Injil 23-qisim
«Yuhanna «1» »
(«Rosul Yuhanna yazghan birinchi mektup)
Kirish söz
Bu xetning muellipi Reb Eysaning eslidiki «on ikki muxlis»ining biri, rosul Yuhannadur. U «on ikkeylen»din bolghachqa, Yehya peyghember Mesihni chömüldürginidin bashlap Rebbimizning hayati we xizmitige guwahchi idi. Yuhanna eslide «Chömüldürgüchi Yehya»ning bir muxlisi bolushi mumkin idi, hemde Yehyaning Mesihke bolghan guwahliqini anglap, Yehyadin ayrilip Eysagha egishishke bashlighan («Yh.» 1:29-37).
Yuhanna yene «Yuhanna bayan qilghan xush xewer» («Yh.»)ning muellipi idi. Bu bayanda u özini biwasite kersetmey, belki gahi-gahida «Eysaning söygen muxlisi» dep ataydu. Ushbu xetni yazghandin kéyin u «Yuhanna yazghan ikkinchi mektup» we «üchinchi mektup» we axirda «Wehiy» dégen kitabnimu yazidu.
Ikkinchi we üchinchi esirdiki jamaetning bezi ishenchlik tarixliri boyiche, Yuhanna Yérusalém yaki uninggha yéqin jayda texminen miladiye 66-yilighiche turghan. Shu waqitlarda u Eysaning anisi Meryemdin öz anisidek xewer alatti («Yh.» 19:26-27). Miladiye 66-yili Rim impériyesining qoshuni Yérusalémni muhasirige aldi we uni weyran qiliwetti.
Shu chaghda Yuhanna belkim Efesus shehirige köchüp kelgen bolushi mumkin. Bu chaghda rosul Pawlus alliqachan shu yerdin ketken we belkim 68-yili Rim shehiride ölümge höküm qilinghan bolushi mumkin. Bezi qedimki tarixlar boyiche, Yuhanna ömrining axirighiche Efesusta turup, shu yer we etrapidiki jamaetlerdin xewer alghan. Ushbu xet belkim Efesusta yézilghan bolushi mumkin.
Yuhanna mushu xette öz ismini éytmaydu. Shübhisizki, seweb ismini tilgha élishning hajiti yoq idi. Her adem xetning muellipi kim ikenlikini biletti. Biz bu dewrdikiler uning xetning muellipi ikenlikini shu waqittiki jamaetning tarixliridin we yene xetning yézilish uslubi we istilidin bilimiz. Chünki bu uslub-istil «Yuhanna bayan qilghan xush xewer»ningkige op’oxshashtur.
Xetni yazghan waqti
Qedimki jamaetning bezi tarixliri hem xetning özide tilgha élinghan bezi bid’etchilik ehwalliridin, biz xetni birinchi esirning axirqi yillirida, belkim miladiye 90-100-yillar ichide yézilghan, dep bilimiz. Chünki shu bid’etler peqet shu chaghdila peyda bolghan.
Xetning meqsiti — Rosul Yuhannaning tüp xizmiti
Rebbimizning Pétrus we Andriyasni andin Yuhanna we Yaqupni öz xizmitige chaqirghanda, Pétrus we Andriyas «béliq tutushqa déngizgha tor tashlawatatti». Yuhanna we Yaqup bolsa «torlirini ongshawatatti» («Mat.» 4:18-22). Bu kichik ish bu töt ademning kéyinki rohiy xizmitige pewqul’adde mas kélidighan birxil resim yaki oxshitish bolidu. Pétrus bolsa kéyin «tor tashlighuchi» bolup chiqti; uning xush xewerni jakarlighini minglighan kishilerni «Xudaning tori»gha aldi («Ros.» 2-bab, 4:4, 10-bab). Jamaetning desleptiki tarixining birdinbir xatirisi bolghan «Rosullarning paaliyetliri» dégen shu kitabta, Yuhanna peqet awwalqi bablarde birqanche qétim tilgha élinidu; shu tarixta közge körünerlik rosullar bolsa awwal Pétrus andin Pawlus idi.
