Injil 12-qisim 

«Kolossiliklerge»

 

(Rosul Pawlus Kolossi shehiridiki jamaetke yazghan salam mektup)



Kirish söz


Rosul Pawlusning Kolossi shehiridiki jamaetke yollighan bu mektupi uning Rimdiki zindanda yatqan waqitta Efesustiki jamaetke hem qérindishi Filémongha yazghan mektupliri bilen teng yézilghan («Kol.» 4:7, 9-10ni «Filé.» 10, 24, we «Ef.» 6:21 bilen sélishturup oqung). Shu chaghda hemkari bolghan Tikikus zindandiki rosul Pawlusni yoqlashqa Rim shehirige barghan bolsa kérek. Shuning bilen Pawlusning bu xetlerni yézip ewitishige purset tughulghan («Efesusluqlargha»diki «kirish söz»imizni körüng). Pawlus Kolossi shehirige bérip baqmighan, we u qérindashlar bilenmu körüshüp baqmighanidi. Lékin Kolossidiki jamaettiki qérindashlardin Epafras Rimda uning yénida idi («Kol.» 4:12, 13). Bu xettin, rosul Pawlusning Xudaning pütkül jamaitige, hetta u téxi yüz turane körüshmigen qérindashlargha tolimu köngül bölidighanliqini körüwalimiz (1:3-11, 2:1-3). Xuda hemmimizni Pawlusqa oxshash shundaq keng baghriliq qilghay!


Pawlusning ulargha éytqan sözlirige qarighanda, jamaet ichide ézitquluq qilghuchi birnechche ademler peyda bolghan (Pawlus bu xewerni bashqa ademlerdin anglighanmu, yaki Xudaning biwasite bergen wehiysi arqiliq bilgenmu, buni biz bilmeymiz). Mushu kishiler: «Bizge perishtiler teripidin «Injilgha artuqche qoshulghan» alahide wehiyler keldi», shundaqla «jamaetke alahide beriket yetküzidighan birnechche qoshumche qaide-yosunlar bar» dégendek sözler bilen ademlerni azdurmaqta idi. Pawlusning ulargha bolghan jawablirini: «Siler Mesihde toluqdursiler» dep yékünlisek bolidu (3:10) — «Mesihdin artuq» héchnéme ezeldin bolup baqmighan we hergiz bolmaydu! Uningda Xudaning mukemmel jewhiri turidu! Bashqiche jöyligenlerning béshigha waba chüshsun!


«Qoshumche söz»imizde biz pütün xet toghruluq emes, belki bezi alahide qiziq nuqta yaki qiyinliqi bar ayetler üstide azraq toxtilimiz.


••••••••



Qoshumche söz


1:24  «Emdi men siler üchün tartqan japalirim üchün shadlinimen, we shuningdek Mesihning japalirida kem bolghanlirini öz etlirimde Uning téni, yeni jamaet üchün toluqlaymen» (Pawlusning dégini)


Bu Injildiki eng sirliq ayetlerdin biri bolushi kérek. Biz «Rebdin bolghan rehim-shepqetke muyesser bolghanliqimiz üchün» (1Kor.» 7:25) bu ayet toghruluq pikrimizni otturigha qoyimiz.


Injildiki bashqa éniq telimlerdin biz shübhisiz xewerdar qilinduqki, kechürüm qilinishimiz üchün Mesih gunahlirimizni Özige élip kötürüshi bilen tartqan japasi bir qétimdila tügep, qayta bolmaydighan bir ishtur. Bu heqiqet «Yh.» 19:30, «Rim.» 6:10, «Ibr.» 7:27, 9:12, 10:10 we köp bashqa ayetlerde éniq bayan qilinidu. U shundaq qilip hemmimiz üchün Öz jénini pida qilip nijat aldi. Bu derdlik japalirining qaytilinishining hajiti yoqtur. Emma yuqiriqi 1:24-ayettin melumki, Mesihning «gunahimizni kötürüsh»ning japaliri bilen munasiwetsiz bolghan yene dawam qilidighan birxil japaliri bar.

Bu toghruluq rosul Pawlusning «Ef.» 3:13 we «Fil.» 3:10diki bayanliri toghrisidiki izahatlirimiznimu körüng.

Biz mushu yerde «Fil.» 3:10diki sözler oghruluq «qoshumche söz»imizni qaytidin qeyt qilimiz: —


«(a) Mesihning azab-oqubetliri insanning azad qilinishining bedili bolghandek, azad qilinishning xewiri azab-oqubetler arqiliqmu tarqitilidu. Herkim Injildiki «Rosullarning paaliyetliri»ni oqusila buning heqiqet ikenlikini köreleydu (mundaq déginimiz, Xudaning xelqining hazir tartiwatqan azab-oqubetlirini Mesihning gunahni yuyushi üchün tartqan azab-oqubetliri bilen sélishturghuchiliki bar, démekchi emesmiz, elwette). Nijatning shérinlikini tétighan herqandaq adem öz ailisidikiliri, dost-buraderliri, öz élidikiliri hetta bashqa milletlerningmu bu bext-beriketlerge ige bolushini arzu qilsa, shu seweb tüpeylidin u herxil uqushmasliqlar, chetke qéqishlar we uningdin köp bashqa qiyin ishlargha yüzlinishke teyyar bolushi kérek; u yene öz ixtiyari bilen bu yolni tallishi kérek. Héch bolmighanda «Mesih özini xush qilishni oylimighandek» («Rim.» 15:3) öz zoqliri, xushluqliridin waz kéchishke teyyar bolushi kérek. Bu yolda, yeni Mesih mangghan yolda, Mesihning bashqilarni hayatqa érishtürüsh üchün özini pida qilghan yolda mangghanlar üchünmu Mesih bilen bille bolghan birxil alahide ortaqliq yaki sirdash-hemdemlik bar. «Kol.» 1:24-25-ayetlerde bu xil ortaqliq körsitilidu, we shuning bilen bir waqitta töwendiki yene bir menini öz ichige alidu, dep ishinimiz.


