийәттики адәмләрни көрситиду. Мәсилән, бу пакитни «Рос.» 20:17- вә 28-айәтни селиштуруш арқилиқ көргили болиду. «Йетәкчи» (грек тилида «епископ») болса башқа қериндашларға нисбәтән мәсъул адәмниң жирақни көрәр, роһий көзлири рошәнрәк екәнлигини тәкитләйду; «ақсақал» болса мәсъул адәмниң роһий җәһәттин «чоң болған» «пишип йетилгән» екәнлигини тәкитләйду. «Йетәкчиләр» яки «ақсақаллар»ниң роли «җамаәтни башқуруш» әмәс, бәлки «беқиш», Худа алдида җамаәтниң роһий өсүши үчүн мәсъул болуштин ибарәт («1Тим.» 3-бап, «Тит.» 1:5-9, «1Пет.» 5:1-7). Ақсақаллар яки йетәкчиләрни җамаәттикиләр өз адәмлиридин таллиши керәк; мүмкин болса бир адәмла әмәс, бир нәччә адәм болғини яхши. Инҗил дәвридә бәзи җамаәтләр «ақсақалсиз» қалған болуши мүмкин (мәсилән, Павлус мәзкур хәттә тилға алғандикидәк, «Коринтлиқларға (1)» вә «Коринтлиқларға (2)»дә «ақсақаллар»ни һеч тилға алмайду; у бәлки Коринтлиқлардин өзлири арисидин садиқ вә муһәббәтлик болған, Худаниң сөзини убдан билидиған адәмләрни тонуп йетип, етирап қилишни, шуниңдәк мошундақ қериндашларниң мәслиһәт-несиһәтлиригә бойсунушни өтүниду. «1Кор.» 16:15-19ни көрүң. У бу айәтләрдә тилға алған «Истифанас» болса бәлким ақсақал болушқа мувапиқ еди; лекин җамаәттикиләр өзлири уни етирап қилиши керәк.
«Хизмәтчиләр» (1:1)
Җамаәтләр мәлум көләмгә йәткәндин кейин шүбһисизки, рәсмий һалда «хизмәтчиләр»ни таллиши керәк болиду. Хизмәтчиләр мәлум җамаәттики әмәлий ишларға, болупму хәйр-сахавәт ишлирини башқуруш, булардин һаҗәтмәнләргә тәминләш, җамаәтниң паалийәтлиридә һәр хил әмәлий ишларни орунлаштуруш қатарлиқ ишларға мәсъулдур. («Рос.» 6:1-7).
«Мәсиһниң күни» (1:6, 10, 2:16)
«Мәсиһниң күни» дегән ибарә пәқәт бу хәттә вә «2Тес.» 2:2дә тепилиду; лекин Павлус хәтлиридә уни нурғун қетим «шу күни» дәйду. «Шу күни»дә, Мәсиһ бу дунияға қайтип келиду; Өзигә ишәнгәнләрниң һәммисини өлүмдин тирилдүрүп андин «зиминда тирик қалған» һәм «өлүмдин тирилдүрүлгән» етиқатчиларниң һәммисини, демәк пүткүл җамаәтни Өзигә алиду; җамаәттикиләрниң һәр бириниң қилғанлири үстидин һөкүм чиқирип, һәр биридин һәр қандақ налайиқ ишни тавлап тазилиғандин кейин, җамаәтни Өзигә ятлиқ «пак қиз» сүпитидә қобул қилиду. Шу күндин башлап, җамаәт Мәсиһтин һеч қачан айрилмайду.
Тәвраттики пәйғәмбәрләр көп қетим «Пәрвәрдигарниң күни»ни тилға алиду. Бәзи вақитларда бу ибарә шүбһисизки, дәл «Мәсиһниң күни»ни көрситиду, бәзи вақитларда «Мәсиһниң күни»ниң алдида келидиған дәһшәтлик җапалиқ мәзгилни (ахирқи заманни)му өз ичигә алиду. Тәврат, «Даниял»да вә Инҗил, «Вәһий»дә бу мәзгилниң йәттә жил екәнлиги ашкарилиниду.
Мошу йәрдә тәпсилий һалда бу мәзгилдики ишлар тоғрилиқ бешарәтләр һәққидә шәрһ бәрмәймиз; пәқәт шуни баян қилимизки, бу йәттә жиллиқ мәзгилдә һәм «Мәсиһниң күни»ниң өзидә Униңға қарши чиққанларниң көпинчиси өлиду. Мәсиһ йәр йүзидә, Йерусалим мәркәз қилинған миң жиллиқ сәлтәнәтни қуриду; шу мәзгилдә Шәйтан бағлинип тақақлиқ болиду. Миң жиллиқ сәлтәнәтниң ахирида: —
(а) |
Шәйтан йәр йүзидикиләрни йәнә синашқа вақитлиқ қоюлиду; |
(ә) |
Худаниң һөкүм җазаси «кона зимин»ға ахирқи қетим чүширилиду; |
(б) |
Мәсиһкә ишәнмәй өлгәнләрниң һәммиси Худаниң сориғи алдида турушқа өлүмдин тирилиду; инсанларға нисбәтән «иккинчи өлүм», йәни дозақ шу вақитта башлиниду. |
(в) |
Худа «йеңи асман, йеңи зимин» яритиду. |
Бу ишлар тоғрилиқ «Вәһ.» 19:6-21:8ни көрүң. Бәзи ишәнгүчиләрниң бу «миң жиллиқ сәлтәнәт»ни Мәсиһниң җамаәттә һазир болған сәлтәнитиниң «символи» дәп қарайду; лекин өзимиз аддий хәлиқ болғачқа, мәлум бир мәзгиллик вақитни қандақму «символлуқ» дегили болиду, дәп һеч чүшинәлмәймиз; вә йәнә һазир қандақ җәһәттин Шәйтанни «бағлинип тақақлиқ болған» дегәнни каллимиздин һеч өткүзәлмәймиз. Шәйтан һазирқи заманимизда интайин көп һәрикәт қилмақта әмәсму? Шуниң билән «Вәһий» вә «Даниял»дики сөзләрни аддий мәнасида чүшинип жүриверимиз.