Pawlusning eslidiki hüniri chédirchiliq idi. Bundaq kesp yene bizge uning kéyinki rohiy xizmitige alahide mas kelgüdek bir resimdur, dep qaraymiz; chünki kéyin u Mesih üchün «usta mémar» bolup («1Kor.» 3:10), uning birdinbir ulugh nishani «Xudaning öyi» bolghan pütkül jamaetning binadek «puxta jipsilashturulup, Rebde muqeddes bir ibadetxana bolushqa ösüsh»tin ibaret idi («Ef.» 2:21).
Rosul Pawlus dunya sehnisidin ketkendin kéyin, köp jamaetlerde Pawlus bésharet qilghandek mundaq ehwallar peyda boldi: — «Men ketkendin kéyin, chilböriler aranglargha kirip, padini héch ayimaydu, hemde hetta aranglardinmu beziler muxlislarni özlirige tartiwélish üchün heqiqetni burmilighan türlük ishlarni sözleydu» («Ros.» 20:29-30). Rim impériyesining ichi-sirtida turghan köp jamaetler saxta telimler we aldamchilar teripidin titildi, bölündi we qaymuqturuldi. Töt terepte herxil saxta telim we saxta bésharetler aynip yamrap ketti. Bundaq ehwallarda, jamaetler rosul Yuhannaning alahide xizmitige tolimu éhtiyajliq idi. U bolsimu «tor tashlash» emes, «bina qurush» emes, belki «ongshash» yaki «rémontchiliq» idi. Uning xetliri (1-, 2- we 3-) ademni Xudaning kim ikenliki we Uninggha tewe bolghanlarning qandaq xususiyetliri bolushi kéreklikige biwasite bashlap kiridu. Yaqup, Pétrus yaki Pawlusning xetliride bizge yetküzgenlirige qarighanda, Yuhannaning bu xetliride birer yéngi telim yaki wehiy yetküzüldi, dégili bolmaydu. Lékin u bu xetliride jamaetning közlirini qaytidin Xudaning tüp tebiiti we xaraktéri — yeni Uning mutleq pak-muqeddesliki, heqqaniyliqi we méhir-muhibbitige qaratti. Bu xususiyetler Xudaning hayatini qobul qilghanlardimu körülüshi muqerrer; shunga bular arqiliq Xudagha tewe yaki tewe emes bolghanliqimizni bileleymiz.
Bu ölchem-sinaqlar peqet özimiznila emes, belki yene Xudagha xas bolghan bashqilarni tonup, shundaqla ular bilen sirdash-hemdemlikte bolushqa we eksiche Xudagha xas bolmighanlarni, bolupmu (ularning ichidiki) «Mesihning telim-bésharetliri mende bar» dep turuwalghanlarni perq étip, ulardin özimizni tartishqimu medet béridu. Shundaq «telim bergüchiler» Xudadin bolmighan bolsa, ular bilen (qanchilik karamet-möjizilerni körsitelishidin qet’iynezer) héch karimiz yaki bardi-keldimiz bolmasliqi kérektur. Yuhannaning bu xettiki xewirini özleshtürgen herbiri Xudaning méhir-muhebbitining néme ikenlikini chüshinidu we shuning bilen herqandaq uduligha kelgen telim-bésharetlerni perq ételeydighan bolidu.
Axirda shuni qoshup éytip ötimizki, Yuhanna ushbu xétide pewqul’adde bir bid’etchilik, yeni «gnostisizm»gha reddiye béridu.
Shunga uning üch xéti, bolupmu bu birinchisini Injilning jewhiri dep qaraymiz. Pawlus «Kolossiliklerge» yazghan mektupidimu bu bid’etchilikning deslepki bixlirini bir terep qilidu. Bu bid’etchilikning muhim nuqtiliri töwendikidek bolushi mumkin idi: —
(1) «Alahide bilim we sirlar bizdila bar, mexpiy resmiyetlirimizdin ötsenglar, silermu uninggha érishsiler» («Kol.» 2:16-23ni körüng).
(2) «Omumen éytqanda «maddiy dunya rezil», peqet «rohiy dunya» yaxshidur».
(3) «Maddiy dunya rezil yaki ehmiyetsiz, shuningdek insanlarning téni bu maddiy dunyagha tewe bolghachqa, insanlarning öz ténide qilghan ishlirimu ehmiyetsizdur». ««Rohiy dunya»gha tewe bolsaq, ténimiz gunah qiliwerse héchqandaq aqiwiti bolmaydu».
