Инҗил 10-қисим

 «Әфәсуслуқларға»

 (Расул Павлус Әфәсус шәһиридики җамаәткә язған салам мәктуп)



Кириш сөз

 

Хуш хәвәрни тарқитиш сәвәвидин Рим шәһиридики зинданға соланған расул Павлусниң Әфәсус җамаитидикиләргә язған бу мәктупини, Инҗил ичидә «тәлиматниң жуқури пәллиси» дейишкә болиду. Униңда хатириләнгән вәһийләр муқәддәс китап ичидә мәнаси әң чоңқурлириниң биридур.

Әфәсус шәһири һазир харабилик болуп, һазирқи Түркийәдики «Сәлҗук» дегән шәһәргә йеқин.


Мәзкур хәт кимгә қарита йезилған?

Илгири расул Павлус Әфәсус шәһиридә он сәккиз ай туруп, бу җайдики җамаәткә тәлим бәргән еди. У бу җамаәткә нисбәтән Худаниң асас салғучи қурали болған еди (Инҗил, «Расулларниң паалийәтлири» 19-бапни көрүң).

Хәтни тәпсили оқуйдиған болсақ, бизгә хәттики бәзи сөзләр ғәлитә туюлиду, мәсилән: «Силәрниң Рәб Әйсаға бағлиған етиқадиңлар вә барлиқ муқәддәс бәндиләргә болған муһәббитиңлар тоғрилиқ аңлиғандин тартип...» (1:14), «Силәр бәлким... Худаниң маңа вәһий билән сирни аян қилғанлиғи тоғрилиқ хәвәрдар болисиләр» (3:2-3). Бу сөзләр, Павлусни хәтни тапшурувалғучилар билән әзәлдин тонушмайдиғандәк туйғуни бериду.


Хәтниң бәзи сақлинип қалған кона көчүрмилиридә, бешидики «Әфәсустики муқәддәс бәндиләргә...» дегән сөзлиридики «Әфәсустики» дегән сөз тепилмайду. Павлусниң хәттә Әфәсустики җамаәттики айрим шәхсләр тоғрилиқ ейтқан сөзләр интайин аздур; бирақ хәтниң ахирида, у «Әнди силәр мениң тоғрамдики ишлардин... хәвәрлинишиңлар үчүн, сөйүмлүк қериндаш ... болған Тикикус силәргә һәммә ишларни мәлум қилиду... у... көңлүңларни риғбәтләндүргәй...» дәп язиду (6:21-22). Бу сөз Павлусниң хәтни оқуғучи җамаәткә һәқиқәтән тонуш екәнлигини испатлайду.


Ундақта биз жуқуридики зитлиқни қандақ чүшинишимиз керәк? Буниңға берилидиған җавап интайин аддий. Павлус зинданда ятқанда хизмәтдиши Тикикус арқилиқ аз дегәндә үч парчә хәтни җамаәтләргә йоллиған. Хәтләр ичидә, Павлусниң йүз туранә көрүшмигән Колоссидики җамаәттикиләргә йоллиған хетиму бар («Кол.» 2:1, 4:7, 16ни көрүң). Ишинимизки, «Әфәсуслуқларға» йезилған мәктуп Павлусниң «пүткүл җаһандики җамаәт» тоғрилиқ өзи қобул қилған вәһийләрниң толуқ баяни болсун дегән мәхсәттә йезилған. Шуңа у уни «аммивий хәт» сүпитидә, бир нәччә нусха көчүрүп башқа җамаәтләргә йоллашни тапилиған. Тикикусниң вәзиписи «Әфәсустики муқәддәс бәндиләргә» дәп йезилған хәтни Әфәсустики җамаәткә, башқа җамаәтләргә әвәтилгән көчүрмиләрни башқа җамаәтләргә тапшуруштин ибарәт еди. Башқа көчүрмиләрдә «Әфәсустики муқәддәс бәндиләргә» дегән сөз йоқ еди, әлвәттә. Бу башқа көчүрмиләрниң бешида пәқәт: «Муқәддәс бәндиләргә, йәни Мәсиһ Әйсада ихласмән болғанларға...» дәп йезилған болуп, бу ибарә барлиқ ишәнгүчиләрни өз ичигә алған, шуңлашқа бу мәктуп бизгиму йезилған болиду. «Кол.» 4:16дә тилға елинған (Лаодикийәдикиләргә йезилған) хәт дәл әшу көчүрмиләрдин бири дәп қараймиз (Лаодикийә Колоссигә йеқин еди). Худаға тәшәккүр, бу хәтләр биз үчүн сақлинип қалған! 


Биз төвәндә мәзкур китаптики вәһийләрдә ишлитилгән  бәзи сөзләрни тонуштуруп өтимиз. Бу сөзләр алаһидә мәнада ишлитилгән; әгәр оқурмәнләрниң бу җәһәттә чүшәнчиси болмиса, бәзи уқушмаслиқ яки чүшәнмәсликләр келип чиқиши мүмкин. Оқурмәнгә хәтниң бәзи җайлирини чүшиниш тәс туюлса, уларниң Худадин ярдәм тиләп оқушни давамлаштурушини үмүт қилимиз. Һәтта расул Петрус бир хетидә хизмәтдиши Павлус тоғрилиқ: «Униң мәктуплиридә бәзи чүшиниш тәс ишлар бар...» дәп язған. Худаға тәшәккүр, «чүшиниш тәс» дегини «чүшинишкә болмайду» дегәнлик әмәстур. Ишинимизки, Худа һәр қайсимизға чүшиниш қабилийити ата қилиду.

Оқурмәнләр йәнә Римдики җамаәткә («Римлиқларға») йезилған мәктупкә қошқан «кириш сөз»имиздин пайдилансиму болиду. Униңда: «роһ», «җан», «тән», «әт», «әтлик» яки «әтләр» қатарлиқ муһим ибариләр тонуштурулған.


«Мәсиһтә» дегән ибарә тоғрилиқ қайтилаймиз: — «Бу бәлким расул Павлусниң әң яхши көридиған ибарилиридин бири болуши мүмкин, униң мәнаси: «Мәсиһниң ғоҗайинлиғи вә йетәкчилиги астида, Мәсиһ билән бир болғанда, Мәсиһкә бағланғанда, Мәсиһкә мәнсуп болуп, Униң йетәкчилигидә, Униңдин илтипат, күч-қудрәтни алғанда...» қатарлиқлардур. «Рәбдә», («Рәббимиздә») яки «Мәсиһ Әйсада», «Роһта» вә «Худада» дегән ибариләрму йәнә Рәбкә яки Мәсиһ Әйсаға, (Муқәддәс) Роһқа вә Худаға нисбәтән охшаш болған тәрәптики мунасивтләрни билдүриду».


«Муқәддәс бәндиләр» 

Грек тилида бу бирла сөз «муқәддәсләр» («хагиой») дегән сөз билән ипадилиниду. Инҗилда «муқәддәс» дегән сөз ибраний һәм әрәб тилидики «қудәш» яки «қуддус»ниң әслий мәнасида ишлитилиду — демәк, мәнаси «Худаға алаһидә мәнсуп», «Худаға айрилған», «Худаға атап», «мутләқ пак» дегәнликтур.

Худаниң «муқәддәс бәндиләр»и болса Униң алаһидә Өзиниң қилған хәлқини көрситиду; уларниң «муқәддәс» дәп аталғини, йәни «муқәддәс қилинғанлиқ»и уларниң өзлириниң әмәллири арқилиқ әмәс, бәлки Худаниң меһир-шәпқити билән уларни гунадин қутқузушидин болиду. «Римлиқларға»дики «һәққаний қилиш» тоғрилиқ изаһатларниму көрүң.