«Ниҗат-қутқузуш» — һәқиқий бир тәбир (1:19-20)
«Чүнки дуалириңлар вә Мәсиһ Әйсаниң Роһиниң қувәтлиши арқилиқ бу ишлар ниҗат-қутқузулушумға мәдәт болиду дәп билимән, — демәк, тәқәззалиғим вә үмүт-истиким бойичә һеч ишта хиҗаләтчиликтә қалмастин, тирик яки өлүк болай, һәрдайим болғинидәк һазирму толуқ җасарәт билән Мәсиһ тенимдә улуқлансун!»
Бәзи алимлар Павлусниң «бу ишлар ниҗат-қутқузулушумға мәдәт болиду» дегән бу сөзини зиндандин азат қилиниши яки сотта ақлинишини көрситиду, дәп қарайду. Кейинки пикиргә сәл қайил болғинимиз билән, төвәндики сәвәпләр түпәйлидин һәр икки көзқараш әмәлийәткә толуқ уйғун кәлмәйду, дәп ойлаймиз: —
(а) «бу ишлар» дегини шүбһисизки, жуқурида тилға алған ишларни, йәни бәзи қериндашларниң «Тоғра нийәттин болсун яки сахтилиқтин болсун, охшашла Мәсиһни җакалиши»дин ибарәт еди.
(ә) «бу ишлар» билән униң зиндандин азат қилинишиниң мәнтиқә җәһәттин һеч қандақ алақиси йоқтур.
(б) «Мәсиһ Әйсаниң Роһиниң қувәтлиши» болса чоқум Павлус қийин әһвалда турғинида өз роһида болған һаҗитини толдуруш, шу қийин әһвал үстидин ғәлибә қилиш үчүн болуши керәк еди. Бундақ «роһий ғәлибә» әмәлийәттә Худаниң уни Римдики мәлум бир зиндандин чиқиришидин зиядә улуқ бир иштур. Худа Өз адимини зиндандин чиқиришни халиса, пәқәт бир пәриштисини әвәтип ишикләрни ачқузсила болди (мәсилән, «Рос.» 9-бапни көрүң).
(в) Бу 19-20-айәтләрдә вә төвәндики айәтләрдә Павлусқа нисбәтән өлүмниң мүмкинчилиги бар, у бу мүмкинчилик үстидә көп ойлайду. «Өлүм» болса «азат қилиниш» яки «ақлиниш» әмәстур.
Шуңа бу 19-20-айәтләрниң тоғра чүшәнчисини интайин аддий дәп қараймиз. Павлусниң әң зор көңүл қойғини азат қилиниш әмәс, бәлки өзиниң Римдики дәһшәтлик әмәлдарлар алдида, болупму мустәбит император Қәйсәр Неро алдида Мәсиһниң хәвирини толуқ җар қилиштин қилчә қол үзмәслигидин ибарәт еди (йәнә «Әф.» 6:19-20ни көрүң. Ахир берип Павлус дәрвәқә Қәйсәрниң алдида җасарәтлик билән Мәсиһни толуқ җар қилди («2Тим.» 4:17). Демәк, «Тирик яки өлүк болай, һәр дайим болғинидәк һазирму толуқ җасарәт билән Мәсиһ тенимдә улуқлансун!» (20). «Тирик яки өлүк болуш» униңға нисбәтән кари чағлиқ. Муһим иш шуки, униңда һазир болған «ниҗат-қутқузуш» арқилиқ Мәсиһни улуқлаштин ибарәт. Униң «азат қилиниш»и әмәс, бәлки Мәсиһни улуқлаш униң «тәқәззалиғи вә үмүт-истики» еди. У бу үмүт-истәкни билдүргәндин кейин, «һаят-мамат» ишлири (дуниядин айрилип Мәсиһ билән биллә болуш керәкму, яки қериндашлар үчүн тәндә қелиш керәкму?) үстидә йәнә ойлинип, өзиниң зиндандин чиқирилип, сөйүмлүк Филиппидикиләргә қайтидин һәмраһ болушни мувапиқ дәп, шуниңға бағлиған ишәшисини билдүрди.
«Ниҗат-қутқузуш» әнди пәқәт гуналарниң кәчүрүм қилиниши (өткән ишларға бағлиқ) әмәс, бәлки һазирқи вақитта: —
(а) гунаниң илкидин азат қилиниш
(ә) йеңи һаят — «Худаниң сүритидә» йеңилинип, шәхсийәтчилик асарәтлиридин азат қилинип, Мәсиһкә бағлинип һаят өткүзүп, күндә тавлинип, Униңға охшаш шәкилләндүрүлүштур.
