Инҗил 2-қисим
«Маркус»
(«Маркус баян қилған хуш хәвәр»)
Кириш сөз
Оқурмәнләр «Маркус баян қилған хуш хәвәр» тоғрилиқ алаһидә тонуштурушни «Инҗилдики «төрт баян»» тоғрилиқ умумий кириш сөздин тапалайду. Биз мошу йәрдә пәқәт төрт нуқта үстидә тохталмақчимиз: —
(1) Маркус расул Петрус билән алаһидә йеқин мунасивәттә еди. Шуңа униң баянида Петрусниң көзлири арқилиқ көргән һәмдә униң чүшинишлири арқилиқ мәлум болған нурғун тәпсилатлар бардур. Наһайити қизиқ бир йери шуки, «Маркус»та он икки расул вә башқа мухлисларниң Мәсиһгә бағлиған етиқади җәһәтидә көп йетәрсизликләр вә нуқсанлар толиму рошән көрүниду. Мәсилән, «Маркус»ниң ахирқи баплирида Әйсаға әгәшкәнләрниң «расул» яки «мухлис» дегән атиқи пүтүнләй дегидәк көрүнмәйду.
Бизниң һеч гуманимиз йоқки, уларниң етиқадидики тейилип кетишлириниң маһийитини расул Петрус кейин чоңқур чүшинип йәткән, шуңа Маркус бу баянини язғанда Петрус униңға «мәслиһәтчи» болуш сүпити билән бу нуқта ениқ намайән қилинсун дәп қаттиқ җекилигән. Шуниңдәк Маркусниң баянида Петрусниң сәһвәнликлири вә имансизлиқлири ениқ көрүниду (16:7ни көрүң). Һәтта «Матта»да Мәсиһниң Петрусниң етиқадини тәриплигән сөзлири хатириләнгән болсиму, «Маркус»та хатириләнмигән («Мат.» 16:17-19). Буниң сәвәви бәкму рошәндур. Маркус Петрус, башқа расуллар вә мухлислар (вә һазирқи бизләр)ниң ишәшлик вә етиқатлиқ адәмләргә айландурулушниң мүмкинчилиги бардур — лекин Маркус бу иш пәқәт Мәсиһ Өз өлүми арқилиқ барлиққа кәлтүргән «йеңи әһдә» билән болиду дәп көрситиду («Мар.» 14:24). «Мар.» 7:14-23дә Мәсиһниң инсанниң қәлбидики алдамчилиқ вә чоңқур гунакар тәбийитигә шунчә ениқ диягнози көрситилиду; бу җаһил тәбийитимиз биз пәқәт Мәсиһниң әһдисигә кирип, Муқәддәс Роһтин муйәссәр болғандила ахирлишип, андин «йеңи роһ, йеңи қәлб» билән қайтидин бир башлиниш болиду, дәп көрситилиду.
(2) Маркус Мәсиһниң зор күч-қудритини оқурмәнләргә испатлимақчи. Шуңа «төрт баян» ичидә Маркусниң баянида Мәсиһниң яратқан мөҗизилири көпрәк хатирилиниду. Йәнә келип бу нуқта ениқ көрүнүши үчүн у көп карамәтләрни түркүмләр бойичә хатириләйду. Шуңа, у баянини пүтүнләй «вақит тәртиви» бойичә язған әмәс.
(3) 14:51-52дә, Әйсаниң башқа барлиқ мухлислириға охшаш, «Әйсани ташлап қачқан» бир «намәлум яш жигит» көрситилиду. Бу яш жигитни Маркусниң өзи, дәп ишинимиз.
(4) Маркус «баян»ини интайин аддий вә рошән услуб билән язиду.
