Injil 10-qisim

 «Efesusluqlargha»


 (Rosul Pawlus Efesus shehiridiki jamaetke yazghan salam mektup)



Kirish söz


 Xush xewerni tarqitish sewebidin Rim shehiridiki zindangha solanghan rosul Pawlusning Efesus jamaitidikilerge yazghan bu mektupini, Injil ichide «telimatning yuqiri pellisi» déyishke bolidu. Uningda xatirilengen wehiyler Muqeddes Kitab ichide menisi eng chongqurlirining biridur.

Efesus shehiri hazir xarabilik bolup, hazirqi Türkiyediki «Seljuk» dégen sheherge yéqin.


Mezkur xet kimge qarita yézilghan?

Ilgiri rosul Pawlus Efesus shehiride on sekkiz ay turup, bu jaydiki jamaetke telim bergenidi. U bu jamaetke nisbeten Xudaning asas salghuchi qorali bolghanidi (Injil, «Rosullarning paaliyetliri» 19-babni körüng).

Xetni tepsili oquydighan bolsaq, bizge xettiki bezi sözler ghelite tuyulidu, mesilen: «Silerning Reb Eysagha baghlighan étiqadinglar we barliq muqeddes bendilerge bolghan muhebbitinglar toghruluq anglighandin tartip...» (1:14), «Siler belkim... Xudaning manga wehiy bilen sirni ayan qilghanliqi toghruluq xewerdar bolisiler» (3:2-3). Bu sözler, Pawlusni xetni tapshuruwalghuchilar bilen ezeldin tonushmaydighandek tuyghuni béridu.


Xetning bezi saqlinip qalghan kona köchürmiliride, béshidiki «Efesustiki muqeddes bendilerge...» dégen sözliridiki «Efesustiki» dégen söz tépilmaydu. Pawlusning xette Efesustiki jamaettiki ayrim shexsler toghruluq éytqan sözler intayin azdur; biraq xetning axirida, u «Emdi siler méning toghramdiki ishlardin... xewerlinishinglar üchün, söyümlük qérindash ... bolghan Tikikus silerge hemme ishlarni melum qilidu... u... könglünglarni righbetlendürgey...» dep yazidu (6:21-22). Bu söz Pawlusning xetni oqughuchi jamaetke heqiqeten tonush ikenlikini ispatlaydu.


Undaqta biz yuqiridiki zitliqni qandaq chüshinishimiz kérek? Buninggha bérilidighan jawab intayin addiy. Pawlus zindanda yatqanda xizmetdishi Tikikus arqiliq az dégende üch parche xetni jamaetlerge yollighan. Xetler ichide, Pawlusning yüz turane körüshmigen Kolossidiki jamaettikilerge yollighan xétimu bar («Kol.» 2:1, 4:7, 16ni körüng). Ishinimizki, «Efesusluqlargha» yézilghan mektup Pawlusning «pütkül jahandiki jamaet» toghruluq özi qobul qilghan wehiylerning toluq bayani bolsun dégen meqsette yézilghan. Shunga u uni «ammiwiy xet» süpitide, birnechche nusxa köchürüp bashqa jamaetlerge yollashni tapilighan. Tikikusning wezipisi «Efesustiki muqeddes bendilerge» dep yézilghan xetni Efesustiki jamaetke, bashqa jamaetlerge ewetilgen köchürmilerni bashqa jamaetlerge tapshurushtin ibaret idi. Bashqa köchürmilerde «Efesustiki muqeddes bendilerge» dégen söz yoq idi, elwette. Bu bashqa köchürmilerning béshida peqet: «Muqeddes bendilerge, yeni Mesih Eysada ixlasmen bolghanlargha...» dep yézilghan bolup, bu ibare barliq ishengüchilerni öz ichige alghan, shunglashqa bu mektup bizgimu yézilghan bolidu. «Kol.» 4:16de tilgha élinghan (Laodikiyedikilerge yézilghan) xet del ashu köchürmilerdin biri dep qaraymiz (Laodikiye Kolossige yéqin idi). Xudagha teshekkür, bu xetler biz üchün saqlinip qalghan! 

Biz töwende mezkur kitabtiki wehiylerde ishlitilgen  bezi sözlerni tonushturup ötimiz. Bu sözler alahide menide ishlitilgen; eger oqurmenlerning bu jehette chüshenchisi bolmisa, bezi uqushmasliq yaki chüshenmeslikler kélip chiqishi mumkin. Oqurmenge xetning bezi jaylirini chüshinish tes tuyulsa, ularning Xudadin yardem tilep oqushni dawamlashturushini ümid qilimiz. Hetta rosul Pétrus bir xétide xizmetdishi Pawlus toghruluq: «Uning mektupliride bezi chüshinish tes ishlar bar...» dep yazghan. Xudagha teshekkür, «chüshinish tes» dégini «chüshinishke bolmaydu» dégenlik emestur. Ishinimizki, Xuda herqaysimizgha chüshinish qabiliyiti ata qilidu.

Oqurmenler yene Rimdiki jamaetke («Rimliqlargha») yézilghan mektupke qoshqan «kirish söz»imizdin paydilansimu bolidu. Uningda: «roh», «jan», «ten», «et», «etlik» yaki «etler» qatarliq muhim ibariler tonushturulghan.


«Mesihte» dégen ibare toghruluq qaytilaymiz: — «Bu belkim rosul Pawlusning eng yaxshi köridighan ibariliridin biri bolushi mumkin, uning menisi: «Mesihning xojayinliqi we yétekchiliki astida, Mesih bilen bir bolghanda, Mesihke baghlanghanda, Mesihke mensup bolup, Uning yétekchilikide, Uningdin iltipat, küch-qudretni alghanda...» qatarliqlardur. «Rebde», («Rebbimizde») yaki «Mesih Eysada», «Rohta» we «Xudada» dégen ibarilermu yene Rebke yaki Mesih Eysagha, (Muqeddes) Rohqa we Xudagha nisbeten oxshash bolghan tereptiki munasiwtlerni bildüridu».


«Muqeddes bendiler» 

Grék tilida bu birla söz «muqeddesler» («xagioy») dégen söz bilen ipadilinidu. Injilda «muqeddes» dégen söz ibraniy hem ereb tilidiki «qudesh» yaki «quddus»ning esliy meniside ishlitilidu — démek, menisi «Xudagha alahide mensup», «Xudagha ayrilghan», «Xudagha atap», «mutleq pak» dégenliktur.

Xudaning «muqeddes bendiler»i bolsa Uning alahide Özining qilghan xelqini körsitidu; ularning «muqeddes» dep atalghini, yeni «muqeddes qilinghanliq»i ularning özlirining emelliri arqiliq emes, belki Xudaning méhir-shepqiti bilen ularni gunahdin qutquzushidin bolidu. «Rimliqlargha»diki «heqqaniy qilish» toghruluq izahatlarnimu körüng.


