Injil 21-qisim

«Pétrus «1» »

(Rosul Pétrus yazghan birinchi mektup)



Kirish söz


Rosul Pétrus ushbu xetni kimge we néme meqset bilen yazghan?


Xetning béshida u: «Pontus, Galatiya, Kap adokiya, Asiya we Bitiniye ölkiliride tarqaq yashawatqan musapir bendilerge» salam yollaydu. «Tarqaq yashawatqan musapirlar» («diaspora») dégen söz adette Asuriye we kéyinki Babil impériyesi terepliridin sürgün bolghan, andin Pelestinge qaytmay tarilip ketken Yehudiy xelqini körsitidu. Biraq mushu yerde biz bu sözni köchme menide ishlitilgen, u barliq étiqadchilarni körsitidu, dep qaraymiz. Shundaq qarishimizning sewebliri töwendikidek: — 


(1) 5:14de bu xette «Silerge, yeni Mesihde bolghan hemminglargha amanliq-xatirjemlik yar bolghay!» dep yézilidu. Bu xet peqet Yehudiy étiqadchi jamaetlergila yézilghan bolsa, bundaq salam sözi muwapiq bolmaytti. «Pontus, Galatiya, Kapadokiya, Asiya we Bitiniye» dégen yerlerde Yehudiy we Yehudiy bolmighan ishengüchilerning ayrim-ayrim yighilishining hajiti yoq idi, chünki ikki guruppining ortaq tili, yeni ana tili grék tili idi.


(2) Pétrusning ikkinchi xétimu oxshashla bir guruppa kishilerge yézilghan bolup (1:1) u ulargha: «Bizning Xudayimiz we Qutquzghuchimiz bolghan Eysa Mesihning heqqaniyliqi arqiliq biz bilen oxshash qimmetlik bir étiqadqa muyesser qilinghanlargha salam!» dégen ortaq bir ibare bilen yazidu.


(3) Derweqe, xettiki bezi ibarilerni Yehudiy étiqadchilar yaxshiraq chüshinetti (mesilen, «Siler bolsanglar, Xuda tallighan bir jemet, shahane bir kahinliq, pak-muqeddes bir el, shundaqla Özige alahide xas bolghan bir xelqtursiler», 2:9). Lékin u oqurmenlerning ötmüshlirini tilgha alghanda, butpereslik turmushni ötküzgen Yehudiy emeslerge muwapiq söz qilidu, mesilen: —

«Xudaning itaetmen perzentliri süpitide, ilgiriki ghapilliq chaghliringlardikidek hawayi-heweslerge bérilmenglar» (1:14)

«(Xuda) silerni qarangghuluqtin Özining tilsimat yoruqluqigha chaqirghan» (2:9).

«Burun siler bir xelq hésablanmayttinglar, lékin hazir Xudaning xelqisiler» (2:10). Asasiy jehettin bundaq sözler Yehudiy emes étiqadchilargha muwapiq kéletti.

«Chünki künlirimizni yat étiqadsizlarning iradisige emel qilish bilen, yeni hertürlük buzuqchiliq-shehwaniyliq, neps-hewesler, haraqkeshlik, eysh-ishret, meyxorluq we yirginchlik butpereslikler (yat ellikler) ichide ötküzginimiz kupaye qilar» (4:3) (mushu yerde u «biz» dep éytqini bilen Pétrus (Pétrus Yehudiy, elwette) «Menmu ötkende siler Yehudiy emeslerge oxshash gunahkar bolghanidim» dégendek. U özi butqa choqunghan emes, elwette («2Pét.» 3:15-16nimu körüng).


(4) Xet Silwanus (qisqartilghan ismi «Silas») dégen ademning qoli arqiliq ewetilgen. Silwanus rosul Pawlusning seperdishi hem xizmetdishi bolghanidi we u Yehudiy emes bolushi mumkin (ismi Yehudiylarningkige oxshimaydu). Silwanusning ushbu xetni yetküzüshke mes’ul bolghanliqi belkim ushbu xetni qobul qilidighan jamaetlerning sap Yehudiy qérinashlardin emeslikini körsitishi mumkin.


(5) Pétrusning bu birinchi we ikkinchi xetliride rosul Pawlus («Yehudiy emeslerge ewetilgen rosul»)ning telimi ochuq tilgha élinidu, hetta neqil keltürülidu.

Emdi Pétrusning ikki xil qérindashlar (Yehudiy hem Yehudiy emesler)ni «tarqaq musapir» dégini köchme menide bolsa némini körsitidu? Shübhisizki, uning közde tutqini ularning mushu dunyada tarqaq musapir süpitide bolghanliqi, özlirining heqiqiy yurti bolghan jennettin yiraq turghanliqi idi.