Дайим көңүл бөлидиғинимиз шүбһисизки, қутқузулушимизниң немидин қутқузулуш екәнлиги, йәни гунадинму, өлүмдинму яки дозақтинму; булардин қутқузулуш дәрвәқә улуқ ишлар болғини билән, қутқузулушниң нишани улардин муһимдур; йәни, Мәсиһкә бағлиниш, йеңи адәм болуш вә Худаниң шан-шәривини аян қилиштин ибарәттур. Мана бу, Худаниң бизни қутқузушида болған мәхситидур!
Мениңму мәхситим төвәндикидәк? —
«Тирик яки өлүк болай, һәр дайим болғинидәк һазирму толуқ җасарәт билән Мәсиһ тенимдә улуқлансун!»
Ниҗат дегән инсанниң қолидин кәлмәйдиған, Худаниң күч-қудритидиндур!
Павлусниң түрмидин қайта чиққанлиғи (1:21-26)
Павлус бу айәтләрдә «дуниядин айрилиш» (йәни униң интизари бойичә, Мәсиһ билән биллә болуш) вә (муқәддәс бәндилириниң ярдимидә болуш үчүн) «тәндә қелиш» дегән икки еһтималлиқ үстидә пухта ойланғандин кейин, «тәндә қалимән» дегән хуласигә келиду. Униң үстигә у өзиниң Филиппидики җамаәткә йәнә һәмраһ болидиғанлиғиға бағлиған ишәшисини билдүриду (1:26, 2:24). У «Филемон»ға язған хәттә охшаш ишәшини билдүриду («Филе.» 22). Бир нәччә жил илгири, «Римлиқларға» язған хәттиму, уларға: «Испанийәгә хуш хәвәр тарқитиш үчүн баридиған сәпиримдә, силәр билән көрүшүп өтимән» дегән мәхситини билдүргән еди. Биз униң бу планини өзгәрткән, дегәнни ойлашқа асасимиз йоқ; Асиядики җамаәтләрдә сақлинип кәлгән тарихларға асасән, тәхминән миладийә 66-жилида Павлус дәрвәқә Испанийәгә берип шу йәрдә хуш хәвәрни җакалиған.
Бу хәт миладийә 63-жилида йезилған охшайду. Ишинимизки, униң хәттә билдүргән ишәши бойичә зиндандин азат қилинди, вә бир нәччә жилдин кейин йәнә римда қамап қоюлди. Униң расул Тимотийға язған биринчи хети вә расул Титусқа язған хети Филиппи шәһири әтрапида йезилған охшайду («1Тим.» 1:3, «Тит.» 3:12). Павлусниң расул Тимотийға язған иккинчи хети (зиндандин язған бәшинчи хети) миладийә 68-жилида йезилған болуши керәк. Рим шәһиридә сақланған бәзи тарихларға асасән, шу чағдин узун өтмәй у Римниң әң әшәддий императори болған Қәйсәр Неро тәрипидин өлтүрүлди.
Мәсиһниң «өзидин һәммини қуруқдиши» (2:7)
«У өзидин һәммини қуруқдиди»
Шүбһисизки, муқәддәс китапниң барлиқ баянлири ичидә бу әң сирлиқ болуп, бизгә йеңичә ой, йеңичә издиниш, чоңқур билим вә чүшәнчиләргә еришишкә бипаян йеңи зимин һазирлап бериду; бу баян бизгә Мәсиһ вә Униң дунияға келиши тоғрилиқ әң чоңқур учур билән тәминләйду.
Әйса чөл-баяванда қириқ күн роза тутқанда (һеч немә йемигән) Шәйтан уни аздурмақчи болған вақиәдин биз бәлким бу баянниң чоңқур мәнасини азрақ чүшинәләймиз: —
Шәйтан: — «Сән әгәр растинла Худаниң Оғли болсаң, мошу ташқа: «нанға айлан!» дәп буйруғин» — деди. (Әйса интайин ач қалған еди, әлвәттә).
Униң җавави немә болди? Қириқ күн илгири, асмандин униң Атисиниң: «Мана бу Мениң сөйүмлүк Оғлум, Мән униңдин интайин хурсәнмән» дегән авази аңланған еди. Лекин һазир Мәсиһниң Шәйтанға бәргән улуқ җавави: —
«Болмайду! Чүнки Тәвратта йезилған: «Инсан пәқәт нан биләнла әмәс, бәлки Худаниң ағзидин чиққан һәр бир сөз биләнму яшиши керәк!».
Шуниңға диққәт қилишимиз мүмкинки, Әйса мошу йәрдә Өзиниң Худаниң Оғли екәнлиги тоғрилиқ һеч талаш-тартиш қилмайду. У дәрвәқә буни убдан билиду, Шәйтанниң аздуруш сөзлиридин қариғанда Шәйтанму буни убдан билиду. Лекин Мәсиһ һеч иккиләнмәйла Өзини инсанниң орниға қойиду. У инсанларға ниҗат елип келиш үчүн инсан сүпитидә кәлди; пәқәт мукәммәл бир инсанла инсанларниң гуналири үчүн мукәммәл бир қурбанлиқ болуп, тунҗа инсан болған Адәм атимиз елип кәлгән балаю-апәттин қутқузуп, инсанийәтни әслигә кәлтүрәләйтти. Мәсиһ нәқил кәлтүргән сөзләрдә, йәни Муса пәйғәмбәрниң сөзлиридә көрситилгәндәк, инсанниң аләмдә тутушқа тегишлик орни Худаға мукәммәл бойсунуп, униң барлиқ сөзлирини қобул қилған һалда яшишидин ибарәт болиду.
