Инҗил 14-қисим

«Тесалоникалиқларға «2»»

(Расул Павлус Тесалоника шәһиридики җамаәткә 

язған иккинчи мәктуп)



Кириш сөз


Тесалоникадики җамаәтниң туғулуш җәрияни вә арқа көрүнүши тоғрилиқ оқурмәнләр «Тесалоникалиқларға йезилған биринчи мәктуп»тики «кириш сөз»имиздин мәлумат алалайду.


Ишинимизки, расул Павлусниң ушбу хетини алдинқи хетидин узун өтмәйла әвәткән; буниңға испат, хәтниң бешида салам йоллиғучилар охшашла үч зат — Павлусниң Өзи, Тимотий вә Силастин ибарәт еди. Худа йолида дайим расуллуқ хизмитидә уян-буян чепип жүридиған бу үчи узун вақитларғичә бир җайда җәм болалмайтти.


«Биринчи хәт»ни Тесалоника шәһиригә апарған киши Коринт шәһиригә, Павлусниң йениға тезла қайтип кәлгән, шундақла униңға җамаәтниң йеңи хәвирини йәткүзгән болса керәк. Павлус бу кишидин, җамаәттики бәзиләрниң биринчи хәттики «Рәб Әйсаниң дунияға қайтип келиши» тоғрилиқ тәлиматлирини (4:15-17, 5:4-6) икки қолиға тайинип җан беқиштин ваз кечишниң баниси қиливалғанлиғидин хәвәрдар болди. Улар: «Мәсиһ Өз падишалиғини бәрпа қилишқа тез арида дунияға қайтип келиду, шуңа җан беқишқа өзимизни упритишниң немә һаҗити?!» дәп ойлиған болса керәк. Бәзиләр «Мәсиһниң қайтип келиши» тоғрисидики тәлимни чүшинип йәтмигән, йәнә бәзилири шүбһисизки, униңдин бекар тәләпликтә лағайлап жүрүшкә банә тапқанлиғидин хошал болушуп кәткән.


Шу чағларда йәнә бәзибир әһвалларму көрүлгән еди. Бәзиләр: ««Рәбниң күни йетип кәлди» дегәндәк вәһийләрни көрдүм» дегән еди. «Рәбниң күни»дин ибарәт бу мәзгил Рәб Әйса йәр йүзигә қайтип келиштин илгири, Худаниң ғәзәплик җазалирини йәр йүзигә төкүш мәзгилини көрситиду. Рәб Әйса Өзи мошу мәзгилни «зор зулум-зәхмәт» яки «дәһшәтлик азап-оқубәт» дәп атиған еди («Мат.» 24:21) (биз мошу иш үстидә «қошумчә сөз»имиздиму тохтилимиз). Тесалоникалиқларға нисбәтән «Рәбниң күни йетип кәлди» дегән гәп уларни хелә қайил қилатти, чүнки һәр адәмгә аянки, «дәһшәтлик азап-оқубәт» мәзгилидә Худаниң муқәддәс бәндилири дәһшәтлик зиянкәшликкә учрайду; Тесалоникадикиләр дәл мошундақ дәһшәтлик зиянкәшликкә учраватқан еди. Әшәддий бесимлар астида кишиләр һәр түрлүк ғәлитә ишларни қилиши мүмкин; хәлиқ тәлпүнүш ичидә һәр хил хиялларда болса, һәр хил езитқулуқ һасил болуши мүмкин. Мошундақ шараитта бириси Рәб пат арида қайтип келип, бу зиянкәшликләрни йоқ қилиду, дегән үмүттә болуп: «Рәбниң күни йетип кәлди» дәп хам хиял қилса, буни чүшинишкә болатти, әлвәттә. Тесалоникада бәзиләр шундақ хиялда болуп «Рәбниң күни йетип кәлди» дегән «бешарәт»ни бәргән; бәзи рәзил кишиләр һәтта расул Павлусниң намида шундақ баяндики сахта хәтни язған. Бу интайин хәтәрлик иш, әлвәттә. Бу һәқиқий етиқатқа һуҗум қилғанға баравәр болиду. Униң үстигә, ишлимәй, бекар тәләп жүрүшкә «Мәсиһ тез арида келиду» дегәндәк «роһий» банә издәп күткән адәмләр һәр йәрдә аз болмайду. Павлус бу сөзни түзитип: «Рәбниң күни»дин илгири икки чоң вақиә көрүлиду, дәйду: — 


(а) «(Етиқаттин) чоң йениш»

(ә) «Мәсиһниң рәқиби (дәҗҗал)ниң ашкарилиниши».


Бу ишлар тоғрилиқ уқумларни тоғрилаш, көпрәк тәлим бериш, дәл ушбу қисқа хәтниң мәхситидур. Шундақла барлиқ хәтлиридә дегәндәк, у еғир зулум-зәхмәткә техичә учраватқан бу җамаәт, йәни өзигә җан-җегәр болған мошу қәдирлик достлириға техиму риғбәт-тәсәлли йәткүзүш пурситидин пайдилиниду. Расулларниң көп хәтлиридин, уларниң Худаниң мөмин бәндилири өткүзгән хаталиқлирини түзәткәнлиридин хәвәрдар болдуқ. Биз шу хаталиқлар үчүн миннәтдар болушимизға тоғра келиду. Сәвәви, биринчидин өзимиз мошу хаталиқларни асанла қайтилишимиз мүмкин; иккинчидин, расулларниң түзитишлиридин интайин көп қиммәтлик тәлимгә муйәссәр болимиз. Ким билиду, узун өтмәй ахирқи заманларға йүзлинишимизгә тоғра келәмду техи; мошу хәттә, бизни шу қорқунучлуқ заманлардики адәмни чөчитидиған алдамчилиқларға тақабил турушқа қуралландуридиған һәқиқәтләрни оқуймиз. Һеч ким шуни инкар қилалмайдуки, «Рәбниң күни»ниң бешимизға чүшүшкә аз қалғанлиғини көрситидиған һәр түрлүк аламәтләр көз алдимизда жилмуйил ашмақта.