 (e) Mesih öz jamaiti üchün dua qilghanda («Rim.» 8:34) u biz üchün azablinidu; chünki bizde herqandaq ishenchsizlik, exmiqanilik yaki itaetsizlik bar bolsa, bu uninggha we Muqeddes Rohqa azar béridu («Ef.» 4:30). Biz téxi Mesihni tonumighan waqitlirimizdimu Uning biz üchün dua-tilawetliri bolghan bolushi mumkin. Meyli jamaet üchün bolsun, yaki ishenmigüchiler üchün bolsun mushundaq dua-tilawetlerning azabi bolidu. Xudagha Rohta yéqinlashqanlar, bolupmu dua-tilawetlerde köp bolghanlar Mesihning mushu azablirigha sirdash bolmay qalmaydu, shundaqla özlirimu azablanmay qalmaydu. «Yar.» 18:17ni körüng. Shu yerde Xuda Ibrahimni Özige Özining Sodom we Gomorrah sheherliri üstidin azablanghanliqi toghruluq sirdash qilidu: — «Sodom bilen Gomorra toghrisidiki dad-peryad nahayiti küchlük, ularning gunahi intayin éghir» (20). Ibrahimning bu sözler wejidin qilghan duasini körüng («Yar.» 18:17-33)».


Shuning bilen qaytidin bu ayetni köreyli: «Emdi men siler üchün tartqan japalirim üchün shadlinimen, we shuningdek Mesihning japalirida kem bolghanlirini öz etlirimde uning téni, yeni jamaet üchün toluqlaymen».


Buningdin, herbir dewrde Mesihning téni bolghan jamaette melum derijide japalar bolushi kérek, dep xulase qilimiz. Bu japalarning bolushi: (1) Xuda talliwalghan barliq muqeddes bendiliri jamaetke qoshulushi üchün; (2) Jamaetning kamaletke yétishi, Xudaning toluq bext-beriketlirige hem wehiylirige muyesser bolushi üchündur. Mushundaq japalargha Pawlus bizge ülge bolup körsetkendek, ademler toluq ixtiyari we shad-xuramliq bilen yüzlinishi kérek. «2Tim.» 2:10ni körüng: «Emdi shu sewebtin, men Xuda tallighan bendilerning Mesih Eysada bolghan nijatqa menggülük shan-sherep bilen érishishi üchün hemme ishqa berdashliq bérimen».


«1Yh.» 3:16 «Biz shuning bilen méhir-muhebbetning néme ikenlikini bilimizki, U (Mesih) biz üchün Öz jénini pida qildi we bizmu qérindashlirimiz üchün öz jénimizni pida qilishqa qerzdardurmiz». Bu ayetlerdin «japa-ziyankeshlikni izdishimiz kérek» yaki «japa-ziyankeshlikni tilishimiz kérek» dégen xulasige kelmeymiz; belki Mesih bizge ögetkendek: «Bizni rezilliktin qutquzghaysen, sinaqqa uchratquzmighaysen» dep dua qilishimiz kérektur. 


«Derweqe, Mesih Eysada ixlasmen yashimaqchi bolghanlarning hemmisi ziyankeshlikke uchraydu» («1Tim.» 2:13). Xudaning aldida heqqaniy hayatni ötküzüshni xalaydighan kishilerning bolsa, japa-ziyankeshlik izdep-sorimayla béshigha chüshidu! Chüshsila, obdan méwisi bar bolidu dep bilip sewr-taqetlik, shad-xuramliq bilen uni qobul qilayli!

«Emdi men siler üchün tartqan japalirim üchün shadlinimen, we shuningdek Mesihning japalirida kem bolghanlirini öz etlirimde uning téni, yeni jamaet üchün toluqlaymen».


2:8, 20  Bu dunyadiki «asasiy qaide-qanuniyetler» — ular zadi néme?

Grék tilida bu «stoixéa» dégen söz bilen ipadilinidu. «stoixéa»ning asas menisi «sizimlar» dégenliktur. Bu söz «Ibr.» 5:12de «prinsiplar» dégen menide, we «2Pét.» 3:10, 12de «alemning asasiy amilliri» dégen menide ishlitilidu. «Gal.» 4:3, 9da «Kolossilerge» 2:8, 12de «asasiy qaide-qanuniyetler» dégenge oxshaydighan menide ishlitilidu. Grék pelsepesidiki bezi sistémilar, bolupmu «Stoixism» boyiche, pütkül alem melum «sizimlar» teripidin bashqurulidu; bu jehetler jonggudiki «dawjyaw dini»gha intayin oxshap kétidu. Bundaq pelsepe boyiche, ronaq turmush ötküzüsh üchün ademler mushu «sizimlar»ni bilishi yaki sézishi kérek andin bu sizimlargha masliship yürüshi kérektur. Emeliyette jahandiki barliq el-milletler özliri üchün bir «sizimliq» sistémini, yeni diniy sistéma ichide yaki uning sirtida bolghan özige xas qaide-yosunlarni tereqqiy qildurup keldi. Etrapimizda mushularning tesirliri körünmekte; shunche köp addiy ishlar «yaman bolidu» déyilmekte; her yerde bir-birige oxshimaydighan mushundaq qaide-yosunlarning ayighi yoqtur. Insanning wujudi birer qorqunchning yiltizi, bir «igisizlik» yaki «himayisizlik»ning qandaqtur bir sézimi tüpeylidin mushundaq «qaide-yosunlar»ni asanla qobul qiliwalidu. Bezi waqitlarda «qaide-yosunlar» melum bir diniy sistémiliq qaide-yosunlar bilen almashturulidu; andin xelq «dindin sirt» bolghan bir türküm qaidilerni «xurapiyliq» dep ataydu. Emma emeliyette barliq mushundaq qaide-yosunlarni rosul Pawlus «Gal.» 4:9da «tilemchilikke ait» erzimes nersiler dep békitken. Gunahqa patqan ademlerning rohida wijdanning alliqandaq izliri yaki sarqindiliri qélip qalghan bolsa, shu qaide-yosunlar melum jehetlerde shularni kücheytidu; emma axir bérip ular peqet gunahqa pétip ketken bichare insaniyetning öz rohiy yalingachliqini yépiwélish üchün ishlitidighan jul-jul yamaqlarla bolidu, xalas. Insan qelbining barliq mohtajliridin birdinbir chiqalighuchi, Xudaning nijati bolghan Mesih Özidur. Mesih bilen kiygüzülgüchige héchqandaq tiltumarlar yaki héchqandaq «yaman bolidu» dégen qaide-yosunlar kérek emes; mushundaq nersiler Hemmige Qadir Xuda aldida nepretlik we Uning méhir-muhebbige ahanet chaplashtin ibaret bolidu.