(4) «Maddiy dunya rezil bolghachqa, Eysa Mesih ershtin kélip bir tende makanliship heqiqiy insan bolushi hergiz mumkin emes idi. U peqet «insaniy qiyapet»te kelgen bir roh, xalas; démek, U «ette» emes».
(5) «Insan bolghan Nasaretlik Eysa suda chömüldürülgen waqtidila Xudaning Rohi Uning ténini ilkige aldi; peqet shu chaghdin kéyinki Eysani «Xudaning Oghli» déyishke bolidu».
(6) «Insan bolghan Nasaretlik Eysa ölüsh aldida Xudaning Rohi Uning ténidin ketti; shunga «Xudaning Oghli öldi» déyishke bolmaydu».
Gerche Yuhanna xette mushu saxtiliqqa toluq reddiye bergen bolsimu (buninggha munasiwetlik ayetler üstide izahatlar we «qoshumche söz»imizde toxtilimiz), bu xetning mezmuni u bid’etchilikke bergen reddiyining özidin köp mezmunluqtur. Yuhannaning bu xéti Xudaning jamaitining herbir ezasigha: (a) «Mende «heqiqiy hayat» barmu-yoqmu?» dégen soalgha toghra jawab tapquzidu; (e) her türlük aldamchiliq we saxta telimlerge (qandaq tereptin kélishidin we néme bolushidin qet’iynezer) yüzlinip, ularni perq étip bir terep qilishqa qorallanduridu.
Mezmun: —
1. Hayatliq kalami (1:1-4)
2. Yoruqluq we qarangghuluq (1:5-2:29)
3. Xudaning perzentliri kim? (3-bab)
4. Heqiqet we aldamchiliq (4:1-6)
5. Bir-birimizge méhir-muhebbet körsiteyli (4:7-21)
6. Étiqadning ghelibe qilishi (5:1-13)
7. Bashqilargha dua qilish (5:14-21)
••••••••
Qoshumche söz
Mushu yerde biz alahide muhim yaki chüshinish qiyin dep qarighan bezi ayetler üstide azraq toxtilimiz.
(2:7-8)
«I söyümlüklirim, silerge burun anglap baqmighan yéngi bir emrni emes, belki desleptin tartip siler tapshuruwalghan kona emrni yéziwatimen. Ushbu emr siler burundinla anglap kéliwatqan söz-kalamdur. Lékin yene kélip men silerge yéziwatqinimni yéngi emr désekmu bolidu; bu emr Mesihde hem silerdimu emel qilinmaqta, chünki qarangghuluq ötüp ketmekte, we heqiqiy nur alliqachan chéchilishqa bashlidi».
Bu sirliq emma tolimu muhim ayetni mundaq chüshinimiz: —
(1) Eysa Mesih eslide muxlislirigha birnechche qétim: «Bir-biringlargha méhir-muhebbetni körsitinglar» dep tapilighanidi («Yh.» 13:34, 15:12ni körüng). Shunga bu emrni «kona emr» dégili bolidu.
(2) Bu emrni muxlislargha tapilighan waqtida ularda héch emel qilinmighanidi. Mesilen, buninggha misal keltürsek, Mesih ulargha axirqi «kechlik tamaq»ta bu emrni tapilaydu («Yh.» 13-bab); lékin ular yene bir-biri bilen «Arimizda kim eng ulugh» dep talash-tartish qilishidu («Luqa» 22:24-27). Sewebi, ularda rohiy hayat téxi mewjut bolmighanidi. Peqet muquddes Roh kelgende andin rohiy hayat bashlinidu.
(3) Reb Eysa hemmimiz üchün krésttiki ölümi bilen ghelibe qazanghandin kéyin, Muqeddes Roh kélidu, shundaqla insanlar heqiqiy rohiy hayatqa muyesser bolidu. Shu chaghda peqet Mesihdila emes, Uninggha rohta baghlanghanlardimu heqiqiy muhebbet, yeni Xudaning Özining muhibbiti peyda bolup, «Bir-biringlargha méhir-muhebbet körsitinglar», hetta «Silerni söyginimdek, silermu bir-biringlarni söyünglar» dégini mumkin bolidu. Emdi hazir emrge emel qilish mumkinchiliki bolghanliqi üchün uni «yéngi emr» déyishke bolatti; we shuningdek heqiqiy méhir-muhebbetning yer yüzide barliqqa kelgenlikidin emdi «Qarangghuluq ötüp ketmekte we heqiqiy nur alliqachan chéchilishqa bashlidi».