Мәзмун: —


1. 

Тәшәккүр дуаси (1-бап)

2. 

«Рәбниң күни»дин бурун йүз беридиған вақиәләр (2-бап 1-12-айәтләр)

3. 

Етиқатчиларға қилинған несиһәт вә йол-йоруқлар (2-бап 13-айәттин 3-бап 15-айәткичә)

4. 

Ахирқи тиләкләр (3-бап 16-18-айәтләр)


••••••••



Қошумчә сөз


Адәттикидәк чүшинишкә қийинрақ болған яки алаһидә бәзи нуқтилар үстидә тохтилимиз; хәттә баян қилинған мошундақ көп айәтләр Тәвраттики көп бешарәтләр билән зич бағлиқ болғачқа, биз әшу җәһәттин көпрәк тохтилимиз.


 1:5 

«Бу ишлар Худаниң келидиған адил һөкүмини көрситидиған рошән бир аламәттур вә шундақла, бу ишлар силәрниң Худаниң падишалиғиға лайиқ һесаплинишиңлар үчүн болиду; силәр мана шу падишалиқ үчүн зулум-зәхмәт чекиватисиләр».


Павлусниң «бу ишлар» дегини шүбһисизки, жуқуриқи айәтләрдә тилға алған қарши чиққанларниң зиянкәшликлири һәм Тесалоникадики етиқатчиларниң сәвир-тақәтлирини көрситиду. Әнди немишкә «бу ишлар» Худаниң адил һөкүмигә «рошән аламәт» болиду?


Бәзи кишиләр һәрдайим «мәдәнийәтлик», қияпитидә әдәплик киши көрүниду. Лекин улар һәқиқий иман, йоруқлуқ вә һәққанийлиқ пәйда болғанда қарши чиқип етиқатчиларға зиянкәшлик қилишқа башлайду. Уларниң ундақ һәрикәтлири өзиниң һәққанийлиққа болған нәпрәтлирини, шундақла өзиниң ички һәққанийсизлиғини очуқ көрситиду. Шуниң билән рошәнки, Худаниң җазалириниң уларға чүширилүши рошән адаләтлик болиду. Иккинчидин, Худаниң мөмин бәндилириниң зиянкәшликкә вә зулум-зәхмәтләргә сәвир-тақәт билән бәрдашлиқ беридиғанлиғи уларниң Худаниң меһир-шәпқити арқилиқ һасил қилинған хатирҗәмлик һәм муһәббәтлик ички тәбиитиниму көрситиду. Шуниң билән уларниң қиямәт күнидә Худаниң арамбәхшлирини қобул қилғучилар болушқа лайиқлиғи көрүлиду.


Башқичә ейтқанда, рәзилләрниң һазирқи көрүнүштики ғәлибә-мувәппәқийәтлири һәмдә һәққанийларниң зулум-зәхмәт чәккәнлирини қандақ чүшиниш керәк? Зәрричилик адаләт еңигә егә болған, Худаниң шапаити һәмдә адалитигә ишәнгән һәр қандақ киши мошу ишларға қарап шундақ бир хуласигә келиши керәкки — кәлгүси заманда бир чоң һесап алидиған, рәзилләргә җаза чүширидиған, Худаниң йолида маңғанларға арам-тәсәлли беғишлайдиған бир күни кәлмәй қалмайду. Шуниң билән «һесаплаш күни»дә һазирқи адаләтсизликтә җапа тартқан етиқатчилар раһәт-тәсәлли көриду, һазир адаләтсизлик жүргүзгәнләр Худаниң җазасини тартиду.


«Вә шундақла силәрниң Худаниң падишалиғиға лайиқ һесаплинишиңлар үчүн болиду» 


Рәббимиз Әйсаниң Өзи яки Униң һеч қайси расуллири һеч кимни «Худаниң падишалиғиға лайиқ» дәп бақмиған. Пәқәт Рәббимиз Әйсала мошундақ ибарини Өзигә қолланса дурус болатти. Амма мошу йәрдә чоңқур бир худалиқ сир тепилидуки, Худаниң меһир-шәпқити биздә иш көрүп, болупму җапа-зулумлуқ ишларда биздә ихласмән бир характерниң аламәтлирини һасил қилғачқа, етиқатчи әр-аяллар Рәбниң падишалиғиға киришкә лайиқ көрүнүштә болиду; вә Худа дәрвәқә уларни шундақ һесаплашқа рази болиду! Адәмләрниң хулқ-мүҗәзилирини Өз хизмитидә болушқа өзгәрткүчи, шундақла бу хизмитидә керәк болған барлиқ илтипатларни тәминлигүчи Худа кәлгүси һесап алидиған күнидә хошаллиқ билән аз болмиған кишиләргә: «Убдан қилдиң, сән мениң яхши вә садиқ хизмәткаримсән!» дәйду («Мат.» 25:14-30). Шу күни бизниң: «Аһ, Рәб, бу ишлар пәқәт шәпқитиң билән болди! Әмәлийәттә ишлигүчи Өзәңдурсән! Мән немигә тәриплинимән?!» дегәндәк җавап беришимизгә тоғра келиду. Худаниң йолида азап-оқубәткә учрашни һеч қачан «саваб» дәп һесаплиғили болмайду; әксичә, уни бирхил имтияз һесаплишимиз керәк («Мат.» 5:11-12, «Луқа» 6:22-23, «Фил.» 1:29).

