Injil 8-qisim 


«Korintliqlargha (2)»

(Rosul Pawlus Korint shehiridiki jamaetke yazghan ikkinchi mektup)



Kirish söz


Korint shehiridiki jamaetning qandaq wujudqa kelgenliki toghruluq

 Pawlusning Korinttiki jamaetke yazghan birinchi mektupidiki «kirish söz»imizni körüng. Bu ikkinchi xetni Pawlus texminen miladiye 56- yaki 57-yili, Korintning shimaliy teripidin üch yüz kilométr yiraqqa jaylashqan Makédoniye ölkisidin ötiwatqan waqtida yazghan. Xetni Pawlusning hemkari rosul Titus we bashqa ikki qérindash Korintqa epkelgen (6:16-24). Pawlusning birinchi xétige oxshash, u ushbu xetni Korinttiki éghir mesililer üstide bolghan köp azab we qayghu ichide yazghan.


Oqurmenler birinchi xetni yézish sewebining jamaet ichide peyda bolghan köp mesililerni bir terep qilish hemde ularning birnechche jiddiy soallirigha jawab bérish üchün bolghanliqini esleydu. Birinchi xette, Korintliqlarning arisida bolghan, öz atisining ayali bilen zina qilidighan, özini «ishengüchi» dep atighan bir adem bilen qandaq xatirjem bardi-keldi qilish toghruluq Pawlusning ademni sanjighudek tenbihini, shundaqla nurghun bashqa natoghra ishlar toghruluq agahlandurush-jékileshlirini oquymiz.


Oqurmenler üchün kéyinki weqelerni chüshenchimiz boyiche ixcham tertipte tizsaq qolayliqraq bolidu: —


(1) Pawlus «birinchi mektup»ni yazghandin kéyin, Korintta yene bashqa mesililerning barliqi toghruluq xewerdar bolup, ikkinchi qétim ularning yénigha bardi. Birinchi xéti belkim Korintliqlarning herbir ishlirini téxi toluq hel qilip kételmigen bolushi mumkin. Bu ikkinchi qétimliq yoqlash miladiye 55-yaki 56-yilida bolghan; u shu ziyaretni «azar béridighan yoqlash» dep teswirleydu (2:1). Belkim u ulargha qattiq tenbih bergen.


(2) Ashu waqitlarda xélila otquyruq bir kishi jamaetke chiqqanidi (2:5-8). Uning qilmishlirining zadi néme ikenlikini éniq bilmeymiz; némila bolmisun Pawlus ularning qéshigha yoqlap barghini bilen mushu ishni hel qilalmighanidi. Korintliqlar özliri uning qilmishlirini körüp, xataliqini bilip turupmu uninggha tenbih bérip, uni towa qilishqa dewet qilishtin bash tartqan; shunga: —


(3) Pawlus shu waqitlarda eslide pilanlighan üchinchi qétim ziyaretqilish niyitidin yénip, uning ornigha ulargha «éghir azab ichide qelbimdiki derd-elemdin köp köz yashlirimni töktürgen» dégen yene bir xetni yazghan (2:3-4). Shu xetning birer köchürülmisimu bizge yetmigen. Pawlus «derd-elemdin köp köz yashlirimni töktürgen» ashu xetni Titus we yene bir qérindashning qoli arqiliq yollaydu; shuning bilen bir waqitta ikki qérindashni Korintliqlarni righbetlendüreleydu, dep ümid qilatti (12:16-18). 


(Shunga «Korintliqlargha yézilghan ikkinchi xet»ni emeliyette «üchinchi xet» déyishimizge toghra kélidu. Yene shuni körsetmisek bolmayduki, «Korintliqlargha (1)»din ilgiri, xéli baldur yézilghan yene bir xétimu bolghanidi («1Kor.» 5:5ni körüng).


(4) Titus Makédoniye ölkisige, Pawlusning yénigha qaytti we uninggha Korintliqlar uning nesihitini qobul qilip, qilmishi yaman shu ademge tenbih bérip uni Mesihning yoligha qayturdi, dégen xush xewerni yetküzdi. Emma uzun ötmeyla Pawlus özini téximu qattiq derd-elemge salidighan bir xewerni anglidi. Ular arisida Pawlusning telimlirini ézitqu, uning meqset-muddialirini haram, uning rosulluqtiki hoquqini saxta dégen birnechche zeherxende kazzap peyda bolghanidi. Köp étiqadchilar ularning aldam xaltisigha chüshüshke bashlighan bolushi mumkin. Bu jiddiy ishni bir terep qilishni u özining ziyaritigiche (üchinchi ziyariti, 13:2) kéchiktürmeytti, elwette. Shuning bilen: —


(5) U köz aldimizdiki xetni (Injilda «ikkinchi xet» dep atalghan) yazdi. Buni u yene Titus arqiliq yollap, Titus bilen yene ikki qérindash we belkim bashqilarni bille ewetti (8:6, 16-24). Pawlus bu qérindashlargha yene, Korinttiki jamaet Yérusalémdiki namrat étiqadchilar üchün niyet qilghan in’amlirini ulardin yighiwélishni hemde Yérusalémgha apirishni tapilighanidi (8-9-bab). Shunga, bu «ikkinchi» (emeliyette üchinchi) xetni yézishning asasliq sewebliri töwendiki töt nuqtida körülidu: —


(1) Titus Pawlusni xewerlendürgendek, Korinttiki jamaet uning «derd-elemdin yazghan» xétidiki sözlirige estayidil köngül qoyup uning nesihitini qobul qilip, héliqi otquyruq ademge tenbih bérip uninggha qattiq nesihet qilghanidi. Netijide bu adem towa qilghan. Shunga ular Pawlusning «derd-elemlik» xétini qobul qilip, uning we Titusning jékileshlirige boysunghan, hemde gunah sadir qilghan kishi towa qilghanidi. Pawlus bu ishlargha xushalliqini bildürmekchi bolup, ushbu xetni yazidu. Pawlusning dewitige qulaq sélip ular mushu kishini jamaettin chiqiriwetkenidi; Pawlus hazir ularni towa qilghan kishini jamaetke qaytidin qobul qilishqa, shundaqla uninggha teselli bérishke dewet qilidu (2:1-11). 7:8-16nimu körüng.

(Bezi alimlarning pikriche Pawlusning ikkinchi xétide tilgha élinghan «towa qilghan adem» birinchi xétide (5-babta) tilgha élinghan «jamaettin chiqirilish kérek bolghan» «öz atisining ayali bilen zina qilidighan» dégen kishige oxshash adem bolidu, deydu. Lékin ashu kishi «etliri halak qilinsun dep Sheytanning ilkige tapshurulghan». Biz uni shuningdin uzun ötmeyla ölgen, dep qaraymiz. Birinchi xette tilghan élinghan «etliri halak qilinsun dep Sheytanning ilkige tapshurulghan» kishi «ikkinchi xéti»de tilgha élinghan «towa qilghan» kishining özidur, dégenning mumkinchiliki bar désekmu, ikkisining bezi tepsilatliri bir-birige anche mas kelmeydu. Mesilen, ikkinchi kishining bashqilargha «ziyan-zexmet yetküzgüchi kishi» ikenliki bayan qilinghan (7:12).