Павлусниң «У Өзидин һәммини қуруқдиди» дегән сөзлиригә асасән, биз униң Худалиқ тәбиити бойичә, дәрвәқә бир сөз биләнла «ташларни нанға айландуруш» қудрити бар болсиму, амма Униң мошу қудритини ишқа салмаслиқни қарар қилғанлиғини көримиз.
Кейин, У Гетсиманә бағчисида қолға елинғанда, уни қолға алғанларниң һәқиқәтән Уни тутувелишқа күчи йетәмти?
Мәсиһ улардин: — «Кимни издәйсиләр? — дәп сориди.
— Насарәтлик Әйсани, — дәп җавап беришти улар.
Әйса уларға:
— Мана Мән болимән, — деди...
Әйса: «Мана Мән болимән» девиди, улар арқисиға йенип йәргә жиқилишти» («Юһ.» 18:5-6).
Зор күч-қудрәт зади кимдә? Лекин билимизки, Әйса уларниң Өзини қолға елип, дәрриләп, мәсқирә қилип андин ахирда чапрас яғачқа миқлишиға йол қойди. Бу Униң әтәй талливалған йолидур. У инсанни азат қилиш үчүн инсанниң сүпитидә азап тартип өлмәкчи болған еди. Өзи бешарәт бәргәндәк, Униң бу талливалған йоли мухлислириниң бешини қаттиқ қатуруп, уларни алақзадиликкә, патпарақчилиққа, һәтта ишәшсизликкә чөмдүрүп қойди. Башқиларни өлүмдин Тирилдүргүчи қандақму Өзи өлүмгә тәслим болсун?
Ишинимизки, Әйса Мәсиһ дунияға келиштин хелә бурунла инсанни қутқузуш үчүн инсан болуш қарариға кәлгән; йәни, инсан сүпитидә туғулуп, Өзиниң Худаниң Оғли болуштин егә болған ғайәт зор күч-қудритини һеч ишләтмәй мукәммәл, толуқ инсан болуп яшашни қарар қилған. Шуниң билән у яратқан мөҗизилириниң көпинчисини пәйғәмбәрләрниңкиләргә охшаш йол билән яратқан, йәни Атисиниң Роһиға тайинип яратқан. Мәсилән: —
«Мән Худаниң Роһиға тайинип җинларни қоғлиған болсам, ундақта Худаниң падишалиғи дәрвәқә үстүңларға чүшүп намайән болди» («Мат.» 12:28).
Һалбуки, Мәсиһниң «инсан йоли»ни тутуштин башқа тутқан йәнә бәзи алаһидә йоллириму бардур; йәни мөҗизиләрни яритиш үчүн Өзиниң Худалиқ күч-қудритини ишләткән йәрләр бар (мәсилән «Мат.» 9:28, «Юһ.» 2:1-11, болупму 11-айәтни көрүң; йәнә «Юһ.» 10:17-18ни көрүң: —
«Ата Мени шу сәвәптин сөйидуки, Мән җенимни қайтурувелишим үчүн уни пида қилимән. Җенимни һеч ким Мәндин алалмайду, Мән уни Өз ихтиярим билән пида қилимән. Мән уни пида қилишқа һоқуқлуқмән вә шундақла уни қайтурувелишқиму һоқуқлуқмән; бу әмирни атамдин тапшурувалғанмән» («Юһ.» 10:17-18). Мошу йәрдә Мәсиһ Өзиниң Худалиқ күч-қудритини ишлитиду. Һеч кимниң өзиниң җенини бериш-бәрмәслик тоғрисида (йәни өзиниң өлүминиң вақти-саити тоғрисида) күч-һоқуқи йоқтур, әлвәттә; вә шундақла һеч кимниң өз җенини өлүмдин елип, өзини тирилдүрүш күч-һоқуқи йоқтур. Бирақ биз шуни көримизки, бу иш Өзиниң тәшәббусидин әмәс, бәлки Атисиниң буйруғи билән еди. Ишинимизки, оқурмәмләр мошундақ ишларниң һәммисиниңла охшашла «Атисиниң буйруғи билән» болғанлиғини көрәләйду.
Әйсаниң балилиқ дәври тоғрилиқ биз мундақ аңлаймиз: —
«Әйса болса өсүп, дана-ақиланилик билән толуп, роһта күчләндүрүлди, Худаниң меһир-шәпқитиму Униң үстидә еди» («Луқа» 2:40).
«Шундақ қилип, Әйса ақиланилик-даналиқта вә қамәттә йетилип, Худа вә кишиләр алдида барғансери сөйүлмәктә еди» («Луқа» 2:52).
Әгәр Худаниң Оғли адәмләр арисида туғулғанда, Өзиниң дунияларни яратқанда ишләткән парасити һәм даналиғини Өзи билән биллә елип кәлгән болса, ундақта жуқуридики баянлар Инҗилда қәйт қилинмиған болатти. Шундақ болғанда Уни қандақму «У үгәнди» дегили болатти? «Үгиниш»ниң немә һаҗити? «Униң әқил-парасити» қандақ «йетилди»? Буларниң һәммиси бизгә Униң хелә бурун қилған қарарини тәкитләйду: «Мән инсан болимән!».
«У өзидин һәммини қуруқдиди». У шундақ қилмиған болса, һәммимиз техичә гунаниң илкидә жүрәттуқ. Шан-шәрәп Худаға болғай!