«Sir»

Injilda tilgha élinghan «sir» (grék tilida «mistérion») Xuda esli yoshurup kelgen, mana emdi ashkarilighan melum bir ishtin ibarettur. Injildiki «sirlar»ni melum jehetlerdin «sirliq», yaki «chüshinish tes» déyishke bolidu, elwette; lékin birinchi tüp menisi bu jehetlerni közde tutmaydu, eksiche «Xuda awwal yoshurghan, andin ashkarilighan ish»ni körsitidu.


««Jamaet» toghruluq sir»

Injilda «jamaet»ning töwendiki meniliri bar: —


(1) Pütkül jahandiki (u dunyadiki hem bu dunyadiki) Mesihke tewe bolghanlarning hemmisini körsitidu; démek, towa qilip, Mesihke étiqad baghlap Xudaning Rohi arqiliq yéngi hayat (Xudaning Öz hayati)ni qobul qilghanlarning hemmisi, Xudaning pezentliridur.

(2) Ölgen chaghda, Xudaning hayatigha ige bolghanlarning rohliri Mesihning dergahigha biwasite ötidu; Xuda tirilish künide bu rohlarni «yéngi ten» bilen kiyindürgüche ular Mesih bilen bille turidu. Shuning bilen jamaetning bir qismi zéminda, yene bir qismi jennette Mesih bilen bille bolidu, déyishke bolidu.


(3) Melum bir jayda Mesihke tewe bolghan barliq kishilerni shu jaydiki «jamaet» déyishke bolidu.

Mezkur mektupning meqsiti del «jamaetning siri» toghruluq chüshenche bérishtin ibaret. «Xush xewer»ning özimu bir «sir» emes; Israildikiler hem «yat ellikler» (Yehudiy emesler)ning Mesihke iman éytip nijatliqqa érishidighanliqimu bir «sir» emes; chünki bu ishlar Tewrattiki peyghemberler arqiliq wede qilinghan hem aldin’ala éytilghanidi. Pawlus «Rimliqlargha» yazghan xétide buni bizge uqturidu (1:2). Lékin «Efesusluqlargha» yazghan xétide u bizge, Mesih Eysa dunyagha tunji qétim kelgenge qeder «jamaettiki ishlar» peyghemberlerge biwasite wehiy qilinghan emes, dep uqturidu. Démek, «jamaet»ning özi chong bir «sir»dur. Ilgiriki chaghlarda jamaet toghruluq héchqandaq wehiyning bolmasliqining töwendiki birnechche alahide terepliri bar: — 


(a) Xuda Mesihni pütkül alemning hemmisige bash qilip Uningda hemmini birleshtüridu; bu ish arqiliq Uning shan-sheripi cheksiz ayan qilinidu (1:10).


(e) «Jamaet» Xudaning nadir hüniri hem ijadiyiti bolup (2:10), u Uning emelliri ichide eng ulugh, alemche bolghan barliq nishan-muddialirining merkizi we roshen nemunisidur (3:10).


(b) «Yat ellikler» (Yehudiy emesler) Yehudiy xelqi bilen bille Xudaning Mesihte bolghan bayliqlirigha ortaq mirasxor bolidu (2:11-22).


(p) «Yat ellikler» Yehudiylar bilen teng Mesihning téni, yeni jamaettiki ortaq ezalar bolidu (3:6).


(t) Jamaet «Mesihning yatliq bolghan qizi»dur (5:22-33).

Mundaq oxshitishning menisi del shuki, yigit öz emrige alidighan qizni toyda özige hazir qilghandek, Mesih jamaetni Özige köyüp pishqan, tolimu sap dilliq, sadiq bolghan qiz süpitide Özige hazir qilidu. Toy bolsa jennette bolidu («Weh.» 19:7-9, 21:9-10ni körüng).


Jamaet mezkur xette töwendiki menilerde tonushturulidu: — 


(a) Xudaning ailisi

Jamaetning herbir ezasi Xudani shexsen «Atam» dep tonuydu (1:5, 2:19, 5:1, qatarliqlar).


(e) Mesihning téni (3:6, 4:16)

Mesih Öz ténining béshidur; Özige mensup barliq ademler «Uning ténidiki ezalar»dur. Ademning jismaniy ténidiki ezalargha oxshash, Mesihning ténidiki herbir ezaning özige xas roli we funksiyesi bardur. Tendiki ezalar (herbir étiqadchi) Xudaning tilsimat pilani boyiche bir-birige baghlinip, bir-birige zich munasiwette bolidu (4:16); we jismaniy tendiki ezalargha oxshash, herbir ezaning bashqa ezalar bilen baghlanghan munasiwet-alaqisi bolidu. Mesih hazir ershlerde «Bash» bolup turuwatqan bolsimu, yer yüzide «ténidiki ezalar» bolghan étiqadchilar arqiliq körünidu we ish béjiridu.


(b) Mesihning yatliq bolidighan qizi

Xuda Adem’atimizni chongqur uyqugha gherq qilip, Hawa’animizni uning yéqinining bir qismini élip, andin Hawa’animizni uning aldigha élip kelgenidi. Jamaet bolsa Mesihning ölümide Uning qéshidin Xuda teripidin élip kétilip, andin Mesihke «yatliq bolidighan qiz» süpitide teqdim qilinghan (5:27-32). Toy bolsa Mesih yer yüzige qaytip kelgendin kéyin, ershte ötküzülidu; yigitning qizning öyige bérip, qizni qobul qilip andin öz öyige shad-xuramliqta aparghinidek, Mesih yerge chüshüp, Özige tewe bolghanlarning hemmisini yer yüzidin élip, Özi bilen bille ershke élip kétidu («1Tés.» 4:11-15, «Weh.» 19:6-9, 21:9-10).


(p) Xudaning ibadetxanisi

Mesihke iman keltürgen herbir adem Xudaning ibadetxanisining bir «tirik téshi»gha oxshaydu. Ibadetxana bashqa herqandaq imaretke qilche oxshimaydu; u tirik, uning üstige izchil ösüp yétilmekte! Mesih bolsa del ibadetxanining ulining «burjek téshi»dur (2:20-22). «Qoshumche söz»nimu körüng.


(t) Xudaning nadir hüniri (2:10)

Xuda jamaet arqiliq özining köp tereplik danaliqini hetta perishtilerge we jin-sheytanlarghimu körsitidu. Bu ish hazir yüz bermekte hem kelgüside téximu roshen halda körünidu.


(j) Xudaning «mukemmel jewhiri»

Xudaning «mukemmel jewhiri» Mesihte tépilidu; Mesih Özi shexsen jamaetning wujudida, herbir ezaning roh-qelbide turghachqa, jamaetnimu Uning «mukemmel jewhiri» dégili bolidu (1:23, 4:13, «Kol.» 1:19, 2:9).


(ch) Xudaning «yéngi adem»i

Adem’atimiz eslide «Xudaning süret-obrazi» bolsun dégen meqsette yaritilghanidi; lékin u gunah sadir qildi. Mesih mukemmel adem, «heqiqiy adem» bolup, «Xudaning süret-obrazi», yeni Xudaning «yéngi adem»idur. U «heqiqiy adem» süpitide bolup, Xudani hertereptin toluq memnun qilghan.