Xet rosul Pétrusning «Asiya we Bitiniye»dikiler bilen bolghan munasiwitini körsitidu. Bir qiziq yéri shuki, rosullar Pawlus we Barnabas «Kichik Asiya»din ötkende, Pétrus tilgha alghan «Asiya we Bitiniye» dégen jaylargha yetkende «Muqeddes Roh ularning Asiya ölkiside söz-kalamni jakarlashqa yol qoymighan» («Ros.» 16:6-7) («Asiya ölkisi» Asiya we Bitiniyeni öz ichige alidu). Némishqa Xuda Pawlus we Barnabasqa «Asiya ölkiside söz-kalamni jakarlashqa» yol qoymighan? U alliqachan Özining bashqa bir xizmetkari, yeni Pétrusni del shu yerge ewetkenmidu?!


Xetning meqsetliri

Biz Rebbimiz tirilgendin kéyin Galiliye kölining boyida Pétrus bilen qandaq sözleshkinini eslisek, shu chaghda Reb üch qétim: «Méning qoylirimni (démek, Manga egeshkenler) béqip bergin» dégen emrni uninggha tapshurghan. Bu xette heqiqiy bir baqquchining Xudaning xelqige bolghan ichini aghritishliri, ularni righbetlendürüsh we aldamchiliqtin saqlashqa bolghan ghemxorluqi éniq körünidu. Xetni qobul qilghanlar türlük qiyinchiliqlar we ziyankeshlerge ochrighachqa, del shundaq teselli we righbetke tolimu mohtaj idi.


Pétrusning bu xétide biz Mesihke egeshküchilerning bu dunyada — azab-oqubet, töhmetler, hökümet bilen bolghan alaqe, er-ayalliq we ailiwi munasiwetler, qullar bilen xojayinlarning munasiwiti, jamaette qérindashlarning özara munasiwitide özini qandaq tutush kérekliki toghrisidiki yolyoruqliri güzel addiy til bilen ipadilengen. Bularning hemmisini: «jéninglarning qutquzulushi» dégen bir sözge ixchamliyalaymiz (1:9). Bu ibaride muhimi bizning Mesihde gunahlirimizning kechürüm qilinishi, shundaqla dozax otliridin qutulushimiz közde tutulghan emes, belki ichki dunyayimizning türlük sirtqi bulghashlardin sap saqlinish közde tutulghan; shundaq bolghanda, qelbimiz Xuda bilen zich alaqidin muyesser bolup, Uning üchün ish qilip we zéhnimizni ishlitip söz qilalaydighan bolimiz; herbirimiz Rebning «méngip yürüwatqan rohiy ibadetxana»si (2:4-9), Uning qaytip kélishige teyyar turghuchisi bolimiz («2Pét.» 3:14). Pétrusning orma héytida öz yurtdashlirigha: «Özünglarni bu burmilanghan dewrdin qutquzunglar!» dégen dewet sözlirini körüng («Ros.» 2:40).


Pétrusning birinchi we ikkinchi xetliride insanning «jéni» yaki «ichki dunyasi»ning muhimliqi toghrisida tekitler bar (mesilen, «1Pét.» 1:9, 1:22, 2:11, 2:25,  4:19 («qoshumche söz»imizni körüng), «2Pét.» 1:2-8,  3:11-14ni körüng).



Mezmun: —


1. Salam (1-bab 1-, 2-ayetler)

2. Qimmetlik étiqad, heqiqiy hayat we shan-sherep (1-bab 3-12-ayetler)

3. Pak-muqeddeslikte yashash (1-bab 13-ayettin 2-bab 10-ayetkiche)

4. Étiqadchilarning mes’uliyetliri (2-bab 11-ayettin 4-babqiche)

5. Jamaetke bolghan jékileshler (5-bab 1-11-ayetler)

6. Axirqi salam (5-bab 12-14-ayetler).


••••••••



Qoshumche söz


Jamaet uchraydighan ziyankeshlikler — Xudaning ularda bolghan meqsetliri 

Injil, Luqa yazghan «Rosullarning paaliyetliri» dégen qisimdin köreleymizki, jamaetler miladiye birinchi esirning awwalqi yérimida uchrighan ziyankeshler ayrim-ayrim üch tereptin kelgen. Birinchisi bolsa Yehudiylarning sinagogliridin bolghan. Bu ziyankeshlikler ularning: «yéngi ehde»ni Xuda eslide biz Yehudiylargha wede qilghan, emdi mushu «Yehudiy emes Mesihiyler» némige asasen «yéngi ehdidin behrimen bolimiz», déyishke pétinidu?! Ular hetta biz ishenmeydighan héliqi Eysa Mesihnimu bizning Qutquzghuchimiz deydu, téxi?!» dégendek körelmesliktin chiqqan. Ikkinchi xil ziyankeshlik nurghun ademlerning öz sepliridin Mesih terepke chiqqanliqini körgen her türlük butperes mezheplerdin bolghan (mesilen, «Ros.» 19:21-41). Üchinchi xil ziyankeshlik Rim impériyesi hökümiti terpidin bolghan. Awwal Yehudiy xelqi türlük töhmetler bilen étiqadchilargha ziyankeshlik qozghighanidi; kéyin Rim impératorliri (Qeyserler) Nérodin tartip özlirini «Ilah» dep chaqirishqa bashlighanda, Rim puqralirining hemmisi «Qeyser Rebdur» dep étirap qilishqa mejburlanghan. Shundaq qilishni ret qilghan étiqadchilar herxil éghir jazalarni tartatti.  