«Qaide-yosunlar» toghruluq éytqinimizning sirtida turghan peqet birla misal bar. U bolsa Xuda Özi Israil xelqige tapshurghan qanunlar hem belgilimilerdur; bu qanun-belgilimiler Öz güzel nishanigha yétip, hazir emeldin qalduruldi; adem Mesih bilen bir qilinghaniken, undaqta özliride heqqaniyliqni izdeydighan, Xudaning barliq yollirida méngishqa intilidighan yéngi bir hayat bardur; Xudaning xahishliri we meqset-muddialiri shundaq ademning wujudining qat-qatlirida pütüklüktur. Biz mushu dunyadiki «tilemchilikke ait» bolghan ««asasiy qaide-qanuniyetler»ge nisbeten ölgenmiz; némishqa ularda yene yashawérimiz?».


«Eger Mesih bilen bu dunyadiki qaide-qanuniyetlerge nisbeten ölgen bolsanglar, némishqa (bu dunyada yashighanlardek) «Tutma!» «Tétima!» «Tegme!» dégendek belgilimilerge riaye qilisiler?»  (2:20)


2:10 «Siler Uningda mukemmeldursiler»

Bu ajayip bayan Pawlusning: «Héchkimning Mesih boyiche bolmighan, peylasopluq yaki bimene aldamchiliq bilen, insanlardin kelgen telimler, yeni bu dunyadiki «asasiy qaide-qanuniyetler» boyiche silerni öz oljisi qilip azdurmasliqi üchün hézi bolunglar» (8) dégen sözlirining axirida qilinidu, we shundaqla bu sözlirining asasiy sewebini bayan qilidu. Xudada bolghan barliq hemme bolsa Mesihde turidu; Xudaning hemme barliqi Mesihde ezeldin bolghan we hemishe bolidu. Bizmu «Uningda» (yeni Mesihde) bolsaq emdi Xudaning barliq mukemmel jewhirimu oxshashla bizningki bolidu. Shundaq bolghanda pelsepe yaki «alahide danaliq» bizge qandaqmu «artuq» bir némini teminliyelisun? Pawlusning bu mektupining bezi yerliride éytqan sözliridin qarighanda, Kolossi shehiri etrapida yürüwatqan mushundaq «pelsepichiler»ning jamaetke yetküzgen ézitquluqi az emes idi. 18-ayettin qarighanda shularning dégenliri belkim mundaq: «... Durus, silerning Eysa Mesihke bolghan étiqadinglar intayin yaxshi, Uninggha ibadet qilish toghridur. Emma intayin imtiyazliq kishiler bolghan bizlerge nirnechche alahide alamet körünüshlermu keldi! Biz bezibir mexpiy belgilimilerge boysunushumiz bilen bizde alahide yoshurun bilim bardur; bashqa addiy kishiler uninggha héch nésiwe bolalmaydu. Bizge alahide tonush bolghan perishtilerge siler biz bilen bille sejde qilsanglar, silermu bu «alahide belgilimiler»ge boysunsanglar, emdi silermu bu bilimge ige bolisiler, silerde téximu bext-beriketler, téximu köp küch-qudret bolidu...» wehakazalar, wehakazalar...


Ademler Mesihning «hemmidin üstünlüki»ge étibar bermise mushundaq exmiqanilikni qobul qilishi mumkin. Chünki Pawlus déginidek, U hemmining «Bash»idur — peqet jamaetningkila emes, belki Xudaning menggülük békitmisi bilen pütkül alem (jümlidin mushu atalmish «alahide perishtiler»)gimu bashtur. U: «Séning bash bilen biwasite munasiwiting bar bolsa, némishqa töwen turidighan melum bashqa birsi bilen bolghan qandaqtur bir munasiwet özümge «artuq» birnémini béridu, dep oylaysen? Eksiche mushundaq oy-xiyalliring Bash Bolghuchining Özige birxil ahanet hésablanmamdu? Emeliyette, séning diqqiting, oy-zéhning Uningdin we hemme ishlarni toghrilighan ulugh qurbanliqidin ayrilghan bolsa, sen derweqe héch payda almay, eksiche ziyan tartquchi bolup qalisen!» dégendek bolidu.


2:11 «Mesihning sünniti»

«Siler Uningda (Mesihde) ademning qolisiz bolghan sünnet bilen sünnet qilinghansiler; démek, Mesihning sünniti bilen gunahliq etke baghlanghan tendin xalas qilinghansiler»


Bu ayettiki «ademning qolisiz bolghan sünnet» bolsa ademning etliride bolghan sünnet emes, belki ademning roh-qelbini tende bolghan gunahning ölüm élip kélidighan kona qanuniyitidin «késip üzüsh»tin ibarettur. Bu toghruluq «Ezakiyal» hem «Filippiliqlargha»diki «qoshumche söz»imizde bayan qilinghan «sünnetning rohiy ehmiyiti» toghruluq izahatlarni körüng. Shu yerlerde éytqinimizni yéghinchaqlighanda, jismaniy sünnet Xuda teripidin rohiy sünnetning «bésharetlik kölenggisi» bolush üchün belgilengendur. Adem bu dunyadiki barliq nepsaniyetchilik we yaman heweslerdin «késip üzülgen» bolup, u heqiqeten Mesihge qarap-tayinip yashap, Xudagha Öz Rohi arqiliq ibadet qilidu — mana bu rohiy sünnetning netijisidur. Mundaq adem hazir qelbide we rohida «Xudaning adimi»dur — rohiy sünnet qilinghan bolsa, jismaniy sünnet kérek emestur.