«Сир»

Инҗилда тилға елинған «сир» (грек тилида «мистерион») Худа әсли йошуруп кәлгән, мана әнди ашкарилиған мәлум бир иштин ибарәттур. Инҗилдики «сирлар»ни мәлум җәһәтләрдин «сирлиқ», яки «чүшиниш тәс» дейишкә болиду, әлвәттә; лекин биринчи түп мәнаси бу җәһәтләрни көздә тутмайду, әксичә «Худа авал йошурған, андин ашкарилиған иш»ни көрситиду.


««Җамаәт» тоғрилиқ сир»


Инҗилда «җамаәт»ниң төвәндики мәналири бар: —


(1) Пүткүл җаһандики (у дуниядики һәм бу дуниядики) Мәсиһкә тәвә болғанларниң һәммисини көрситиду; демәк, товва қилип, Мәсиһкә етиқат бағлап Худаниң Роһи арқилиқ йеңи һаят (Худаниң Өз һаяти)ни қобул қилғанларниң һәммиси, Худаниң пәзәнтлиридур.


(2) Өлгән чағда, Худаниң һаятиға егә болғанларниң роһлири Мәсиһниң дәргаһиға беваситә өтиду; Худа тирилиш күнидә бу роһларни «йеңи тән» билән кийиндүргичә улар Мәсиһ билән биллә туриду. Шуниң билән җамаәтниң бир қисми зиминда, йәнә бир қисми җәннәттә Мәсиһ билән биллә болиду, дейишкә болиду.


(3) Мәлум бир җайда Мәсиһкә тәвә болған барлиқ кишиләрни шу җайдики «җамаәт» дейишкә болиду.

Мәзкур мәктупниң мәхсити дәл «җамаәтниң сири» тоғрилиқ чүшәнчә бериштин ибарәт. «Хуш хәвәр»ниң өзиму бир «сир» әмәс; Исраилдикиләр һәм «ят әлликләр» (Йәһудий әмәсләр)ниң Мәсиһкә иман ейтип ниҗатлиққа еришидиғанлиғиму бир «сир» әмәс; чүнки бу ишлар Тәвраттики пәйғәмбәрләр арқилиқ вәдә қилинған һәм алдин-ала ейтилған еди. Павлус «Римлиқларға» язған хетидә буни бизгә уқтуриду (1:2). Лекин «Әфәсуслуқларға» язған хетидә у бизгә, Мәсиһ Әйса дунияға тунҗа қетим кәлгәнгә қәдәр «җамаәттики ишлар» пәйғәмбәрләргә беваситә вәһий қилинған әмәс, дәп уқтуриду. Демәк, «җамаәт»ниң өзи чоң бир «сир»дур. Илгәрки чағларда җамаәт тоғрилиқ һеч қандақ вәһийниң болмаслиғиниң төвәндики бир нәччә алаһидә тәрәплири бар: — 


(а) Худа Мәсиһни пүткүл аләмниң һәммисигә баш қилип Униңда һәммини бирләштүриду; бу иш арқилиқ Униң шан-шәриви чәксиз аян қилиниду (1:10).


(ә) «Җамаәт» Худаниң надир һүнири һәм иҗадийити болуп (2:10), у Униң әмәллири ичидә әң улуқ, аләмчә болған барлиқ нишан-муддиалириниң мәркизи вә рошән нәмунисидур (3:10).


(б) «Ят әлликләр» (Йәһудий әмәсләр) Йәһудий хәлқи билән биллә Худаниң Мәсиһтә болған байлиқлириға ортақ мирасхор болиду (2:11-22).


(в) «Ят әлликләр» Йәһудийлар билән тәң Мәсиһниң тени, йәни җамаәттики ортақ әзалар болиду (3:6).


(г) Җамаәт «Мәсиһниң ятлиқ болған қизи»дур (5:22-33).

Мундақ охшитишниң мәнаси дәл шуки, жигит өз әмригә алидиған қизни тойда өзигә һазир қилғандәк, Мәсиһ җамаәтни Өзигә көйүп пишқан, толиму сап диллиқ, садиқ болған қиз сүпитидә Өзигә һазир қилиду. Той болса җәннәттә болиду («Вәһ.» 19:7-9, 21:9-10ни көрүң).


Җамаәт мәзкур хәттә төвәндики мәналарда тонуштурулиду: — 


(а) Худаниң аилиси

Җамаәтниң һәр бир әзаси Худани шәхсән «Атам» дәп тонуйду (1:5, 2:19, 5:1, қатарлиқлар).


(ә) Мәсиһниң тени (3:6, 4:16)

Мәсиһ Өз тениниң бешидур; Өзигә мәнсуп барлиқ адәмләр «Униң тенидики әзалар»дур. Адәмниң җисманий тенидики әзаларға охшаш, Мәсиһниң тенидики һәр бир әзаниң өзигә хас роли вә функсийәси бардур. Тәндики әзалар (һәр бир етиқатчи) Худаниң тилсимат плани бойичә бир-биригә бағлинип, бир-биригә зич мунасивәттә болиду (4:16); вә җисманий тәндики әзаларға охшаш, һәр бир әзаниң башқа әзалар билән бағланған мунасивәт-алақиси болиду. Мәсиһ һазир әршләрдә «Баш» болуп туруватқан болсиму, йәр йүзидә «тенидики әзалар» болған етиқатчилар арқилиқ көрүниду вә иш беҗириду.


(б) Мәсиһниң ятлиқ болидиған қизи

Худа Адәм атимизни чоңқур уйқиға ғәриқ қилип, Һава анимизни униң йеқининиң бир қисмини елип, андин Һава анимизни униң алдиға елип кәлгән еди. Җамаәт болса Мәсиһниң өлүмидә Униң қешидин Худа тәрипидин елип кетилип, андин Мәсиһкә «ятлиқ болидиған қиз» сүпитидә тәғдим қилинған (5:27-32). Той болса Мәсиһ йәр йүзигә қайтип кәлгәндин кейин, әрштә өткүзүлиду; жигитниң қизниң өйигә берип, қизни қобул қилип андин өз өйигә шат-хорамлиқта апарғинидәк, Мәсиһ йәргә чүшүп, Өзигә тәвә болғанларниң һәммисини йәр йүзидин елип, Өзи билән биллә әршкә елип кетиду («1Тес.» 4:11-15, «Вәһ.» 19:6-9, 21:9-10).


(в) Худаниң ибадәтханиси

Мәсиһкә иман кәлтүргән һәр бир адәм Худаниң ибадәтханисиниң бир «тирик теши»ға охшайду. Ибадәтхана башқа һәр қандақ имарәткә қилчә охшимайду; у тирик, униң үстигә изчил өсүп йетилмәктә! Мәсиһ болса дәл ибадәтханиниң улиниң «бүҗәк теши»дур (2:20-22). «Қошумчә сөз»ниму көрүң.


(г) Худаниң надир һүнири (2:10)

Худа җамаәт арқилиқ өзиниң көп тәрәплик даналиғини һәтта пәриштиләргә вә җин-шәйтанларғиму көрситиду. Бу иш һазир йүз бәрмәктә һәм кәлгүсидә техиму рошән һалда көрүниду.


(ғ) Худаниң «мукәммәл җәвһири»

Худаниң «мукәммәл җәвһири» Мәсиһтә тепилиду; Мәсиһ Өзи шәхсән җамаәтниң вуҗудида, һәр бир әзаниң роһ-қәлбидә турғачқа, җамаәтниму Униң «мукәммәл җәвһири» дегили болиду (1:23, 4:13, «Кол.» 1:19, 2:9).


(д) Худаниң «йеңи адәм»и

Адәатимиз әслидә «Худаниң сүрәт-образи» болсун дегән мәхсәттә яритилған еди; лекин у гуна садир қилди. Мәсиһ мукәммәл адәм, «һәқиқий адәм» болуп, «Худаниң сүрәт-образи», йәни Худаниң «йеңи адәм»идур. У «һәқиқий адәм» сүпитидә болуп, Худани һәртәрәптин толуқ мәмнун қилған.