«Rosullarning paaliyetliri»din bundaq ziyankeshlikning tolimu zorawanliq ikenliki körünidu. Lékin Pétrus bu xette ziyankeshlikning yene bir amili töhmet ikenlikinimu bizge körsitidu (mesilen, 2:21).


Rebbimiz we Uning barliq rosullirimu bizge shuni uqturiduki, bundaq ziyankeshlik étiqadchilarning ixlasmen hayatining normal bir qismi bolidu: —

«Mubarek, Men üchün bashqilarning haqaret, ziyankeshlik we hertürlük töhmitige uchrisanglar; shad-xuram bolup yayranglar! Chünki ershlerde katta in’am siler üchün saqlanmaqta; chünki silerdin ilgiriki peyghemberlergimu ular mushundaq ziyankeshliklerni qilghan» («Mat.» 5:11-12) 

«Derweqe, Mesih Eysada ixlasmen hayat kechürüshke irade tikligenlerning hemmisi ziyankeshlikke uchraydu» («2Tim.» 3:12).


Xuda derweqe bizge shundaq azab-oqubetlerni tartishimizgha yol qoyghinining barliq seweblirini ayan qilghini yoq; lékin Pétrus bu xette bizge bir jümle ichide üch sewebni uqturup béridu: — 


«Altun haman yoqilip kétidighan nerse bolsimu, sapliqi ot bilen sinilidu. Shuninggha oxshash altundin tolimu qimmetlik bolghan étiqadinglar sinilip ispatlinidu. Buning bilen u Eysa Mesih qayta ashkarilanghan waqtida medhiye, shan-sherep we izzet-hörmet keltüridu» (1:7).


Démek: — 


(1) Öz étiqadimizning heqiqiy ikenlikini özimiz ispatlap bilishimiz üchün;


(2) Bizning étiqadimizning tawlinishi üchün; sinaqlar arqiliq öz küchimizge emes, belki Xudaning Özige heqiqeten tayinishni öginishimiz üchün;


(3) Mesih qaytip kelgen künide téximu shan-sherepke érishishi üchün; chünki shu künide roshen körüniduki, bizni Özige tayinip Özige sadiq qilip saqlishi Uning méhir-shepqiti we küch-qudriti bilen ikenliki hemmige ayan bolidu.


Kishini qiziqturidighan birnechche ayet toghrisida

Biz mushu yerde peqet kishini qiziqturidighan yaki chüshinishke tes bolghan birnechche ayetler üstide toxtalmaqchimiz: —


2:16-17 

«Siler erkin-azad bolghininglar bilen, bu erkinlikinglarni yamanliq qilishning bahanisi qiliwalmanglar, belki Xudaning quli süpitide bolup, barliq insanlarni hörmetlenglar, étiqadchi qérindashliringlargha méhir-muhebbet körsitinglar, Xudadin qorqunglar, padishahni hörmetlenglar».


Bizde héch guman yoqki, Pétrusning mushu sözlirige qarighanda, özi xéli burun Mesih Eysadin ulugh bir sawaq alghanliqini eslewatidu: — 

«Andin ular Keper-Nahum shehirige kelginide, ibadetxana béjini yighquchilar Pétrusning yénigha kélip:— 

Ustazinglar ibadetxana «ikki draqma» béjini tölemdu? — dep soridi («Mis.» 30:13-16ni körüng).

— Töleydu, — dédi Pétrus.

Lékin u öyge kirgende, téxi bir néme démestila Eysa uningdin:—

 Simon, séningche bu dunyadiki padishahlar kimlerdin baj alidu? Öz perzentliridinmu, yaki yatlardinmu, — dep soridi.

Pétrus uninggha:

— Yatlardin, — déwidi, Eysa uninggha:

— Undaqta, perzentler bajdin xaliy bolidu. Biraq baj yighquchilargha putlikashang bolmasliqimiz üchün, déngizgha bérip qarmaqni tashla. Tutqan birinchi béliqni élip, aghzini achsang, töt draqmiliq bir tengge pulchiqidu. Uni élip Men we sen ikkimizning béji üchün ulargha ber, — dédi» («Mat.» 24:17-27).