(3:9)
«Xudadin tughulghuchi gunah sadir qilmaydu; Xudaning uruqi uningda orun alghachqa, u gunah sadir qilishi mumkin emes, chünki u Xudadin tughulghandur»
Yuhanna qaysi jehettin «U gunah sadir qilishi mumkin emes» deydu? U alliqachan (2:1de) «Mubada birsi gunah sadir qilsa, ...» dégen. Démek, hetta Xudadin tughulghan birsiningmu gunah qilish mumkinchiliki derweqe bardur. Lékin u 3:6de mundaq dep jakarlaydu: —
«Uningda yashawatqan herbir kishi gunah sadir qilmaydu; kimdekim gunah sadir qilsa, Uni körmigen we Uni tonumighan bolidu». Xudadin heqiqiy tughulghan birsining qet’iy gunah sadir qilish aditi bolmaydu; uninggha nisbeten gunah «binormal ish» bolidu. Uning üchün «normalliq» heqqaniyliq we méhir-muhebbet ichide yashashtin ibarettur; chünki «Xudaning uruqi» bolghan Mesihning Özi uningda yashaydu («Gal.» 2:20).
Bu 9-ayet shübhisizki, gunah sadir qilishning mumkin emesliki exlaq yaki méhir-muhebbet jehettin éytilghandur. Buninggha misal alsaq, sebiy balisini qolidin yétilep yoldin ötüp kétiwatqan bir ana deyli, tuyuqsiz ulargha qarap kéliwatqan bir yük mashinisi peyda bolup qalidu. Shu ana öz balisini ashu mashinining aldigha tashlap kétish mumkinchiliki barmu? Bir tereptin, yeni jismaniy tereptin, shundaq mumkinchilik derweqe bar; lékin exlaq jehettin yaki aniliq muhebbiti jehetidin bundaq mumkinchilik qet’iy mewjut emes. Oxshash yolda, Xudaning hemrahliqida méngiwatqan, Uni tonuydighan birsi «gunah sadir qilishi mumkin emes».
5:6-8
«U bolsa su we qan arqiliq kelgen Zat, yeni Eysa Mesihdur; Uning kélishi peqet su bilenla emes, belki qan bilenmu idi. We bu ishlargha guwahliq bergüchi bolsa Rohtur, chünki Roh Özi heqiqettur. Chünki Uning toghruluq üch guwahliq bergüchi bar: — bular Roh, su we qandin ibarettur. Bu üchining guwahliqi birdur»
Bu ayetlerning mezmuni birnechche saxta telimge qarita reddiyedur. «Kirish söz»de déginimizdek ular töwendikilerni öz ichide alidu: —
(1) Omumen «maddiy dunya rezil, peqet rohiy dunya yaxshi».
(2) «Maddiy dunya rezil bolghachqa, Eysa Mesih ershtin kélip bir tende makanliship heqiqiy insan bolushi hergiz mumkin emes idi. U peqet «insaniy qiyapet»te kelgen bir roh, xalas; démek, u «ette» emes».
(3) «Insan bolghan Nasaretlik Eysa suda chömüldürülgendila Xudaning Rohi Uning ténini ilkige aldi; peqet shu chaghdin kéyin, Eysani «Xudaning oghli» déyishke bolatti».
(4) «Insan bolghan Nasaretlik Eysa ölüsh aldida Xudaning Rohi Uning ténidin ketti; shunga «Xudaning Oghli öldi» déyishke bolmaydu».
(5) «Qutquzulush-nijat bu rezil, maddiy dunyadiki hayatqa baghliq bolmighachqa, qutquzulghanlarning «jismaniy» exlaqliq hayatni ötküzüshning, méhir-muhebbet körsitishke köngül bölüshining héch zörüriyiti yoq».