Җамаәт Мәсиһтә болғачқа, «Мәсиһниң тени» болған җамаәтниму «Худаниң йеңи адими» дейишкә болиду. Демәк, җамаәт «Худаниң йеңи адими» сүпитидә Худаниң характерини, Униң қандақ бир Худа екәнлигини дунияға тонутиду (2:15, 4:13).


Худаниң меһир-шәпқити; оғуллуққа (пәрзәнтликкә) қобул қилиш

Инсанлар әсли гунакар болуп, Худадин айрилип қалған еди; Худа Өзиниң ниҗатлиғидики меһир-шәпқити арқилиқ уларниң гуналирини кәчүрүм қилипла қалмай, уларни оғул сүпитидә Өз аилисигә қобул қилиду. Бу илтипат «оғуллуққа қобул қилиниш» дейилиду. Худаниң бу ишлардики шәпқитини немигә охшатсақ болар? Бир мөтивәр киши намрат житим бала оғрилиқ қилишқа өз өйигә соқунуп киргәндә уни тутивалиду. Лекин у уни җазалимай, униңға ичини ағритип, җинайитини кәчүрүм қилипла қалмай, йәнә у бечарә балини өз балисидәк аилисигиму қобул қилиду. Худаниң бизгә көрсәткән шәпқити мана мошундақ меһир-шәпқәттур!

Қиз-аял оқурмәнлиримиз үчүн шуни дейишимизға тоғра келидуки, Инҗил бойичә «Худаниң оғуллири» дайим етиқатчи қиз-аялларни өз ичигә алиду! Охшашла «қериндашлар» (грек тилида «ака-уқилар) дегән сөз дайим етиқатчи қиз-аялларни өз ичигә алиду! (мәсилән, «Гал.» 3:28ни көрүң).


Һөр қилиниш

«Һөр қилиниш» дегән грек тилида «аполутросис» дегән сөз болуп, адәттә қулни қуллуқтин һөр қилишни көрситиду; шапаәтчи пул берип уни һөрлүккә чиқирип әркин қилиду. Расул ушбу хәттә ейтқан қуллуқ гунаниң вә җин-шәйтанларниң илкигә әсир болушни көрситиду.

«Тәврат» тәрҗимилиримизниң бир қанчә җайлирида изаһлап өткинимиздәк, Тәврат дәвридә қулниң һәмҗәмәттикилириниң (уруқ-туққанлириниң) уни қуллуқтин сетивелиш қануний һоқуқи бар еди. Һәмҗәмәти ихтиярән шундақ қилиш қарариға кәлсә, бу иш «һәмҗәмәт-қутқузуш» («гаал») дейилиду.

Инҗил бойичә инсанийәтниң «һөр қилғучи», «һәмҗәмәт-қутқазғучи»си дәл Әйса Мәсиһдур. Адәмни гунаниң вә Шәйтанниң қуллуғидин һөр қилиш үчүн У Өз қурбанлиқ қениниң қиммитидә бәдәл төлигән. У шу бәдәлни кимгә төлигән? Бу бәдәл һәргиз Шәйтанға әмәс, бәлки Худа Атисиниң мукәммәл адиллиғини қанаәтләндүрүш үчүндур; гунакарларни кәчүрүм қилиш, һөр қилиш үчүн бириси уларниң гуналириниң җазасини көтириши керәк.


Худаниң инсанларни «һөр қилиш»ида үч басқуч бардур: — 


(а) Мәсиһ чапрас яғачқа миқлинип, инсанларниң роһи, җени һәм тениниң Худаға қайтидин тәвә болуп, гунаниң барлиқ тәсиридин азат болуши үчүн бәдәл төләйду.


(ә) Бир киши ниҗатлиқниң хуш хәвиригә ишинип өзини Худаға тапшурғинида, Худаниң алдида у һөр болиду. Гуна яки Шәйтанниң һөр қилинған кишини йәнә башқуруш күчи яки һоқуқи йоқтур. Униң роһи вә җени йеңи һәм әркиндур; бирақ униң тени йәнила өлидиған шу «кона тән»дур («Рим.» 8:10-11).


(б) Тирилиш күнидә, ишәнгүчиләр йеңи бир тәнни қобул қилғинида «һөр қилиш» камаләткә йетиду. Шуңа шу күн йәнә «һөр қилиниш күни» дейилиду (1:14, 4:30).


Муқәддәс Роһниң «капаләт» болуши; «Муқәддәс Роһ билән мөһүрлиниш» («тамғилиниш»)

Расул Павлус хәтлиридики бир нәччә җайда Муқәддәс Роһниң ишәнгүчиләргә «капаләт» сүпитидә тәғдим қилинғанлиғини тилға алиду (мәзкур мәктупта 1:14). Худа Муқәддәс Роһниң ишәнгүчи адәмниң һаятида әҗайип, мөҗизилик ишләйдиғинини Мәсиһ арқилиқ етиқачиларға вәдә қилған. Муқәддәс Роһниң етиқатчиларниң қәлбидә қилған хизмити етиқачиларға бақий дуниядики бәхит-бәрикәтләр вә қабилийәтләрдин бир қисимни бизгә тетитиду. Муқәддәс Роһ шундақ қилип, һәммимизгә бақий дуниядики шу бәхит-бәрикәтләр вә қабилийәтләр һәқиқий мәвҗут болидиғинини алдин испатлайду. Шуңа расул Павлус Муқәддәс Роһни «Худаниң капалити» яки пәқәт «капаләт» дәйду. Чүнки бизниң роһ-қәлбимиздә Муқәддәс Роһ болса кәлгүсидики бәхит-бәрикәтләр, җүмлидин «йеңи тән»дә тирилишимизға вә бизни толуқ «Мәсиһкә охшаш», гунасиз, дағсиз, қусурсиз қилинип чиқишимизға капаләт болиду.


Қедимки грек тилида «капаләт» дегән сөз «капаләтлик үзүк» дегән мәнанииму билдүрәтти. Жигит ятлиқ болидиған қизға үзүк селип қойса, үзүк униңға «Мән чоқум сени әмримгә алимән» дегән капаләт сүпитидә болатти. Мәсиһ Өз җамайитигә «Келәр дунияда мәңгүгә биллә болмиз» дегән вәдисигә капаләт сүпитидә Өз Муқәддәс Роһини ата қилиду.


Расул йәнә бизни «Роһ билән мөһүрләнгән» дәйду (1:13, 4:30). Әмәлийәттә «Роһ билән мөһүрлиниш» билән «капаләт бериш» бир-биригә зич маслишип келидиған ишлардур; лекин көздә тутулғини бизниң Худа алдида «һөр қилиниш күни»гичә иман вә муһәббәт ичидә сақлинишимиздур. Падиша өз мөһүри, печити яки тамғисини мәлум бир хәт яки боғҗума үстигә басқан болса, хәт-боғҗума бекиткән нишанға йәтмигичә һеч ким мөһүрни бузуш, һәтта хәткә қол тәккүзүшкә петиналмайду. Мөһүрниң: «Бу мениңки, униңдин нери туруңлар!» дегән мәнаси һәммигә аян. Иман-етиқатниң йолиға путимиз дәссигинидә, Худа билән биллә меңишимизниң дәслипидә бәлким бу дуниядики мәптун қилидиған мәишәтлик, кәйп-сапа яки Шәйтанниң вәсвәслири бизгә нисбәтән хелә күчлүк тәсир қилип, етиқадимиз аҗизлишип Худаниң йолидин йенип қалармизмекин дәп әнсирәп қелишимиз мүмкин. Бирақ Худа Өзигә ишинип өзини тапшурған киши үстигә мөһүрини басқан; У Өз Роһиниң қудрити арқилиқ бизни «азат күни»гичә һәр қандақ башқа езитқу тәсирләрдин сақлап келиду.