(2) Mesih Eysa asmangha kötürülüp, Muqeddes Roh ularning wujudigha chüshkinidin kéyin, Yérusalémdiki jamaetning ochuq qolluqi we köksi-qarnining kengliki bilen, rosullar hem bashqa qérindashlargha köp seper qilip xush xewerni tarqitish pursiti yaritip bérilgenidi. Emma bu séxiliqi tüpeylidin hemde uchrighan bezi éghir ziyankeshlikler tüpeylidin Yérusalémdiki jamaettikilerning köpi intayin namrat halgha chüshüp qalghanidi. Shuning bilen bir waqitta bu qedirlik qérindashlarning beziliri (Yehudiy «milletchilik»ining tesiri astida öskenlikidin): — «taipiler (Yehudiy emesler) zadi nijat tapalmaydu» hetta «Xuda ulargha nijattinmu tétishqa yol qoymaydu» dep oylap qélishqanidi. Pawlus pursetni qoldin bermey, seperliride yoqlighan «taipiler» (yaki «yat ellikler»)din terkib tapqan jamaetlerdin, Yehudiy qérindashlirimizgha yardem qolimizni sunayli dep ötünüshke we jékileshke bashlidi. Shu yol bilen ular peqet Yehudiy qérindashlarning hajitidin chiqipla qalmay, belki yene Yehudiy qérindashlar öz közliri bilen özlirining del «Xudaning méhir-shepqitini toniyalishi qet’iy mumkin emes» dep gumanlanghan yat elliklerning küchlük muhebbitini köreleydighan bolidu. Shuning bilen barliq jamaetler arisida Xudaning ademlerni birleshtürgüchi muhebbiti téximu küchiydu. Ushbu xettin bir yil ilgiri, Korinttiki jamaettikiler qizghinliq bilen iane toplaymiz dégen niyetni bildürgenidi. Shunga Pawlus bu xette, siler niyitinglargha emel qilip, toplimaqchi bolghan ianini Yérusalémgha apirishqa teyyarlanglar, dep jékileydu (8-9-bab).


(3) Xudaning bezi qedirlik mömin bendilirining bir chatiqi tüzütülse, yene bir chataq peyda bolidighan oxshaydu. Korinttiki jamaettikiler shundaq bolghan bolsa kérek. Korintliqlar Pawlusning birinchi xétidiki hem kéyinki «derd-elemlik» xétidiki jékileshlirini qobul qilghini bilen, uzun ötmeyla ular arisida özlirini bolsa «rosullar», Pawlusni bolsa, «rosul emes» dep jakarlaydighan birnechche ibraniy kazzap (jamaetning özidin chiqqanmu, yaki sirttin kelgenmu, bilmeymiz) peyda bolghanidi. Beziliri, Pawlusni tayini yoq, «Mana bizni yoqlaymen dep wede qilghini bilen yénimizgha kelmidi, belkim bizler (heqiqiy rosullar!)din qorqup ketkendu!» déyiship ketkenidi. Pawlus bu xette, emeliyette yéninglargha téxiche kelmiginimning sewebi, silerni ayap, men barghuche özünglargha öz illetliringlarni tüzetküdek waqit bérey dédim, deydu. Bu atalmish «rosullar»ning beziliri: «rosullarning jamaettin quwwetlinishige hoquqi bar» dep jamaetni qistap pul ündürmekte idi, shundaqla «Mana, Pawlus we Barnabas heqiqiy rosul emes, chünki ular undaq qilmidi!» dep biljirlimaqta idi. Yene beziliri hetta Pawlusni kishilerning közlirini boyap «Yérusalémdikiler üchün toplighan iane»ni özining qiliwalmaqchi boldi, dégenidi. Pawlus xetning birnechche yéride, bolupmu 10-12-bablarda bu sésiq sepsetichiliklerni we bu saxta rosullarning maxtinishlirini pash qilidu. U hetta Korinttikilerge yat adem bolup qalghandek ulardin özini qobul qilishni ötünidu (7:2-3). Emma shu gewdilikki, Pawlus bu ishlar toghruluq muhim tenbihi we eyibleshlirini xetning axirigha qalduridu; démek, u awwal Korintliqlarning burunqi xetlirige bolghan yaxshi inkasini toluq mueyyenleshtürgen we yardem qolini ayimighanliqini teripligendin kéyin shu ishlar toghruluq tenbih bérip eyibleydu.


(4) Ular birinchi xétige hem «derd-elemlik» xétige qulaq sélip ishlarni qizghinliq bilen tüzütkendek bolghan bolsimu (7:11), Pawlusta ular kona adet-qilmishlirigha yénip kétermu deydighan éghir teshwish bar idi (12:19-13:10). Uning barliq xetliride jékiliginidek, u herbir pursettin paydilinip étiqadchilarni algha bésip pak-muqeddeslik hem muhebbetning her tereptiki kamalitige intilishke dewet qilidu. Derweqe, Muqeddes Rohta izchil öginishke we Xudani téximu chongqur tonushqa intilishning özi biz qazanghan rohiy heqiqetler we méwilerni qoldin bermeslikning birdinbir yolidin ibarettur. 


Pawlusning ulargha yazghan birinchi xéti toghruluq sözlirimiz ikkinchi xétige oxshashla mas kélidu: —


«Pawlusning shunche köp mesililiri bolghan bundaq bir jamaetke xet yézishigha mejbur bolghanliqidin Xudagha minnetdar bolushimizgha toghra kélidu. Chünki uning bergen jawabliri bizning (meyli öz shexsiyitimizning bolsun, jahanda bolghan jamaetlerning bolsun) özimizning nurghun bügünki qiyinchiliqlirimiz we mesililirimizdin azad qilinish yolini tépishimizgha yétekligüchi bolidu». 

Belkim oqurmenlerning éside barki, Tewrat dewride Ayup peyghember azab tartqan künlerde üch dostining uni sewebsiz, asassiz tenqid qilishliri Ayuptin özining Xuda bilen chongqur munasiwette baghlanghan ich-baghridiki sirlarni ashkarilaydighan jawablarni chiqiridu. Shuninggha oxshash, Korinttiki jamaette Pawlusni wijdansiz, prinsipsiz tenqid qilghuchilar bolmighan bolsa, ushbu xet bolmaytti, shundaqla biz Xudaning insanning qelbide hasil qilalaydighan muhebbetning shunche chongqur yerliri we sirliridin xewersiz qalattuq. Emma bu ajayib xéti arqiliq Pawlusning qelbide ashkarilanghan, özide turghan muhebbetning bu sirlirini köreleydighan bolduq.


Yene shuni qaytilaymizki, xette «bablar» we «ayetler»ning bolushi, oqurmen ishengüchilerge qolayliq yaritish üchün köchürgüchiler teripidin qoshulghan bolup, esli xetning bir qismi emes idi. Pawlus oqurmenlerni bu xetni (bir pütün halda) biraqla oqusun dep yazghanidi.


«Qoshumche söz»imizde biz bezi qiyin ayetler we rosul köz aldimizgha keltürgen melum birnechche heqiqet üstide, shundaqla hazirqi zamanimizda bularni qandaq tetbiqlashqa bolidighanliqi üstide toxtilimiz.