Бу улуқ тема үстидә дәйдиған йәнә көп сөзлиримиз бардур; амма мошу һазир дегәнлиримизни ихласмән оқурмәнләрниң издинишлири үчүн бу чәксиз сир ичигә чала-пучуқ киришигә шараит яритип берәр дәп үмүттә болимиз.
Хәтнә тоғрилиқ (3:1-3)
(Бизниң төвәндики бәзи сөзлиримиз «Әзакиял»дики «қошумчә сөз»имиздин елинған)
Хәтнә (сүннәт) қилишниң немә әһмийити бар?
Оқурмәнләр есигә кәлтүрәләйдуки, Худа Ибраһимни бутпәрәсликни ташлашқа, өз жутини ташлап башқа натонуш зиминға сәпәр қилишқа чақирғинида, у ишәш-етиқат билән итаәт қилди; Худа уни Пәләстин зиминиға йетәклиди. Шу йәрдә униң етиқади билән Худа уни Өз нәзири алдида «һәққаний адәм» дәп җакалиди. Униң етиқадиға вә өзиниң алаһидә «Худаниң адими» болғанлиғиға бәлгү болушқа, Худа униңға хәтнә бәлгүсини ата қилди. Бу бәлгү Ибраһимниң әвлатлири болған Йәһудийларға, өзлириниң Худаниң алаһидә хәлқи болғанлиғини дунияға көрситиши үчүн тапшурулған («Яр.» 18-бап). Әтрапидики башқа әл-жутлардикиләр хәтнә қилмиғачқа бу интайин ениқ бир бәлгү еди. Һәм Йәһудийлар вә әрәбләрму (һәммиси Ибраһимниң әвлатлиди) бүгүнгә қәдәр хәтнә қилип кәлгән.
Инҗил мошу иш-вақиәләр үстидә шундақ шәрһ бериду: — Худаниң хәтнидә болған түп мәхсити, Униң кәлгүси техиму муһим бир хәтнигә бирхил бешарәт болушидин ибарәт еди. Бу роһий хәтнә Худаниң Мәсиһ Әйса арқилиқ һәммә инсанларға әнди сунидиған ниҗатида аян қилиниду. Тәврат дәвридә, хәтнидә тәндин әтниң кесилиши, кәлгүси Инҗил дәвридә тәндә болған гуна асарәтләрниң вә бу дуниядики һоқуқ, аброй вә пулға тайинишларниң кесип ташлинидиған «роһий хәтнә»ни көрситип әсирму-әсир бешарәт берип кәлди. Пәқәт роһи вә қәлби «хәтнә қилинип» гуна асарәтлиридин азат болсила, андин инсан Худаға «роһта вә һәқиқәттә» һәқиқий ибадәт қилидиған болиду («Фил.» 3:3, вә «Кол.» 2:11-12, «Рим.» 4:9-12, «Гал.» 5:1-15, «Юһ.» 4:23-24ниму көрүң). Қәлб вә роһни халас қилип адәмни Худаға әмәлий ибадәт қилғучи қилиш, Худаниң Мәсиһтә болған ниҗатини қобул қилған һәр бири үчүн Өз Роһи билән яритидиған бир мөҗизисидур.
Павлусниң дәвридә сахта тәлим бәргүчиләр (көпинчиси тәлим бәргүчи Йәһудийлар) бар еди; улар етиқатчилар гунадин қутқузулуш үчүн өзлирини Мәсиһкә тапшурушила әмәс, бәлки униң үстигә сүннәт қобул қилишиму керәк, дәп тәлим берәтти. Павлус бу хәттә уларни мәсқирә қилип «тилим-тилим кәскүчиләр» дегән намни қойиду (3:2); улар хәқниң йеңи қәлбләрни қобул қилишиға әмәс, бәлки пәқәт «уларниң әтлирини кесиш»кила қизиқатти.
Хәтниниң адәмниң саламәтлигигә мәлум пайдилиқ йәрлири бар, вә шу сәвәптин ғәриптики мәмликәтләрдә етиқатлиқ һәм етиқатсиз кишиләр өз оғуллирини хәтнә қилсиму, бу дәвирдә һеч ким бу йолда һеч қандақ роһий бәхит-бәрикәтгә еришәлмәйду; мәңгүлүк һаятқа нисбәтән җисманий хәтнини қобул қилиш яки қилмаслиқниң һеч қандақ әһмийити вә тәсири йоқтур; бирақ «роһий хәтнә»ни қобул қилмиған һеч ким Худаниң падишалиғиға кирмәйду.
Мәсиһниң азаплириға болған сирдаш-һәмдәмлик (3:10)
Чүшинип йетишимизчә бу ибариниң мүмкинчилиги болған үч мәнаси бар: —
(а) Етиқатчилар Мәсиһниң йолида һәр қандақ азап-оқубәтни тартқанда, шу чағда уларда өзлирини алаһидә риғбәтләйдиған һәм күчәйтидиған, Мәсиһ билән бирхил ортақлиқ яки сирдаш-һәмдәмлик болиду. Бу һәқиқәткә қил сиғмайду — «2Кор.» 1:3-7ни көрүң.