Emdi rosulning «Mesihning sünniti» arqiliq rohiy sünnet qobul qilimiz, déginining menisi néme? «Mesihning sünniti» dégen néme?


Mushu yerdiki «Mesihning sünniti» Musa peyghember arqiliq chüshürülgen Tewrat-qanunda békitilgini boyiche Mesih Eysaning qilinghan jismaniy jehettiki sünniti emes. Mesihning bu sünniti barliq Yehudiy oghul bowaqlarningkige oxshash sekkiz künlük bolghanda qilinghanidi. Izahatta éytqinimizdek, «Mesihning sünniti»ning mundaq ikki xil menisi bolush mumkinchiliki bar: —


(1) «Mesih teripidin qilinghan sünnet». Bu éhtimalgha yéqin bolghan bir chüshenche. «rohiy sünnet» derweqe peqet Mesih teripidinla qilinishi mumkin, dégen heqiqettur. Oqurmenler bu chüshenche boyiche ayetni chüshense Mesih toghruluq bolghan telimat jehetide héchqandaq azdurulush bolmaydu, shundaqla omumiy heqiqet jehetide ziyan bolmaydu.


(2) Shundaq bolsimu, özimizning pikrimiz shuki, «Mesihning sünniti» dégen söz, bizge nijat yetküzgen Uning krésti we ölümini körsitidu. Grék tilida «sünnet» «etrapi késilgen» dégen söz bilen ipadilinidu, bizningche mushu yerde Daniyal peyghemberning: («Dan.» 9:27) «Bu atmish ikki «yette waqit» mezgili ötkendin kéyin Mesih üzüp tashlinidu (öltürülidu), Uningda héchnerse qalmaydu» dégen bisharitige baghlanghan, dep qaraymiz.


Bundaq «késilish» peqet Uning jéni emes, belki Uning shexsining gunahlirimizni Özige élip XudaAtisining huzuridin üzülüshini körsitidu, dep qaraymiz. Biz bashqa bir kitabchidin söz alsaq: —


«Bu «kalam» — yeni Mesih, gunahkar ademlerning ornida eyiblinish üchün, Özini kréstke (dargha) mixlitip ölüshke tutup bergen. U gunahsiz, mukemmel adem bolup, cheklik waqit ichide burunqi we kéyinki hemme ademlerning barliq gunahlirini üstige alghan, U bizning ornimizda Xudaning gunah üstige tökmekchi bolghan ghezeplik jazalirini qobul qilghan. Gunahning jazasi — Xudadin ayrilishtur. Shuning bilen Uning rohi Xudadin üch saetlik ayrilghan. Shu üch saetning eng axirqi minutlirida: —«Eysa yuqiri awaz bilen: «Éli, éli, lema sawaqtani?» yeni «Xudayim, Xudayim, Méni némishqa tashliwetting?» dep qattiq nida qildi» («Mat.» 27:46, «Mar.» 15:24)


Démek, U dunyadiki milyonlighan ademlerning menggülük dozax azablirini (dozax — Xudadin ayriwétilishtin ibaret) cheklikla waqit ichide béshidin ötküzüp, barliq bedelni töliwetken. Xuda mana mushu wasitisi bilen birla waqitta, hem Özining adilliqini qanaetlendürgen hem herbir ademni Özining rehimdillikige menggülük érisheleydighan qilghan. Xuda Öz Kalami bolghan Mesihning mukemmel qurbanliqini qobul qilghan».


Bundaq chüshenche bizning Mesihning ölümide we tirilishide Uning bilen bir qilinghanliqimizni körsitidighan, töwendiki ayet bilen obdan maslishidu: —


2:12  

«Shuning bilen teng chömüldürülüshte depne qilinghansiler; siler yene Uni ölümdin tirildürgen Xudaning wujudunglarda ishleydighanliqigha ishench baghlash bilen Uning bilen teng tirilgensiler».


«Chömüldürülüsh» toghruluq 

«Chömüldürülüsh» toghruluq «Efesusluqlargha»diki «qoshumche söz»imizni körüng. Ishinimizki, «chömüldürülüsh», yeni sugha chömüldürülüsh, Xuda insangha békitken «Muqeddes Rohning hayatigha» teshna-tilek yolidur. Démek, chömüldürülüshning özi ademni qutquzmaydu; lékin u arqiliq biz Xudaning Muqeddes Rohigha chömüldürülüshke, menggülük hayatigha toldurulushqa bolghan teshna-tilikimizni Xuda aldida bildüreleymiz. «Rosullarning Paaliyetliri», 2:38-42ni körüng. Sugha chömüldürülginimizde töwendiki ishlar bolushi kérek: —


(1) Biz yurt aldida, jamaet aldida, pütkül alemdiki perishtiler we barliq jin-sheytanlar aldida we Xudaning Özining aldida özimizning Mesihke baghlanghan étiqadimizni ochuq ipadileymiz we étirap qilimiz.

(2) Eysa Mesihning ölümini gunahimizning kechürüm qilinishining birdinbir yoli dep étirap qilimiz.

(3) Biz uning arqiliq towa qilishimizni ipadileymiz. «Kona hayat»imizning Xuda aldidiki erzimeslikini, «depne qilish»i kéreklikini étirap qilimiz (démek, chömüldürülüsh «kona men»ning depne murasimidur).

(4) Xudaning «yéngi hayat» toghruluq wedisige qarap, ishench bilen Xudadin bizge yéngi hayat, yeni menggülük hayat élip kélidighan Muqeddes Rohingni teqdim qilghaysen dep jiddiy iltija qilimiz. 