Шуңа оқурмәнләр Павлусниң: «Худаниң падишалиғиға лайиқ» дегинини әмәс, бәлки «Худаниң падишалиғиға лайиқ һесаплинишиңлар» дегән сөзини нәзәргә елиши яхшидур. Униң бу сөзини 1:11, «Луқа» 7:4, 6-7; 15:21 вә 20:35 билән селиштуруш пайдилиқтур.


«Дәҗҗал» вә «Рәбниң күни»

Мошу йәрдә ахирқи заманларға бағлиқ бәзи һәқиқәтләрни 2-баптин айәтму-айәт тәһлил қилимиз: —


2:1 

«И қериндашлар, Рәббимиз Әйса Мәсиһниң қайта келиши, шундақла бизниң Униң билән бир йәргә җәм қилинишимиз тоғрисида силәрдин шуни өтүнимизки,...»


«Бизниң Униң билән бир йәргә җәм қилинишимиз» дегән иш биринчи хетидә тилға елиниду (4:11-15). Мәсиһ асмандин чүшүватқинида, униңда «өлүмдә ухлиғанлар» тирилдүрүлиду һәмдә йәр йүзидә туруватқан тирик етиқатчиларму улар билән тәң һавада Униң билән көрүшүшкә көтирилиду.


2:2 

«Әгәр силәр «Мәлум роһтин кәлгән вәһий»дин, бирисиниң сөз-тәлимидин яки «бизниң намимизда» йезилған мәлум хәтләрдин болсун «Рәбниң күни йетип кәлди» дегән сөзни аңлисаңлар, җиддилишип һодуқуп кәтмәңлар яки дәккә-дүккигә чүшмәңлар!»


Мошу йәрдә сәһипә чәклимисидин «Рәбниң күни» дегән ибариниң мәнаси үстидә анчә тәпсилий тохталмаймиз; биз пәқәт оқурмәнләргә Тәвраттики униңға мунасивәтлик айәтләрни көрситимиз вә өзимиз мошу айәтләрдин алған бәзи хуласимизни баян қилимиз; оқурмән өзи хуласимизни тәкшүрсун. Шундақ үмүтүмиз барки, кейинки вақитларда айәтләрни шәрһләп, хуласилиримизни толуқрақ тәсвирлигидәк вақит чиқиду.


«Рәбниң күни» яки «Пәрвәрдигарниң күни» дегән ибарә Тәвраттики көп йәрләрдә тепилиду. Оқурмәнләр үчүн биз төвәндә, муқәддәс китапта, «күн»ниң түрлүк җәһәтлири аян қилинған йәрләрни тизип көрситимиз: —«Йәш.» 2:10-22; 13:1-14:3; 34:1-17; «Йәр.» 46:1-10; «Әз.» 30:1-9; «Йоел» 1:15-2:11; 2:31; 3:9-17; «Амос» 5:16-20; «Об.» 1:15-21; «Зәф.» 1-3-бап; «Зәк.» 12-14-бап; «Мал.» 4:1-6 қатарлиқлар. Йәнә «Даниял пәйғәмбәр» дегән қисимдики төвәндики йәрләрдиму ахирқи заманлар тоғрисида баянлар учрайду, лекин «Пәрвәрдигарниң күни» дегән ибарә беваситә тилға елинмайду: 2:40-45; 7:7-14, 19-28; 9:24-27; 11:29-12:4. Тәвраттики «ахирқи заманлар»ни көрситидиған йәнә хелә көп башқа қисимларму бар.


Оқурмәнләр мошу йәрләрдин көрәләйдуки, «Рәбниң күни» 24 саатлик бир күнни көрсәтмәйду; у бәлки Худаниң ғәзиви йәр йүзидикиләргә барғансери төкүлидиған бир мәзгил болиду; у чағда болидиған ишлар ичидә төвәндики муһим ишлар болиду: — 


(а) Адәмни агаһландуридиған аламәтләр көпәйгәнсери товва қилишқа ахирқи бир пурсәт чиқиши мүмкин (Худаниң шу мәхсити болмиған болса, мошу җазалири бирақла чүширилгән болатти). 


(ә) Худаниң җазалири дәҗҗалниң пайтәхти болған Бабил шәһири үстигә төкүлүшкә башлайду («Йәш.» 13-бап).


(б) Исраил тартқан азап-оқубәтлири вәҗидин Пәрвәрдигарға нида қилғили туриду, андин Муқәддәс Роһниң вәһийиси арқилиқ: «Биз нәччә миң жил чәткә қеқип кәлгән Әйса дәл өзимизниң Қутқазғучи-Мәсиһимиздур» дәп чүшинип йетиду («Зәк.» 12:9-13:2).