Jamaet Mesihte bolghachqa, «Mesihning téni» bolghan jamaetnimu «Xudaning yéngi adimi» déyishke bolidu. Démek, jamaet «Xudaning yéngi adimi» süpitide Xudaning xaraktérini, Uning qandaq bir Xuda ikenlikini dunyagha tonutidu (2:15, 4:13).


Xudaning méhir-shepqiti; oghulluqqa (perzentlikke) qobul qilish

Insanlar esli gunahkar bolup, Xudadin ayrilip qalghanidi; Xuda Özining nijatliqidiki méhir-shepqiti arqiliq ularning gunahlirini kechürüm qilipla qalmay, ularni oghul süpitide Öz ailisige qobul qilidu. Bu iltipat «oghulluqqa qobul qilinish» déyilidu. Xudaning bu ishlardiki shepqitini némige oxshatsaq bolar? Bir mötiwer kishi namrat yétim bala oghriliq qilishqa öz öyige soqunup kirgende uni tutiwalidu. Lékin u uni jazalimay, uninggha ichini aghritip, jinayitini kechürüm qilipla qalmay, yene u bichare balini öz balisidek ailisigimu qobul qilidu. Xudaning bizge körsetken shepqiti mana mushundaq méhir-shepqettur!


Qiz-ayal oqurmenlirimiz üchün shuni déyishimizgha toghra kéliduki, Injil boyiche «Xudaning oghulliri» daim étiqadchi qiz-ayallarni öz ichige alidu! Oxshashla «qérindashlar» (grék tilida «aka-uqilar) dégen söz daim étiqadchi qiz-ayallarni öz ichige alidu! (mesilen, «Gal.» 3:28ni körüng).


Hör qilinish

«Hör qilinish» dégen grék tilida «apolutrosis» dégen söz bolup, adette qulni qulluqtin hör qilishni körsitidu; shapaetchi pul bérip uni hörlükke chiqirip erkin qilidu. Rosul ushbu xette éytqan qulluq gunahning we jin-sheytanlarning ilkige esir bolushni körsitidu.

«Tewrat» terjimilirimizning birqanche jaylirida izahlap ötkinimizdek, Tewrat dewride qulning hemjemettikilirining (uruq-tughqanlirining) uni qulluqtin sétiwélish qanuniy hoquqi bar idi. Hemjemeti ixtiyaren shundaq qilish qararigha kelse, bu ish «hemjemet-qutquzush» («gaal») déyilidu.

Injil boyiche insaniyetning «hör qilghuchi», «hemjemet-qutquzghuchi»si del Eysa Mesihdur. Ademni gunahning we Sheytanning qulluqidin hör qilish üchün U Öz qurbanliq qénining qimmitide bedel töligen. U shu bedelni kimge töligen? Bu bedel hergiz Sheytangha emes, belki XudaAtisining mukemmel adilliqini qanaetlendürüsh üchündur; gunahkarlarni kechürüm qilish, hör qilish üchün birsi ularning gunahlirining jazasini kötürüshi kérek.


Xudaning insanlarni «hör qilish»ida üch basquch bardur: — 


(a) Mesih kréstke mixlinip, insanlarning rohi, jéni hem ténining Xudagha qaytidin tewe bolup, gunahning barliq tesiridin azad bolushi üchün bedel töleydu.


(e) Bir kishi nijatliqning xush xewirige ishinip özini Xudagha tapshurghinida, Xudaning aldida u hör bolidu. Gunah yaki Sheytanning hör qilinghan kishini yene bashqurush küchi yaki hoquqi yoqtur. Uning rohi we jéni yéngi hem erkindur; biraq uning téni yenila ölidighan shu «kona ten»dur («Rim.» 8:10-11).


(b) Tirilish künide, ishengüchiler yéngi bir tenni qobul qilghinida «hör qilish» kamaletke yétidu. Shunga shu kün yene «hör qilinish küni» déyilidu (1:14, 4:30).


Muqeddes Rohning «kapalet» bolushi; «Muqeddes Roh bilen möhürlinish» («tamghilinish»)

Rosul Pawlus xetliridiki birnechche jayda Muqeddes Rohning ishengüchilerge «kapalet» süpitide teqdim qilinghanliqini tilgha alidu (mezkur mektupta 1:14). Xuda Muqeddes Rohning ishengüchi ademning hayatida ajayip, möjizilik ishleydighinini Mesih arqiliq étiqachilargha wede qilghan. Muqeddes Rohning étiqadchilarning qelbide qilghan xizmiti étiqachilargha baqiy dunyadiki bext-beriketler we qabiliyetlerdin bir qisimni bizge tétitidu. Muqeddes Roh shundaq qilip, hemmimizge baqiy dunyadiki shu bext-beriketler we qabiliyetler heqiqiy mewjut bolidighinini aldin ispatlaydu. Shunga rosul Pawlus Muqeddes Rohni «Xudaning kapaliti» yaki peqet «kapalet» deydu. Chünki bizning roh-qelbimizde Muqeddes Roh bolsa kelgüsidiki bext-beriketler, jümlidin «yéngi ten»de tirilishimizgha we bizni toluq «Mesihke oxshash», gunahsiz, daghsiz, qusursiz qilinip chiqishimizgha kapalet bolidu.


Qedimki grék tilida «kapalet» dégen söz «kapaletlik üzük» dégen meninimu bildüretti. Yigit yatliq bolidighan qizgha üzük sélip qoysa, üzük uninggha «Men choqum séni emrimge alimen» dégen kapalet süpitide bolatti. Mesih Öz jamayitige «Kéler dunyada menggüge bille bolmiz» dégen wedisige kapalet süpitide Öz Muqeddes Rohini ata qilidu.


Rosul yene bizni «Roh bilen möhürlengen» deydu (1:13, 4:30). Emeliyette «Roh bilen möhürlinish» bilen «kapalet bérish» bir-birige zich masliship kélidighan ishlardur; lékin közde tutulghini bizning Xuda aldida «hör qilinish küni»giche iman we muhebbet ichide saqlinishimizdur. Padishah öz möhüri, péchiti yaki tamghisini melum bir xet yaki boghjuma üstige basqan bolsa, xet-boghjuma békitken nishangha yetmigüche héchkim möhürni buzush, hetta xetke qol tegküzüshke pétinalmaydu. Möhürning: «Bu méningki, uningdin néri turunglar!» dégen menisi hemmige ayan. Iman-étiqadning yoligha putimiz dessiginide, Xuda bilen bille méngishimizning deslipide belkim bu dunyadiki meptun qilidighan meishetlik, keyp-sapa yaki Sheytanning weswesliri bizge nisbeten xéli küchlük tesir qilip, étiqadimiz ajizliship Xudaning yolidin yénip qalarmizmikin dep ensirep qélishimiz mumkin. Biraq Xuda Özige ishinip özini tapshurghan kishi üstige möhürini basqan; U Öz Rohining qudriti arqiliq bizni «azad küni»giche herqandaq bashqa ézitqu tesirlerdin saqlap kélidu.