(5) Biz chömüldürülüshni jamaetning melum bir ezasining qolida qobul qilghinimizda, Xudaning Öz jamaitige munasiwetliklikimiz, shundaqla jamaetning bir-birige mohtajliqini we bir-birige boysunush kéreklikini étirap qilimiz. 


2:14 

«Belgilimilerde öz ichige élinghan üstimizdin erz qilidighan, bizni eyibleydighan pütüklerni öchürüp tashlidi; U ularni bizdin néri qildi, kréstke mixlatquzdi».


Pawlus bu ajayib ayetlerde (10-15) Mesihning Öz xelqi üchün kréstte mixlinip ada qilghanlirining barliqini bir-birlep tehlil qilidu. Mushu yerde oqurmenlerning birinchi soali «Bu «belgilimilerde öz ichige élinghan üstimizdin erz qilidighan, bizni eyibleydighan pütükler» dégen néme?» bolushi mumkin.

Grék tilidiki «pütükler» dégenni ipadiligen «xéirgrafon» dégen söz esli «qerzname» dégen menini bildüridu. U tilgha alghan «belgilimiler» bolsa shübhisizki, Tewrat qanunidiki köp tereplimilik belgilimilerdur. Adette Pawlus bu belgilimilerni körsetkinide, peqet Yehudiylargha qaratilghanlarni közde tutidu; emma mushu yerde «belgilimiler» shübhisizki, «Rim.» 8:4de bayan qilinghan «qanundiki heqqaniy telepler» dep atalghan emrlerni öz ichige alidu. Bu belgilimiler köpligen gunahlirimizni pash qilip, bizni noqup erz qilghuchi qoldek, yaki bolmisa bizni sanjishqa teyyarlanghan qilich, yaki tégishlik bolghan ölüm jazasini békitishke teyyarlanghan mixlardek turidu. Emma buning ornida Mesih bu erz qilghuchi mixlardek belgilimilerni Öz shexsige qaritip, bularning jazasini Özige qaratti. Bu jazani U Özi kötürdi; we shundaq qilip bu belgilimiler «kréstke mixlanghan» halda qaldi — ularning jaza küchliri tügep boldi, ularda étiqad qilghuchi bizlerge héchqandaq erzler qalmidi. Hemdusana!


Rim impériyesidiki kona bir adet boyiche, qerz töligendin kéyin, qerzname üstige grék herpi «xay»ning chong yézilishi (χ) sizilatti. Oqurmenlerge éniqki, bu herp krést sheklide idi. Mesih herbirimizni dozaxqa ewetidighan qerznamini jijap tashlighandur!


2:15 

«U hökümdarlardin we hoquqdarlardin olja élip, kréstte ularni reswa qilip ularning üstidin tentene bilen ghelibe qildi».


Mesih bu yaman rohlar bolghan hökümdarlardin némini «olja» alghan dep sorisaq, jawab shübhisizki, «Özige étiqad baghlighuchilarni olja alghan». Chünki Uninggha étiqad baghlighinimizda herqandaq yaman rohlarning xojayinliqidin yaki Sheytanning ilkidin qutulimiz. Özini Mesihge tapshurghan herbir kishining jin-sheytanlardin qorqushining héchqandaq hajiti yoqtur we shundaqla u «yaman rohlarni renjitmey ular razi qilinsun» dégendek tügimes ishlardin xalas boldi. Xuda bizni Öz padishahliqigha yötkep Özi bizge igidarchiliq qilidu. Shuning bilen biz yaman rohlarning ilkidin pütünley qutulduq. Xudagha boysunup yürsek rezil bolghuchi bizge tégelmeydu; u bizge hujum qilsa uning bilen qarshilishish hoquqimiz bolidu; chünki ghalibiyetni Mesih alliqachan qazandi!


Biz Mesihning kréstke mixlinishini Sheytanning qutritishliri we ézitquluqi bilen insanlar (satqun Yehuda Ishqariot, Yehudiy bash kahinlar, Rimliq waliy Pilatus we Rimliq leshkerler) teripidin yürgüzülgen dep chüshinimiz. Yaman rohlarning meqsiti shübhisizki, Mesihni yoqitishtin ibaret idi; emma ish ularning oylighinidek chiqmidi («1Kor.» 2:8ni körüng). Uni kréstte yoqitishining ornida, eksiche ular peqetla Xudaning menggülük meqset-muddialirini ada qilip, Mesihni pütkül insaniyetning gunahlirini toluq kötürgüchi qildi, xalas. Mesihning ölümide bolghan ghalibiyiti Uning tirilishi bilen ispatlinidu; shuningdek yaman rohlarning ghelibilik tentenisining ornigha, eksiche ularning Xudagha qarshi isyan kötürgenliki, Xudaning méhrige ishenmeslikide bolghan exmiqaniliki ochuq reswa qilinip, ularning olja-igilikliri (yeni, ishengen bizler) tartiwélindi.


2:17 «Kölengge we jisim»

«Bu ishlar bolsa bir kölengge, xalas; uning jismi bolsa Mesihningkidur!»


Bu körünüshte addiy bolghan bayanda telimatning shunche zor bayliqliri bizge ayan qilinip échip bérildi! Bu ish üstide estayidil oylanghuchi üchün Mesihning shunche köp sherepliri ayan qilinidu!

Bu bayandin körimizki, Tewrattiki barliq belgilimiler qanchilik inchike bolushidin qet’iynezer, ularning herbir tepsilatliri Mesihni, Uning shan-shereplirini, Uning qurbanliqini, Uning bolidighan xelq-jamaitini, Uning qilidighan barliq ishlirini körsitidighan birxil bésharettin ibarettur. Sehipe cheklimisi bolghachqa, mushu yerde inchikilep tehlil qilalmiduq. Shübhisizki, bu belgilimilerning köp tepsilatlirining ehmiyiti deslepte müjmel körünidu; emma ularning herbiri üstide iman-ishench we estayidilliq bilen izdengüchiler üchün axiri ularning bésharetlik, sirliq ehmiyetliri köp jehetlerde échip bérilidu, dep ishinimiz.