(ә) Мәсиһниң азап-оқубәтлири инсанниң азат қилинишиниң бәдили болғандәк, азат қилинишниң хәвири азап-оқубәтләр арқилиқму тарқитилиду. Һәр ким Инҗилдики «Расулларниң паалийәтлири»ни оқусила буниң һәқиқәт екәнлигини көрәләйду (мундақ дегинимиз, Худаниң хәлқиниң һазир тартиватқан азап-оқубәтлирини Мәсиһниң гунани жуюши үчүн тартқан азап-оқубәтлири билән селиштурғичилиги бар, демәкчи әмәсмиз, әлвәттә). Ниҗатниң шеринлигини тетиған һәр қандақ адәм өз аилисидикилири, дост-бурадәрлири, өз елидикилири һәтта башқа милләтләрниңму бу бәхит-бәрикәтләргә егә болушини арзу қилса, шу сәвәп түпәйлидин у һәр хил уқушмаслиқлар, чәткә қеқишлар вә униңдин көп башқа қийин ишларға йүзлинишкә тәйяр болуши керәк; у йәнә өз ихтияри билән бу йолни таллиши керәк. Һеч болмиғанда «Мәсиһ Өзини хуш қилишни ойлимиғандәк» («Рим.» 15:3) өз зоқлири, хушлуқлиридин ваз кечишкә тәйяр болуши керәк. Бу йолда, йәни Мәсиһ маңған йолда, Мәсиһниң башқиларни һаятқа ериштүрүш үчүн Өзини пида қилған йолда маңғанлар үчүнму Мәсиһ билән биллә болған бирхил алаһидә ортақлиқ яки сирдаш-һәмдәмлик бар. «Кол.» 1:24-25-айәтләрдә бу хил ортақлиқ көрситилиду, вә шуниң билән бир вақитта төвәндики үчинчи мәнании өз ичигә алиду, дәп ишинимиз.
(б) Мәсиһ Өз җамаити үчүн дуа қилғанда («Рим.» 8:34) У биз үчүн азаплиниду; чүнки биздә һәр қандақ ишәшсизлик, әхмиқанилик яки итаәтсизлик бар болса, бу Униңға вә Муқәддәс Роһқа азар бериду («Әф.» 4:30). Биз техи Мәсиһни тонумиған вақитлиримиздиму Униң биз үчүн дуа-тилавәтлири болған болуши мүмкин. Мәйли җамаәт үчүн болсун, яки ишәнмигүчиләр үчүн болсун мошундақ дуа-тилавәтләрниң азави болиду. Худаға Роһта йеқинлашқанлар, болупму дуа-тилавәтләрдә көп вақит болғанлар Мәсиһниң мошу азаплириға сирдаш болмай қалмайду, шундақла өзлириму азапланмай қалмайду. «Яр.» 18:17ни көрүң. Шу йәрдә Худа Ибраһимни Өзигә Өзиниң Содом вә Гоморраһ шәһәрлири үстидин азапланғанлиғи тоғрилиқ сирдаш қилиду: — «Уларниң гунайи интайин еғир вә азаплиқтур» (20). Ибраһимниң бу сөзләр вәҗидин қилған дуасини көрүң («Яр.» 18:17-33).
Ишинимизки, бу үч җәһәтниң һәр бири Павлус көрсәткән «Мәсиһниң азаплириға сирдаш-һәмдәмлик»ни өз ичигә алиду.
Павлусниң сөзлириниң тәртиви бойичә адәмләр Мәсиһниң «тирилишиниң күч-қудритидә» яшашқа башлиғандин кейинла андин «Мәсиһниң азаплириға сирдаш-һәмдәмлик»тә болиду, дәп көрсәтсәк хата болмайду. Биздә Униң күч-қудрәт беридиған «тирилиш һаяти» болмиса азап-оқубәтләрни көтиришкә тәйяр болалмаймиз!
«Мәсиһниң чапрас яғачиға дүшмән болғанлар» (3:18)
Мәсиһниң чапрас яғачиға дүшмән болуш зади немә гәп?
Әмәлийәттә болса «Мәсиһниң чапрас яғачи» У миқлинип өлгән дәл шу парчә яғач әмәс, бәлки Униң чапрас яғачлинип бизни қутқузүш үчүн тартқан азап-оқубәтлири вә чапрас яғачта болған өлүмини көрситиду.
«Мәсиһниң чапрас яғачи», йәни Униң биз үчүн тартқан азблири ниҗатимизниң мәнбәси болуп хуш хәвәрниң меғизидур. Чапрас яғачқа миқланғанда Мәсиһ (а) бизниң гуналиримизни өз үстигә алған; (ә) гунакар тәбиитимизни бир тәрәп қилған; шуниң билән йеңи тәбиәт, йәни Униң һаятини қобул қилалайдиған болдуқ.
Бу хуш хәвәрниң меғизиға зит яки башқичә тәлим бәргүчиләрниң һәр қайсиси болса «Мәсиһниң чапрас яғачиға дүшмән» һесаплинип, икки һәссиләп ләнәт астида қалиду; бешиға пәқәт өз гуналириниң ләнитила әмәс, бәлки башқиларни ниҗат йолидин буриғанларға тегишлик ләнәтму чүшиду.
Павлус «Мәсиһниң чапрас яғачиға дүшмән болғанлар» дегән ибарә арқилиқ мәлум бирхил сахта тәлим бәргүчиләрни алаһидә көрситиду. Ундақлар тәлимидә «Мәсиһниң чапрас яғачи»ни тилға алғини билән, әмәлийәттә Мәсиһниң ниҗат йолини бурмилайду. Башқиларға бутларға баш урушни үгитидиған һәр қандақ адәмни болса «Мәсиһниң чапрас яғачигә дүшмән болған» дейишкә болиду, әлвәттә; лекин мундақ адәмниң хата йоли болса Мәсиһниң гепини қилидиған бәзи алдамчи тәлим бәргүчиләрниңкигә қариғанда, анчә әйиплик болмайду. Мошундақ алдамчиларниң тәлимлири һәрдайим: «Мәсиһниң чапрас яғачи болса дәрвәқә Униң гуналиримиз үчүн төлигән бәдәлидур, шундақла бизниң мәңгүлүк һаятқа киришимиздики ишиктур, лекин...» дегән шәкилдә пәйда болиду.