«Dunya» («bu dunya»)

Muqeddes Kitabni diqqet bilen oqughan oqurmenlerge uzun ötmeyla heyran qilarliq bir ish körünüshi mumkin — u bolsimu, «bu dunya»ning Sheytanning körenmes kontroli astida turidighan, Xudagha qarshi chiqidighan bir tüzüm-sistémidin ibaret ikenlikidur. 2:1, 6:11-12ni körüng. Eger bir adem gunah sadir qilsa, u özini Sheytanning qulluqigha qoyghan bolidu. Xudagha özini tapshurghan kishi «bu dunyada yashisimu, lékin bu dunyadin emes»tur. Uning rohi alliqachan bashqa bir dunyada turidu; u rohta Mesih bilen bille ershte olturghuzulghan bolidu (2:6).


Rebning mehbusi

Ademni heyran qalduridighan bu ibare 3:1 hem 4:1din tépilidu. Rimdiki hökümranlar shübhisizki, Pawlusni «bizning mehbusimiz» dep oylatti — lékin Pawlus ishqa bashqiche qarap, özining zindangha solanghanliqining Reb Eysaning melum ulugh meqsetliri üchün alahide yol qoyushi we pilani boyiche ikenlikige közi yétidu. Bir usta hünerwen eng xisletlik qoralini namelum bir qarangghu bulunggha tashlap yoshurghan bolsa, bizge intayin ghelite hem sirliq ish tuyulidu; Reb bolsa Özining eng sadiq rosuli Pawlusnimu, yeni Rebning wehiylirige nisbeten bu dunyada ötken bashqa herqandaq xizmetkarliridin köp yorutulghan ademni del shundaq qilghandek qilatti.

Bu ishlar bolup nahayiti uzun waqit ötkechke, ularning mana mushundaq bolushining Xudaning danaliqidin bolghanliqini biz elwette körüp bileleymiz. Rosul Pawlus zindanda mehbus bolmighan bolsa, uningda shunche köp mektuplarni yézish mejburiyiti bolmaytti we yaki yézishqa waqti yetmeytti. Pawlusning türmide yatqanliqi tüpeylidin qolimizda «Efesusluqlargha», «Filippiliqlargha», «Kolossiliklerge» «Filémon» we «Timotiygha (2)» dégen mektuplar bar boldi; bular bolmisa biz hazir behrimen bolidighan qimmetlik wehiylerge hergiz muyesser bolalmayttuq. Xudaning mölcherligüsiz yolliri üchün Uninggha ming teshekkür!


«Ademni qurush» («étiqadni qurush»)

Biz «Rimliqlargha» yézilghan «kirish söz»diki bu ibare toghruluq mushu yerde yene qaytilap chüshendürüsh bermekchimiz: —

Pawlus hem Pétrus qatarliq rosullar yene bir ibarinimu daim ishlitidu. U bolsimu «ademni qurush», yaki «ademning étiqadini qurush». Birsi özini Mesihke tapshurghandila andin uning rohi we jénida Xudaning «yéngi bir qurulush»i derhal bashlinidu. Bu qurulush bolsa xish we laydin qurulghan bina emes, belki pütünley yéngi xaraktér we mijez, yéngi adetler we yollar, yéngi pozitsiyeler, yéngi köz-qarashlar we chüshenchler, burun «mumkin emes» dep qarilip kelgen ishlarni «mumkin» deydighan yéngi bir ishenchtin terkib tapqan qurulushtin ibaret bolidu. Xudagha itaet qilidighan herbir basquch bu qurulushni algha süridu. Mesihte bolghan aka-uka, acha-singillarmu bu jehette özara yardemde bolidu. Qérindashlirimizning herbir yéngi telimi, righbetlendürighan sözliri, muhebbet ipadilirining hemmisi yene bir «qimmetlik xish»ni qurulushqa qoshup qoyghanliq bolidu. Dunyada turghan barliq künlirimizde bu qurulush toxtimay dawamlishidu; Xudagha teshekkür, binaning uzunluqi, kengliki, yaki qurulush matériyallirining qimmetlikige héchqandaq chek qoyulmighandur! Shu yol bilen biz «bir-birimizni quralaymiz».

Xulasilep éytqanda, «yéngi qurulush» Xudaning makan qilishigha muwapiq «ibadetxana» bolidu («1Kor.» 3:9-17, «Gal.» 2:18, «Ef.» 2:18-22, «1Pét.» 2:1-10ni körüng).


Mezmunlar: —


1. Xudaning jamaette bolghan ulugh meqsetliri (1-3-bablar)

2. Jékileshler  (4-6-bablar)


••••••••



Qoshumche söz


1:18 

«Xudaning chaqiriqigha baghlanghan ümid we muqeddes bendiliride bolghan shereplik mirasining qimmetliklik

Rosul bu ayette Efesustiki ishengüchilerning: «Uning chaqiriqigha baghlighan ümidining némilikini, muqeddes bendiliride bolghan shereplik mirasining qimmetliklikini» bilip yétishi üchün dua qilidu.


Uning chaqiriqigha baghlanghan ümid

Xuda her qétim öz xelqini chaqirghinida, herdaim uning chaqiriqigha baghlanghan bir ümid bolghan bolidu; Ibrahim, Musa, Gidéon, Dawut we kéyinki peyghemberlerge kelgen chaqiriqlarni körüng. Mushu ayettiki «chaqiriq» jamaetke bolghan chaqiriqni körsitidu; buning néme ikenlikige 4:5ning bayani chüshendürüsh béridu: «Chaqirilghininglarda, oxshash bir arzu-ümidke chaqirilghansiler». Ademni heyran qalduridighan bu bayan herbirimizde bolghan chaqiriqlargha baghlighan ümidlerning bir-biridin ayrilmas derijide gireleshkenlikini körsitidu. Herqandaq qérindishim kelgüside herqandaq bext-beriketler, herqandaq bayliqlar we danaliqning herqandaq shad-xuramliqlirigha érishken bolsa, shulardin méningmu ortaq nésiwem bolidu we uningmu méning érishkenlirimdin nésiwisi bolidu. Mana bularni biz chaqirilghanlarning sani bilen köpeytidighan bolsaq, buningdin chiqidighan netijini tesewwur qilish hergiz mumkin emes.