Xet (chongqur muhebbet-qizghinliq bilen yézilghan bashqa köp xetlerdek) retlik halda böleklerge bölünmigechke, mezmunlirini biz peqet texminiy halda töwendikidek ixchamliyalaymiz: —


Mezmun: —


1:1-11 

Salam-dualar;

1:12-7-bab 

Pawlus bilen Korinttiki jamaetning munasiwiti; Pawlusning ilgiriki xétining tesiri; «xush xewer»ning «Musagha chüshürülgen qanun»din her tereplimilik üstünlüki; «xush xewer»ning xizmetkarlirining xizmetni qandaq yürgüzüshi kérekliki;

8-9--bablar 

Yérusalémdiki namrat étiqadchilar üchün iane toplash;

10-bab—13:10  

Saxta rosullar hem heqiqiy rosullar;

13:11-13   

Axirqi tilekler


••••••••



Qoshumche söz

2:11 

«Shuning bilen Sheytan bizdin héch üstünlükke érishelmeydu; chünki biz uning hiyle-mikirliridin bixewer emesmiz»


Bu sözler Pawlusning: — «Lékin siler qaysibirini melum ish üchün kechürüm qilghan bolsanglar, menmu hem uni shundaq qilghan bolimen; menmu melum bir ishni kechürüm qilghinimda (birer ishni kechürüm qilghan bolsam), men silerni dep Mesihning huzurida shundaq qildim» dégen bayanidin kéyin kélidu. Kishilerning undaq qilishi yaki shundaq prinsiplar bizni qandaqmu «Sheytanning hiyle-mikirliri»din qutquzidu? Sheytanning hiyle-mikirliri derweqe köp, we peqet Xudaning Tewrat-Injilda xatirilengen yolyoruqliri hem pend-hékmetlirini qobul qilghuchilar, shundaqla shapaiti bilen ulargha emel qilghuchilarla shulardin xalas bolalaydu. Pawlusning bu pozitsiyesi Xudaning hékmetlirining peqet birinila körsitidu, biraq u intayin ehmiyetlik bir misal.


Mesilen, Korinttiki jamaettikilerdin biri ochuq-ashkare we üzlüksiz halda gunah sadir qilishqa bashlighan. Pawlus yene bu kishini eyibleydu, jamaet Pawlusning nesihitige qoshulup bu kishini jamaetning sorunliridin we hemrahliqidin chiqiriwétidu. Kéyin mushu kishi towa qilidu we jamaet uning towa qilghanliqini heqiqiy dep qobul qilidu, shunga tégishlik halda uni xushalliq bilen arisigha qayta alidu, deyluq. Shundaq ehwalda Pawlus ularning yénigha qaytip kelginide hergiz: «Siler némishqa mushu kishi heqiqiy towa qildimu-yoq dep méningdin héch meslihet sorimayla uni ibadet sorunliringlargha qaytidin qobul qildinglar?» dep sorimaytti. Shundaq pozitsiye Xudaning ademliride bolsa gumanxorluqni körsitip, ademning iman-étiqadini nabut qilishi mumkin. Pawlus eksiche: «Men siler chiqarghan hökümliringlarni ishenchlik dep qaraymen, hörmetleymen — siler gunahqa pétip qalghanliqidin towa qilghan melum kishini kechürüm qilghan (yeni, uni jamaetke qaytidin qobul qilghan) bolsanglar, menmu mushu kishini qobul qilimen» deytti.


Andin Pawlus bu prinsipni hemmige ortaq qilip: «Men birsini epu qilghan (uni alaqe-hemrahliqigha qaytidin qobul qilghan) bolsam, men silerni dep shundaq qilimen» dep tetbiqlaydu. Biz buni shundaq chüshinimizki, melum bir adem (Korinttiki bir adem, deyli) Pawlusqa nisbeten gunah qilghan bolsa, u bu ishni bir terep qilghinida mushu gunahning peqet özige tegken tereplirigila emes, belki shu kishining illetlirining Korinttiki jamaetke tesir yetküzgen tereplirigimu köngül böletti. Eger mushundaq kishining peqet özige tegken terepliridila emes, belki jamaetke (shundaqla herqandaq kishige) tegken terepliridimu illetliridin towa qilghanliqigha Pawlusning közi yetken bolsa u uni qérindash süpitide qaytidin qobul qilatti. Chünki shundaq qilish hemmeylengimu paydiliq we yaxshi. U shunga jamaettin öziningki epu-kechürüm ishlirida bolghan höküm-pemlirigimu ishinishni telep qilidu. Biz yene shuni éytalaymizki, peqet qelbide heqiqeten Xudaning xelqining ghémini üzlüksiz, herdaim yep turidighan bir adem shundaq éniq we roshen hökümlerni chiqiralaydu (11:28ni körüng). Shunga özara ishench we hörmet bolsa, bölgünchilik térighudek yochuqlarni tépish Sheytangha tes chüshidu.



4:11-12 

«Chünki Eysaning hayati ölidighan etlirimizde ayan qilinsun üchün, tirik qalghan bizler herdaim ölümge tapshurulmaqtimiz. Shuning bilen bizde ölüm ishlewatidu, emma hayat silerde ishlewatidu»


Bizning xulasimizche Pawlus mushu ayetlerde «ölüm» toghruluq sözliginide, peqet xush xewerni jakarlaydighan uzun seperlerde pat-pat uchrighan ölümning xewpinila emes, belki ademning ichki dunyasigha baghliq rohiy «ölüm prinisipi»ni közde tutidu. Oqurmenlerge Pawlusning köp xetliride «ölüm»ni mushundaq rohiy meniside ishletkenliki ayan bolsa kérek.

Biz mushu prinsipni Reb Eysaning Özining sözliridin teswirlishimizge toghra kélidu: —(Injil, «Mat.» 16:24-25)


«— Kimdekim Manga egishishni xalisa, özidin waz kéchip, özining kréstini kötürüp Manga egeshsun! Chünki öz hayatini qutquzmaqchi bolghan kishi choqum hayatidin mehrum bolidu, lékin Men üchün öz hayatidin mehrum bolghan kishi öz hayatigha érishidu».


Bu bayan yene Injil «Luqa» 9:23-24de biz üchün xatirilengen: «Kimdekim Manga egishishni niyet qilsa, özidin kéchip, her küni özining kréstini kötürüp Manga egeshsun! Chünki kimdekim öz hayatini qutquzimen deydiken, choqum uningdin mehrum bolidu, lékin Men üchün öz hayatidin mehrum bolghan kishi hayatini qutquzidu».


Luqa mushu yerde biz üchün Mesihning «her küni» dégen sözinimu xatirileydu. Bu söz bizge shuni roshen qiliduki, «öz kréstini kötürüsh» peqet ademning krizisqa uchrighanda hayatining yönülüshini burap pütünley özgertken qararila emes, belki herküni qaytidin yéngilinishi kérek bolghan birxil bel baghlishidur.


Emdi «öz kréstini kötürüsh» dégenni qandaq chüshinish kérek? Oqurmenlerge ayanki, «kréstke mixlash», «kréstlesh» Rim impériyesidiki eng rehimsiz we azabliq ölüm jazasi bolupla qalmay, yene eng shermende jaza idi. Ölümge mehkum kishi awwal pütünley yalingachlinip, urulidu, qamchilinip mazaq qilinidu; andin adette özi mixlinidighan kréstni ölüm jazasi meydanigha mürisige élip kötürüp apirishqa mejbur qilinidu; axirda u ashu kötürüp aparghan kréstke (puti we qoli) mixlinip öltürülidu. Adette öltürülgüchi kréstke ikki-üch kün ésilip azablinidu; her qétim tiniq alay déginide u mixlanghan putini ming teslikte tirep ténini yuqirigha kötürüshi kérek bolidu. Axir bérip u ussuzluqtin (su bérilmigen bolsa) yaki tiniq élishqa (özini yuqirigha tireshke) maghduri qalmay ölidu. Reb Eysa kréstlengende peqet alte saet ichide Öz rohini XudaAtisigha tapshurushi bilen öldi; bundaq ölüm möjize idi, chünki U: «Héchkim hayatimni mendin almaydu» dégenidi («Yh.» 10:18, yene «Mar.» 15:44ni körüng).