Муқәддәс язмиларда «ахирқи заманлар»ни көриситидиған, бир-биригә зич мунасивәтлик йәнә үч қисим бар: — 


(а) «Дан.» 9:24-27, 11:29-12:4.


(ә) Инҗил «Матта» 24-бапта хатириләнгән, Рәб Әйсаниң ахирқи заманлар, болупму «дәһшәтлик азап-оқубәт» («зор зулум-зәхмәт») тоғрилиқ сөзлири («Мат.» 24:21-31). 


(б) Инҗилдики «Вәһий»ниң толуқ қисми.


Инҗилдики «Вәһий»дә бешарәт берилгән вақиәләрни дәл Рәб Әйса «дәһшәтлик азап-оқубәт» яки «зор зулум-зәхмәт» дәп бекиткән мәзгилдики тәпсилий вақиәләргә охшаш дәп ишинимиз. Шу мәзгил йәнә Даниял пәйғәмбәр бешарәт бәргән «йәтмиш йәттә»ниң ахирқи «йәттә»си, йәни тәхминән йәттә жили болиду («Дан.» 9:24-27). Биз йәнә, мошу мәзгилниң иккинчи йерими (үч йерим жил) Худаниң ғәзиви төкүлидиған вақит, йәни Тәвраттики пәйғәмбәрләрниң көпинчиси «Пәрвәрдигарниң күни» дәп атиған мәзгил, дәп қараймиз. Бирақ, шуни демисәк болмайдуки, Тәвраттики бир қисим йәрләрдиму, «Пәрвәрдигарниң күни» дегән ибарә пәқәт мошу йәттә жилниң әң ахирқи алаһидә қисмини көрситиду. Мошу күнләрдә «азап-оқубәт» әвҗигә чиқип, ахирида Мәсиһ йәр йүзигә қайтип келиду вә Өз падишалиғини бәрпа қилиду.

(Биз пәйғәмбәрләр қисимлиридики, болупму «Һабаккук», «Йоел», «Зәфания» һәм «Зәкәрия»дики «қошумчә сөз»имиздә бу вақиәләр тоғрилиқму тохталдуқ).


Биздә һазир, Тесалоникадики етиқатчиларниң «Рәбниң күни»ниң техи йетип кәлмигәнлигини чүшинишиниң немишкә шунчә муһим екәнлигини билип йетишимизгә йәткидәк мәлумат бар. Биринчидин, уларниң «Рәбниң күни йетип кәлди» дегәнгә немишкә қайил болушқа майил болғанлиғини көримиз; улар дуч кәлгән зиянкәшлик шунчә әшәддий һәм үзлүксиз болғанки, шу мәзгил Рәб Әйсаниң «... У чағда дуния апиридә болғандин мошу чаққичә көрүлүп бақмиған һәм кәлгүсидиму көрүлмәйдиған дәһшәтлик азап-оқубәт болиду...» дәп ейтқиниға охшайтти; дәрвәқә «Вәһий» дегән қисим бизгә «дәһшәтлик азап-оқубәт»ниң әшәддий зиянкәшликкә толған, миллионлиған етиқатчилар өлтүрүлидиған бир мәзгил болидиғанлиғини көрситиду.


Амма «Рәбниң күни» техи йетип кәлмиди; Павлус буниңдин авал йүз беридиған икки вақиәни бизгә ейтиду: 


(а) (Етиқаттин) «чоң йениш»;

(ә) «Гунайий адәм» көрүлиду: —  


2:3 

«Бу ишларда һеч қандақ адәмниң һеч қандақ усул билән силәрни алдишиға йол қоймаңлар; чүнки «чоң йениш» авал болуп, андин «гунайий адәм», йәни «мәңгүлүк һалакәткә мәһкүм қилинғучи адәм» ашкариланмиғичә, әшу күн кәлмәйду».


(1) «Чоң йениш» (грек тилида «ашакаласия») дегән немә?

Грек тилида мошу сөзниң аддий мәнаси пәқәт «айрилиш» «йенидин чиқиш». Инҗилда бу сөз 16 қетим ишлитилгинидә у дәл шу мәнада қоллинилған, мәйли әсли мәнаси яки көчмә мәнасида болсун. «Көчмә мәна»дә болған бир җай «1Тим.» 4:1дә тепилиду: —

«Муқәддәс Роһ шуни бизгә очуқ ейтидуки, ахир заманда бәзиләр етиқаттин йенип (яки тенип), һейлигәр җинлар вә уларниң сахта тәлимлиригә әгишиду».


Бәзи алимлар мошу йәрдики (2:3дә) «ашакаласия»ни «исиян» яки «топилаң» дәп тәрҗимә қилғини билән, лекин биз Инҗилниң өзидин буниңға һеч асас тапалмаймиз; бәлки Павлусниң жуқуриқи «Тимотийға (1)»дики бешаритигә асаслинип, уни «Тесалоникалиқларға (2)»диму охшаш ишни, йәни «етиқаттин йениш»ни көрситиду, дәп қараймиз.