«Дуния» («бу дуния»)

Муқәддәс китапни диққәт билән оқуған оқурмәнләргә узун өтмәйла һәйран қиларлиқ бир иш көрүнүши мүмкин — у болсиму, «бу дуния»ниң Шәйтанниң көрәнмәс контроли астида туридиған, Худаға қарши чиқидиған бир түзүм-системидин ибарәт екәнлигидур. 2:1, 6:11-12ни көрүң. Әгәр бир адәм гуна садир қилса, у өзини Шәйтанниң қуллуғиға қойған болиду. Худаға өзини тапшурған киши «бу дунияда яшисиму, лекин бу дуниядин әмәс»тур. Униң роһи аллиқачан башқа бир дунияда туриду; у роһта Мәсиһ билән биллә әрштә олтарғузулған болиду (2:6).


Рәбниң мәһбуси

Адәмни һәйран қалдуридиған бу ибарә 3:1 һәм 4:1дин тепилиду. Римдики һөкүмранлар шүбһисизки, Павлусни «бизниң мәһбусимиз» дәп ойлатти — лекин Павлус ишқа башқичә қарап, өзиниң зинданға соланғанлиғиниң Рәб Әйсаниң мәлум улуқ мәхсәтлири үчүн алаһидә йол қоюши вә плани бойичә екәнлигигә көзи йетиду. Бир уста һүнәрвән әң хисләтлик қуралини намәлум бир қараңғу булуңға ташлап йошурған болса, бизгә интайин ғәлитә һәм сирлиқ иш туюлиду; Рәб болса Өзиниң әң садиқ расули Павлусниму, йәни Рәбниң вәһийлиригә нисбәтән бу дунияда өткән башқа һәр қандақ хизмәткарлиридин көп йорутулған адәмни дәл шундақ қилғандәк қилатти.

Бу ишлар болуп наһайити узун вақит өткәчкә, уларниң мана мошундақ болушиниң Худаниң даналиғидин болғанлиғини биз әлвәттә көрүп биләләймиз. Расул Павлус зинданда мәһбус болмиған болса, униңда шунчә көп мәктупларни йезиш мәҗбурийити болмайтти вә яки йезишқа вақти йәтмәйтти. Павлусниң түрмидә ятқанлиғи түпәйлидин қолимизда «Әфәсуслуқларға», «Филиппилиқларға», «Колоссиликләргә» «Филемон» вә «Тимотийға (2)» дегән мәктуплар бар болди; булар болмиса биз һазир бәһримән болидиған қиммәтлик вәһийләргә һәргиз муйәссәр болалмайттуқ. Худаниң мөлчәрлигүсиз йоллири үчүн Униңға миң тәшәккүр!


«Адәмни қуруш» («етиқатни қуруш»)

Биз «Римлиқларға» йезилған «кириш сөз»дики бу ибарә тоғрилиқ мошу йәрдә йәнә қайтилап чүшәндүрүш бәрмәкчимиз: —

Павлус һәм Петрус қатарлиқ расуллар йәнә бир ибариниму дайим ишлитиду. У болсиму «адәмни қуруш», яки «адәмниң етиқадини қуруш». Бириси өзини Мәсиһкә тапшурғандила андин униң роһи вә җенида Худаниң «йеңи бир қурулуш»и дәрһал башлиниду. Бу қурулуш болса хиш вә лайдин қурулған бена әмәс, бәлки пүтүнләй йеңи характер вә мүҗәз, йеңи адәтләр вә йоллар, йеңи позитсийәләр, йеңи көз-қарашлар вә чүшәнчләр, бурун «мүмкин әмәс» дәп қарилип кәлгән ишларни «мүмкин» дәйдиған йеңи бир ишәштин тәркиб тапқан қурулуштин ибарәт болиду. Худаға итаәт қилидиған һәр бир басқуч бу қурулушни алға сүриду. Мәсиһтә болған ака-ука, ача-сиңилларму бу җәһәттә өз ара ярдәмдә болиду. Қериндашлиримизниң һәр бир йеңи тәлими, риғбәтләндүриған сөзлири, муһәббәт ипадилириниң һәммиси йәнә бир «қиммәтлик хиш»ни қурулушқа қошуп қойғанлиқ болиду. Дунияда турған барлиқ күнлиримиздә бу қурулуш тохтимай давамлишиду; Худаға тәшәккүр, бенаниң узунлуғи, кәңлиги, яки қурулуш материяллириниң қиммәтлигигә һеч қандақ чәк қоюлмиғандур! Шу йол билән биз «бир-биримизни қуралаймиз».

Хуласиләп ейтқанда, «йеңи қурулуш» Худаниң макан қилишиға мувапиқ «ибадәтхана» болиду («1Кор.» 3:9-17, «Гал.» 2:18, «Әф.» 2:18-22, «1Пет.» 2:1-10ни көрүң).



Мәзмунлар: —


1.  Худаниң җамаәттә болған улуқ мәхсәтлири (1-3-баплар)

2.  Җекиләшләр  (4-6-баплар)


••••••••



Қошумчә сөз


1:18 

«Худаниң чақириқиға бағланған үмүт вә муқәддәс бәндилиридә болған шәрәплик мирасиниң қиммәтликлиги»

Расул бу айәттә Әфәсустики ишәнгүчиләрниң: «Униң чақириқиға бағлиған үмүтиниң немилигини, муқәддәс бәндилиридә болған шәрәплик мирасиниң қиммәтликлигини» билип йетиши үчүн дуа қилиду.


Униң чақириқиға бағланған үмүт

Худа һәр қетим өз хәлқини чақирғинида, һәрдайим униң чақириқиға бағланған бир үмүт болған болиду; Ибраһим, Муса, Гидеон, Давут вә кейинки пәйғәмбәрләргә кәлгән чақириқларни көрүң. Мошу айәттики «чақириқ» җамаәткә болған чақириқни көрситиду; буниң немә екәнлигигә 4:5ниң баяни чүшәндүрүш бериду: «Чақирилғиниңларда, охшаш бир арзу-үмүткә чақирилғансиләр». Адәмни һәйран қалдуридиған бу баян һәр биримиздә болған чақириқларға бағлиған үмүтләрниң бир-биридин айрилмас дәриҗидә гирәләшкәнлигини көрситиду. Һәр қандақ қериндишим кәлгүсидә һәр қандақ бәхит-бәрикәтләр, һәр қандақ байлиқлар вә даналиқниң һәр қандақ шат-хорамлиқлириға еришкән болса, шулардин мениңму ортақ несивәм болиду вә униңму мениң еришкәнлиримдин несивиси болиду. Мана буларни биз чақирилғанларниң сани билән көпәйтидиған болсақ, буниңдин чиқидиған нәтиҗини тәсәввур қилиш һәргиз мүмкин әмәс.