Bu ishlargha misal bilen xulase qilayli. Ailingizge uzundin béri yar-yölek bolup kelgen emma siler körüp baqmighan, shirem tughqiningiz bolghan méhriban bir taghingiz bar dep éytayluq. Bu taghingizning yüksek abruyi we namidin paydilinish üchün uning salahiytige kiriwalghan köp düshmenliri bar bolidu. Shunga aldamchiliqning aldini élish we uning bilen körüshkende tonuwélish üchün u ressamgha özining resimini sizdurup silerge ewitidu. Shübhisizki, bu resim öyingizde hörmetlik orunda ésiqliq turidu; siler taghanglar kelse héchqandaq xataliq bolmisun dep uninggha pat-pat qaraysiler; we yene belkim uning bilen didarlishishqa, köp iltipatliri üchün rehmet éytish künining kélishige teshna bolup uning yoligha telmürüp qaraysiler. Bu intizar bolghan kün yétip kélip, taghanglar siler bilen bille turghanda, bu resim peqet ikkilemchi rol oynaydu, xalas; shübhisizki, siler resimni yene etiwarlaysiler, emma uning hazir kériki bolmaydu. «Mesihning resimi» bolghan Tewrattiki belgilimiler buninggha oxshashtur. Biz yéngi ehdining jewhiride yashighan bolsaq, qelbimizge Mesihning muhebbiti yétip, gunahning ilkidin qutquzghanda, belgilimiler kéreksiz bolup qalidu. Biz belgilimilerning söyümlük Mesihimizni shunche yaxshi eks ettürüp U toghruluq bésharet bergenliki üstide chongqur oylishimiz mumkin, elwette; emma hazir bu Shexsning Özi biz bilen billidur!

Shunga Pawlus shuni éytiduki, Mesihni qobul qilghan herkimning Tewrattiki belgilimilerge hajiti yoqtur; u alliqachan pak-muqeddes we muhebbetlik hayat ötküzüshke bashlighandur.


3:4   

«Emma hayatimiz bolghan Mesih ashkarilanghan chaghda, shuan siler Uning bilen bille shan-sherepte ashkarilinidighan bolisiler»


Rosul Pawlusning bu bayani Mesih bu zémingha qaytip kelgende yüz béridighan ishlarning qisqa bir yighindisidur.

Biz Muqeddes Kitabtiki bu toghruluq bezi bashqa bayanlargha bolghan chüshenchimiz boyiche bolidighan ishlarning tertipi belkim töwendikidek bolidu: —


(1) Mesih asmandin zémingha chüshüshge bashlighinida, u zor awazda Xudaning zéminda turuwatqan barliq muqeddes bendilirini Özige charqiridu; Uning bu qattiq towlishi bilen Mesihde ölgen kishiler tirildürülidu we zéminda tirik qalghan ishengüchiler bilen birlikte Mesih bilen uchrishishqa hawagha uchurulidu («1Tés.» 4:16).


(2) Bu uchrishishta muqeddes bendilerning barliq qilghanliri «Mesihning soraq texti»ning aldida ölchemlinip bahalinidu («2Kor.» 5:10) 


(3) Ishengüchilerning herbiri öz közi bilen Mesihni körgende, ich-wujudida Uninggha oxshash mukemmel peziletlik, muhebbetlik, pak-muqeddes bolushqa pütünley özgertilidu. Ichidiki barliq gunahliri menggü arqida qalidu. Bundaq özgertilish otta tawlinishqa oxshighini bilen, bu ot ajayib tilsimat bir ot, yeni Eysa Mesihning muhebbetlik oti bolidu; uningda héchqandaq gunahning qélishi mumkin emes («Pend.» 20:8 «Padishah adalet textide olturghanda, hemme yamanliqni közi bilen qoghlaydu»).

Shu chaghda ishengüchilerning sirtqi qiyapiti, tirilishte qandaq tenge ige bolidighanliqi bolsa, bu téxi bir sirdur. Pawlus mushu yerde qiyapiti intayin shan-shereplik, yaki «shan-sherepte» bolidu, deydu («1Kor.» 15:21-23, 35-38, «1Yh.»3:2-3nimu körüng).


(4) Gerche Xudaning milyonlighan xelqi we ularning barliq ömürlük ishliri bu weqege munasiwetlik bolsimu, bu dunyadiki waqitqa nisbeten bu ishlarning hemmisi «bir deqiqide, közni yumup achquche» yüz béridu («1Kor.» 15:52).


(5) Mesih andin Öz xelqini bille élip yer yüzige qaytip chüshidu. Uning shan-sheripi ulardimu körünidu, Uning ularda bolghan shan-sheripi tüpeylidin pütkül jahan Uninggha ibadet qilidu («2Tés.» 1:7-10ni we Pawlusning mushu 3:4-ayettiki sözni körüng).


(6) Israillarning hemmisi nijat tapidu («Rim.» 11:26-27).


(7) Mesih Israilni ulargha hujum qilidighan barliq el-yurtlardin qutquzidu («Zek.» 12-bab). Uning puti U eslide asmangha qarap kötürülgen Zeytun téghining üstide qayta turidu («Zek.» 14:1-4). Shu waqitta Israilgha hujum qilghanlarning köpi bashqa ölgenler bilen bille axirqi soraqni kütüsh üchün shu haman tehtisaragha chüshürülidu.


(8) Mesih zéminda 1000 yil höküm süridu, Israil xelqi Uning yer yüzidiki wekili bolidu.


(9) 1000 yildin kéyin axirqi soraq bolidu (qiyamet küni).


Bu ulugh ishlarning bashqa bezi jehetliri toghrisida «Yoél»diki «qoshumche söz»imizni körüng.