Shuning bilen ulargha reddiye bérish üchün muellip qet’iylik bilen shuni ispatlimaqchiki: (1) Eysa Mesih heqiqiy insan bolup tughuldi; (2) heqiqiy insan bolup Yehya peyghember teripidin suda chömüldürüldi; (3) heqiqiy insan bolup kréstte öldi. Mana shu sewebtin muellip yuqiriqi ayetlerde Rebbimizning «Kélishi peqet su bilenla emes, belki qan bilenmu idi» dep tekitleydu.
Buningdin chüshinimizki: —
(a) Rebbimiz adettiki, normal insaniy tughut bilen bu dunyagha kelgen. Barliq insaniy tughutlargha oxshash, uning tughulghini anisining tughut suliri bilenla emes, belki anisidin ayrilish qéni (kindikini keskendiki) bilenmu idi. Eger birsi «Rosul Yuhanna bu ishlargha guwahchi bolghanmu?» dep sorisa, elwette «Öz közi guwahchi bolmidi» deymiz. Lékin untumasliqimiz kérekki, Yuhanna Rebbimizning anisi Meryem ölgüche uningdin xewer alghan («Yh.» 19:26-27).
(e) Rebbimizning «xelq’alem aldidiki xizmet»i Yehya peyghember teripidin chömüldürülüshi bilen bashlanghanidi. Bu chaghdimu u hem toluq insan hem toluq Xudaning Oghli idi. Shuning bilen Uning kélishini «su bilen» dégili bolidu. Uning «yer yüzidiki xizmet»i Uning kréstte qan töküshi bilen axirlashqan; shuning bilen Uning hazirqi ershtiki xizmitige «kélishi» «su bilenla emes, belki su we qan bilen idi».
(b) U kréstte ölgendin kéyin shu yerdiki bir esker neyzini élip Uning biqinigha sanjidi. Shu chaghda Yuhanna bizge «su we qan chiqti» dep alahide guwahliq béridu («Yh.» 19:34-35). Bu ishning özi eskerlerge: «Bu adem derweqe öldi» dégen toluq ispat idi. Tibabetchilik teripidinmu bu ish Uning yüriki yérilip ketkenlikidin bolghan bolushi mumkin, dep ispatlaydu.
Shuning üchün Yuhanna diqqitimizni bu üch guwahqa tartmaqchi — su, qan we Muqeddes Roh. Ularning hemmisi Eysa Mesih anisi Meryemning qorsiqigha kelgendin tartip ölüshigiche (hem shundaqla hazirmu!) Xudaning Oghli bolupla qalmay, toluq insan ikenlikini ispatlaydu.
5:16-17
«Birsi qérindishining ölümge mehkum qilmaydighan bir gunah sadir qilghanliqini körse, uning üchün dua qilsun; we Xuda ölümge mehkum qilmaydighan gunah sadir qilghanlar üchün uninggha hayatliq ata qilidu. Ölümge mehkum gunahmu bardur. Uning toghrisidin tilisun, démeymen. Xemme heqqaniyetsizlik gunahtur; we ölümge mehkum qilmaydighan gunahmu bar».
«Ölümge mehkum bir gunah» dégen néme? Omumen éytqanda, alimlar arisida bu ish toghrisida töwendikidek üch pikir bar (hemme alim shu gunah sadir qilghuchi kishini étiqadchi dep qaraydu): —
(1) Bu xil gunah gunah sadir qilghan adem (étiqadchi)ni menggülük hayattin mehrum qilip, uni «ot köli»diki «menggülük ölüm»ge, yeni dozaxqa élip baridu. Yuhanna qérindashlargha bundaq gunah qilghan kishi üchün dua qilmasliqni ündigendin kéyin, undaqta u choqum Rebbimiz éytqan «kechürüshke bolmaydighan gunah»qa oxshash ish bolushi kérek («Mat.» 12:22-32).
(2) Hemmimizge ayan, Xuda kérek bolghanda Özige xas bolghanlarning béshigha «terbiyilik jazasi»ni chüshüridu (mesilen, «Ibr.» 12:4-14). Bu gunah gunah sadir qilghuchi kishini «terbiyilik jaza» süpitide jismaniy ölümge élip baridu. Bu ish «menggülük ölüm»din pütünley bashqiche bir ishtur.