«Униң муқәддәс бәндилиридә болған шәрәплик мирасиниң қиммәтликлиги»

Бәзи қериндашлар бу ибарини тәрҗимә қилғанда: «Худаниң қандақму мираси болиду?» яки «Худа қандақму Өз бәндилиридин бирәр нәрсигә еришишни ойлайду?» дәп бешини қатуруп бу ибарини «муқәддәс бәндилириниң шәрәплик мирасиниң қиммәтликлиги» дәп тәрҗимә қилиду. Лекин грек тилида, бу ибариниң ениқ мәнасидин һеч қандақ гуман йоқтур (1:11-айәтниму көрүң). Биз вәһийдики сөзләргә ишинишимиз керәк; гәрчә бизниң әқли қабилийитимиз бу ибариләрни чүшинишкә аҗизлиқ қилған болсиму, Худаниң аҗиз ишәнгүчилири болған бизләрдин күткини барлиғини тонуп йетишимиз керәк. Бу ибаригә йәнә тәпсилий қетирқенип қарисақ, Худаниң шу күткини болса «шәрәп» һәм «байлиқ»ларға толдурулидиған болиду; шуниңдәк Униң күткининиң мәлум җәһәттин һазирму бизләрдә бар екәнлигини байқаймиз. Қандақла болмисун, биздә болған байлиқлар бизгә көрүнүнгинидин көп артуқтур! Бу һәқиқәт җамаәттики қериндашлиримиз билән болған барлиқ мунасивитимизгә тәсир көрситиши керәк. Худаниң аилисидикиләрни — у илим әһли болсун, саватсиз болсун; бай болсун, намрат болсун; чиқишқақ болсун, җимиғур болсун, — уни «аддий» яки «мәзисиз» дәп һесаплимаслиғимиз керәк — чүнки һәтта һәр биримизниң күндилик турмушлиримиздиму Өз Оғлиниң шәрәплирини көрситишкә Худаниң Роһиниң сирлиқ ишлири мәвҗут болуп туриду. Әмәлийәттә, Худаниң биздин күткини дәл Униң Өзи бизгә илтипат қилип аманәт қойғинидур; биздә Худаниң шу илтипати арқилиқ Оғлиниң көп тәрәплимилик әвзәлликлириниң аян қилиниши немидегән шәрәплик иш-һә! — бу «Оғулни көрситиш» болса Уни өзимизгә, Худаатимизға, пәриштиләргә, билидиғинимиз интайин чәклик болған әрштики башқа күчләргә вә әмирләргә көриситиштин ибарәттур. Бу улуқ ишларни билип йетишимиз үчүн һәр биримизгә Худа «даналиқ һәм вәһийни өзләштүргүчи роһ»ни ата қилғай!

«Даналиқ һәм вәһийни өзләштүргүчи роһ» дегән бу ибарә тоғрилиқ мошу йәрдә көрситимизки, униңда муһим бир ачқуч бар. «Даналиқ» — ишларниң пәқәт «немә» болуш керәклигини әмәс, бәлки «қандақ» вә «қачан» болуш керәклигини билиш — Худадин әйминип Униң калами үстидә һәр күни ойлинишниң мевисидур — у вәһийдин авал келиду. Худаниң асмандин инсанларға соғатларни ташлап беридиғанлиғи пакиттур; лекин соғатлириниң ташлинишиға яриша, авал даналиқ билән тәйярланған көңүлләр болуши керәк.


Гуналарда өлүш; Мәсиһ билән биллә җан киргүзүлүп, Униң билән тирилип, көтирилип, әршләрдә олтарғузулуш

«Гуналарда өлгән» (2:1)

Адәмни һәйран қалдуридиған бу ибарә 2:1дә көрүлиду: — «силәр қәбиһликлириңлар һәм гуналириңларда өлгән болуп, ...»


Худа Адәатимиз Ерәм бағчисида: «Сән буниң (мәнъий қилинған мевә)дин йесәң, сән шу күндә өлисән» дегән еди. Адәатимиз гуна садир қилған күнидә җисманий җәһәттин өлмигән болсиму, вуҗудидики әң муһим җәһәттә, йәни роһида өлди. Демәк, у Худаниң достлуғи һәм тонушидин мәһрум қилинған; чүнки бу ишлар адәмниң роһи арқилиқ өзигә мәлум болиду.

Гунаниң асарәтлиригә әсир болған нурғун кишиләр өзлирини: «Айиғимиздин шамал өтүп туридиған», «хелә җеним бар!» дәп қариши мүмкин; лекин һәқиқий муһим болған һәр бир хәһәттин ейтқанда, улар аллиқачан өлгәндур; улар һаятниң һәқиқий әһмийитидин мәһрумдур; һәқиқий һаят, йәни Худаниң һаяти уларға нисбәтән ят бир нәрсидур (4:1).

Инсанлар Мәсиһтә «йеңи қәлб вә йеңи роһ»ни қобул қилғанда, улар Худани тонушқа қайтидин муйәссәр болалайду.


«Мәсиһ билән биллә җан киргүзүлүп, униң билән тирилип, көтирилип, әршләрдә олтарғузулуш» (2:5-6).

Оқурмәнләр Павлусниң «Римлиқларға» язған мәктупини оқуған болса униңдики 6:6 вә 6:11дә буниңға охшап кетидиған ибариләрниң бар екәнлигини әсләйду. Мәсиһ өлгәндә, У биз үчүн Атисидин айрилиши билән гуналарниң җазасини көтәргән; шундақ болупла қалмай, У гунаниң өзиниң толуқ мәсилисини, — йәни һәр бир адәмдә болидиған, өзини башқуруп келиватқан гунакар тәбиәтни бир тәрәп қилған еди. Мана бу ишни вуҗудқа чиқириш үчүн У «кона адәм»имизни Өз өлүми ичигә алған еди (Униң Худаниң Оғлиниң сүпитидә һәр биримизни алдин-ала билгәнлигини есимиздә тутушимиз керәк; «Рим.» 6:6). У өлүмдин тирилгинидә, биз Униң ичигә елинғанмиз; асманға көтирилгинидә, Униң ичигә елинғанмиз; Худаниң оң йенида олтарғинидиму, биз шу йәрдә Униң ичигә елинғанмиз. Худаниң Роһи қәлбимизгә киргәндә, бу ишлар биздә реаллиққа айлиниду. Гунаниң өзи техи кона тенимиздә («әтлиримиздә») турғини билән, биз әтниң күчигә йәнә әсир-қул әмәсмиз; әксичә биз Роһқа тәвә болған йеңи адәмләрмиз; шуниң үчүн биз өзимизни тоғра тонуп яшишимиз интайин зөрүрдур.


«Өчмәнлик» вә «бәлгүлимиләр болған... ара там»ниң чеқивитилиши» (2:15-16)

Инақлиқни сөйидиған Худаниң бәргән әмирлириниң инсанлар арисида өчмәнлик пәйда болидиғанлиғи бизгә ғәлитә иш туюлғини билән, әмәлийәттә иш мундақ болди.


Худа Өзи чақирған хәлқи болған Йәһудийларға Өзиниң һәққанийлиғи ипадиләнгән әмирләрни бәргән еди. Барлиқ виҗданлиқ адәмләр бундақ әмирләр (мәсилән: «Сахта гувалик бәрмә», «Йеқиниңни өзәңни сөйгәндәк сөйгин»)гә хурсәнлик билән қариши керәк еди; бирақ Худа Өз хәлқи Исраилға йәнә бәзи башқа «бәлгүлимиләр» дәп аталған әмирләрни бәргән. Бу бәлгүлимиләр һеч қандақ әхлақий мәхсәттә берилмигән болуши мүмкин; бәзилири адәмниң саламәтлигигә бағлиқ, бәзилири «бешарәт» сүпитидә берилгән (мәсилән, ибадәтханидики һәр хил қурбанлиқлар тоғрилиқ бәлгүлимиләр); бәзилири бәлким Мәсиһ кәлгичә Өз хәлқини әтрапидики әлләрниң булғиғучи тәсирлиридин сақлаш үчүн уларниң әтрапиға бир «қаша»ни қуруш мәхсити билән берилгән еди; бәзи әмирләрниң бу үч тәрипиму бар. Мәсиһниң келиши билән бу «қаша» керәксиз болған еди; әгәр Исраил Мәсиһ тәрипидин қутқузулған болса, ундақта улар йәнә таипә хошнилириниң булғиғучи тәсирлиригә беқинип кетиши мүмкин болмайтти; әксичә, улар толуп ташқан пак-муқәддәс муһәббәт билән өз әтрапидикиләргә тәсир көрситиши мүмкин болатти. Шунчә паскинилиқ арисида турған болсиму, уларда пак-муқәддәс туриверидиған бирхил пак-муқәддәслик бар болатти; һәр қандақ өчмәнлик вә нәпрәт арисида турған болсиму, уларда меһриванлиқ туриверидиған бирхил өзгүрмәс муһәббәт бар болатти (шуңа һазир барлиқ етиқатчиларға, у Йәһудий болсун яки Йәһудий болмисун, һеч қандақ «қаша» керәк әмәс).


