Injil 13-qisim 

«Tésalonikaliqlargha (1)»


(Rosul Pawlusning Tésalonika shehiridiki jamaetke 

yazghan birinchi mektupi)



Kirish söz


Tésalonika shehiri (bügünki Grétsiyediki Salonika) eyni waqittiki Rim impériyesining Makédoniye ölkisige jaylashqan, yipek sodisi qilidighan chong merkez idi. Rosul Pawlusning u yerge Mesihni jakarlash üchün tunji bérishi «Ros.» 17:1-10de xatirilengen. Bu weqeler miladiye 52- yaki 53-yili yüz bergen. Tésalonikadiki jamaetning ehwalini, shundaqla bu xetni obdan chüshinip yétish üchün Injildiki bu qisimdin köp ayetlerni toluq neqil keltürimiz: —


«Ular sepirini dawam qilip Amfipolis we Apolloniya sheherliridin ötüp, Tésalonika shehirige keldi. U yerde Yehudiylarning sinagogi (ibadetxanisi) bar idi. Pawlus aditi boyiche ularning arisigha kirip, uda üch shabat küni u yerde jem bolghanlar bilen muqeddes yazmilarni sherhlep munaziriliship, ulargha Mesihning azab-oqubetlerni tartqandin kéyin ölümdin tirilishi muqerrer dep hem chüshendürdi hem ispatlidi we: — Men silerge jakarlighan mushu Eysa del Qutquzghuchi-Mesihning Özi shu! — dédi.

Yehudiylarning ichidin beziler qayil bolup ishinip, Pawlus bilen Silasqa qoshuldi; shundaqla Xudadin qorqidighan Gréklerdin zor bir top ademler we az bolmighan yuqiri tebiqidiki grék ayallarmu shundaq ishendi. Biraq Yehudiylar buninggha heset qilip, birnechche qebih ademlerni yighip, bir top ademlerni toplap, sheherni astin-üstün qiliwetti. Yehudiylar Pawlus bilen Silasni tutup, sheher xelq kéngeshmisige tapshurup bérish meqsitide Yasun isimlik birsining öyige basturup bardi. Lékin ular ikkiylenni tapalmay ular Yasun we bashqa birnechche qérishdashni sheher emeldarlirining aldigha tartip apirip:

— Hemme jaylarda alemni astin-üstün qiliwetken ashu ademler mushu yergimu yétip keldi; Yasun ularni öyide qobul qildi. Ular Eysa isimlik bashqa bir padishah bar dep, Rim impératori Qeyserning permanlirigha qarshi chiqiwatidu! — dep chuqan sélishti.

Ular bu sözler bilen sheher emeldarliri bilen xalayiqni dekke-dükkige sélip qoydi. Sheher emeldarliri Yasun we bashqa tutup kélingenlerdin kapalet puli alghandin kéyin, ularni qoyuwetti.

Qérindashlar hayal bolmay Pawlus bilen Silasni shu küni kéchide Bériya shehirige ewetiwetti. Ular u yerge yétip barghanda, Yehudiylarning sinagogigha kirdi...

 ...Lékin Tésalonikadiki Yehudiylar Xudaning söz-kalamining Pawlus arqiliq Bériyadimu jakarlinidighanliqini anglap, u yergimu bérip topilang kötürmekchi bolup, ammini qutratti. Shuning bilen qérindashlar Pawlusni derhal déngiz boyigha ewetiwetti. Silas bilen Timotiy bolsa Bériyada qaldi. Pawlusni uzitip mangghanlar uni Afina shehirigiche élip bardi. Andin ular Pawlusning: — «Siler Silas bilen Timotiygha mumkinqeder méning yénimgha tézraq kelsun dep yetküzüp qoyunglar» dégen tapshuruqini élip, Bériyagha qaytip keldi...».


Luqa biz üchün xatiriligen yuqiriqi bayanlargha asasen, Pawlusning ushbu xétining köp pakitliri we tepsilatlirini téximu yaxshiraq chüshinip yételeymiz. Birinchidin, körünerlik bolghini shuki, Pawlus we hemrahliri shu yerdin ziyankeshlik bilen heydelgüche Tésalonika shehiride peqet üch heptila turghan («Ros.» 17:2). Pawlus ular arisida shunche qisqa mezgil bolghini bilen, Tésalonikadiki jamaet shu waqit ichide tughulghan! Ular shübhisizki, Reb Eysaning «uruq chachquchi» dégen temsilide éytilghan, mol hosul béridighan «yaxshi tupraq»tin idi! («Mat.» 13:3-23, «Mar.» 3:4-20, «Luqa» 4:8-15).


Yuqiriqida «Rosullarning paaliyetliri»din neqil keltürülgen ayetlerdin qarighanda Tésalonikadiki jamaette hem Yehudiylar hem «Xudadin qorqqan» gréklarningmu bar idi. Mushundaq gréklar Tewratning xewirige qiziqip ishengen bolup, her hepte «shabat küni»de Yehudiylarning «sinagog» (ibadetxana, duaxana)igha kélip dua qilish we Tewratni oqushlirini anglash üchün ulargha qoshulatti. «Galatiyaliqlargha»diki «kirish söz»imizni körüng. Jamaette yene, butpereslikni tashlap biwasite Mesihning yoligha kirgen chong bir top ademler bar idi (1:9ni körüng).