3:12 Injilda körsitilgen «möminlik»ning menisi

Tewrat we Injilda «möminlik» yaki «yuwash möminlik» dégen sözning ishlitilishning tolimu alahide menisi bar. Mesih Eysa «Mubarek, yawash-möminler! Chünki ular yer yüzige mirasxordur» dep telim berdi («Mat.» 5:5). Xudaning padishahliqida mömin kishi özidin küchlük bashqa birsi aldida qorqunchtin yol qoyidighan kishi emes. U belki Xudaning Özige teqdim qilghan wedilirini insanning küchidin ziyade yuqiri, ziyade üstün dep bilidu; shundaqla Xudaning wedilirini emelge ashurush üchün «mushu dunyadikiler tutqan yollar», yeni zorawanliq, talash-tartish, jédel-urushlarni ishlitishtin qol üzgen kishidur. Bashqilar bilen urushush, jédellishish Xudaning yolliri emes, Xuda Öz ademlirining «öz hoquqliri»gha érishishi üchün, shularni ishlitishke yol qoymaydu.

Buninggha hem Tewrat hem Injildin yüzligen misal keltüreleyttuq, emma üch misal kupaye dep qaraymiz: —


(1-misal) («Yar.» 13-bab). Ibrahimning padichiliri bilen Lutning padichiliri padilirining intayin téz köpeygenlikidin, jenubiy Pelestindiki yaylaqlarda bir-birige soqulushup kétishkenidi. Xuda alliqachan Ibrahimgha, mushu barliq zéminni «Sanga we ewladliringgha teqdim qilimen», dep wede qilghan bolsimu (12:7), emma Ibrahim Lut (imanning ishlirini anche chushenmigen bir adem)qa: «Bu zémin méningki, chünki Hemmige Qadir uni manga wede qildi» démidi. U belki Lutqa: «Mana, zémin aldingda turidu; sen qaysi terepni xalsang shu yerge bérip olturaqlashqin; men bashqa terepni élip shu yerde turimen» dédi. Mana bu möminliktur!

Lut intayin munbet Iordan jilghisini talliwélip shu yerge bérip turdi. U ketkendin kéyin Xuda Ibrahimgha yene söz qilip Öz wedisini testiqlap: «Shimalni, jenubni, sherqni, gherbni obdan körüp baq; mushu zéminning hemmisi séningki bolidu!» dédi. Kéyin, Xuda jazalirini Iordan jilghisidiki sheherler üstige chüshürgendin kéyin Lut we ewladliri Iordan deryasining chet teripige köchüp hazirqi «Iordaniye» dégen döletning zéminide olturaqlashti. Ibrahimning ewladliri bolsa Qanaan (Pelestin)ning barliq zéminigha mirasxor boldi.


(2-misal) Musa peyghember bir qétim Harun we Meryem teripidin «Sen Xudaning buyruqi bilen emes, belki bashbashtaqliq bilen özüngni chong qilip Israil xelqige yétekchi boluwalding» dep erz qilindi. Emma Musa peyghember héch talashmay ündémidi. Muqeddes Kitabta uning toghruluq: «Musa dégen adem intayin mömin, yer yüzidilerning hemmisidin mömin idi» dep xatirilengendur. Shuning bilen u Xudaning pat arida özini aqlap, uning yétekchilikini testiqlaydighanliqini obdan bilip, jédelleshmidi; we derweqe Xuda uzun ötmey roshen halda shundaq qildi. «Chöl.» 12:1-15ni körüng.


(3-misal) Dawut peyghember sebiy bala waqtida, Samuil peyghember Dawutning jemetidikilerni yoqlap barghanda uninggha: «Sen kelgüside Israilning padishahi bolisen» dep bésharet bergenidi. Shu waqittiki padishah Saul bolsa Xudagha wapasiz halda hökümranliq süretti; u pat arida könglige Dawutni öltürüshni pükkenidi. Bir küni Saul we leshkerliri Dawutni qoghlighanda, del Dawut we ademliri yoshuruniwalghan öngkürge ehwaldin xewersiz kirip qaldi we shu yerde qonup qélishti. Saul we leshkerliri uxlawatqanda Dawutqa uni öltürüshning obdan pursiti chiqqanidi. Emma u shundaq qilishni ret qildi; chünki umu Xudaning wediliri zorawanliq arqiliq emelge ashurulmaydighanliqini biletti. Saul hayat waqtida Dawutqa «Mendin kéyin sen padishah bolisen» dep étirap qilghan. Saul düshmenler teripidin öltürülgende, Dawut axirida padishah boldi, elwette. 


Segek oqurmenler Tewrattin, yuqirida éytqanlirimizdin sirt bolghan bezi ehwallarni belkim bayqighan bolushi mumkin. Bundaq alahide ehwallar Xudaning Israilgha tapshurghan, intayin rezilleshken melum ellerge urush qilish buyruqliridin ibarettur. Xudaning bundaq buyruqlirida bolghan meqsiti bolsa: — 



(a) Israil (we hetta bashqa eller)ni bu ellerning ewjge chiqqan rezilliki tüpeylidin bulghinishtin saqlash üchün; bu orunlashturush Qutquzghuchi-Mesihde bolghan toluq nijat dunyagha kelgüche (yeni Injil dewrgiche) waqitliq bir tedbir idi.

(e) Israilgha we bashqilargha agah bolushi üchün, Özining barliq rezillik üstige töküdighan ghezipini körsitidighan bir misal bolushi üchün idi.

Mushundaq urush qilish buyruqlirining hemmisi Mesih Öz qéni bilen tüzgen yéngi ehde bilen pütünley bikar qiliwétildi. Mesihke baghlanghan étiqadi arqiliq özining gunahliq tebiiti özgertilgen kishiler bolsa Xudaning Öz Rohining qelb-baghrida turushigha nésiwiliktur. Muqeddes Rohning küch-qudriti bolsa ademning etrapida turuwatqan herqandaq rezillikning tesiridin üstündur. Mesihde bolghan nijat bolsa insanlarning eng pesende ademlirimu üchündur. Bu toghrluq Pawlusning Timotiygha éytqan sözlirige qarang («1Tim.» 1:15-16): —


«Mushu söz ishenchlik we her adem uni qobul qilishi tégishliktur — «Mesih Eysa gunahkarlarni qutquzush üchün dunyagha keldi!». Men gunahkarlar ichidiki eng esheddiyisidurmen! Lékin del shu sewebtin Mesih Eysaning eng esheddiy gunahkar bolghan méni, kéyin özige étiqad qilip, menggülük hayatqa érishidighanlargha misal qilip mende Özining barliq sewr-taqitini ayan qilishi üchün, manga rehim-shepqet körsitilgendur».