Әнди әшәддий зиянкәшлик басқан, «Мән Мәсиһгә ишинимән» дегән һәр қандақ бириси шу сәвәптин өз өй-бесатлиридин, әркинлигидин һәтта өз бешидин айрилиши мүмкин болған шу күнләрдә, адәмләрниң пәқәт өз шәхсий мәнпәитини көзләп: «Мән Мәсиһгә ишинимән» дәйдиған, «адәмләр сиртқи қияпәттә ихласмән болувелип, әмәлийәттә көңлидә Худаниң қудритини инкар қилидиған» («2Тим.» 3-бап) мошундақ башқичә бир күнниң келидиғанлиғини кимму ойлиған? Рәббимиз Әйса Өзи тәмсиллиридә Худаниң падишалиғи тоғрилиқ охшаш һәқиқәтләрни көрсәткән еди (мәсилән, «Матта» 13-бап). Шу чағда Униң сөзи мухлислириниң башлирини қатуривәткән еди.


Мабада бәзиләр Павлусниң: «ашакаласия» дегән сөзини мошу йәрдә йәнә «топилаң» дәп тәрҗимә қилса, биз пәқәт улардин: «Буниңда зади немә йеңилиқ бар?!» дәп сораймиз. Адәм атимиздин тартипла пүткүл дуния, җүмлидин Мәсиһгә беқинғучи бизләрму әслидә Худаға қарши чиқип исиян көтирип кәлгән әмәсму?!


Лекин дәл расул алдин-ала ейтқинидәк, һәтта өз дәвридә бәзиләр «етиқаттин йенип», сахта тәлимләрни үгитишкә башлиди. Мошу хәт йезилип 300 жилғичә Рим империйәсиниң ички вәзийити пүтүнләй башқичә болуп чиқти; Рим императори Константин «Мәсиһкә етиқат қилдим» дәп җакалиди. У бутпәрәсликни «яхши әмәс» дәп чәклиди. Уштумтут, «христиан» болуш умумлишип, «абройлуқ иш», һәтта бәзиләр үчүн интайин пайдилиқ иш болуп қалди. Әмәлийәттә император Константин Инҗилниң түп хәвирини һеч чүшәнмәйтти. У Инҗилға хилаплиқ қилип бәзи пәрманларни чүшәргинидә җамаәт йетәкчилири униңға тәнбиһ беришниң орниға униң һәтта җамаәтниң ишлириға егидарчилиқ қилишиға йол қойди. Бундақ йол қоюш «роһий паһишивазлиқ», «җамаәт»ниң сиясий күчидин пайдилиништин башқа һеч нәрсә әмәс еди. Мәсиһдин башқа һеч ким җамаәтниң беши болушқа, йәни җамаәтниң ишлирини башқурушқа һоқуқлуқ әмәс. Әлвәттә, шу чағда Инҗилға хилап шу ишларға қарши турған, авазини көтиришкә петинған бәзи һәқиқий ишәнгүчиләр чиқти. Андин йәнә узун өтмәй көп аталмиш «ишәнгүчиләр» һәқиқий ишәнгүчиләргә зиянкәшлик қилишқа башлиған еди. Тарихшунаслар мошу мәзгилни «Қараңғулуқ дәвир» яки «Зулмәт дәвирлири» дәп атиғанлиғи тоғридур. Шу чағларда империйәдики «җамаәтләр»дә дуа қилиш вә Инҗилни оқуш пәқәт азла адәмләр чүшинәләйдиған латин тилида болатти. Җүръәтлик адәмләрниң Тәврат-Инҗилни өз тилиға тәрҗимә қилишқа киришиши билән, «Ислаһат» («реформатсийә») дегән мәзгил башланди; ишәнгүчиләр зиянкәшликтин уяқ-буяқларда йошурун әмәс, бәлки һәқиқәтни җакалайдиған очуқ җамаәтләрдә жиғилишқа башлиди.


Амма шу иш һәммимизгә рошәнки, «чоң йениш» аллиқачан, йәни Рим империйәси дәвридә башланған еди; һазирқи замандики бир ипадиси шуки, интайин көп адәмләр «Мәсиһгә ишинимән» (мән Мәсиһий, «христиан») дегини билән һәтта Мәсиһниң сөзини оқумайду; бәзи аталмиш «поплар», «пасторлар», «роһанийлар» һәтта муқәддәс китаптики тәлиматларға очуқ қарши болған етиқатсизлиқни үгитиду. Мана мисалға Явропа яки Америкадики бәзи аталмиш җамаәтләрдә өткүзүлгән «бәччивазларниң (гомосексуал) тойлири»ға қараңлар.


Ейтип өтимизки, Парс, Оттура Асия вә Җуңгодики җамаәтләрниң тарихи буниңға охшимайду; мошу җайларда болған җамаәтләр 10-әсиргичә һакимийәтләр тәрипидин зиянкәшликкә учрап турған. Лекин 10-әсирдә әшу «шәрқий җамаәтләр» Будда динидики уқумларни қобул қилишқа башлап, улардиму «чоң йениш» болди. Кейин Ислам дини Оттура Асиядики һәммә башқа етиқатларни вақитлиқ йоқитивәтти.


Шуңа биз «чоң йениш» йүз бәрди, дәп қараймиз — вә вақит өткәнсери әтрапимизда «чоң йениш»тики адәмни сәскәндүридиған техиму көп мисаллар пәйда болмақта.