«Қаша» тоғрилиқ сөзимизгә қайтип кәлсәк, бу бәлгүлимиләр сүннәт қилиш, шабат күни қилиш, бәзи йемәкликләрни йемәслик, алаһидә кийим-кечәкләрни кийиш тоғрилиқ әмирләрни өз ичигә алиду. Мәсиһ Өз өлүмидә буларни бекар қиливәткән, чүнки уларниң һазир һеч қандақ кериги қалмиған еди. Мәсилә дәл шуки, бәлгүлимиләр керәксиз қилинғини билән көп адәмләрниң уларни қолдин бәргүси йоқ еди; чүнки улар Мәсиһни қобул қилишқа рази әмәс еди. Бәлгүлимиләрниң өзи дәһшәтлик өчмәнлик мәнбәси болуп қалған. Буниң бир мунчә сәвәплири бар еди: — 


(а) Худаниң хәлқи бәлгүлимиләрниң өзлириниң аҗизлиғи түпәйлидин чүширилгәнлигини билип туруп, кичик пеиллиқ болушниң орниға бәзилири: «Биз алаһидә адәммиз, башқилардин әла болғанлиғимиз түпәйлидин бәлгүлимиләр бизгила чүширилгән» дәп һакавурлишип кәткән еди. 


(ә) Бу иш Йәһудий әмәс әлләрдә өчмәнлик пәйда қилған; чүнки әң һакавурлишип кәткән Йәһудийларниң қилмишлири Йәһудий әмәсләрниңкидин һеч қандақ пәрқи йоқ еди.


(б) Йәһудий җәмийитидики бәзи диндарлар һәддидин ешип «қаша» әтрапида йәнә бир «қаша» қурушқа, йәни Худаниң бәлгүлимилиригә йәнә өзлириниң көп бәлгүлимилирини қошушқа интиләтти; әмәлийәттә болса улар бу җәриянда Худаниң бәлгүлимилиридики әң улуқ әхлақий әмирлирини нәзиригә алмай қойған еди. Инсанлар үчүн ейтқанда, «сирттики ишларни башқуридиған әмир-бәлгүлимиләр»ни тутуш һәрдайим пак диллиққа интилиштин көп асанға чүшиду. Бу диндарлар болса «қаша»дин техиму мәғрурлинип кәткән; уларға нисбәтән, уни ташлашқа райи қәтъий бармайтти. «Қаша» бир тамға айлинип, расул Павлус дегәндәк «оттуридики ара там» болған.


(в) Һәммидин ечинишлиқ болғини, «ят әлләр» Йәһудийларниң Худасиниму Йәһудийларға охшаш дәп қариғачқа, улар өзлири ойлиған образ бойичә Худаға өч болуп қалған.

Жуқириқиларниң һеч қайсиси Худаниң нийити әмәс еди, әлвәттә.

Бу ишларниң һәммисини Мәсиһ Өз өлүми арқилиқ йоққа чиқарған; У инсанлардики гунаниң жилтизини бир тәрәп қилғандин кейин, пүткүл инсанийәт үчүн «йеңи қәлб»ни қобул қилип Худаниң муһәббитидә, Худаниң инсанларға бағлиған муһәббитидә яшаштин башқа қилидиған иш қалмиған. «Бәлгүлимиләр»му карға кәлмәй, керәксиз болуп қалған.


«Расуллар вә пәйғәмбәрләр болған ул», «бүҗәк теши» (2:20-21)

Павлус җамаәтни «расуллар вә пәйғәмбәрләр болған ул»ниң үстигә селинған, дәйду. «Расул» дегән сөз (грек тилида «ашакалолос») «әвәтилгән» дегәнни билдүриду; расуллар Худа тәрипидин «әвәтилгән адәмләр», «уллуқ адәмләр»дур. Уларниң салаһийити, вәзипилири һәм характери Инҗил «2Кор.»дә бизгә тәпсилий көрситилиду. Инҗилда җәмий болуп он икки әмәс, бәлки жигирмә төрт адәм «расул» дәп атилиду; Инҗил дәвирдә мошулардин башқа расуллар барму, йоқму, ениқ хәвиримиз йоқ.


У ейтқан «пәйғәмбәрләр» қайси адәмләрни көрситиду дәп сорисақ, бу хәттә 3:5дә у йеңи әһдә (Инҗил) дәвридики «расуллар вә пәйғәмбәрләр»ни вә уларниң җамаәт тоғрилиқ өзиниңкигә охшаш вәһийләрни қобул қилғанлиғини тилға алиду. Һалбуки, мүмкинчилиги барки (вә өзимиз шундақ қараймизки) униң «пәйғәмбәрләр» дегини һәм Тәврат дәвридики һәм Инҗил дәвридики пәйғәмбәрләрни көрситиду; Тәвраттики пәйғәмбәрләр бизгә Тәвраттики вәһийләрни йәткүзгән, расуллар вә Инҗилдики пәйғәмбәрләр бизгә Инҗилдики вәһийләрни йәткүзгән; җамаәт болса Худаниң бу һәммә вәһийлириниң ули үстигә селинған.


Биз дайим «җамаәт Мәсиһниң ули үстигә селинған» дәймиз. Бирақ шуни билишимиз керәкки, һәр дәвирдә җамаәт шу дәвирдики бир нәччә адәмләр үстигә селинип кәлгәндур; бизниң дәвримиздә «расуллар вә пәйғәмбәрләр» барму? Алдамчилиққа патқан һазирқи бу дәвримиздә бу тоғрилиқ бир нәччә аддий еғиз гәп қилишқа тоғра келиду: — 


(а) Җамаәт алди билән биринчи әсирдики расуллар вә пәйғәмбәрләр епкәлгән вәһийләр үстигә селиниду. Төвәндики «бүҗәк таш» болған Мәсиһ тоғрисидики сөзлиримизни көрүң. Җамаәт бу вәһийләр (Инҗилда хатириләнгән)ни қолиға елип, кейин кәлгән «расуллар вә пәйғәмбәрләр»ниң һәқиқий яки сахта екәнлигини өлчәләйду.


(ә) «Расуллар вә пәйғәмбәрләр» җамаәтниң «төписидә» әмәс, бәлки «тегидә» болиду. Бу аддий һәқиқәт көздә тутулған болса җамаәтни «расуллуқ» яки «пәйғәмбәрлик» һоқуқида болувалған, көпчиликниң үстигә һөкүм сүрүп «ғоҗайин болуш»қа нәпси тақилдиған нурғунлиған алдамчилардин сақлайтти. Һәқиқий расуллар вә пәйғәмбәрләр болса һәрдайим башқиларниң хизмитидә болушқа интилиду; улар мәнсәп, һоқуқ, пул яки шәхсий мәнпиитигә қизиқмайду. Инҗилдики расуллар кәмтәр (расул Юһаннаниң сөзлири бойичә) «Қериндашлар үчүн җенини пида қилишқа тәйяр» болғанлардиндур («1Юһ.» 3:16). Уларниң көңлидики бирдин-бир иш, адәмләрниң Худаниң «йеңи әһдә»сини чүшинип йетиш, Мәсиһни тонуп Худаатиға тайинип, Униң ирадисини өзлири үчүн пәриқ етиштин ибарәттур («Йәр.» 31:31-34, «Ибр.» 8:8-12). Иман йолида дәсләптики басқучларда адәмләр расул-пәйғәмбәрләргә, шудақла тәлим бәргүчиләргә һәм «Худаниң хәлқини баққучилар»ға көп таянған болсиму, Худаниң һәқиқий хизмәткарлириниң өзгәрмәс мәхсити шуки — адәмләр Худанила таянч қилсун! Улар адәмләрни Худаниң вәһий-йол-йоруқлирини чүшиниши үчүн өзлиригә тайинидиған қилишқа интилидиғанлардин әмәс: «Биз һәргиз өзимизни иман-етиқадиңлар үстигә һөкүм сүргүчиләрмиз демәкчи әмәсмән, бәлки силәрниң шат-хорамлиғиңларни ашурушқа силәргә һәмкарлашқучилармиз; чүнки силәр етиқат арқилиқла мәзмут турисиләр» (2Кор.» 1:24). Расуллар яки пәйғәмбәрләр җәзмән һәр бир җамаәтниң өзлирини «расул» яки «пәйғәмбәр» дәп етирап қилишиға яки орун беришигә қизиққан әмәс. Исим әмәс, бәлки җисим муһимдур; һәқиқий җисми бар болған нәрсиниң өзини испатлашниң һаҗити йоқ; бәрибир униң һәқиқий маһийити һәммигә аян болиду.