Xudaning xelqi «Ulugh Padishahning oghulliri»ning süpitide bolup heqiqeten erkindur; Xudadin bashqa héchkimning bizge buni qil, uni qil deydighan hoquqi yoq. Biraq bu erkinlik xalighanche öz bilginimizni qiliwérishimiz üchün emes; Xudaning bizni insan baliliridin qorqush asaretliridin we quruq diniy paaliyetlerdin azad qilghanliqi Uning xizmitide xushalliq we xatirjemlik bilen «Uning qulliri» süpitide yashishimiz üchün ikenlikini eslishimizge toghra kélidu. Shuning üchün Uni tonumighan we shundaqla bu ishlarni chüshenmigen ademler (démek, ademlerning köpinchisi!) arisida turuwatqinimizda, ularning bilmigenlikige kengchilik qilishimiz lazim we shuningdek biz durus yashawatqanliqimiz bilen ularni Igimizning kim ikenlikini köreleydighan qilishqa intilishimiz lazim. Bu ish ularning étiqadqa kélishige herqandaq putlikashang yaki tosalghuning bolmasliqi üchün küchimizning bariche intilishimizni öz ichige alidu, elwette (yuqiridiki misalda, Rebbimiz «ibadetxana béji»ni tölishi bilen Özi shundaq qilghan). Bizmu shundaq qilghan bolsaq, tézla ularning qulaqlirini xush xewerni tingshashqa ochuq qilalayttuq.

Xuda jemiyet ichide kimge mensep-hoquqni békitishke muwapiq körgen bolsa, biz ulargha boysunimiz. Buni, qorqushtin emes, belki Xuda bizge shundaq emr qilghanliqi tüpeylidin ada qilimiz. Shunga Pétrus «Barliq insanlarni hörmetlenglar» we «Padishahni hörmetlenglar» dégen ikki emrning otturisida «Xudadin qorqunglar» dep alahide jékileydu. Shunga mubada insaniy hökümetler herqaysi ishta melum bir nuqtidimu Xudaning éniq emr-permanlirigha muxalip birer yarliqni chüshürgen bolsa, burchimiz Pétrusning munu sözidek bolush kérek — «Insangha emes, Xudagha itaet qilishimiz kérek!» «Ros.» 5:29).


3:18-22: Nuhning kémisi, Eysaning ölüp tirilishi, chömüldürüsh toghruluq

Bu ayetler bizni köp intayin qimmetlik heqiqetler bilen teminleydu, biraq yenila chüshinishish tes yerlirimu bar. Bu ayetlerge bir-birlep köngül böleyli: —


(18) 

«Chünki Mesih bizni Xuda bilen yarashturush üchün, yeni Heqqaniy Bolghuchi heqqaniy emeslerni dep, birla qétimliq azab-oqubet chekti; gerche U ten jehette öltürülgen bolsimu, lékin rohta janlanduruldi». 


«Rohta janlanduruldi» dégen ibare uning ölümdin tirilishini körsetmeydu, chünki U «ten jehette öltürülgen» bilen sélishturush yolida éytilidu. Eger Pétrus Mesihning ölümdin tirilishini körsetmekchi bolghan bolsa, grék tilida bashqa bir ibare bilen ipadilinetti. Ushbu ibare bolsa rohiy hayatning ösüshi yaki éship tashqanliqini bildüridu — Uyghur tilida bu uqum «janlinish»qa bap kélidu. 


(19) 

«Shuning bilen U solap qoyulghan rohlarning yénigha mushu rohiy hayatliqi bilen bérip, qilghan emelini ulargha jakarlidi».


Izahatlighinimizdek, eyni tékistte Mesihning némini jakarlighanliqi éytilmaydu. Rosul Pétrusning bundaq ipadilishi «jakarlanghan xewer»ning néme ikenliki xetni oquchanlarning hemmisige bilinerlik, déyishke hajiti yoq dégenge oxshaydu; choqum Rebning hazirla tartqan azabliri we ölümi bilen munasiwiti bar: shunga biz oqumenlirimiz üchün «qilghan emeli» dégen sözler teminlep qoshtuq.


Grék tilidiki «uningda» dégen sözni «rohiy hayatliqi bilen» dep terjime qilduq — démek, buni «rohiy dunyada», yaki belkim «özining rohi bilen» dep chüshinimiz. Bezi sherhchiler bu ibare, Mesihning rohi Nuh peyghember arqiliq shu dewrdiki rezil ademlerge sözligenlikini teswirleydu, dep qaraydu. Lékin köz-qarishimiz boyiche bu ishni yuqirida tilgha élinghan Rebbimizning ölüp-tirilishi bilen biwasite munasiwiti yoq, dep oylaymiz. Némishqa muellipning gepliri Eysaning ölimidin biraqla ikki ming yil ilgiriki bir dewrke halqip kétidu? Pétrus: «U bérip ... jakarlidi... » deydu. Shübhisizki, bu söz uning ölüshi we tirilishi ariliqidiki waqitta néme qilghanliqigha munasiwetliktur.