«Гунайий адәм» дегән ким? —

2:4 

«У («гунайий адәм») Худа дәп аталғанға яки кишиләр чоқунидиған һәр қандақ нәрсиләрниң һәммисигә қарши чиқип, өзини һәммисидин үстүн қилип көрситиду; у шундақ қилип Худаниң ибадәтханисида олтиривелип, өзини Худа дәп көрситип җакалайду».


Тәвратни оқуғанлар муну сөзләрдин шу һаман «Даниял»да бешарәт берилгән «дәҗҗал» (Мәсиһниң рәқиби)ниң сияқини тонуп йетиду: —


«... шималий падиша өз мәйличә қиливериду; у тәкәббурлишип, өзини һәр қандақ илаһлардинму улуқлап үстүн қоюп, һәтта һәммә илаһларниң Илаһи Болғучиға әҗайип күпүрлүк сөз қилиду; таки Худаниң ғәзиви толуқ төкүлгән күнигичә у давамлиқ зор ронақ тапиду. Чүнки Худаниң бекиткини әмәлгә ашмай қалмайду. Бу падиша ата-бовилири чоқунған илаһларғиму писәнт қилмайду, аялларғиму һеч қандақ һәвәс қилмайду. Әмәлийәттә у һәр қандақ илаһни һөрмәтлимәйду, чүнки у өзини һәр қандақ илаһтин улуқ дәп қарайду. Буларниң орнида у «күчләр илаһи»ни һөрмәтләйду; униң ата-бовилириму әзәлдин чоқунмиған бу илаһни болса у алтун, күмүч, яқут вә башқа қиммәтлик соғатларни тәғдим қилип һөрмәтләйду. У әң мустәһкәм қорғанларни шундақ бир ғәйрий илаһқа тайинип егиләйду. Кимки униң һөкүмранлиғиға беқинса, у шуларға шәрәплик мәнсәп бериду, уларни көпчиликни башқуридиған қилиду вә инъам сүпитидә йәр-зиминни тәқсим қилип бериду» («Дан.» 11:36-39).


Биз «Даниял»дики бешарәтләрни «Вәһий»дики бешарәтләр билән селиштуруп, «Дәҗҗал»ни ахир берип пүткүл йәр йүзигә дегидәк һөкүм сүриду, дәп қараймиз; у қалаймиқанчилиққа, патпарақлиққа петип кәткән дунияға келип: «Маңа ишинип, һәммә ишлириңларни маңа тапшурсаңлар, мән силәрдики барлиқ талаш-җедәлләрни һәл қилип аман-течлиқ һасил қилимән» дегәндәк бир вәдиләрни қилиду («1Тес.» 5:3). Униң вәдилири Исраилғиму дүшмәнлиридин қутқузуп аманлиқни тәминләйдиған бир әһдини өз ичигә алиду («Даниял» 9-баптики шу «әһдә» тоғрисидики айәтни төвәндә нәқил кәлтүримиз). Лекин униң бу әһдиси пүтүнләй алдамчилиқ болиду. «Дәһшәтлик азап-оқубәт»тики йәттә жилниң дәл оттурида у Йәһудий хәлқигә толиму асийлиқ қилип «Бу йәрдә маңа ибадәт қилинсун» дәп уларниң ибадәтханисини өзиниңки қиливалиду. «Дан.» 9:27дә «Худаниң ибадәтханиси» тоғрилиқ немә ишлар болидиғанлиғини көрүң: —


«У әмир (дәҗҗал) Худаниң хәлқиниң көп қисми билән ахирқи бир «йәттә вақит»та достлуқ әһдисини такаммул қилиду, лекин бу «йәттә вақит»ниң йеримиға кәлгәндә, у ибадәтханидики қурбанлиқ вә аш һәдийәләрни сунушни әмәлдин қалдуриду. У чағда «вәйран қилғучи жиркиничлик номуссизлиқ» муқәддәс ибадәтханиниң әң егиз җайиға қоюлиду. Таки балаю-апәт, йәни Худа бекиткән күлпәт вәйран қилғучи кишиниң бешиға яғдурулғичә шу йәрдә туриду» (9:27).

(Бу тоғрилиқ бизниң ««Даниял пәйғәмбәр»дики «қошумчә сөз»имизни яки ««Даниял»дики муһим савақлар вә бешарәтләр» дегән китапчимизниму көрүң).


Биз мошу ишни Павлусниң «2Тес.» 2:4дики дәҗҗалниң Худаниң ибадәтханисидин орун алидиғанлиғи тоғрисидики сөзлири билән Инҗил «Мат.» 24:15дә хатириләнгән, Рәб Әйсаниң охшаш темидики сөзлири толуқ мунасивәттә туриду дәп қараймиз: —«Даниял пәйғәмбәр қәйт қилған «вәйран қилғучи жиркиничлик номуссизлиқ»ниң муқәддәс җайда турғинини көргиниңларда (китапханлар бу сөзниң мәнасини чүшәнгәй), Йәһудийә өлкисидә туруватқанлар тағларға қачсун...» («Мат.» 24:15-16).