(б) Һәммидин муһими, әгәр бүгүнки күнләрдә расуллар вә пәйғәмбәрләр бар болса, әнди уларниң барлиқ сөз-һәрикәтлири миладийә биринчи әсирдики расуллар вә пәйғәмбәрләрниң (биз үчүн Инҗилда Худаниң йолйоруғи билән хатириләнгән) сөз-һәрикәтлиригә толуқ маслишиши керәк. Худаниң Өзиниң «һул һәқиқәтлири» болған ахирқи вәһийлири биринчи әсирдики җамаәттә болған шу расуллар вә пәйғәмбәрләргә тапшурулған, вә Униң илтипати билән уларни Инҗилда хатириләткүзгәндур. Шуңа бу заманда һеч қандақ «йеңи вәһийләр» кәлмәйду; бирақ һәр бир дәвирдики җамаәтләр Худаниң сирлири, несиһәтлири вә ирадисини егиләп, Худаниң толуқ шан-шәривидә меңиш үчүн, Инҗилдики вәһийләрни өзлириниңки қилған расуллуқ вә пәйғәмбәр сүпәтлик адәмләргә еһтияҗлиқтур. Һәр бир дәвирдә биз шундақ өзлирини пида қилғучи «уллуқ» адәмләргә еһтияҗлиқмиз; улар кам болса җамаәт қурулмайду, бу хәттә аян қилинғандәк Худаниң улуқ чақириқи елип кәлгән алий истәкләр һәр бир ишәнгүчигә сиңдүрүлмәйду; шуңа һәр биримизниң шундақ адәмләр бизгә әвәтилсун дәп дуа қилишимизға тоғра келиду. Шуниңдәк биз Худаниң бизни чақирип, җамаәтниң «өз җенини қериндашларға пида қилишқа тәйяр» болғанлардин тәркиб тапқан улиниң ичигә селишиға тәйяр болушимиз керәк. Худадин мәлум бирхил адәмләрниң бизгә әвәтилип тәғдим қилиниши үчүн дуа қилсақ, өзимизму дәл шу адәмләрдин болуш еһтималлиғиға тәйяр болмисақ болмайду. Немила дегәнбилән, «Худа бу дуниядики аҗизлар арқилиқ күчлүкләрни йоқ қилишни, ... Өзиниң шан-шәривини көрситишни лайиқ көриду» («1Кор.» 1:27). Бу бизни әң муһим нуқтиға елип бариду: —


«Буҗәк теши»

Җамаәтниң «бүҗәк теши» болса Мәсиһтур. Һәр қандақ бүйүк бенада «бүҗәк теши» әң муһим таш болуп, бенаниң улиға биринчи селинидиған таштур. «Буҗәк теши» селинғанда бенаниң туридиған җайини вә йөлинишини тоғра бекитиду; униңдин кейин улиға андин бенаниң өзигә селинған барлиқ ташлар бүҗәк теши билән топтоғра тоғрилиниши керәк; мәлум таш униң билән тоғриланмиса, ундақта у лаяқәтлик болмайду; ундақ болғанда, тоғриланмиған таш еливетилип қайтидин қоюлуши керәк болиду. Бу ишниң бизниң җамаәт билән болған мунасивитимизгә қандақ бағлинидиғанлиғи һәммимизгә аян болуши керәк. Җамаәткә қандақ вә қәйәрдә селинишимиз керәклигини билиш үчүн авал Мәсиһ билән қандақ «тоғриланғанлиғимиз»ни ениқлишимиз керәк. Биринчи әсирдики расуллар вә пәйғәмбәрләрниң һаятлири бүҗәк тешиниң өзи билән тоғриланған болғачқа «уллуқ адәмләр» болушқа лаяқәтлик еди. Бизниң дәвримиздики «расуллар вә пәйғәмбәрләр»му шу охшаш өлчәм билән синилип тонулиду.


3:13 тоғрилиқ

«Шуниң үчүн силәрдин өтүнимәнки, мениң силәр үчүн тартқан җапа-җәбирлирим түпәйлидин пәришан болмаңлар; чүнки бу иш силәрниң шан-шәривиңлар болиду»

Буниң төрт хил мәнаси болуши мүмкин: —


(1) Павлус түрмидә йетип җапа-җәбир тартмақта еди (вә буниңдин илгириму Худаниң йолида көп җапа-җәбир тартип кәлгән еди). Павлусқа бағлиған муһәббити түпәйлидин шүбһисизки, Әфәсустики қериндашларниң көңли йерим болған еди. Әмәлийәттә Худаниң «ят әлләр»гә көпрәк пайдилиқ болуши үчүн, Павлусни түрмигә ятқузуп көп азап-оқубәтләрни тартқузуши ят әлдики бу ишәнгүчиләрниң Өзигә нисбәтән шунчә қиммәтлик екәнлигигә испат болиду.

Шуниң үчүн «Бу иш (мениң түрмидә ятқанлиғим) силәрниң шан-шәривиңлар болиду» дегили болиду.


(2) Павлус уларға көпрәк пайдилиқ болсун үчүн түрмидә йетивататти. Бәзи ишәнгүчиләр: «Әң улуқ расул Павлус түрмидә ятқан йәрдә, бу рәһимсиз Рим һөкүмити мени қандақ бир тәрәп қилар!» дәп көңли су болуп Худаниң йолидин йенип кәтмәктә еди. Лекин улар қорқуп кәтмәслиги керәк еди, чүнки Павлусниң түрмидә йетиши тәсадипийлиқ иш әмәс, бәлки Худаниң орунлаштуруши еди. Шуниң үчүн «Бу иш (мениң түрмидә ятқанлиғим) силәрниң шан-шәривиңлар болиду».


(3) Павлус түрмидә ятқини түпәйлидин бәзи ишәнгүчиләр қорқуп кетип Худаниң йолидин янған болсиму, Әфәсустики ишәнгүчиләр қорқмай, Худаниң йолидин янмиған болса, ундақта «Бу иш (қорқмаслиғиңлар, Худаниң йолидин янмаслиғиңлар) силәрниң шан-шәривиңлар болиду».


(4) Әфәсустики ишәнгүчиләр Павлусниң түрмидә йетип җапа тартқанлиғи дәл Худаниң Өзи орунлаштурған плани екәнлигигә ишәнмәй қалса, әлвәттә улар көңлини йерим қилип мәйүслинип кетиши мүмкин. Әксичә улар җүръәтлик билән: «Сөйүмлүк Павлусимизниң түрмидә йетиши Худаниң орунлаштурушидур» дегәндә чиң туривәрисә, Худани улуқлиған болиду; шуниң билән йәнә «Бу иш (көңлүңларни йерим қилмаслиғиңлар) силәрниң шан-шәривиңлар болиду».