(3) Undaq gunah sadir qilghuchi kishini «Xudagha méwe bermeydighan halet»te baghlap békitidu. Bu halet u ölgüche dawamliq bolidu. Shuning üchün u bu dunyadin ketküche bashqa qérindashlar uning ghémini héch yémey, uning bilen bardi-keldi qilmasliqi kérek.
Bu üch pikirdin birinichisige qet’iy qoshulalmaymiz. Halbuki, 2- we 3-pikirning wezinliki bar, dep qaraymiz. Emeliyette bu ikki pikir bir-birige bek yéqin, «menggülük teripidin éytqanda» dégendek oxshash ehwalni körsitidu.
Bu közqarishimizning sewebliri mundaq: —
(a) Rebbimiz éytqan «héchqachan kechürüm qilinmaydighan gunah» bolsa Xudaning awazini eng axirqi ret qilishtin ibarettur («Mat.» 12:31-32 we uningdiki «qoshumche söz»imizni körüng). Bu gunahning perisiylerde bolghan ipadisi ularning Rebbimizning xudaliq hoquqini ret qilishi idi. Gerche U bu hoquqini möjiziliri bilen we karamet telimi bilen testiqlighan bolsimu, ular yenila ishinishni ret qilip, Uni «Sheytanning elchisi» dep haqaretlidi. Shunga bu étiqadchilar teripidin qilinghan gunah emestur (belki étiqadsizlar teripidin qilinghandur).
(e) Yuhannaning déyishiche, menggülük hayatqa érishken, shundaqla «qérindash» dep atilishqa layiq bir kishige nisbeten (5:16) yuqirida éytqinimizdek, gunahning özi binormal bir ish, gunah uning üchün adet emes (3:4-10ni körüng). Bundaq déginimiz «étiqadchilarda gunahlar bolmaydu» dégenlik emes (2:1ni körüng). Lékin birsining Xudaning hayatigha érishkendin kéyin andin «menggülük gunah» («Mar.» 3:29) sadir qilishining mumkinchiliki bar déyilse, bizningche bu pikir insanlar «qaytidin tughulush» arqiliq qobul qilghan Xudaning Öz tebiitini mutleq inkar qilishqa barawer bolidu. Pütün Muqeddes Kitabta uninggha héchqandaq misal tapalmaymiz. Birsi: «Mesihge satqunluq qilghan Yehuda buninggha bir misaldur» dése, biz Yehudaning barliq qilmishliridin uningda «Xudaning hayati» bolghanliqidin birmu ispat tapalmaymiz, dep jawab qayturimiz.
(b) Biraq bashqa tereptin éytqanda, Muqeddes Kitabta étiqadchilarning Xudaning terbiyilik jazasi (menggülük jazasi emes)gha uchrap ölgenlikidin köp misallar bardur. Bundaq jismaniy jazaning sewebliri gunah qilghan kishilerning öz ehwalliridin halqip kétishi mumkin. «Rosullarning paaliyetliri»de Ananiyas we Safira özlirini «intayin ixlasmen kishiler» dep körsetmekchi bolup, yalghan sözligenliki xatirilinidu («Ros.» 5:1-11). Bu gunahi tüpeylidin ular Xuda aldida hayatidin mehrum boldi. Xudaning Rohi zor qudritini körsetken shu künlerde bu ish barliq jamaetlerge qattiq bir agah boldi. Kéyinki dewrlerde bashqilar oxshashla Xudaning jamaitige yalghan söz qilghan bolsimu, lékin ular oxshash terbiyilik jazagha uchrimighan, dep guman qilmaymiz — lékin Xudaning Rohi küch-qudritini shu künlerdikidek oxshash ayan qilghan bolsa, Uning yolini tosighan herqandaq kishining haligha way!
Ananiyas we Safirani ot kölige chüshidu, dep qarimaymiz. Ular belkim rosul Pawlus «1Kor.» 3:11-15de teswirleydighan, Xudaning uli üstige héch muqim nersini qurmighan kishilerge oxshash bolidu. Bizning shu ayetler toghruluq izahatlirimiznimu körüng.