3:15 

«Mesihning xatirjemliki qelbinglarda höküm sürsun»


Mana bu ayet bizge Muqeddes Rohning intayin esqatidighan bir nesihiti bolidu. Reb Eysa Mesih muxlislirigha: «Silerge xatirjemlik qaldurimen, Öz xatirjemlikimni silerge bérimen; Méning silerge berginim bu dunyadikilerning berginidek emestur» dep wede qilghan («Yh.» 14:27). «Bu dunya» köp nersilerni béridu, emma bérilgen nersiler herdaim ochuq yaki yoshurun shertlerge baghliq bolidu. Bundaq bir «sowghat» bérilginide yaki yardem qilinghanda, kelgüside bu «sowghat»ning ornigha bashqa bir nerse qayturulushi kérek bolidu. Shundaq bolghanda, Muqeddes Kitabta déyilgendek bu heqiqiy bir «sowghat» bolmaydu, chünki herdaim uninggha yoshurun baha ésiqliq turidu. Emma Xudaning sowghatliri bolsa «ochuq qolluq bilen ixtiyaren bérilgen» — Ularda héchqandaq yoshurun shertler yoqtur («1Kor.» 2:12).


Mesih Eysa bu wedisini qilghandin béri herbir ishengüchide «öz wujudumning eng chongqur yéride xatirjemlik turidu», deydighan qimmetlik guwahliqi bolidu. Emma bezi waqitlarda bu xatirjemlik buzulidu yaki bizdin élip kétilidu. Shundaq bolghanda, sewebini izdishimiz kérek, we herdaim özimizdinla tépilishigha ishenchimiz kamil. Pawlus mushu sözini Mesihning téni bolghan jamaette bir-birini kechürüm qilish, herbir munasiwetning muhebbet ichide bolushi kéreklikige tetbiqlaydu (12-14). Biz bir-birimizni kechürüm qilmisaq, qelbimizdiki xatirjemliktin mehrum bolimiz; bu xatirjemlik Xuda bilen bolghan munasiwitimizning qandaq ikenlikige bolghan eng éniq alametlerdin biridur. Emma köp bashqa ehwallardimu xatirjemlik qelbimizdin ketkenlikini bayqaymiz. Mushundaq ehwallarda semimiy izdengüchiler üchün xatirjemlikning ketkenlikining sewebini tépip chiqish hergiz tes emes; belkim biz bashqa birsige uwal qilghan, biadil bir söz éytqan, yalghan gep qilghan, melum birnersini oghrilighan; yaki belkim Xudaning sözige ishenmeslik, yaki U éniq men’i qilghan bir ishni qilghan bolushimiz mumkin; bezi ehwalda biz melum bir ishni qilishni qarar qilishimiz bilen (bu ishning özide héchqandaq «haramliq» bolmisimu), bu ish toghruluq oylanghanséri Xudaning xatirjemliki bizdin tasadipiy qéchip kétidu. Mushundaq ehwalda: «Mesihning xatirjemliki qelbinglarda höküm sürsun» — Mesihning xatirjemlikini hemme ish-herikitimiz üstidin «toghra» yaki «toghra emes» dep höküm chiqarghuchi bolushqa yol qoyup, ishlirimizni toghrilisaq, Uning xatirjemliki qaytip kélidu; shundaq qilip biz nurghunlighan bala-qazadin qutulimiz, kéyinki köpligen pushayman-hesretlerdin saqlinip qalimiz.


4:6  

«Silerning gep-sözliringlar herdaim méhir-shepqet bilen bolsun, tuz bilen tétitilsun; shuning bilen siler herbir ademge qandaq jawab bérishni bilisiler»


Oqurmenler belkim rosulning bu gépidiki «tuz»ning némini körsetkenlikige qiziqqan bolushi mumkin. Shübhisizki, u bu yerde Reb Eysaning Öz muxlislirigha éytqan: «Siler yer yüzining tuzidursiler... siler dunyaning nuridursiler...» dégen sözlirini közide tutidu («Mat.» 5:13-14). Insanlar üchün tuzning belkim üch chong paydiliq yéri bar: —


(1) Ash-taamgha tem qoshush;

(2) Gösh, köktatlarni sésip, chirip kétishtin saqlash;

(3) Zéde-yarilarni yuqumlinish, buzulushtin saqlash.


Reb Eysaning (we Pawlusning) sözliride bu üch mene köchme halda qollinilghan. Xudaning hemrahliqida yashighan kishining «temlik hayati» bardur; u etrapidiki kishilernimu Xudani tonushqa ach-teshna qilishi mumkin. Uning durus, diyanetlik heriketliri we heqqaniy qilghanliri jemiyette chiritidighan tesirlerge tosalghu bolidu. We gunahning tesirliri insanning wijdanigha yuqturulghan bolsa uning sözliri belkim yarigha sürülgen tuzdek neshterdek sanjilidu; emma bu sözlerning sanjishini qobul qilghan bolsa undaqta shipa élip kélidu. Shuningdek étiqadchilarning sözliri tétiqsiz emes, belki temlik bolushi, tuzdek wijdanni échishturidighan bolushigha toghra kélidu. Bundaq sözler «méhir-shepqet bilen» éytilghan bolsa ademning gunahini békitküchi bolmaydu, belki Xudaning muhebbitini, gunahlardin qutquzulidighan nijatliq yolining barliqini daim puritip turidighan bolidu.