Жуқириқи үч бешарәттә «ибадәтхана» ениқ тилға елиниду. Даниял бешарәттики сөзлирини язған вақтида, ибадәтхана 70 жил илгири вәйран қилинған еди; лекин Рәб Әйса сөзлигән вақтида вә Павлус жуқуриқи 2:4дики сөзләрни язғанда ибадәтхана қайтидин Йерусалимда қурулған болуп мәзмут туратти. Он йәттә жил кейин ибадәтхана Рим империйәсиниң қошунлири тәрипидин миладийә 70-жили йәнә вәйран қилинди. Шуниң билән мошу бешарәтләрниң әмәлгә ашурулуши үчүн үчинчи бир ибадәтхана Йерусалим шәһиридә қурулиду, дегән ишәшимиз бар. Мошу ибадәтхана тоғрилиқ «Даниял пәйғәмбәр»дики «қошумчә сөз»имиздин үзүндә елип ейтип өтмисәк болмайду: — 


«(Бизгә рошәнки...) пәйғәмбәрләр кәлгүсидә йеңи бир ибадәтхана қурулуп, қурбанлиқлар түзүми қайтидин орнитилиду, дәп алдин-ала ейтқан болсиму, бу ибадәтханини Йәһудийлар Мәсиһ Әйсаға ишәнмәй, Униң пүтүн инсанниң гуналири үчүн қилған улуқ қурбанлиғидин хәвәрсиз һаләттә қуриду. Инҗилда аян қилинидуки, Мәсиһ Әйса гуналар үчүн чоң қурбанлиқ болған екән, һазир һәр қандақ һайван қурбанлиғи пүтүнләй һаҗәтсиз. Ибадәтханиниңму һаҗити йоқ, чүнки Инҗилға асасән, Худаниң Мәсиһини қобул қилған бәндилири Униң улуқ муқәддәс ибадәтханиси болди. Шундақтиму, кәлгүсидә Йәһудийлар қурған әшу ибадәтхана нурғун (толуқ чүшәнмигән) кишиләрниң нәзиридә «муқәддәс бир җай» дәп қарилиши мүмкин. Шуңа дәҗҗалниң уни булғиши, башқичә ишлитиши Худаниң нәзиридә наһайити еғир бир гуна һесаплиниду. Бирақ бу «жиркиничлик номуссизлиқ» пәқәт Худа аллибурун бекиткән вақитқичила давамлишалайду: —

«Таки балаю-апәт, йәни Худа бекиткән күлпәт вәйран қилғучиниң бешиға яғдурулғичә («жиркиничлик номуссизлиқ») шу йәрдә туриду».

Бу ишларни Худа аллибурун бекиткән. Худа уларға йол қойған ахирқи «йәттә вақит»ниң иккинчи йерими (1260 күн)дики азаплиқ мәзгилдин һалқип кәтмәйду. Дәҗҗал ағдурулуп гумран қилиниду».


Тәһлилимизни давам қилайли: —


2:5 

«Мән силәр билән биллә болған вақтимда буларни силәргә ейтқанлиғим есиңларда барду?»


Расул Павлусниң уларға пәқәт үч һәптә ичидила шунчә көп ишларниң хәвирини йәткүзгәнлиги бизни һәйран қалдуриду; бүгүнки күнләрдә шунчә көп ишәнгүчиләр көз алдида бир пүтүн муқәддәс китап туруқлуқ, техичә ахир заманлардики ишларни аңқиралмай жүриду.


2:6-7  

«Вә униң бәлгүләнгән вақти-саити кәлмигичә ашкариланмаслиғи үчүн неминиң уни тосуп туруватқанлиғи силәргә мәлум. Чүнки «қанунни йоқатқучи сирлиқ күч» аллиқачан йошурун һәрикәт қилмақта; лекин бу ишларни һазирчә тосуп келиватқан Бириси бардур; У оттуридин чиққичә шундақ тосуқлуқ пети туриду». 


«Қанунни йоқатқучи сирлиқ күч» бәлким Шәйтанниң астиртин дуниядики барлиқ әлләрни, барлиқ дөләтләрни һәр хил қанунни, шундақла барлиқ әхлақ принсипларни бузуш тәрәпкә аста-аста қутритишлирини көрситиду. Бу җәриянниң әвҗигә чиқиши дәҗҗалниң мәйданға келиши билән болиду.


Алимлар арисида «тосуп келиватқан»ниң ким яки немә екәнлиги тоғрисида көп музакириләр болған. Биз пәқәт шу аддий пикримизни ейтимизки, ахирқи айәттин «Тосуғучи» бир «шәйи» әмәс, бәлки бир шәхс сүпитидә көрүниду; У Худадин чиққан болуши керәк, чүнки Шәйтан тәрипидин бир күчниң өзиниң вәкили болған дәҗҗални тосуши яки бесип туруши мүмкин әмәс, әлвәттә. Шуниң билән «Тосуғучи» дәл Худаниң Муқәддәс Роһиниң Өзи дегән хуласигә келимиз. Бу хуласигә мас келидиған, көп жил бурун Нуһ пәйғәмбәр дәвридикиләр тоғрилиқ ейтилған Худаниң бир сөзи бар: «Мениң Роһум инсан билән мәңгү күрәш қиливәрмәйду; чүнки у әттур (әткә тәвәдур)» (демәк, инсанни Роһ әмәс, бәлки өз әтлиридики арзу-һәвәслири башқуриду) («Яр.» 6:3).