Emdi «özining kréstini kötürüsh» dégendin, «ölüm jazasini qobul qilishqa teyyar bolush» dégen mene chiqidu. Mushundaq sözler eyni waqitta ademlerni chöchütkenidi hem hazirmu ademlerni chöchitiwétish zörür. Emma mushundaq «ölüm» bolsa bashqilarni «Xudaning düshmenlirini» dep öz ölümi bilen öltürmekchi bolghan «shéhit»ning ölümi emes; undaq kishiler adiship bomba-miltiqlar bilen «Xudaning düshmenlirini öltürüsh bilen Allani xursen qilimen» dep oylaydu. Injildin bilimizki, «Xuda méhir-muhebbettur», hem U hetta düshmenlergimu muhebbetni we kechürüm körsitishni emr qilidu, chünki u barliq insanlarni söyidu, dep bilimiz. Xuda Mesihning dunyagha kélishidin kéyin mömin bendiliridin héchqachan bashqa ademni öltürüshni telep qilghan emes.

Yaq, «öz kréstini kötürüsh» «shéhit»ning ölümi emes; hem nadanlarche kréstsiman altun-kümüshtin yasalghan melum bir buyumni boynigha taqash emes. Köp ademler mushundaq nersini «tiltumar» süpitide taqaydu. Undaq qilish Tewratning roshen emrlirige xilap. Biraq hetta undaq nerse «tiltumar» dep taqalghan bolmisimu, bashqa kishiler uninggha qarap «mushu Mesihge ishengenler özlirining apettin qoghdilishi üchün tiltumarlargha éhtiyajliq» dep oylaydu. Elwette, ularning bizge kériki yoq; biz herhalda taqimasliqimiz lazim.


Xuda bizdin öz ixtiyarimiz bilen ölümge yüzlinishni bügün telep qilsa, shuninggha teyyarmubiz? Shundaqla addiy ölümge emes, belki Mesih üchün dehshetlik, shermendilik bir ölümge yüzlinishke teyyarmubiz? Étiqadchilar üchün «ölümge bérish» undaq kün (eger kelse) ömride bir qétimla kélidu, elwette. Emma herbir künde birnechche yol köz aldimizda turidu, biz ulardin talliwalimiz; yol talliwalghinimizda Mesih xojayin bolamdu? Hayatimizda özimiz padishahmu, yaki Xuda padishahmu? Biz herküni etigende ornimizdin turup tirik Xudagha: «Ata, mushu künni sanga tapshurimen! Sen xalighiningni manga körsitip bergeysen!» deymizmu? Shundaq qilidighan herbir kishi mol tejribilik bir hayatqa kiridu; chünki Xuda bizge muhebbet, mes’uliyet we heqqaniyet toghruluq ögitishke bashlaydu. Bashqilargha muhebbetni körsitish, köp ehwallarda öz xahishlirimizgha «yaq» déyishni telep qilidu. Biz «bashqilardin ümid qilghan muamilini ularghimu körsitish» üchün («Mat.» 7:12) özimizning xahishlirimizdin waz kéchip, özimizge pat-pat «yaq» déyishimiz kérek bolushi mumkin. Eger biz herküni «axirqi qurbanliq»ni qilishqa teyyar bolsaq, emdi xushalliq bilen öz xahishlirimizgha «yaq» dégen birnechche kichikkine qararlargha kélishkimu teyyarmiz. Öz xahishlirimizdin waz kéchishlerni birxil «öz shexsimizning ölümi» dégili bolidu, Pawlus mushu ayetlerde «ölüm»ni shu meniside ishlitidu.


Emdi kishiler peqet öz nepsini qandurupla boldi qilsa néme boptu? Kishiler néme dep shundaq éghir yolni talliwalsun?


Birinchi seweb, Xuda dégen Xudadur — U bizni we hemmini yaratqan, shuning tüpeylidin Uni söyüsh we Uninggha itaet qilish kérek. U bizni Özi bilen yéqin alaqide we hemrahliqta bolush üchün yaratti; bizde Mesihning buninggha munasiwetlik bolghan: «Men üchün öz hayatidin mehrum bolghan kishi öz hayatigha érishidu» dégen qimmetlik wedisi bar. Shunga bu yolda yashashning netijisi xushalliq we bextke tolghan bir hayattur. Mesihning kréstlinishi milyonlighanlargha bext we hayat yetküzgendek, öz mömin bendilirining herkündiki kichik «ölüshliri», yeni öz xahish-nepsilirige «yaq», Xudaning körsetmilirige «maqul» déyishlirimu zerrichilik dairide bashqilargha bext yetküzidu. Mundaq prinsip yaki «rohiy qanuniyet»ning biz söygen, ghémini yeydighan, dualirimizning obyékti bolghan kishilerge alahide tesiri bar; Pawlus: «Shuning bilen bizde ölüm ishlewatidu, emma hayat silerde ishlewatidu» dégen mushu ajayib prinsip peqet bizning bashqilargha ochuq bir ishta muhebbet körsetkinimizdila emes, köp bashqa waqitlarda inawetlik bolidu. Biz söygen kishilerning yénida tursaqmu, nérida tursaqmu, herqétim Xudagha boysunghinimizda, her qétim Muqeddes Rohqa egeshkinimizde, herqétim bashqilarni beriketlik bolsun dep öz xahishlirimizgha «yaq» déginimizde, emdi shu chaghlarda Muqeddes Roh arqiliq bizge rohiy jehette baghlanghan kishilerge alahide bir beriket biwasite éqip baridu. Mushundaq beriket Xudaning mömin bendilirining hayatini janlanduridu, rohigha maghdur yetküzidu (grék tilida «énérgiyeleydu» dégen söz bilen ipadilinidu), hetta biz söygen emma Xuda tonumaydighan ademlirimizning wujudida Muqeddes Rohning xizmetlirini tézlitidu; beriket melum derijide hetta alemshumul jamaetke éqip chiqidu. Bu prinsip Xudagha itaet qilishqa qanchilik zor türtke-he!

5:14  

«Chünki biz birsi hemmeylen üchün öldi, shunga hemmeylennimu öldi, dep hésablaymiz» 


15-ayette biz «hayat bolghanlar» toghruluq oquymiz. Shunga addiy mentiqe bilen éytish kérekki, yer yüzidiki bezi kishiler emeliyette «hayat bolghanlar»din emes — ölük yaki ölgen. Pawlus bu bayanni Mesihning muhebbitining bizni xush xewerni tarqitishqa türtke bolghanliqi bilen baghlighachqa, «hemmeylen öldi» dégen sözlerni Adem’atining barliq perzentlirining, jismaniy jehette téni tirik bolghini bilen barliq muhim jehetlerde, yeni rohqa ait jehetlerde heqiqiy «ölgen» ikenlikini körsitidu, dep qaraymiz. Shunga ularning hemmisi hayatliqning xush xewirini anglashqa intayin mohtaj. «Mesih hemmeylen üchün öldi» — yeni, öz rohimizda Xudani héch tonumighachqa «rohiy ölük» bolghan hemmimizni menggülük hayatqa érishsun dep öldi.