«Мәсиһниң чапрас яғачи ниҗат йолиниң башлиниши, лекин...»
«... Лекин силәр сүннәт қилинишиңлар керәк...»
«... Лекин силәр бизниң җамаитимизгә қатнишишиңлар керәк...»
«... Лекин силәр шәмбә күни ишлимәслигиңлар керәк...»
«... Лекин силәр бизниң тәлим бәргүчимизгә сәдиқә тапшурушиңлар керәк...»
«... Лекин силәр Худаниң нами вә Мәсиһниң намини мошундақ йолда, мошундақ тәләппузда ейтишиңлар керәк...»
«... Лекин силәр уни-буни йемәслигиңлар керәк.....» қатарлиқлар, қатарлиқлар, вәһаказалар...
Бундақ дегүчиләр башқилар тәрипидин алданған болсун яки қәстән алдамчилиқ қилған болсун, охшашла алдамчилиқ билән Мәсиһниң чапрас яғачиға дүшмән болғанлар һесаплиниду. Бундақ кишиләр Худаниң җазасиға интайин йеқин туриду; уларниң йенидики муқәддәс китап болса техиму шундақ.
Кимики Мәсиһ чапрас яғачта әмәлгә ашурған ниҗатқа инсан тәрипидин қилинған әмәлни яки аталмиш «саваблиқ иш»ни қошумчә қилмақчи болса, Мәсиһниң чапрас яғачиға дүшмән һесаплиниду.
Кимики Мәсиһниң чапрас яғачта әмәлгә ашурған ниҗат арқилиқ инсанларни пүтүнләй йеңи адәм қилғанлиғини инкар қилмақчи болса, Мәсиһниң чапрас яғачиға дүшмән һесаплиниду.
Кимики Мәсиһниң чапрас яғачта болған азаплири арқилиқ гуналиримизниң кәчүрүм қилинишиға төлигән бәдәлини инкар қилмақчи болса, Мәсиһниң чапрас яғачиға дүшмән һесаплиниду.
Расулларниң биз үчүн: (а) қандақ һаҗәт ичидә яшаш; (ә) қандақ бериш вә (б) қандақ қобул қилиштики қалдурған үлгиси
«Мән бу гепимни, бирәр муһтаҗлиқтин ейтиватқиним йоқ» (4:11)
«Мениң бундақ дейишим, силәрдин бирәр соғатни издәп сориғиним әмәстур, издигиним болса һесаватиңларға роһий мевиниң көп топлинишидин ибарәт» (4:17)
Изаһатлиримизда тохталғинимиздәк, расул Павлус Филиппилиқларниң соғвитидин зор шатланған; бу шатлиниш соғатниң өз һаҗитидин чиққанлиғидин әмәс, бәлки бу уларниң өзигә бағлиған муһәббитиниң, шуниңдәк уларниң Худаниң бүйүк чақириқини давамлиқ қоғлашқанлиғидин болған. Расулниң көңүл бөлгини өзиниң әһвали әмәс, бәлки уларниң роһий бәхит-бәрикити еди. Мана бу һәқиқий «Худаниң адими»ниң аламитидур. Башқа бир хәттә у Коринттики җамаәткә мундақ сөз қилиду: —
«Силәргә һеч жүк еғиримни салғум йоқ. Чүнки издигиним егилигиңлар әмәс, бәлки өзәңлардур; пәрзәнтлири ата-анилар үчүн әмәс, бәлки ата-анилар пәрзәнтлири үчүн мал-мүлүк жиғиши керәк. Әнди җениңлар үчүнЕгилигимдин хушлуқ билән сәрп қилимән һәмдә өзәмни сәрп қилимән (гәрчә мән силәрни қанчә сөйгәнсери мән шунчә аз сөйүлсәмму)» («2Кор.» 12:14-15).
Бизниң Павлус тоғрилиқ алған барлиқ хәвиримиз бойичә, у өзиниң һәм һәмраһлириниң хәҗ-хираҗәтлирини өзи көтиришкә һәрдайим интиләтти.
Мана бу униң Әфәсусдики җамаәт ақсақаллири билән хошлашқанда дегән сөзлири: —
«Мән һеч қачан һеч кимдин кийим-кечәк яки алтун-күмүч тама қилип бақмиғанмән. Силәргә мәлумки, мән икки билигимгә тайинип, өзәмниң вә һәмраһлиримниң һаҗитидин чиқтим. Бундақ қилип һәр бир ишларда мән силәргә мошундақ әҗир-әмгәк арқилиқ аҗиз-һаҗәтмәнләргә ярдәм бериш лазимлиғини, шундақла Рәб Әйса Өзи ейтқан: «Бәрмәк алмақтинму бәхитликтур» дегинини есиңлардин чиқармаслиғиңлар керәклигини көрсәттим» («Рос.» 20:33-35).