«Uning muqeddes bendiliride bolghan shereplik mirasining qimmetlikliki»

Bezi qérindashlar bu ibarini terjime qilghanda: «Xudaning qandaqmu mirasi bolidu?» yaki «Xuda qandaqmu Öz bendiliridin birer nersige érishishni oylaydu?» dep béshini qaturup bu ibarini «muqeddes bendilirining shereplik mirasining qimmetlikliki» dep terjime qilidu. Lékin grék tilida, bu ibarining éniq menisidin héchqandaq guman yoqtur (1:11-ayetnimu körüng). Biz wehiydiki sözlerge ishinishimiz kérek; gerche bizning eqli qabiliyitimiz bu ibarilerni chüshinishke ajizliq qilghan bolsimu, Xudaning ajiz ishengüchiliri bolghan bizlerdin kütkini barliqini tonup yétishimiz kérek. Bu ibarige yene tepsiliy qétirqénip qarisaq, Xudaning shu kütkini bolsa «sherep» hem «bayliq»largha toldurulidighan bolidu; shuningdek Uning kütkinining melum jehettin hazirmu bizlerde bar ikenlikini bayqaymiz. Qandaqla bolmisun, bizde bolghan bayliqlar bizge körününginidin köp artuqtur! Bu heqiqet jamaettiki qérindashlirimiz bilen bolghan barliq munasiwitimizge tesir körsitishi kérek. Xudaning ailisidikilerni — u ilim ehli bolsun, sawatsiz bolsun; bay bolsun, namrat bolsun; chiqishqaq bolsun, jimighur bolsun, — uni «addiy» yaki «mezzisiz» dep hésablimasliqimiz kérek — chünki hetta herbirimizning kündilik turmushlirimizdimu Öz Oghlining shereplirini körsitishke Xudaning Rohining sirliq ishliri mewjut bolup turidu. Emeliyette, Xudaning bizdin kütkini del Uning Özi bizge iltipat qilip amanet qoyghinidur; bizde Xudaning shu iltipati arqiliq Oghlining köp tereplimilik ewzelliklirining ayan qilinishi némidégen shereplik ish-he! — bu «Oghulni körsitish» bolsa Uni özimizge, XudaAtimizgha, perishtilerge, bilidighinimiz intayin cheklik bolghan ershtiki bashqa küchlerge we emirlerge körisitishtin ibarettur. Bu ulugh ishlarni bilip yétishimiz üchün herbirimizge Xuda «danaliq hem wehiyni özleshtürgüchi roh»ni ata qilghay!


«Danaliq hem wehiyni özleshtürgüchi roh» dégen bu ibare toghruluq mushu yerde körsitimizki, uningda muhim bir achquch bar. «Danaliq» — ishlarning peqet «néme» bolush kéreklikini emes, belki «qandaq» we «qachan» bolush kéreklikini bilish — Xudadin eyminip Uning kalami üstide her küni oylinishning méwisidur — u wehiydin awwal kélidu. Xudaning asmandin insanlargha sowghatlarni tashlap béridighanliqi pakittur; lékin sowghatlirining tashlinishigha yarisha, awwal danaliq bilen teyyarlanghan köngüller bolushi kérek.


Gunahlarda ölüsh; Mesih bilen bille jan kirgüzülüp, Uning bilen tirilip, kötürülüp, ershlerde olturghuzulush

«Gunahlarda ölgen» (2:1)

Ademni heyran qalduridighan bu ibare 2:1de körülidu: — «siler qebihlikliringlar hem gunahliringlarda ölgen bolup, ...»


Xuda Adem’atimiz Érem baghchisida: «Sen buning (men’i qilinghan méwe)din yéseng, sen shu künde ölisen» dégenidi. Adem’atimiz gunah sadir qilghan künide jismaniy jehettin ölmigen bolsimu, wujudidiki eng muhim jehette, yeni rohida öldi. Démek, u Xudaning dostluqi hem tonushidin mehrum qilinghan; chünki bu ishlar ademning rohi arqiliq özige melum bolidu.

Gunahning asaretlirige esir bolghan nurghun kishiler özlirini: «Ayighimizdin shamal ötüp turidighan», «xéli jénim bar!» dep qarishi mumkin; lékin heqiqiy muhim bolghan herbir xehettin éytqanda, ular alliqachan ölgendur; ular hayatning heqiqiy ehmiyitidin mehrumdur; heqiqiy hayat, yeni Xudaning hayati ulargha nisbeten yat bir nersidur (4:1).

Insanlar Mesihte «yéngi qelb we yéngi roh»ni qobul qilghanda, ular Xudani tonushqa qaytidin muyesser bolalaydu.


«Mesih bilen bille jan kirgüzülüp, uning bilen tirilip, kötürülüp, ershlerde olturghuzulush» (2:5-6).

Oqurmenler Pawlusning «Rimliqlargha» yazghan mektupini oqughan bolsa uningdiki 6:6 we 6:11de buninggha oxshap kétidighan ibarilerning bar ikenlikini esleydu. Mesih ölgende, U biz üchün Atisidin ayrilishi bilen gunahlarning jazasini kötürgen; shundaq bolupla qalmay, U gunahning özining toluq mesilisini, — yeni herbir ademde bolidighan, özini bashqurup kéliwatqan gunahkar tebietni bir terep qilghanidi. Mana bu ishni wujudqa chiqirish üchün U «kona adem»imizni Öz ölümi ichige alghanidi (Uning Xudaning Oghlining süpitide herbirimizni aldin’ala bilgenlikini ésimizde tutushimiz kérek; «Rim.» 6:6). U ölümdin tirilginide, biz Uning ichige élinghanmiz; asmangha kötürülginide, Uning ichige élinghanmiz; Xudaning ong yénida olturghinidimu, biz shu yerde Uning ichige élinghanmiz. Xudaning Rohi qelbimizge kirgende, bu ishlar bizde réalliqqa aylinidu. Gunahning özi téxi kona ténimizde («etlirimizde») turghini bilen, biz etning küchige yene esir-qul emesmiz; eksiche biz Rohqa tewe bolghan yéngi ademlermiz; shuning üchün biz özimizni toghra tonup yashishimiz intayin zörürdur.


«Öchmenlik» we «belgilimiler bolghan... ara tam»ning chéqiwitilishi» (2:15-16)

Inaqliqni söyidighan Xudaning bergen emrlirining insanlar arisida öchmenlik peyda bolidighanliqi bizge ghelite ish tuyulghini bilen, emeliyette ish mundaq boldi.



Xuda Özi chaqirghan xelqi bolghan Yehudiylargha Özining heqqaniyliqi ipadilengen emrlerni bergenidi. Barliq wijdanliq ademler bundaq emrler (mesilen: «Saxta guwahlik berme», «Yéqiningni özüngni söygendek söygin»)ge xursenlik bilen qarishi kérek idi; biraq Xuda Öz xelqi Israilgha yene bezi bashqa «belgilimiler» dep atalghan emrlerni bergen. Bu belgilimiler héchqandaq exlaqiy meqsette bérilmigen bolushi mumkin; beziliri ademning salametlikige baghliq, beziliri «bésharet» süpitide bérilgen (mesilen, ibadetxanidiki herxil qurbanliqlar toghruluq belgilimiler); beziliri belkim Mesih kelgüche Öz xelqini etrapidiki ellerning bulghighuchi tesirliridin saqlash üchün ularning etrapigha bir «qasha»ni qurush meqsiti bilen bérilgenidi; bezi emrlerning bu üch teripimu bar. Mesihning kélishi bilen bu «qasha» kéreksiz bolghanidi; eger Israil Mesih teripidin qutquzulghan bolsa, undaqta ular yene taipe qoshnilirining bulghighuchi tesirlirige béqinip kétishi mumkin bolmaytti; eksiche, ular tolup tashqan pak-muqeddes muhebbet bilen öz etrapidikilerge tesir körsitishi mumkin bolatti. Shunche paskiniliq arisida turghan bolsimu, ularda pak-muqeddes turiwéridighan birxil pak-muqeddeslik bar bolatti; herqandaq öchmenlik we nepret arisida turghan bolsimu, ularda méhribanliq turiwéridighan birxil özgürmes muhebbet bar bolatti (shunga hazir barliq étiqadchilargha, u Yehudiy bolsun yaki Yehudiy bolmisun, héchqandaq «qasha» kérek emes).