Emdi bu «solap qoyulghan rohlar» zadi kim? U ulargha némini «jakarlidi» (némini jakarlidi ochuq éytilmaydu)? Bu soallar bizni 20-ayetke apiridu: —


(20) 

«Solap qoyulghan bu rohlar burunqi zamanda, yeni Nuh peyghemberning künliride, kéme yasiliwatqan mezgilde Xuda sewrchanliq bilen kishilerning towa qilishini kütkinide, Uninggha itaetsizlik qildi. Peqet shu kémige kirgen birqanchisi, yeni jemiy sekkiz jan su arqiliq qutquzuldi».


Beziler bu rohlar Nuh peyghemberning dewride, qiz-ayallar bilen jinsiy munasiwetni xalap jennettin waz kechken, asiyliq qilghan perishtilerni körsitidu, dep oylaydu («Yar.» 6:1-6). Lékin bundaq chüshenche «kéme yasiliwatqan mezgilde Xuda sewrchanliq bilen kishilerning towa qilishini kütkinide» dégen ibarige anche maslashmaydu — chünki bu perishtiler asiyliq qilghandin kéyin ulargha qaytish yoli (towa qilish yoli) qalmighanidi. Shunga pikrimiz (jezmen shundaq, démeymiz) shuki, bu ibare shu künlerdiki topanda qaza tapqan kishilerning rohlirini körsitidu. Undaqta, Mesih ulargha qandaq xewer yetküzgen? Uning muhim mezmuni, shübhisizki, Özining Xudaning heqqaniy teleplirini qanaetlendürüp, gunahlarning kechürümining bedilini tölep, jazasini öz üstige alghanliqi, shundaqla gunah we ölüm üstidin ghelibige érishkenlikini öz ichige alghanidi.


Bu xewer toghruluq ikki imkaniyet bardur: —


(1) Uning xewiri Xudaning özlirige chüshürgen topan jazasining heqliqini körsetti. Xuda ularning béshigha chüshürgen mushu topan jazasi tolimu adil, elwette. Shübhisizki, ulardin kéyinki dewrdikiler ularning béshigha chüshken jazadin, Xudaning gunahqa qaritidighan ghezipining qandaq ikenliki hemde Uning kishilerni (Nuh peyghemberdek) étiqad arqiliq qutquzidighanliqini chüshinip, ibret alghan bolsa kérek. Shuning bilen mushu kéyinki dewrler, yeni Ibrahimlarning dewri we Musa peyghemberning dewridikiler körgen nur ularning körginidin roshenrek boldi, dégili bolidu. Shunga topanda gherq bolghan mushu ademlerning rohlirigha Xudaning jazalirining adalitini toluq ispatlash üchün shundaq qilishqa toghra kéletti. Mesihning jakarlighini mushu toghruluq idi.


(2) Yene bir imkaniyet barki, xewer mushu kishilerning rohlirigha birxil towa qilish pursitini teminlep bergen.


Meyli qaysi imkaniyet toghra bolsun, shu dewrdikiler némishqa shundaq xewerni alahide anglash pursitige ige bolghan? Kim bilidu, biz jawab tépish üchün Mesih qaytip kelgüche kütishimiz kérektu? 


(21) 

«Mana bu «sugha chömüldürüsh»ning béshariti bolghan. Emdi chömüldürüsh — bedenning kirdin tazilinishi emes, belki ademning pak wijdan bilen Eysa Mesihning tirildürülüshi arqiliq Xudadin tiligen telipi — bizni hazir qutquzuwatidu».


Pétrus mushu yerde nechche muhim ishlarni roshen bayan qilidu: — 


(1) Nuh yasighan kéme étiqadchilarning Mesihde qutquzulushigha simwol, shundaqla bésharet bolidu.


(2) «Sugha chömüldürülüsh»ning özi mushu ishqa simwol yaki süret bolidu; Nuh we ailisidikilerning kémige kirip ölüm kelkünlirige chömüldürülüp andin «yéngi dunya»gha chiqqinidek, étiqadchilar Mesihde ölüm süyige chömüldürülüp yéngi bir hayatqa chiqidu.

Pétrus mushu sekkiz jan «su arqiliq qutquzuldi» deydu. Buningdin körimizki, Pétrusning tekitligini «ölümdin qutquzulghan» emes, belki «rezil bir dunyadin azad qilinghan» dégenliktur.