«Hemmeylen öldi» dégen mushu bayan rosulning «Ef.» 2:1de: «Siler bolsanglar, qebihlikliringlar hem gunahliringlarda ölgen bolup...» dep éytqan sözige oxshash. Bizning «Efesusluqlargha»diki bu ayet üstidiki izahat hem qoshumche sözimizni körüng. Bayanni shu menide chüshensek, töwende sherhileydighan 16-ayet bilen roshen munasiwiti barliqini körimiz.


5:16 

«Shuning bilen biz buningdin kéyin héchkimni insanlarche tonumaymiz; hetta biz Mesihni insanlarche tonughan bolsaq, buningdin kéyin Uni yene shundaq tonumaymiz»


Bu sözlerning toluq menisi hem ehmiyiti qisqa sehipilirimizdin köp halqip baridu; biz peqet töwende addiy bayqighinimizni körsitimiz: — 


(a) «biz buningdin kéyin héchkimni insanlarche (yaki ademning balilirining közqarishi bilen) tonumaymiz». «ademni insanlarche tonush» — biz Xudani tonup yétishtin burun ademlerni bahalap kelgen yolda bahalashni körsitidu, xalas. Démek — Xudani tonughuche biz uchratqan kishining mektep körgen körmigenlikige, eqilliq yaki eqilsizliqigha, talantliq yaki tedbirsizlikige, küchlük yaki ajizliqigha, öz millitimizdin yaki yat eldin bolghanliqigha; bay yaki kembeghellikige, yuqiri tebiqilik yaki «tégi pes»likige, chirayliq yaki setlikige, muweppeqiyet qazanghan-qazanmighanliqigha, ijtimaiy munasiwitining bar-yoqluqigha wehakazalargha qarap baha qoyup kelduq. Lékin Xudani tonughanlar üchün mushundaq ishlarning muhimliqi yoq bolup qaldi; chünki biz özgilerni Xudaning közliri arqiliq körgendek, ulargha Muqeddes Rohning küch-qudriti bilen qaraymiz. Arqa körünüshi yaki «tégi» qandaqla bolmisun, qabiliyiti qandaqla bolmisun, mal-mülükliri qanchilik bolmisun, herbir kishi Xuda teripidin yekke-yégane yaritilghan we Uning aldida oxshash qimmette turidu; démek, hemmeylen Uninggha qimmetliktur. Bizning hemmeylenge bolghan pozitsiyemiz we hemmeylenge qilghan muamilimiz oxshashla méhir-muhebbet körsitish bolup özgiridu; bizning hemmeylenge qarap birinchi oyimiz (gunahkar ötmüshlirimizdikidek) men «Mushu kishidin qandaq paydilinalaymen?» yaki «Uningdin néme nep körimen?» dégenler emes; belki (15-ayette körsitilgendek, Pawlustek heqiqiy muhebbet bilen tesirlengen bolsaq) ulargha qarap ich-baghrimizda Rebbimizge: «Bu kishi téxi séni tonumaydu, ular rohiy ölük, hayatliqning xewirini anglishi kérek bolghanlar; men uninggha shu xewerni anglashqa we chüshinishke qandaq yardem qilay?» dep soraymiz.


(e) «Hetta biz Mesihni insanlarche tonughan bolsaq, buningdin kéyin uni yene shundaq tonumaymiz»

Xet yézilghan waqtida, Korinttiki jamaette we Rim impériyesi boyiche Eysa Mesih bilen jismaniy alaqide yaki munasiwette bolghan nurghun tarqaq kishiler bolsa kérek idi; beziliri Uning bergen telimlirini öz quliqi bilen anglighan, beziliri késellerni saqaytqanliqini öz közi bilen körgenidi. Beziliri Uninggha muxlis bolup egeshkenidi. Yene, shübhisizki, undaq kishiler ichide beziliri mushu ishlar tüpeylidin méning Uning bilen bir munasiwitim bar dep oylap, shundaqla Uni jisimaniy közliri bilen körüp baqmighanlardin beribir üstün turimen dégenler az bolmaytti. Mesih Eysa yer yüzide turghinida Uninggha egishishke bashlighanlar téximu shundaq oylap kétetti. Emma Xudaning Rohi kelgende undaq barliq perq-ayrimilar yoqap kétidu. Derweqe, Reb Eysaning Öz muxlislirini birnechche qétim Uni tonumasliqi tüpeylidin eyiblishi kérek idi. «Yh.» 14:8-20de xatirilengen paranggha qarang: —


«I Reb, Atini bizge körsitip qoysangla, shu kupaye, — dédi Filip.

Eysa uninggha: — Filip, siler bilen birge bolghinimgha shunche waqit boldi, Méni téxiche tonumidingmu? Méni körgen kishi Atini körgen bolidu. Shundaq turuqluq, sen némishqa yene: «Bizge Atini körsetkeysen» deysen?... ...Menmu Xuda Atidin tileymen we U silerge bashqa bir Yardemchi ata qilidu. U siler bilen ebedgiche birge bolidu. U bolsimu Heqiqetning Rohidur...

Azghina waqittin kéyin, bu dunya Méni körmeydu, lékin siler körisiler. Men hayat bolghanliqim üchün, silermu hayat bolisiler. Shu künde Méning Atamda bolghanliqim, silerning Mende bolghanliqinglar we Menmu hem silerde bolghanliqimni bilisiler...»


Muqeddes Rohning öz rohimizda bergen guwahliqi bilen biz «ishench»ning dairisidin «bilish» dairisige ötimiz. Bizning Mesihning toghruluq (Uning xewirini, démek) bilishimiz kérek bolupla qalmay, Uning Özini bilishimiz kérektur. Bundaq ish (tonush, bilish) Mesih bilen herqandaq jismaniy munasiwet, hetta Uninggha egiship muxlisi bolush bilen hergiz bolalmaydu, peqet Muqeddes Rohning wehiyisi arqiliq «qaytidin tughulush» dégen möjize bilen bolalaydu. Xudagha ming teshekkür, mushundaq imtiyaz peqet Reb Eysa yer yüzide turghinida jismaniy jehettin Uni anglighan we körgen, shundaqla Uni «insanlarche tonughan»larghila mumkim qilinghan emes (démisekmu bular özi zor bir imtiyaz bolatti, elwette), belki Uninggha étiqad qilghanlarning hemmisi üchün mumkin qilinghandur! Hemmimiz (közi bilen körgenmu, körmigenmu) Uni Rohta (Xudaning Rohida) herqandaq jismaniy munasiwettin cheksiz chongqur derijide tonup yételeymiz!


6:9 

«Biz terbiyide jazalanduq-yu, emma ölümge mehkum qilinmiduq»

Pawlus bu qisqa bayan bilen némini körsetmekchi? U özining we bashqa rosullarning tartqan azab-oqubetliri toghruluq sözlewatidu, elwette, emma bu azab-oqubetler hemme étiqadchilar üchün nemüne bolidu hemde u éytqan heqiqetler Mesihning yolida azab tartqanlarning hemmiside körünidu.