«Qasha» toghruluq sözimizge qaytip kelsek, bu belgilimiler sünnet qilish, shabat küni qilish, bezi yémekliklerni yémeslik, alahide kiyim-kécheklerni kiyish toghruluq emrlerni öz ichige alidu. Mesih Öz ölümide bularni bikar qiliwetken, chünki ularning hazir héchqandaq kériki qalmighanidi. Mesile del shuki, belgilimiler kéreksiz qilinghini bilen köp ademlerning ularni qoldin bergüsi yoq idi; chünki ular Mesihni qobul qilishqa razi emes idi. Belgilimilerning özi dehshetlik öchmenlik menbesi bolup qalghan. Buning birmunche sewebliri bar idi: — 


(a) Xudaning xelqi belgilimilerning özlirining ajizliqi tüpeylidin chüshürülgenlikini bilip turup, kichik péilliq bolushning ornigha beziliri: «Biz alahide ademmiz, bashqilardin ela bolghanliqimiz tüpeylidin belgilimiler bizgila chüshürülgen» dep hakawurliship ketkenidi. 


(e) Bu ish Yehudiy emes ellerde öchmenlik peyda qilghan; chünki eng hakawurliship ketken Yehudiylarning qilmishliri Yehudiy emeslerningkidin héchqandaq perqi yoq idi.


(b) Yehudiy jemiyitidiki bezi dindarlar heddidin éship «qasha» etrapida yene bir «qasha» qurushqa, yeni Xudaning belgilimilirige yene özlirining köp belgilimilirini qoshushqa intiletti; emeliyette bolsa ular bu jeryanda Xudaning belgilimiliridiki eng ulugh exlaqiy emrlirini nezirige almay qoyghanidi. Insanlar üchün éytqanda, «sirttiki ishlarni bashquridighan emr-belgilimiler»ni tutush herdaim pak dilliqqa intilishtin köp asangha chüshidu. Bu dindarlar bolsa «qasha»din téximu meghrurlinip ketken; ulargha nisbeten, uni tashlashqa rayi qet’iy barmaytti. «Qasha» bir tamgha aylinip, rosul Pawlus dégendek «otturidiki ara tam» bolghan.


(p) Hemmidin échinishliq bolghini, «yat eller» Yehudiylarning Xudasinimu Yehudiylargha oxshash dep qarighachqa, ular özliri oylighan obraz boyiche Xudagha öch bolup qalghan.

Yuqiriqilarning héchqaysisi Xudaning niyiti emes idi, elwette.

Bu ishlarning hemmisini Mesih Öz ölümi arqiliq yoqqa chiqarghan; U insanlardiki gunahning yiltizini bir terep qilghandin kéyin, pütkül insaniyet üchün «yéngi qelb»ni qobul qilip Xudaning muhebbitide, Xudaning insanlargha baghlighan muhebbitide yashashtin bashqa qilidighan ish qalmighan. «Belgilimiler»mu kargha kelmey, kéreksiz bolup qalghan.


«Rosullar we peyghemberler bolghan ul», «burjek téshi» (2:20-21)

Pawlus jamaetni «rosullar we peyghemberler bolghan ul»ning üstige sélinghan, deydu. «Rosul» dégen söz (grék tilida «apostolos») «ewetilgen» dégenni bildüridu; rosullar Xuda teripidin «ewetilgen ademler», «ulluq ademler»dur. Ularning salahiyiti, wezipiliri hem xaraktéri Injil «2Kor.»de bizge tepsiliy körsitilidu. Injilda jemiy bolup on ikki emes, belki yigirme töt adem «rosul» dep atilidu; Injil dewrde mushulardin bashqa rosullar barmu, yoqmu, éniq xewirimiz yoq.


U éytqan «peyghemberler» qaysi ademlerni körsitidu dep sorisaq, bu xette 3:5de u yéngi ehde (Injil) dewridiki «rosullar we peyghemberler»ni we ularning jamaet toghruluq öziningkige oxshash wehiylerni qobul qilghanliqini tilgha alidu. Halbuki, mumkinchiliki barki (we özimiz shundaq qaraymizki) uning «peyghemberler» dégini hem Tewrat dewridiki hem Injil dewridiki peyghemberlerni körsitidu; Tewrattiki peyghemberler bizge Tewrattiki wehiylerni yetküzgen, rosullar we Injildiki peyghemberler bizge Injildiki wehiylerni yetküzgen; jamaet bolsa Xudaning bu hemme wehiylirining uli üstige sélinghan.


Biz daim «jamaet Mesihning uli üstige sélinghan» deymiz. Biraq shuni bilishimiz kérekki, her dewrde jamaet shu dewrdiki birnechche ademler üstige sélinip kelgendur; bizning dewrimizde «rosullar we peyghemberler» barmu? Aldamchiliqqa patqan hazirqi bu dewrimizde bu toghruluq birnechche addiy éghiz gep qilishqa toghra kélidu: — 


(a) Jamaet aldi bilen birinchi esirdiki rosullar we peyghemberler épkelgen wehiyler üstige sélinidu. Töwendiki «burjek tash» bolghan Mesih toghrisidiki sözlirimizni körüng. Jamaet bu wehiyler (Injilda xatirilengen)ni qoligha élip, kéyin kelgen «rosullar we peyghemberler»ning heqiqiy yaki saxta ikenlikini ölchiyeleydu.