Бәзи вақитларда Павлус соғатларни қобул қилған, әлвәттә; ундақ соғатлар болса униң хуш хәвәрни җакалишиға вә тәлим беришигә көпрәк вақит чиқирип бериду. Сәмимий нийәт билән берилгән болса (вә шуниң үчүн у Худа чоқум соғат бәргүчигә кейин қайтуруп инъам бериду, дәп билгәчкә) у мошундақ соғатларни шатлиқ билән қобул қилатти. Униң үстигә у һаҗәтмәнләргә ярдәм бериш үчүн көп қетим соғатларни қобул қилған. У йәнә бир нәччә қетим башқа җамаәтләрдин «Йерусалимдики намрат муқәддәс бәндиләр» үчүн ярдәм пул сориған; лекин оқурмәнләр униң барлиқ хәтлиридин шуни ениқ көрәләйдуки, у һәтта бир қетимму өзи үчүн пул сориған әмәс. Мошу йәрдә у Филиппилиқларниң соғитини қобул қилғандин кейин уларға язған хәттә «Мән һаҗәтмән едим» яки «Мән йәнә соғатқа һаҗәтмән» дегән пурақни пуритип қоюштин интайин әнсирәйтти.
Һәсрәт билән ейтимизки, һәм шәриқтә һәм ғәриптә «хуш хәвәрчи»ләр хуш хәвәрни пулни көзләп тарқитиду. Улар Худаниң хәлқигә: «Мана, мән Худаниң алаһидә әлчисидурмән; маңа сәдиқә бәрсәңлар, Худа силәрни алаһидә бәрикәтләйду» дәп улардин көп пулни үндүрмәктә. Улардин һәтта миллионер болғанларму бар. Мошундақ кишиләр мәйли көп пуллуқ болсун яки аз пуллиқ болсун дозақ отиниң хәтири астида туриду.
Ишинимизки, бу барлиқ ишларда расул Павлус Рәб Әйсаниң пул-бисат тоғрилиқ төвәндики тәлимигә әгишип бизгә әң рошән үлгә қалдурған: —
«Шуңа Мән силәргә шуни ейтип қояйки, һаятиңларға керәклик йемәк-ичмәк яки учаңларға кийидиған кийим-кечәкниң ғемини қилмаңлар. Һаятлиқ озуқтин, тән кийим-кечәктин әзиз әмәсму? Асмандики учар-қанатларға қараңлар! Улар теримайду, ормайду, амбарларға жиғмайду, лекин әрштики Атаңлар уларниму озуқландуриду. Силәр әшу қушлардин көп әзиз әмәсму? Араңларда қайсиңлар ғәм-қайғу билән өмрүңларни бирәр саат узарталайсиләр?
Кийим-кечәкниң ғемини қилишиңларниң немә һаҗити?! Даладики нелупәрләрниң қандақ өсидиғанлиғиға қарап беқиңлар! Улар әмгәкму қилмайду, чақ егирмәйду; лекин силәргә шуни ейтайки, һәтта Сулайман толуқ шан-шәрәптә турғандиму униң кийиниши нилупәрләрниң бир гүличиликму йоқ еди. Әнди Худа даладики бүгүн ечилса, әтиси қуруп очаққа селинидиған әшу гүл-гияларни шунчә безигән йәрдә, силәрни техиму кийиндүрмәсму, әй ишәши аҗизлар! Шуңа «немә йәймиз», «немә ичимиз», «немә кийимиз?» дәп ғәм қилмаңлар. Чүнки ят әлдикиләр (Йәһудий әмәсләр, бутпәрәсләр, демәк) мана шундақ һәммә нәрсигә интилиду, амма әрштики Атаңлар силәрниң бу һәммә нәрсиләргә муһтаҗлиғиңларни билиду; шундақ екән, һәммидин авал Худаниң падишалиғи вә һәққанийлиғиға интилиңлар. У чағда, буларниң һәммиси силәргә қошулуп несип болиду» («Мат.» 6:25-33).
Биздә, Худа бизниң һаҗәтлиримиздин чиқиду дәйдиған ишәш болса, әнди немишкә һаҗитимизни башқиларға җакалап жүримиз? Униң падишалиғи вә һәққанийлиғини издисәк, униң бизгә «һаҗитиңлардин чиқимән» дегән қиммәтлик вәдиси бар. Амма: «Қизим саңа ейтай, келиним сән аңла» дегәндәк, бәзи етиқатчилар қериндашларниң аңлаватқанлиғини убдан билип туруп җамаәттә: «Аһ Атам, сән билисән, мән ...гә зор һаҗәтмән» дәп дуа қилиду.
Бәзи әһвалларда, биздики муһтаҗлиримиз башқиларға муқәррәр билиниду, әлвәттә. Ундақ болғанда улар бизгә ярдәм қилишқа интилсә шатлиқ билән қобул қилишимиз керәк. Ундақ ярдәмни қобул қилмисақ, биз бәргүчи қериндашлиримизни бериштин болидиған бәхитидин мәһрум қилған болимиз; чүнки «Бәрмәк алмақтинму бәхитликтур». Һеч қандақ инсан «мустәһкәм түврүк» әмәстур; биз тәкәббур болмаслиғимиз, сәмимий ярдәмни рәт қилмаслиғимиз керәк. Худа буйруса, у бир күн болмиса бир күни бизгә хәқниң яхшилиғини уларға қайтуруш пурситини тәминләп бериду. Әйса Мәсиһ намәлум аялдин бир отлам су сориди; аял суни униңға бәрмәй турупла Мәсиһ униңға мәңгүлүк һаятниң йолини ечип бәрди («Юһ.» 4-бап). Бизниң Худаниң беришидин көп беришимиз, яки Уни өзимизгә қәриздар қилип қоюшимиз һәргиз мүмкин әмәстур!