(3) Pétrus «sugha chömüldürülüsh... bizni hazir qutquzuwatidu», dep yazidu. Mushu yerde u oqurmenlirining xurapiy chüshinip qalmasliqining aldini élishi üchün roshen halda «ademni qutquzidighan ish...  (chömüldürülüshte) «bedenning kirdin tazilinishi emes...»» dep uqturidu. Démek, ademni qutquzidighan ish sugha chömüldürülüshtiki sirtqi yuyunush yaki murasim shekli emes, belki étiqadchining qelbide Xuda bilen ötküzidighan sodisidin ibaret, dégenni tekitleydu. Némishqa «soda» deymiz? Biz erzimes gunahkar hayatimizni towa bilen Xudagha tapshurup bibaha menggülük hayatqa tégishimiz. Kim bundaq «soda»ni xalimisun? Pétrus mushu ayette grék tilidiki «épérotoma» («telep») dégen sözni ishlitidu. Adette mushu söz sot mehkimiside ishlitilidighan söz bolup, öz heqqini izdeydighan ademning sotchigha bolghan telipini bildüridu. Bu sözni yene «jawab, inkas» dep terjime qilishqa bolidu. Emma Pétrusning «orma héyti»da éytqan sözlirige qarisaq mushu ayette «telep» dep terjime qilishqa toghra kélidu. Shu küni Pétrus nurghun Yehudiy yurtdashlirigha söz qilip ulargha, Reb Eysaning ölümige siler mes’ul bolghansiler dep jakarlighanidi. Ular intayin qorqup we azablinip uningdin: «Emdi, qérindashlar, zadi néme qilishimiz kérek?» dep soraydu. Pétrus ulargha mundaq jawab béridu: —


«Towa qilinglar, herbiringlar Eysa Mesihning namida gunahliringlarning kechürüm qilinishi üchün chömüldürüshni qobul qilinglar, we shundaq qilsanglar Xudaning iltipati bolghan Muqeddes Roh silerge ata qilinidu. Chünki bu wede silerge we silerning baliliringlargha, yiraqta turuwatqanlarning hemmisige, yeni Perwerdigar Xudayimiz Özige chaqirghanlarning hemmisige ata qilinidu» («Ros.» 2:38-39).


Démek, ikki shert (towa qilinglar, Eysa Mesihning namida chömüldürülünglar) ada qilinghan bolsa, ikki netije (gunahlarning kechürüm qilinishi, Muqeddes Rohning iltipat qilinishi) bar bolidu. Shunga biz «sugha chömüldürülüsh»ni eslide Xuda insanlar üchün ularning Özidin Muqeddes Roh arqiliq yéngi hayatni tilesh yoli qilghan, dep ishinimiz. Bashqiche éytqanda, «sugha chömüldürülüsh» «pak wijdanning ... Xudadin tiligen telipi» bolidu. Bundaq telep birsining «Derdmen bir gunahkarmen, xalas, shundaqla Sen Xudaning Öz söz-kalaminggha yüz pirsent taynishtin bashqa héchqandaq telep qilghudek asasim yoq, yaki hoququm yoqtur» dégendek duasi bolidu. Birsining özining gunahkar ikenlikini tonup yétishi bundaq telepning birdinbir küchlük asasi bolidu. Bundaq kishi «bilidighan gunahlirim boyiche towa qildim, séning emringge itaet qilip, Eysa Mesih méning Rebbim we Qutquzghuchum dégen étiqadimni ipadilep sugha chömüldürüldüm; emdi shertliringni ada qildim, manga wede qilghan yéngi hayatni ata qilghaysen!» deydighan bolidu. Mana bu Pétrus éytqan, Xuda békitken «telep»; shu tereptin éytqanda, «sugha chömüldürülüsh ademni qutquzidu».


Bundaq déginimiz, adem sugha chömüldürülüshni téxi qobul qilmighan bolsa, Xuda uninggha Muqeddes Rohini hergiz bermeydu, déginimiz emes. Mesilen, Korniliy we pütün ailisidikiler sugha chömüldürülmigen halda Muqeddes Roh ulargha ata qilinghan («Ros.» 10-bab). Xuda shundaq muwapiq körse herdaim Özi qoyghan shertlerdin sirt ish körüshke erkin bolidu. Lékin birsi Rebning «sugha chömüldürülünglar» dégen emrini chüshinip turup, itaet qilishni ret qilghan bolsa, Muqeddes Rohni qobul qilghuchi bolalmaydu, dep qaraymiz. 


(22) 

«(Mesih tirilip ershke chiqip, perishtiler, barliq rohiy hoquqdarlar we küchlükler uninggha bosunduruldi we u Xudaning ong yénida turmaqta)»


Bu ayetni 21-ayet bilen birleshtürüp oylisaq, körümizki, insaniyetke Xudaning Rohini, shundaqla yéngi hayatni Ata Qilghuchi bolsa, ershke kötürülgen Eysa Mesihning Özidur («Yh.» 15:26, 16:13-15, «Luqa» 24:49, «Ros.» 2:32-33ni körüng).