(e) «Rosullar we peyghemberler» jamaetning «töpiside» emes, belki «tégide» bolidu. Bu addiy heqiqet közde tutulghan bolsa jamaetni «rosulluq» yaki «peyghemberlik» hoquqida boluwalghan, köpchilikning üstige höküm sürüp «xojayin bolush»qa nepsi taqildighan nurghunlighan aldamchilardin saqlaytti. Heqiqiy rosullar we peyghemberler bolsa herdaim bashqilarning xizmitide bolushqa intilidu; ular mensep, hoquq, pul yaki shexsiy menpiitige qiziqmaydu. Injildiki rosullar kemter (rosul Yuhannaning sözliri boyiche) «Qérindashlar üchün jénini pida qilishqa teyyar» bolghanlardindur («1Yh.» 3:16). Ularning könglidiki birdinbir ish, ademlerning Xudaning «yéngi ehde»sini chüshinip yétish, Mesihni tonup XudaAtigha tayinip, Uning iradisini özliri üchün perq étishtin ibarettur («Yer.» 31:31-34, «Ibr.» 8:8-12). Iman yolida desleptiki basquchlarda ademler rosul-peyghemberlerge, shudaqla telim bergüchilerge hem «Xudaning xelqini baqquchilar»gha köp tayanghan bolsimu, Xudaning heqiqiy xizmetkarlirining özgermes meqsiti shuki — ademler Xudanila tayanch qilsun! Ular ademlerni Xudaning wehiy-yolyoruqlirini chüshinishi üchün özlirige tayinidighan qilishqa intilidighanlardin emes: «Biz hergiz özimizni iman-étiqadinglar üstige höküm sürgüchilermiz démekchi emesmen, belki silerning shad-xuramliqinglarni ashurushqa silerge hemkarlashquchilarmiz; chünki siler étiqad arqiliqla mezmut turisiler» (2Kor.» 1:24). Rosullar yaki peyghemberler jezmen herbir jamaetning özlirini «rosul» yaki «peyghember» dep étirap qilishigha yaki orun bérishige qiziqqan emes. Isim emes, belki jisim muhimdur; heqiqiy jismi bar bolghan nersining özini ispatlashning hajiti yoq; beribir uning heqiqiy mahiyiti hemmige ayan bolidu.

(b) Hemmidin muhimi, eger bügünki künlerde rosullar we peyghemberler bar bolsa, emdi ularning barliq söz-heriketliri miladiye birinchi esirdiki rosullar we peyghemberlerning (biz üchün Injilda Xudaning yolyoruqi bilen xatirilengen) söz-heriketlirige toluq maslishishi kérek. Xudaning Özining «ul heqiqetliri» bolghan axirqi wehiyliri birinchi esirdiki jamaette bolghan shu rosullar we peyghemberlerge tapshurulghan, we Uning iltipati bilen ularni Injilda xatiriletküzgendur. Shunga bu zamanda héchqandaq «yéngi wehiyler» kelmeydu; biraq herbir dewrdiki jamaetler Xudaning sirliri, nesihetliri we iradisini igilep, Xudaning toluq shan-sheripide méngish üchün, Injildiki wehiylerni özliriningki qilghan rosulluq we peyghember süpetlik ademlerge éhtiyajliqtur. Herbir dewrde biz shundaq özlirini pida qilghuchi «ulluq» ademlerge éhtiyajliqmiz; ular kem bolsa jamaet qurulmaydu, bu xette ayan qilinghandek Xudaning ulugh chaqiriqi élip kelgen aliy istekler herbir ishengüchige singdürülmeydu; shunga herbirimizning shundaq ademler bizge ewetilsun dep dua qilishimizgha toghra kélidu. Shuningdek biz Xudaning bizni chaqirip, jamaetning «öz jénini qérindashlargha pida qilishqa teyyar» bolghanlardin terkib tapqan ulining ichige sélishigha teyyar bolushimiz kérek. Xudadin melum birxil ademlerning bizge ewetilip teqdim qilinishi üchün dua qilsaq, özimizmu del shu ademlerdin bolush éhtimalliqigha teyyar bolmisaq bolmaydu. Némila dégenbilen, «Xuda bu dunyadiki ajizlar arqiliq küchlüklerni yoq qilishni, ... Özining shan-sheripini körsitishni layiq köridu» («1Kor.» 1:27). Bu bizni eng muhim nuqtigha élip baridu: —


«Burjek téshi»

Jamaetning «burjek téshi» bolsa Mesihtur. Herqandaq büyük binada «burjek téshi» eng muhim tash bolup, binaning uligha birinchi sélinidighan tashtur. «Burjek téshi» sélinghanda binaning turidighan jayini we yölinishini toghra békitidu; uningdin kéyin uligha andin binaning özige sélinghan barliq tashlar burjek téshi bilen toptoghra toghrilinishi kérek; melum tash uning bilen toghrilanmisa, undaqta u layaqetlik bolmaydu; undaq bolghanda, toghrilanmighan tash éliwétilip qaytidin qoyulushi kérek bolidu. Bu ishning bizning jamaet bilen bolghan munasiwitimizge qandaq baghlinidighanliqi hemmimizge ayan bolushi kérek. Jamaetke qandaq we qeyerde sélinishimiz kéreklikini bilish üchün awwal Mesih bilen qandaq «toghrilanghanliqimiz»ni éniqlishimiz kérek. Birinchi esirdiki rosullar we peyghemberlerning hayatliri burjek téshining özi bilen toghrilanghan bolghachqa «ulluq ademler» bolushqa layaqetlik idi. Bizning dewrimizdiki «rosullar we peyghemberler»mu shu oxshash ölchem bilen sinilip tonulidu.


3:13 toghruluq

«Shuning üchün silerdin ötünimenki, méning siler üchün tartqan japa-jebirlirim tüpeylidin perishan bolmanglar; chünki bu ish silerning shan-sheripinglar bolidu»

Buning töt xil menisi bolushi mumkin: —


(1) Pawlus türmide yétip japa-jebir tartmaqta idi (we buningdin ilgirimu Xudaning yolida köp japa-jebir tartip kelgenidi). Pawlusqa baghlighan muhebbiti tüpeylidin shübhisizki, Efesustiki qérindashlarning köngli yérim bolghanidi. Emeliyette Xudaning «yat eller»ge köprek paydiliq bolushi üchün, Pawlusni türmige yatquzup köp azab-oqubetlerni tartquzushi yat eldiki bu ishengüchilerning Özige nisbeten shunche qimmetlik ikenlikige ispat bolidu.

Shuning üchün «Bu ish (méning türmide yatqanliqim) silerning shan-sheripinglar bolidu» dégili bolidu.

(2) Pawlus ulargha köprek paydiliq bolsun üchün türmide yétiwatatti. Bezi ishengüchiler: «Eng ulugh rosul Pawlus türmide yatqan yerde, bu rehimsiz Rim hökümiti méni qandaq bir terep qilar!» dep köngli su bolup Xudaning yolidin yénip ketmekte idi. Lékin ular qorqup ketmesliki kérek idi, chünki Pawlusning türmide yétishi tasadipiyliq ish emes, belki Xudaning orunlashturushi idi. Shuning üchün «Bu ish (méning türmide yatqanliqim) silerning shan-sheripinglar bolidu».


(3) Pawlus türmide yatqini tüpeylidin bezi ishengüchiler qorqup kétip Xudaning yolidin yanghan bolsimu, Efesustiki ishengüchiler qorqmay, Xudaning yolidin yanmighan bolsa, undaqta «Bu ish (qorqmasliqinglar, Xudaning yolidin yanmasliqinglar) silerning shan-sheripinglar bolidu».


(4) Efesustiki ishengüchiler Pawlusning türmide yétip japa tartqanliqi del Xudaning Özi orunlashturghan pilani ikenlikige ishenmey qalsa, elwette ular könglini yérim qilip meyüslinip kétishi mumkin. Eksiche ular jür’etlik bilen: «Söyümlük Pawlusimizning türmide yétishi Xudaning orunlashturushidur» dégende ching turiwerise, Xudani ulughlighan bolidu; shuning bilen yene «Bu ish (könglünglarni yérim qilmasliqinglar) silerning shan-sheripinglar bolidu».