Мошу йәрдә Муқәддәс Роһниң инсанниң виҗданида «күрәш қилип» гуналирини тосуғучи яки басқучи болидиған роли көрүниду; лекин Униң инсанлар билән мошундақ «күрәш қилидиған» күнлири чәксиз болмайду; бир күн болмиса бир күни болидуки, инсанларниң гуналири тосуп басқидәк дәриҗидин ешип кетиду — «чүнки у әттур». Шу күни Муқәддәс Роһ «оттуридин чиқиду» әмәсму? Демәк, Муқәддәс Роһ инсанниң өз гунайий арзу-һәвәслиригә әгишип меңишиға тосалғулуқ қилмай «оттуридин чиқиду». Зади неминиң яки кимләрниң оттурисидин чиққанлиғи бизгә техи ениқ әмәс. Бирақ расулниң дегинидәк: ««қанунни йоқатқучи сирлиқ күч» аллиқачан йошурун һәрикәт қилмақта» — амма тарихтин буян Худа мәлум тәдбирләр билән «қанунға йоқитиш» яки «қанунға қарши туруш»тики ипадиләрни чәкләп кәлди. Әң күчлүк «тосуғучи тәдбир»ләр төвәндикидәк үч хил болди: —


(1) Худаниң чәклик (демәк, техи толуқ болмиған) җазалири (мәсилән топан, Содом вә Гоморра шәһәрлиригә төкүлгән от-гуңгурт қатарлиқлар);

(2) Худаниң Муса пәйғәмбәр арқилиқ Йәһудий хәлқигә чүшәргән Тәврат қануни;

(3) Әң күчлүк болғини, Муқәддәс Роһниң инсанниң роһ-виҗданида «күрәш қилиши» — йәни сөз қилиш, җәлб қилиш, өтүнүш вә агаһландурушлири. Демисәк болмайдуки, буниң ичидә чоңқур бир амил Худаниң җамаитидики садиқ әр-аялларниң пүткүл инсанийәт үчүн болған дуа-тилавәт хизмәтлиридин ибарәт болуши керәк. Буниңға испат үчүн, оқурмәнләрдин «Дунияда қайси дөләтләр чириклишиш мәсилисидин әң халас болған?» (һеч дөләттә йоқ, әлвәттә!) дәп сорисақ, дәл Явропа, Асия, Африқа вә җәнубий вә шималий Америкидики Тәврат-Инҗилниң тәсири әң күчлүк болған, һәқиқәтни җакалайдиған җамаәтләр әң көп болған дөләтләрдә чириклишиш мәсилилириниң әң аз екән, дәп билимиз. Етиқатчи җамаәтләрниң дуа-тилавәтлириниң тәсири көрүнмисә, (йәрлик диний түзүм немә болушидин қәтъийнәзәр) чириклишиш турмушниң нормал бир қисми болуп қалиду.


Шундақ бир күни келидуки, Худа Өз җамаитигә «Инсанийәтниң гунайи чәкләнсун!» дәп дуа-тилавәт қилиш бурч-жүкини селиштин тохтайду; нәтиҗидә, қәбиһ-рәзиллик пүткүл инсанийәтни қапливалиду; Худаниң муқәддәс бәндилиридин сирт пүткүл җаһан алдинип езитқулуққа петип кетиду. Алдиниш әвҗигә чиққанда пүткүл инсанлар Шәйтанниң вәкили вә образи болған дәҗҗалға чоқунушқа, қолиға яки пешанисигә униң тамғисини қобул қилишқа рази болиду («Вәһ.» 13:8). Һәтта Худаниң муқәддәс бәндилиригә өзлирини алдиништин сақлаш тәс болиду («Мат.» 24:24). Бу езитқулуқ дәҗҗал вә униң чапармәнлириниң һәр түрлүк мөҗизиләр вә карамәтләрни яритиши арқилиқ күчләндүрүлиду. Биз төвәндики айәтләрдә мошу ишлар тоғрилиқ оқуймиз: —


2:8-12 

«Андин әшу «қанун йоқатқучи» ашкарилиниду; бирақ Рәб Әйса ағзидики нәпәси биләнла уни жутуветип, кәлгән чағдики парлақ нури билән уни йоқ қиливетиду. «Қанун йоқатқучи»ниң мәйданға чиқиши Шәйтанниң пәнтлири билән болиду, у һәр түрлүк күч-қудрәт, мөҗизә вә ялған карамәтләрни көрситип, һалакәткә йүзләнгәнләрни аздуридиған һәр хил қәбиһ һейлә-микирләрни ишлитиду. Уларниң һалакәт алдида туруватқанлиғиниң сәвәви, өзлирини ниҗатқа йетәкләйдиған һәқиқәтни сөймәй, униңға қәлбидин орун бәрмәслигидиндур. Шу сәвәптин, Худа улар ялғанчилиққа ишәнсун дәп, һәқиқәттин чәтнитидиған бир күч әвәтиду. Нәтиҗидә, һәқиқәткә ишәнмәй, бәлки қәбиһликни хурсәнлик дәп билгәнләрниң һәммиси җазаға мәһкүм қилиниду».


Бүгүнки күн товва қилиш вә һәқиқәтни қобул қилиш күнидур. Бу ишларни кечиктүрүш келидиған езитқулуққа муптила болуп алдинишниң хәвпигә йеқин турушқа баравәрдур; ундақ алданғанлар дәҗҗалниң дунияға йәттә жиллиқ һөкүм сүрүшидә униңға қул болиду вә ахирида Мәсиһ қайтип кәлгинидә униң билән тәң һалакәткә йүзлиниду.