4:6  

«Shunga del shu sewebtin, ölgenler ette yashawatqan insanlar soraq qilinidighandek soraq qilinip, Xudagha nisbeten rohta yashisun dep, ularghimu xush xewer yetküzülgen».


Bu ayetke sherh bérish köp alimlarning béshini qaymaqturup qoyghan.

Birinchidin, Pétrus ayette tilgha alghan «ölgenler» dégen kim?

Bu toghruluq az dégende besh pikir bolghan: — 


(a) Bu hazirqi yaki ötkende yashighan «rohiy ölgen», yeni Xudani tonumaydighan ademlerni körsitidu. Lékin undaqta némishqa Pétrus «xush xewer ... jakarlanghan» (péil «ötken zaman» sheklide) deydu? U mushu sözni éytqan waqitta xush xewer jismaniy terepte tirik, lékin «rohiy jehette ölgen»lergimu oxshashla jakarliniwatqan emesmidi?


(e) Ötkenki bir dewrdiki, étiqad yolida azab tartip, qurban bolghanlarni körsitidu. Bu közqarashta bolghan alimlar: «(Ular) insanlarning ölchimi bilen soraq qilinghan bolsimu,...» (démek naheq ölüm jazasigha mehkum qilinghan bolsimu...)» dep terjime qilidu. Bu alimlarning pikriche, Pétrus bu ademlerni hazir «rohta yashawatidu» dep körsitidu. Emdi (bu alimlarning pikriche) Pétrus öz oqurmenlirige, mushu ölgen qérindazlirimizdek ziyankeshlikke hazir uchrawatsaqmu, axir bérip Xuda bizning durus yolda mangghanliqimizni ispatlaydu, dep righbetlendürmekchi.

Bizningche bu xil közqarashtikilerning grék tilidiki «xina» (menisi «seweb,...», «meqset,...» «...üchün») dégen sözni chüshinishide mesile bar. Bu sözni ishlitishidin shu körüniduki, «ölgenlerge xush xewer yetküzülüsh»ning meqsiti del u tilgha alghan shu «soraq qilinish»ni öz ichige alidu.


(b) «Ölgenler» Injil dewridin ilgiri yashighanlarni körsitidu; bu kishiler hazir hemmisi ölgen, elwette. Undaqta, menisi melum birsi (Mesih bolsa kérek — ölgendin kéyin tirilgüche bolghan ariliqta) tehtisarada turuwatqan bu ölgenlerning rohlirining yénigha bérip xush xewerni yetküzgen, démekliktur.


(p) Pétrus mushu yerde grék tilida peqet «ölgenler» dep, «barliq ölgenler» démigechke, mumkinchiliki barki, uning menisi peqet «birnechche ölgenler» yaki melum bir türküm ölgenlerni körsitishi mumkin. Alayluq, uning közde tutqini 3:20de körsitilgen «Nuh peyghemberning künliride, kéme yasiliwatqan mezgilde Xuda sewrchanliq bilen kishilerning towa qilishini kütkinide, Uninggha itaetsizlik qilghan»larning rohlirimidu? Eger shundaq bolsa, némishqa xush xewer alahiten peqet shu türküm kishilergila yetküzülgen? Ular muyesser bolghan nur topandin kéyinki dewrdikiler muyesser bolghinidin az bolghanmu?


(t) Bolmisa, bu «ölgenler» xush xewer tarqitilishtin tartip yashighan, lékin uni anglash pursiti bolmay ölgenlermu? Undaq bolsa, néme üchün undaq purset Injil dewridin ilgiri yashighanlarghimu teminlenmigen?


Bu mesile toghruluq ésimizde tutushimiz kérekki, Pétrus Xudaning ziyankeshlikke uchrighan mömin bendilirini righbetlendürmekchi idi. Bu ziyankeshlikler ularning «eysh-ishretlerge bérilmigenlik»i, shundaqla Mesihni jakarlashliri tüpeylidin bolghan bolup, belkim Yehudiy emesler teripidin mazaq qilishlar yaki haqaretleshlerdin we Yehudiy xelqi teripidin qozghalghan zorawanliqtin terkib tapqan bolushi mumkin. Bu ayet «Chünki» bilen bashlinidu. Pétrus (4:5)de Mesihning insanlarning hemmisini («tirikler bolsun, ölgenler bolsun») soraqqa tartidighanliqini tekitligendin kéyin, 6-ayette belkim bu dewrdimu hemme ademning xush xewerni anglashqa mohtajliqini tekitlimekchi bolghan bolushi mumkin.