Grék tilida «terbiyide jazalanduq» dégen söz qanunning jazasini emes, belki atining öz balisigha bergen terbiyisini körsitidu. Birsi Xudaning Rohi arqiliq Xudaning yéngi hayatini qobul qilip, Xudaning ailisidiki eza bolghandin kéyin, Xudani xursen qilidighan pak-muqeddes turmushni ötküzüshke tolimu teshna bolidu; derwerqe gunahqa qul qilghan kona asaretler uningda sundurulidu. Emma daim dégüdek barliq kona illet-adetler pütünley yoqalmighan bolidu, kona pozitsiyeler pütünley özgertilmigen bolidu; undaq ehwalda ajayib ish shuki, Xudaning terbiyisi béshimizgha chüshidu («Pend.» 3:11, «Ibr.» 12:1-13ni körüng). Qaytilaymiz, bu «qanun jazasi» emes (birla gunahning tégishlik jazasi bolsa derhal dozaxqa chüshürülüshtin ibarettur), belki ademni tüzütidighan terbiyidur. Bu terbiye her türlük bolidu. Belkim eng azabliqi peqet wijdanda eslep turghan meghlubiyetlerning azabi bolsa kérek; bezi waqitlarda gunah sadir qilghandin kéyin, gerche adem özini kechürüm qilinghan dep bilgen bolsimu, uning Xudaning Rohini azablandurghanliqigha baghlanghan chongqur sézim wijdanida qalidu («Ef.» 4:30). Bezi waqitlarda terbiye késellik, hetta ölüm bolidu («1Kor.» 11:29-30 we 5:1-5ni körüng. Emma bundaq déyishimiz, barliq késellikni Xudaning terbiyisi, déginimiz emes). Xudaning terbiyisi ölüm bolsa, bu Uning rehimdilliqida gunahkar ademning téximu köp gunahlarni sadir qilishidin toxtitilishi hemde jamaetning köprek daghlardin saqlinishi üchün bolidu; Uning danaliqida U hemmeylenge nisbeten u ademni dunyadin ayriwétish eng yaxshi tedbir dep qarar qilghan. «1Kor.» 5-bab toghrisidiki izahatlirimiz we «qoshumche söz»imizni, yene «1Yh.» 5:16ni körüng.


Eger birsi «ömride birla qétim kelgen» guwahliq bérish pursitini qoldin bergen bolsa, yaki dehshetlik gunah sadir qilghan, shundaqla jamaetning guwahliqigha zor dagh chüshürgen bolsa terbiyilik jaza qandaq bolidu? Ishlarni eslige keltürgüdek imkaniyet bolmisa néme qilghuluq? 6:9diki ayetke qarighanda, Pawlusning özi shundaq qorqunchluq rohiy chekke yétip barghan bolushi mumkin — chünki u Perwerdigarning éghir terbiyisini körgen («ölümge mehkum qilinmiduq», deydu). Hemmimiz Xudaning terbiyisini tétishimiz kérek — bolmisa biz «haramdin bolghan», Xudaning heqiqiy perzentliri emes bolup qalimiz. Emma Pawlus shu muhim tüp sawaqni ögendi — gerche men éghir terbiye astida bolsammu, téxi tirik tursammu, emdi Xudaning méni téxi hayat qaldurushida Öz meqsiti bar; ehmiyetlik hem tégishlik xizmet beribir méni kütmekte, dep biletti. Uninggha nisbeten Xudaning uni tashliwetmigenlikige bashqa héch delil-ispat kérek emes idi — peqet uningda hayat bolsila, bu pakit uning ümidsizlenmey Xudaning yolida kéler qedemni ümid bilen izdishi üchün kupaye we türtke idi. «Biz terbiyide jazalanduq-yu, emma ölümge mehkum qilinmiduq» — shunga algha basimiz!


 Iane toplash, jamaetning pulini bashqurush — bezi prinsiplar (8-9 bab)

Pawlusning bu xétide Yérusalémdiki kembegheller üchün chong iane toplash toghruluq shunche köp tepsiliy orunlashturushliri we körsetmiliri yéziqliq bolghachqa, uning nesihetliridin, pilanliridin we ishning yolliridin paydilinip bezi prinsiplarni qayta körüshimizge toghra kélidu. 


(a) Biz bashqa yerlerde éytqinimizdek, Pawlus bir qétimmu özi üchün iqtisadiy yardem sorap baqmighan. Bezi jamaetler uninggha pat-pat shundaq yardem qolini uzatqini bilen, qaytlaymizki, u héchqachan mushundaq telep qilmighan. Lékin u pat-pat hajiti chüshken bashqilar üchün shundaq sorighan. Eger bügünki künlerde Xudaning xizmitide (bolupmu jamaetlerni qurghanda) küchlüklüki we pidakarliqliqi bilen «rosul» dep atashqa bolidighanliri bar bolsa (biz undaq ademlerni intayin az uchrattuq), ularni pul tereptimu oxshash ülge körsitishi kérek, deymiz.


(e) Xudaning yolida béghishlanghan pulni, bolupmu jamaet toplighan yaki iane qilinghan pullarni bir terep qilghanda, az dégende ikki, yaxshisi köprek ishenchlik qérindashlarni uninggha teng igidar qilish kérek. Yene eng yaxshisi, qérindashlar telim we xush xewer yetküzüsh xizmitide bolmisun — chünki telim bérish yaki xush xewet tarqitish xizmitini toghra orundash üchün Reb aldida kütüp dua qilishta köp waqit telep qilidu («Ros.» 6:2ni körüng). Mumkin bolsa waqti-waqtida jamaetke yaki jamaetlerge pulni qandaq ishletkenliki toghruluq melumat bergen yaxshi.


(b) Bügünki künlerde köp jamaetlerde Xudaning xelqining kirimining «ondin biri»ni öshre-sediqe tapshurushi kérek, dégen telim bérilmekte. Bezi qérindashlar Tewratni (Musa peyghemberge chüshürülgen qanun)ni aldirap oqup, Yehudiy xelqtin «ondin biri» telep qilinghanliqini körüpla, jamaettimu shundaq bolidu, dégen xulasige keldi. Emeliyette bolsa Yehudiy xelqidin üch xil «ondin biri» telep qilinghan. Bularning hemmisini hésablisaq jemiy bolup kirimning 10shge emes, belki 23shge yéqin kélishi mumkin. Emma Pawlus we héchqaysi bashqa rosul hem Mesih Eysaning Özi «ondin biri» toghruluq héchqandaq telim bergen emes. Pawlus bu xétide: «öz könglide pükkiniche bersun» — deydu. Uning tekitleydighini sediqining qanchilikide emes, belki uni bergüchining pozitsiyeside idi. «Her adem héch qiynilip qalmay yaki mejburen emes, belki öz könglide pükkiniche bersun; chünki Xuda xushalliq bilen bergüchini yaxshi köridu» (9:7).


Buni dégini bilen, Injilda sediqe-xeyrxahliq toghruluq bérilgen telim shuki, étiqadchining öz barliqi (yeni pul-bisat, waqit-desmaye, talant-qabiliyetliri) Rebke mensup, özini bolsa bularning waqitliq ghojidari, xalas, dep qarishi kérek («Luqa» 16:12). Ishengüchi bularning hemmisini ishqa sélish qararigha kélishi kérek we waqti kelgende Igimizge ular toghruluq hésab tapshurushi kérek. Qisqisi, hemmisini Xudaning qoligha tapshurghan bolsaq, Uningdin bularning hemmisige yaxshi ghojidarliq qilishqa danaliq sorisaq, emdilikte sediqe, xeyr-saxawet bérish bu danaliqning bir qismi bolidu, elwette. Biz peqet shuni qoshup éytimizki, «hemmidin ochuq qolluq Bergüchi» bolghan Xuda bilen bille mangghan kishiler beribir axir bérip Uninggha oxshash «ochuq qolluq» dep bilinidu.