Tewrattin yene mundaq bir misal tapimiz. Dawut padishah Bat-Shéba bilen zina qilishi bilen Bat-Shéba hamilidar bolup qaldi. Xuda Dawutqa namimgha éghir dagh keltürgining üchün, étiqadsizlarning köz aldida Öz pak-muqeddeslikimni éniq qilish üchün, Bat-Shébadin bolidighan balang tughulup ölidu, dep xewer yetküzdi. Dawut bala üchün yette kün roza tutup, dua-tilawet qilghan bolsimu, Xudani bu qararidin yanduralmaytti («Zeb.» 51:4 we uning üstidiki izahatimiznimu körüng). Mushu yerde ölidighan Dawutning özi emes, belki gunah qilmaydighan balisi; lékin Xudaning melum gunahlarning üstidiki hökümining özgermesliki, hetta dua-tilawetlerningmu özgertilmeydighanliqi mushu weqedin éniq turidu. Dawut mumkin bolsa, mushu balini qutquzush üchün jezmen özini pida qilishqa razi bolatti dep ishinimiz (kéyin, Dawutning hetta özige asiy bir oghligha béridighan méhrini chüshinish üchün «2Sam.» 18:33ni körüng).
Rosul Pawlus yene Korinttiki jamaetke yazghan birinchi mektupida «Rebbimizning kechlik tamiqi»din natoghra pozitsiye bilen yégenlerning Xudaning terbiye jazasigha uchrap, késel bolup yatqanliqi, hetta ölgenlikini teswirleydu. U yene Korintta turghan, éghir gunah sadir qilghan emma towa qilishqa razi bolmaydighan melum bir étiqadchi toghruluq: — «Shundaq qilghan kishining etliri halak qilinsun, shundaq qilip rohi Reb Eysaning künide qutquzulushi üchün Sheytanning ilkige tapshurulsun» — deydu («1Kor.» 5:5). Bu ish toghruluqmu shu xettiki «qoshumche söz»imizni körüng.
Adette éghir gunah sadir qilghan emma towa qilishni xalimaydighanlar üchün Xuda békitken terbiye bolsa, jamaet ularni bardi-keldisidin chiqiriwétishtin ibaret bolidu (mushu toghruluq «Rim.» 16:17-18, «2Kor.» 6:14-7:1, «Gal.» 6:1-2, «2Tés.» 3:6-15, «1Tim.» 1:20, «Tit.» 3:10-11, «2Yh.» 9-11, «Weh.» 2:20ni körüng).
Lékin Pawlus Korinttiki mushu kishining ehwaligha qarap uninggha mushundaq terbiyining kemlik qilidighanliqini körüp yetti. Pütkül yurt aldida Rebbimizning guwah-xewirining étiwari qalmidi; gunah sadir qilghuchi towa qilishni héch xalimaytti. «Etliri halak qilinsun» — bu ibare, bizningche, ademning ölümini körsitidu. U «ölümge mehkum» bir gunah sadir qilghanidi. Rosul Pawlus oxshash yolda «Sheytangha tapshurghan»lar bolsa, Xuménéus we Iskender («1Tim.» 1:20) we Filétuslarni öz ichige alidu («2Tim.» 2:17). Ularning tézdin alemdin kétishi bolsa (1) bashqilargha zor agah bolidu, shundaqla ularni mundaq kishilerning ademni bulghaydighan tesiridin qutquzidu; (2) özlirining wijdanini téximu köp gunahlarning éghirlashtürüshidin qutquzidu.
Shunga közqarishimiz «ölümge mehkum gunah» étiqadchining jismaniy ölüshini élip kélidighan gunahdur. Xuda Ananiyas we Safiraning üstige chiqarmaqchi bolghan hökümini éniq qilghandin kéyin, rosul Pétrus ular üchün dua qilmighanidi. Shuninggha oxshash, étiqadchilar shundaq gunah sadir qilghanlar üchünmu dua qilishigha toghra kelmeydu. Uning üstige, undaq éghir gunah qilghan (Korinttiki héliqi ademge oxshash towa qilishni xalimaydighan) étiqadchi tüpeylidin Xudaning nami we xewirining étiwari qalmighan ehwalda, jamaet hetta shu kishini «Sheytangha tapshurush» kérekmu, dep éghir-bésiqliq bilen chongqur oylinishgha toghra kélidu («1Kor.» 6:1-8).