Bashqa köp jaylarda yüz bergendek, xush xewerni chetke qéqip Eysaning öz Mesihi ikenlikini étirap qilishni ret qilghan «sinagog»diki Yehudiylar uni étirap qilghanlargha ziyankeshlik qilishqa bashlidi. Ularning hesetxorluqining pewqul’adde sewebi, Xudaning nijati xush xewer arqiliq peqet özlirigila emes, «yat ellikller»gimu jakarlanghinidin ibaret idi. Mana mushu esliy butperes bolghanlarghimu towa qilish, yéngi hayatqa érishish pursiti yaritip bérilmekte!


Netijide yuqiriqi «Rosullarning paaliyetliri»diki ayetlerde xatirilengendek, shuningdek ushbu xette tilgha élinghandek, ishenmigen Yehudiylar taipilerni qutritip étiqadchilargha ziyankeshlik qildurdi (2:14-15). Ular bu ziyankeshlikni bashqa sheherlergiche yürgüzdi («Ros.» 17:13).


Rosul Pawlus bu qisqa üch hepte ichide Xudaning sözini shunche zor qizghinliq bilen qobul qilghan bu qedirlik kishilerge jan-jénidin yéqin boldi. Ulardin ayrilishqa mejbur bolup we ularning toxtawsiz qattiq ziyankeshlikke dawamliq uchrighanliqidin xewerdar bolup, kéyinki aylarda u hemkarliri bilen ular üchün üzlüksiz jiddiy duada boldi. Köp waqitlarda ulardin héch xewer yoq idi. Axirida, Pawlus ularning halidin undaq xewersiz qélishqa qarap turulmay, ularni ziyankeshlik astida étiqadtin yénip chiqarmikin dep ensirep, ehwalni bilish hem ularni righbetlendürüshke Afina shehiridin Timotiyni ularning yénigha ewetti. Ular étiqadta kichik bowaqlardek bolup, ular shunche éghir azab-oqubetlerge uchrighan bolghachqa, «étiqadimiz belkim durus emes» yaki «bizde birer eyib bolushi kérek, shunga Xuda bizni jazalawatamdikin?», dep oylap qélishi mumkin bolatti. Timotiy ulargha: Shundaq biaram bolmanglar, ziyankeshlik we azab-oqubet biz Mesih étiqad qilghuchilarning nur we heqiqetke egeshishidighan étiqadliq hayatimizning normal bir qismidur» dégendek telim berdi. Emeliyette bundaq ishlar Xudaning pilanining bir bölikidur (3:1-5). Biz Eysa Mesihke mensüp bolup, Xudagha ixlasmenlik bilen yashaymen dep irade baghlaydikenmiz, hayatimizda bir yolda bolmisa bashqa bir yolda azab-oqubet yaki ziyankeshlik bolmisa, undaqta étiqadimizning bir yéri durus bolmay qalidu! («2Tim.» 3:12).


Pawlus Korint shehiride turghinida Timotiy (belkim Silas bilen) Tésalonikadin uning yénigha qaytip keldi. Ular Pawlusqa, Tésalonikadiki qérindashlar peqet ziyankeshlik astida peqet ching turupla qalmay, belki étiqad we méhir-muhebbetning herqaysi jehetliride ösüp yétilip, kamaletke qarap mangmaqta; shundaqla séni we bizni intayin séghinghan dep xewer yetküzdi (3:6-10). Shuning bilen birge qérindashlar Xudaning sözini etrapidiki barliq rayonlarghimu yektüzüptu, (1:8-10), dep xewer yetküzidu. Shunga rosul tolup tashqan shadliq we muhebbet ichide ulargha bu xetni yazidu. Mezkur xet peqet righbet-teselli yetküzidighan mektup, xalas. Uning héchyéride tenbih yaki birer illetlerni tüzitish sözliridin qilche puraq yoqtur. Halbuki, xette qimmetlik bolghan telim tüsini alghan sözler, shundaqla rosulning barliq xetliride daim dégüdek: «téximu köp», «téximu éship tashqan» dégen sözler tépilidu — démek, étiqadtin chiqqan téximu köp ejir, muhebbetning téximu köp ipadiliri bolsun, dégen ündeshliri bar.


Jamaettiki birnechche qérindashlar alemdin ötkenidi-de, rosul ularni «ölüm ichide uxlighan» deydu. (4:13). Nechchisi ziyankeshlikte öltürülgen bolushi mumkin idi. Lékin Pawlus jamaettikilerge Reb Eysa qaytip kelgende étiqadchilarning halitining özgirishliri toghrisidiki telimler bilen teselli béridu (4:13-5:11). Reb Eysa bu dunyagha qaytip kelginide biz bu dunyada téxi hayat yashawatqan bolsaq, Mesih Eysaning asmandiki bulutlar bilen chüshkinide, biz söygen, «ölüm ichide uxlighan» qérindashlarning uning bilen bille kelgenlikinimu körimiz. U chaghda biz Reb bilen körüshüshke hawagha kötürülimiz! — deydu. Hemmimiz uchushni öginimiz!


Xet shundaq addiy we ochuq köngüllük bilen yézilghachqa, izahatlar adettikidek köp bolmaydu we «qoshumche söz» qoshmaymiz.


Pawlusning ushbu xetni yézip qisqa mezgildin kéyin ulargha alahide nechche mesile toghruluq yazghan ikkinchi xétige bolsa «qoshumche söz»imiz bar bolidu. Biz yene burunqi adettikidek xetning mezmunini nechche bölekke bölmeymiz. Oqurmenler mezkur xetni oqush jeryanida shuni bayqayduki, xetning hemmisi bir-biridin ayrilmas bir gewdidur. Yene tekitleymizki, xettiki bablar we ayetlerning «tertip reqemliri» oqurmen ishengüchilerge qolayliq bolsun üchün köchürgüchiler teripidin qoshulghan bolup, ular esli xetning bir qismi emes idi.


••••••••