Pawlusning «maxtinish»i, guwahliqi we «exmeqlik»i toghruluq

Oqurmenler kéyinki bablarda (10-12) Pawlusning «maxtinishning kérekliki»ni tilgha alghinigha, shundaqla özining undaq qilghinida «exmeqlik» dep teswirlenginige heyran qélishi yaki sel qaymuqup qélishi mumkin. Korinttiki jamaet öz arisida özlirini «rosullar», hetta «qaltis ulugh rosullar» dep atap, Xudaning mömin bendiliridin payda ündürgüchilerning yalghanchiliqini heqiqiy rosullarning turmush istilidin perq ételishi üchün, Pawlus özi toghruluq — yeni Xudaning uni qandaq ishletkini, uning qandaq éghir sinaqlar, japa-musheqqetler we azab-oqubetlerdin ötküzgenliki toghruluq sözleshke mejbur boldi. Mushundaq atalmish rosullarning Pawlus we hemkarliri bilen héchqandaq sélishturghuchliqi yoq idi; Pawlusning guwahliqini oqughan herqandaq obyéktip oqurmenge ularning yalghan pochiliqliri ayan bolatti. Pawlus birnechche tereplerde özi hem hemkarliri toghruluq guwahliq béridu: — 


(a) 

ularning xizmitining pakliqi we «süpsüzük» süpiti (4:1-2);

(e) 

Xuda ularning béshidin ötküzgen, shundaqla ularni sinighan nurghunlighan azab-oqubetler (6:3-10);

(b) 

bu yalghan «qaltis uluq rosullar»gha oxshimaydighan, uning özini héchkim bilen sélishturmaydighan aditi (10:12-13);

(p) 

uning ulardin iqtisadiy yardem telep qilmaydighan xizmet istili (11:5-13);

(t) 

u kündin-künge yüzlengen xewpler (11:16-27);

(j) 

uning üzlüksiz hemme jamaetlerning chongqur ghémini yeydighanliqi (11:28-29);

(ch) 

Xuda özige amanet qilghan mol wehiyler (12:1-5);

(x) 

xizmitide körsitilgen köp karametler we möjiziler (12:11-13).


Bularni éytqini bilen, Pawlus bularni bayan qilishni «exmeqlik» deydu. Hemmisi heqiqet bolghini bilen, waqit serp qilip özi toghruluq sözlesh özige nepretlik ish idi; uning pütkül wujudining qizghinliqi bolsa özining hoquqi yaki xizmitining keng dairiliri emes, belki Xudani jakarlashtin ibaret. Jamaetler uning hoquqini tonup yétip qobul qilghan bolsila, u bularni ispatlashqa waqit serp qilmay, Mesihning shan-shereplirini ayan qilishqa bashlighan bolatti; Xuda uni del shu ishqa chaqirghanidi. Lékin biz uning öz xizmiti we özining ishliri toghruluq mushu teriqide sözleshke mejbur bolghanliqi tüpeylidin chongqur minnetdarmiz; chünki birinchidin bu bayanlar heqiqiy xizmetkar we heqiqiy rosulning qandaq ikenlikini körsitidu; ikkinchidin, bir rosulning qandaqtur bir «xasiyetlik adem» emes, belki bizdek insan bolghanliqi ayan qilinidu. Shuning bilen bizler peqet «sapal idishlar» (4:7) bolsaqmu, bu bayanlardin Xudaning hemmidin qimmet göhiri, yeni Mesihning bayliqlirini biz arqiliqmu ayan qilishqa layiq körüshimu mumkin, dep ilham alimiz (4:5-7). 


Biz qoshup éytip ötimizki, eger jamaetler Xudaning Muqeddes Kitabta wehiy qilinghan sawaq-körsetmilirige qulaq sélishning ornigha peqet ademlerning «hayajanlanduridighan guwahliqliri»ni anglashqa köp waqit ishletse, ularmu «exmeqliq» bilen shughullanghan hésablinidu.


 Mesihning rosullirini tonup yétishning we ularning hoquqini qobul qilishning muhimliqi

Biz yuqirida Pawlusning «exmeqlik qilip», özining rosulliq hoquqini testiqlighanliqi üstide toxtalduq. Emdi ««rosulluq hoquq»ni qobul qilish némishqa shundaq muhim?» dep sorisaq paydiliq bolidu.


Buni tekshürüsh üchün Mesihning rosullirigha éytqan sözlirini qaytidin oqushimizgha toghra kélidu. Awwal Pétrusning Eysani «Mesih» we «Xudaning Oghli» dep étiqadini étirap qilghanda, Mesihning uninggha éytqan sözlirige qaraymiz: — Injil, «Mat.» 16:15-19: — 


«U (Eysa) ulardin:— Silerchu? Siler Méni kim dep bilisiler? — dep soridi.

Pétrus depmu atalghan Simon:— Sen menggü hayat Xudaning Oghli Qutquzghuchi-Mesih ikensen, — dep jawab berdi.

Eysa uninggha: — Némidégen bextliksen, Yunus oghli Simon! Buni sanga ashkarilighuchi et igiliri emes, belki ershtiki Atamdur. Sanga shunimu éytayki, sen bolsang Pétrus [menisi «tash»]. Men jamaitimni bu uyultash üstige qurimen. Uning üstidin tehtisaraning derwaziliri [(ölümning küchi]mu ghalib kélelmeydu. Ershning padishahliqining achquchlirini sanga bérimen. Séning yer yüzide yol qoymighanliring ershtimu yol qoyulmighan bolidu; séning yer yüzide yol qoyghanliring ershtimu yol qoyulghan bolidu, — dédi».


Mushu yerde biz Rimdiki Katolik «papaliqi»ning «rosul Pétrus Rimdiki tunji papa bolghan» hem «Pétrustin tartip «Xudaning jamaiti «papa» üstige ul sélinghan halda ösken» dégen kupurluq yalghan bimenilikige reddiye bérishke köp waqit ishletmeymiz; peqet shuni deymizki, mushundaq sepsete Eysaning 18-ayette xatirilengen sözliri bilen yoqqa barawer qiliwétildi: «Sen Pétrus (grék tilida «kichik tash» dégen menide) we men bu uyultash (grék tilida «pétra», yoghan bir qoram tashni körsitidu) üstige jamaitimni qurimen». Kichik bir tash «pétrus» hergiz yoghan tash «pétra» bolalmaydu. Xéli roshenki, «pétra» dégen söz («ayalche rod»ta bolghachqa): — 

(a) jamaetning uli Pétrusning étirap qilghan étiqadi, yaki;

(e) Mesihning Özi jamaetning ulidur.


Biz Mesihning sözining menisi toghruluq birinchi közqarashta bolimiz, démek, Mesihning jamaiti étiqad dégen uyultashning üstige qurulmaqta; bu étiqad insandin kelgen emes, belki XudaAtadin wehiy arqiliq kelgendur (17-ayetni körüng), dep qaraymiz. Pétrusning jamaetlerge yazghan birinchi xétidiki buni éniqlaydighan sözlirini körüng («1Pét.» 2:4-9).