Бизниңчә биринчи һәм иккинчи чүшәнчиләр 3-бапниң алдинқи айәтлиридики ибариләргә әң уйғун болғачқа, иккиси охшашла тоғридур (мәсилән, «Силәр «ят әлдикиләр» үчүн...», «силәргә Худаниң шәпқитини елип баридиған ғоҗидарлиғим...» дегәндәк шәкилдики мәзмунларни көрүң (3:1, 2, 8)ни көрүң).


Йәттә бирлик (4:4-7)

Әсирдин-әсиргә ишәнгүчиләр бу «йәттә бирлик» («бир тән, бир Роһ, бир үмүт, бир Рәб, бир етиқат, бир чөмүлдүрүлүш, бир Худа Ата»)ниң бу хәтниң меғизи екәнлигигә, хәтниң җәвһири болған әң чоңқур һәқиқәтләрниң бу «йәттә бирлик» ичигә муҗәссәмләшкәнлигигә ишинип кәлди. Биз мошу йәрдә бу айәтләргә шәрһ қилмақчи әмәсмиз, пәқәт улардики аддий бир ачқучлуқ һәқиқәтни көрсәтмәкчимиз — бирликләрниң мәркизи болса «бир Рәб», демәк Мәсиһ, — У болса бирликләрниң ачқучидур, дәп ишинимиз: —


(i)

бир тән — Мәсиһниң тени

(ii) 

бир Роһ — Мәсиһниң Роһи

(iii) 

бир үмүт — Мәсиһниң үмүти («Ибр.» 12:2, «Йәш.» 53:11)

(iv) 

бир Рәб — Мәсиһ

(v) 

бир етиқат — Мәсиһниң өзиниң ишәш-етиқади («Гал.» 2:20 вә изаһатини, шундақла «Галатиялиқларға»дики «қошумчә сөз»ни көрүң)

(vi) 

бир чөмүлдүрүлүш — Мәсиһниң чөмүлдүрүлүши («Мар.» 10:38-39, «Луқа» 12:49-50).

(vii) 

бир Худа Ата — Мәсиһниң Худаси һәм Атиси

Мошу йәрдә биз «бир етиқат» вә «бир чөмүлдүрүлүш» үстидә тохтилимиз.


«Иман-етиқат бирдур» (грек тилида ««бир етиқат бардур»)

Етиқат шәкиллиниши үчүн адәмниң зеһни нурғун һәқиқәтләрни қобул қилиши керәк, әлвәттә; бирақ етиқат болса бу ишниң өзи әмәс; етиқат болса адәмниң Һәммигә Қадирниң һәр бир әмригә, йолйоруғи вә вәдисигә қучақ ечиш үчүн Униңға пүткүл вуҗудини тапшуруп бойсунуштин ибарәттур. Бу йәрдә ейтиливатқан «бир етиқат» болса һәммә ишәнгүчиләр қобул қилидиған әқидиләр үзүндиси әмәс (гәрчә мошундақ бир үзүндә қолайлиқ болсиму), бәлки «Мәсиһниң етиқади» яки «ишәш-садиқлиғи»ни көрситиду. Павлус буни хәттә 3:12дә тилға алиду: «Униң ишәш-садиқлиғи арқилиқ биз җасарәткә һәм Худаниң алдиға хатирҗәмлик билән кириш һоқуқиға егә болдуқ». Мәсиһниң ишәш-садиқлиғи арқилиқ, йәни Униң Атисиниң барлиқ сөз-каламиға мутләқ бойсунуп беқиниши арқилиқ биз қутқузулдуқ; вә йәнә бу етиқадида, — Униң етиқадида, йәни Униң «ишәш-садиқлиғи»да һәммимиз бирликкә кәлтүрүлимиз.


«Бир чөмүлдүрүлүш»

Расул Павлус бу йәрдә тилға алған «чөмүлдүрүлүш» суға чөмүлдүрүлүш әмәс, яки суға чөмүлдүрүлгән ишәнгүчиләргә вәдә қилинған «Муқәддәс Роһқа чөмүлдүрүлүш»му әмәс; у чоқум Әйса Мәсиһ Өзәмниңки дәп атиған улуқ чөмүлдүрүлүштур; мәсилән, «Луқа» 12:49-50: —

«Мән йәр йүзигә от ташлап туташтурушқа кәлдим вә бу отниң тутишишиға нәқәдәр тәқәззамән! Лекин Мән алди билән бир чөмүлдүрүш билән чөмүлдүрүлүшүм керәк вә бу чүмүлдүрүлүшүм әмәлгә ашурулғичә интайин қийнилимән!».


Шүбһисизки, бу «чөмүлдүрүлүш» Униң чапрас яғачқа миқлинип җапа тартидиғанлиғини көрситиду. Бу җапа «ада қилинмиған» болса, гуналарниң кәчүрүм қилиниши мүмкин әмәс еди, һәмдә У тилға алған улуқ от — Муқәддәс Роһниң улуқ оти — муһәббәтниң, муқәддәсликниң Худаға көйүп-пишқан оти йәр йүзидики инсанларниң қәлбигә келәлмәйтти. У мошу отниң пүткүл дунияда йеқилишиға толиму интизар болған еди. У зади немигә чөмүлдүрүлди дегән мәсилигә кәлсәк, У бизниң гуналиримиз вә шәрмәндичилигимизни бир тәрәп қилиш үчүн у барлиқ гуна, шәрмәндичилик вә өлүмләргә чөмүлдүрүлгән еди; У бизниң барлиқ өлүмлиримизни Өз үстигә алған. Униң «өлүмлири» дегән сирлиқ сөз тилға елинған «Йәш.» 53:9ни көрүң. «2Кор.» 5:21ни көрүң: «Гунаға һеч тонуш болмиған кишини Худа бизни дәп гунаниң өзи қилди; мәхсити шуки, бизниң Униңда Худаниң һәққанийлиғи болушимиз үчүндур». Бизниң гунайимизни Өз үстигә елиши Атисидин айрилиштин — йәни дозаққа киришниң өзи еди. Чапрас яғачқа миқланғанда У барлиқ дозақлиримизни Өз үстигә алған. Бу немидегән азаплиқ, немидегән әҗайип бир чөмүлдүрүлүш-һә! Немидегән зор ғәлибә бу-һә! Бу биз үчүн әҗайип бәхит-саадәттур!


Әнди суға чөмүлдүрүлгәндә немә қилимиз? Бу Павлус «Рим.» 6:3дә дегинидәк «Мәсиһ Әйсаға киришкә чөмүлдүрүлгән болсақ, Униң өлүми ичигә чөмүлдүрүлгән» болимиз әмәсму? Бу чөмүлдүрүлүштә, бәдинимизниң толуқ суға ғәриқ қилинишиға разимиз; бирақ бу ишниң тегидә Худа Өз Роһи арқилиқ «Маңа Мәсиһниң өлүмидин, Униң улуқ чөмүлдүрүлүшидин несивә бәргәйсән» дегән җиддий илтиҗайимиз бар әмәсму? («1Пет.» 3:18-22) — тилигимиз, Худаниң роһумизни Мәсиһниң өлүмигә вә Униңдики барлиқ мувәппәқийәтләргә чөмдүрүп бериш, бизни пүтүнләй йеңи адәм қилип яритишидин ибарәттур. Мана һәммимизгә керәк болған улуқ чөмүлдүрүлүш — Муқәддәс китаптики башқа йәрләрдә у «Роһқа чөмүлдүрүлүш», «Муқәддәс Роһқа чөмүлдүрүлүш» дәп атилиду; бу иш Мәсиһниң өзиниң чөмүлдүрүлүши арқилиқ вуҗудқа келиду.


«Бир чөмүлдүрүлүш» бар — у болсиму Мәсиһниң чөмүлдүрүлүшидур.