Мәзмун: —
1. |
Йәһия пәйғәмбәрниң Әйса Мәсиһниң келишини җакалиши (1:1-8) |
2. |
Әйса Мәсиһниң чөмүлдүрүлүши вә синилиши (1:9-13-айәтләр) |
3. |
Әйса Мәсиһниң Галилийәдики хизмити (1:14-9:50) |
4. |
Әйса Мәсиһниң Йерусалимға сәпири (10-бап) |
5. |
Әйса Мәсиһниң бу дуниядики хизмитиниң ахирқи һәптиси (11-15-баплар) |
6. |
Әйса Мәсиһниң тирилиши вә мухлислириға көрүнүши (16-бап) |
••••••••
Қошумчә сөз
«Маркус»тики бәзи муһим темилар «Матта» дегән баяндиму тепилиду. Биз «Матта»дики «қошумчә сөз»имиздә бу темилар үстидә азрақ тохталдуқ. Һалбуки, биз мошу йәрдә оқурмәнләрниң диққитини Мәсиһниң 8:19-21дә хатириләнгән баяниға тартмақчимиз: —
«Бәш миң кишигә бәш нанни уштуғинимда, парчиларға лиқ толған қанчә кичик севәтни жиғивалдиңлар? — деди.
— Он иккини, — җавап бәрди улар.
— Йәттә нанни төрт миң кишигә уштуғинимда, парчиларға лиқ толған қанчә севәтни жиғивалдиңлар? — деди у.
— Йәттини, — җавап бәрди улар.
У уларға:— Ундақта, қандақсигә силәр техи чүшәнмәйсиләр? — деди».
Бу сөз Маркусқа (бәлким Петрус арқилиқ) чоңқур тәсир йәткүзгән болуши мүмкин. Әҗайип бир иш шуки, у биз үчүн язған баянида Әйсаниң он тоққуз (он икки + йәттә) алаһидә мөҗизисини хатирилигән (тәңдиши йоқ мөҗизә, униң өлүп тирилиши буниңдин сирт, әлвәттә). Булар төвәндикидәк: —
«Маркус»та хатириләнгән он тоққуз алаһидә мөҗизә
(1) |
Напак роһ чаплашқан адәм (1:10-28) |
(2) |
Симонниң қейинаниси (1:29-31) |
(3) |
Мохо кесили бар адәмни сақайтиши (1:40-45) |
(4) |
Паләчни сақайтиши (2:1-12) |
(5) |
Қоли қуруп кәткән адәм (3:1-6) |
(6) |
Боранни пәсәйтиши (4:35-41) |
(7) |
«Қошун» дегән киши (5:1-20) |
(8) |
Яирусниң қизи (5:21-24, 35-43) |
(9) |
Хун тәврәш кесили бар аял (5:25-34) |
(10) |
Бәш миң адәмни ғизаландуруш (6:35-44) |
(11) |
Деңиз үстидә меңиш (6:52) |
(12) |
Сурийәдики аялниң қизи (7:24-30) |
(13) |
Гас вә гача адәм (7:31-37) |
(14) |
Төрт миң адәмни ғизаландуруш (8:1-9) |
(15) |
Бәйт-Саидадики кор адәмни сақайтиши (8:22-26) |
(16) |
Мәсиһниң сияқиниң өзгириши (9:1-13) |
(17) |
Җин чаплашқан оғул бала (9:14-29) |
(18) |
Кор болған Бар-Тимаус (10:46-52) |
(19) |
Әнҗир дәриғигә ләнәт оқуш (11:12-14, 19-25) |
Рәббимиз бу 19 карамәт мөҗизидин башқа нурғунлиған мөҗизиләрни яратқан («Юһ.» 20:30).
Ишинимизки, Маркус Мәсиһниң жуқуриқи сөзидә тилға елинған шу «он тоққуз сивәт нан парчилири»ни өз баянида тәсвирлигән он тоққуз мөҗизигә охшитиду. Маркус бизгә, униң баянидики бу он тоққуз мөҗизини әмәлийәттә «пәқәт Мәсиһниң мөҗизилириниң лиқ байлиқларға толған ғәзнисидин ешип ташқан азрақ «парчилири» халас», демәкчи. Қәдирлик оқурмәнму мошундақ бир «парчә»гә муһтаҗ болдиму? Немишкә униңдин тиләшни кечиктүрисиз?