Bu ayet toghruluq yene bir soal bar: — «Ette yashawatqan insanlar soraq qilinidighandek soraq qilinip», «Xudagha nisbeten rohta yashisun» dégen ikki söz némini körsitidu?». Héch bolmighanda birinchi sözning menisi: «Ular («ölgenler») tende hazir yashawatqan kishiler soraq qilinidighan ölchemde soraq qilinidu» — démek, ular Xudaning nijat kalamini qobul qilghan yaki qobul qilmighinigha qarap soraqqa tartilidu. Eger mushu ayette «et» eyni menide, yeni insanning ténini körsetse, undaqta «rohta yashash» belkim xush xewerni qobul qilghan mushu ölgenlerning rohliri «rohiy» hayatqa ige bolidu, lékin jismaniy tereptin tende tirilishqa muyesser bolmaydu.


Étirap qilimizki, hazirghiche biz yuqiriqi besh chüshenche (hetta bashqa biri)din qaysisining heqiqet ikenliki toghruluq téxi muqim pikirge kéleliginimiz yoq. Biraq ayettiki sözlerning addiy menisige qarap, Pétrusni xush xewerning alliqachan jismaniy ölgenlerning rohlirigha yetküzülüshi toghruluq sözlewatidu, deymiz. Xudaning nurini kütimiz!


4:19 

«Shuning üchün, Xudaning iradisi bilen azab-oqubet chekkenler yaxshi emellerni dawam qilip, jénini wediside turidighan Yaratquchigha amanet qilip tapshursun»


Emdi Pétrusning «wediside turidighan Yaratquchi» dégen sözi némini körsitidu? Yaratquchimiz némige yaki kimge nisbeten «wediside turidighan», «ishenchlik» yaki «sadiq» bolidu?


Ishinimizki, bu alahide ibare Xudaning barliq nersilerni, bolupmu insanning özini chongqur meqset bilen yaratqanliqini körstidu. Gerche gunahning dehshetlik tesiri kainatqa kiriwalghan bolsimu, bu meqset héchqachan, héchqandaq özgergini yaki eslidiki yönülüshtin burulup ketkini yoqtur. Xuda Öz yaratqinidin hergiz yiraq turup perwayim pelek démeydu; eksiche, gerche kainat gunahliq haletke yiqilghan bolsimu, méhir-muhebbitidin uning mohtajliqigha qarap, kéreklikini teminlewéridu.


Tewratning «Yaritilish» qismida, Xudaning alemni yaritishidiki omumiy ishlar teswirlengende, qiziq ish shuki, ibraniy tilida peqet «Xuda» («Elohim») dégen isimla tépilidu. Biraq insanning yaritilishi bilen munasiwetlik tepsilatliri teswirlengende, Xudaning alahide ismi «Yahweh» birinchi qétim peyda bolidu. Uyghur tilida bu isimni adette «Perwerdigar» (Perwish qilghuchi, Perwishchi) dep terjime qilip kelduq. «Mis.» 3:15tin biz Xudaning bu ismining: — «Men Özümdürmen» «Ben bar Bolghuchidurmen» dégen menide ikenlikini chüshinimiz. Bu isim, shübhisizki, Xudaning özgermes tebiitini ipadileydu. «Mis.» 3:15te Xuda Musa peyghemberge töt yüz yil burun Ibrahim, andin Ishaq we Yaqup bilen tüzgen ehdisi toghruluq sözleydu. Insan bolsa bir hepte ötmeyla öz wedisini untup kétishi mumkin, lékin Xudaning wediliri töt yüz yildin kéyinmu oxshashla inawetliktur; U héchqachan untumighan.


Insanni yaratqanda Xuda: — «Öz obraz-süritimizde, Bizge oxshash qilip insanni yaritayli!» dégen nishanni békitken. Insan gunah bilen yiqilghanda shu ulugh nishani yoqqa chiqqanmu? Chünki insan Xudagha héch oxshimighanidi — méhrimanliq, mulayimliq, muhebbetlik, séxiy, diyanetlik, semimiy yaki wapadar bolup chiqmighanidi. Insanda bu peziletlerning del eksi körüngen. Lékin Xuda qandaq bedel tölishidin qet’iynezer herdaim Öz söz-kalamigha mutleq sadiq bolup («wediside turup») emel qilmay qalmaydu. Shuning bilen gerche bedili Öz Oghli Mesihning hayati bolghan bolsimu, U Mesihning qurbanliqi arqiliq insanlarning Özige qaytish yolini menggüge achqan.


«Barliq ishlar Xudadindur; U bizni Mesih arqiliq Özige inaqlashturdi, shundaqla bizge inaqlashturush xizmitini tapshurdi: — démek, Xuda Mesihde ademlerning itaetsizliklirini ularning eyibi bilen hésablashmay, alemni Özige inaqlashturdi; shuningdek bizge inaqlashturush xewirini amanet qilip tapshurdi» («2Kor.» 5:18-19). Mana «ishenchlik (wediside turghan) Yaratquchi» dégenning heqiqiy menisi! Uninggha barliq hemd-mubarekler bolghay!