Bizningche birinchi hem ikkinchi chüshenchiler 3-babning aldinqi ayetliridiki ibarilerge eng uyghun bolghachqa, ikkisi oxshashla toghridur (mesilen, «Siler «yat eldikiler» üchün...», «silerge Xudaning shepqitini élip baridighan ghojidarliqim...» dégendek shekildiki mezmunlarni körüng (3:1, 2, 8)ni körüng).


Yette birlik (4:4-7)

Esirdin-esirge ishengüchiler bu «yette birlik» («bir ten, bir Roh, bir ümid, bir Reb, bir étiqad, bir chömüldürülüsh, bir XudaAta»)ning bu xetning méghizi ikenlikige, xetning jewhiri bolghan eng chongqur heqiqetlerning bu «yette birlik» ichige mujessemleshkenlikige ishinip keldi. Biz mushu yerde bu ayetlerge sherh qilmaqchi emesmiz, peqet ulardiki addiy bir achquchluq heqiqetni körsetmekchimiz — birliklerning merkizi bolsa «bir Reb», démek Mesih, — U bolsa birliklerning achquchidur, dep ishinimiz: —


(i) bir ten — Mesihning téni

(ii) bir Roh — Mesihning Rohi

(iii) bir ümid — Mesihning ümidi («Ibr.» 12:2, «Yesh.» 53:11)

(iv) bir Reb — Mesih

(v) bir étiqad — Mesihning özining ishench-étiqadi («Gal.» 2:20 we izahatini, shundaqla «Galatiyaliqlargha»diki «qoshumche söz»ni körüng)

(vi) bir chömüldürülüsh — Mesihning chömüldürülüshi («Mar.» 10:38-39, «Luqa» 12:49-50).

(vii) bir XudaAta — Mesihning Xudasi hem Atisi

Mushu yerde biz «bir étiqad» we «bir chömüldürülüsh» üstide toxtilimiz.


«Iman-étiqad birdur» (grék tilida ««bir étiqad bardur»)

Étiqad shekillinishi üchün ademning zéhni nurghun heqiqetlerni qobul qilishi kérek, elwette; biraq étiqad bolsa bu ishning özi emes; étiqad bolsa ademning Hemmige Qadirning herbir emrige, yolyoruqi we wedisige quchaq échish üchün Uninggha pütkül wujudini tapshurup boysunushtin ibarettur. Bu yerde éytiliwatqan «bir étiqad» bolsa hemme ishengüchiler qobul qilidighan eqidiler üzündisi emes (gerche mushundaq bir üzünde qolayliq bolsimu), belki «Mesihning étiqadi» yaki «ishench-sadiqliqi»ni körsitidu. Pawlus buni xette 3:12de tilgha alidu: «Uning ishench-sadiqliqi arqiliq biz jasaretke hem Xudaning aldigha xatirjemlik bilen kirish hoquqigha ige bolduq». Mesihning ishench-sadiqliqi arqiliq, yeni Uning Atisining barliq söz-kalamigha mutleq boysunup béqinishi arqiliq biz qutquzulduq; we yene bu étiqadida, — Uning étiqadida, yeni Uning «ishench-sadiqliqi»da hemmimiz birlikke keltürülimiz.  


«Bir chömüldürülüsh»

Rosul Pawlus bu yerde tilgha alghan «chömüldürülüsh» sugha chömüldürülüsh emes, yaki sugha chömüldürülgen ishengüchilerge wede qilinghan «Muqeddes Rohqa chömüldürülüsh»mu emes; u choqum Eysa Mesih Özümningki dep atighan ulugh chömüldürülüshtur; mesilen, «Luqa» 12:49-50: —

«Men yer yüzige ot tashlap tutashturushqa keldim we bu otning tutishishigha neqeder teqezzamen! Lékin Men aldi bilen bir chömüldürüsh bilen chömüldürülüshüm kérek we bu chümüldürülüshüm emelge ashurulghuche intayin qiynilimen!».


Shübhisizki, bu «chömüldürülüsh» Uning kréstke mixlinip japa tartidighanliqini körsitidu. Bu japa «ada qilinmighan» bolsa, gunahlarning kechürüm qilinishi mumkin emes idi, hemde U tilgha alghan ulugh ot — Muqeddes Rohning ulugh oti — muhebbetning, muqeddeslikning Xudagha köyüp-pishqan oti yer yüzidiki insanlarning qelbige kélelmeytti. U mushu otning pütkül dunyada yéqilishigha tolimu intizar bolghan idi. U zadi némige chömüldürüldi dégen mesilige kelsek, U bizning gunahlirimiz we shermendichilikimizni bir terep qilish üchün u barliq gunah, shermendichilik we ölümlerge chömüldürülgenidi; U bizning barliq ölümlirimizni Öz üstige alghan. Uning «ölümliri» dégen sirliq söz tilgha élinghan «Yesh.» 53:9ni körüng. «2Kor.» 5:21ni körüng: «Gunahqa héch tonush bolmighan kishini Xuda bizni dep gunahning özi qildi; meqsiti shuki, bizning Uningda Xudaning heqqaniyliqi bolushimiz üchündur». Bizning gunahimizni Öz üstige élishi Atisidin ayrilishtin — yeni dozaxqa kirishning özi idi. Kréstke mixlanghanda U barliq dozaxlirimizni Öz üstige alghan. Bu némidégen azabliq, némidégen ajayib bir chömüldürülüsh-he! Némidégen zor ghelibe bu-he! Bu biz üchün ajayib bext-saadettur!


Emdi sugha chömüldürülgende néme qilimiz? Bu Pawlus «Rim.» 6:3de déginidek «Mesih Eysagha kirishke chömüldürülgen bolsaq, Uning ölümi ichige chömüldürülgen» bolimiz emesmu? Bu chömüldürülüshte, bedinimizning toluq sugha gherq qilinishigha razimiz; biraq bu ishning tégide Xuda Öz Rohi arqiliq «Manga Mesihning ölümidin, Uning ulugh chömüldürülüshidin nésiwe bergeysen» dégen jiddiy iltijayimiz bar emesmu? («1Pét.» 3:18-22) — tilikimiz, Xudaning rohimizni Mesihning ölümige we Uningdiki barliq muweppeqiyetlerge chömdürüp bérish, bizni pütünley yéngi adem qilip yaritishidin ibarettur. Mana hemmimizge kérek bolghan ulugh chömüldürülüsh — Muqeddes Kitabtiki bashqa yerlerde u «Rohqa chömüldürülüsh», «Muqeddes Rohqa chömüldürülüsh» dep atilidu; bu ish Mesihning özining chömüldürülüshi arqiliq wujudqa kélidu.


«Bir chömüldürülüsh» bar — u bolsimu Mesihning chömüldürülüshidur.