Shunga Pétrus özi jamaetning uli emes. Halbuki, buningdin éniq körünüp turuptuki, Reb Eysa bu weqede uninggha heqiqiy bir xil hoquqni, yeni «ershning padishahliqining achquchliri»ni tapshurdi. Pétrusning roli, ademler Xudaning padishahliqigha kiridighan ishiklerni achquchi bolidu. «Rosullarning paaliyetliri»diki xatirilerdin del mushu ishni körimiz: — 


(a) Pétrus Yérusalémda, dunyaning bulung-puchqaqlirighiche bolghan, «orma héyti»ni tebrikleshke yighilghan Yehudiylargha Xudaning padishahliqigha kiridighan ishikni «peyghemberlik sözliri» bilen achti («Rosullarning paaliyetliri» 2-bab); chünki u: Xudaning «yéngi ehde»si «Rebbimiz Xuda Özige chaqirghan kishilerning hemmisige» jümlidin «siler we silerning ewladliringlar hemde dunyaning bulung-puchqaqlirida yashawatqanlargha» échildi, dep jakarlidi. Xudaning Rohi uning arqiliq sözlep «ishik achti».


(e) U Yuhanna bilen Samariye shehiridiki étiqadchilargha (ularni «shalghut Yehudiy»lar désekmu bolidu) Muqeddes Rohni qobul qilishi üchün ishik achti («rosullarning paaliyetliri» 8:14-17ni körüng).


(b) Xuda «yat eller» (Yehudiy emesler)ge étiqadning ishikini échish üchün uni ishletti («Rosullarning paaliyetliri» 10-bab).

Bularning hemmisi Injildiki Luqa wehiy bilen yazghan «Rosullarning paaliyetliri» dégen qisimning béshida yézilghan sözige mas kélidu: —«Hörmetlik Téofilos, deslepki bayanimda, Eysaning ish qilishta we telim bérishte bashlanghan... barliq ishliri toghruluq bayan qilghanidim» (1:1).


Estayidil oqurmenler derhal Luqaning birinchi tarixini (Injil, «Luqa») peqet bir bashlinishning bayanila, xalas, dep bayqaydu. Gerche Reb Eysa asmangha qaytqan bolsimu, Luqa hazir yazmaqchi bolghan qisim («Rosullarning paaliyetliri») Reb Eysaning «ish qilish»i hemde «telim bérish»ining dawamini bayan qilidu, démekchi — derweqe uni yazghan. Emma Mesihning hazir «ish qilish»i we «telim bérish»i Uning insaniy téni arqiliq emes, belki «U tallighan rosullar» we «Uning téni bolghan jamaet» arqiliq, Muqeddes Rohning ilhami we küch-qudriti bilen bolidu. Shuning bilen bu qisimning namini «Eysaning ishliri we telimlirining dawami» dep qoyushqa belkim toghra kéletti (Luqa bu qisimni yézip ikki yüz yildin kéyin uninggha «Rosullarning paaliyetliri» dégen nam qoshulghan).


Biz mushu yerde: «Kishiler Pétrusning Muqeddes Rohning ilhami bilen «orma héyti»de éytqan sözlirini ret qilghan bolsa, Xuda buninggha qandaq qaraytti?» dep sorisaq bolidu. Ikkilenmey jawab bérimizki, ular (Pétrusning aghzi arqiliq éytilghan) Mesihning Özining sözini ret qilghan bolatti. Chünki U Pétrusqa Özining sözlesh hoquqini amanet qilghanidi. Bu elwette hem ademni qorqitidighan lékin yene intayin ajayib ishtur. Pétrustin Pawlusqiche barliq rosullarning guwahliqliridin özlirini gunahliq ademler, emma Mesih teripidin chaqirilghan we Uning teripidin gunahdin qutquzulghan dep bilgen, dep bilimiz. Yene kélip biz shuni bilimizki, ular gunahdin qutquzulghan bolsimu (gunahdin qutquzulghan barliq ademlerning wujudida bolghandek), gunah sadir qilish mumkinchiliki ularda téxi mewjut idi. Ular «mukemmel ademler» emes idi («Fil.» 3:12ni körüng). Halbuki yene bir tereptin ular herhalda Mesih Öz hoquqini amanet qilghan ademlermu idi.


Biz Reb Eysa rosullirigha axirqi éytqan sözlerni uqush üchün Injildiki «Yuhanna» qismining 14-16-bablirigha azraq qarayli. U shu chaghda ulargha Muqeddes Rohni qobul qilishning mutleq zörüriyiti toghruluq éytti. Mesih Özi ulargha tashqiri munasiwette néme bolghan bolsa, Muqeddes Roh ulargha roh-qelbide oxshash bolidu — yeni «Teselli Bergüchi», «Muellim», «Yardemchi», «Righbetlendürgüchi» bolidu. Mesih, «Teselli Bergüchi»ning xizmet qilip Men Özüm silerge bu chaghqiche ögetkinimdin köprek ögitidu, deydu: —


(«Yh.» 12:16-15)

«Silerge éytidighan yene köp sözlirim bar idi; lékin siler ularni hazirche kötürelmeysiler. Lékin U, yeni Heqiqetning Rohi kelgende, U silerni barliq heqiqetke bashlap baridu. Chünki U Özlükidin sözlimeydu, belki némini anglighan bolsa, shuni sözleydu we kelgüside bolidighan ishlardin silerge xewer béridu. U Méni ulughlaydu; chünki U Mende bar bolghanni tapshuruwélip, silerge jakarlaydu. Atida bar bolghanning hemmisi hem Méningkidur; mana shuning üchün Men: «U Mende bar bolghanni tapshuruwélip, silerge jakarlaydu» dep éyttim».


Mana bu Reb Eysaning Öz rosullirigha yer yüzide bergen telimide hemme ögetmekchi bolghan ishlarni téxi ögitip bolghan emes, dégen roshen bayanidur. Addiy seweb shuki, «Siler ularni hazirche kötürelmeysiler» — ular téxiche özining ajizliqini we ishenchsizlikini tonup yetmigen ademler — ular yenila «özige tayanghan», insanlarche közqarashlarda bolup insanlarche oylaydu. Ular peqet özlirining Mesihge egishishte mutleq iqtidarsiz ikenlikini bilip yétishi kérek idi. Mesih qolgha élinghan, soraqqa tartilghan we kréstke mixlanghandila andin ular bu nuqtini chüshinishke bashlaydu, shundaqla «ustazimizning téshimizda emes, ichimizde makan qilishigha mohtajmiz» dep bilip yétetti. Shu chaghda ular Muqeddes Rohni qobul qilishqa teyyar bolatti we Reb munu yerde wede qilghinidek, Muqeddes Roh ularning chüshenchlirini özgertip, ularni «barliq heqiqet»ke yéteklep ögitidighan bolidu. Héch reddiye bergüsizki, Roh ulargha ögetken karamet ishlar del Mesihning ölüm we tirilishining toluq menisini, Xudaning jamaet toghruluq menggülük pilanini, Mesihning dunyagha qaytip kélishini we yéngi asman-zéminni öz ichige aldi; bular del Injildiki rosullarning jamaetlerge yazghan mektupliride xatirilengen ajayib wehiylerdin ibaret. Bu mektupler del shu jamaetler teripidin biz üchün saqlanghan bolup, Injil del bu mektupler (Pétrus, Yaqup, Yehuda, Yuhanna we Pawlusning mektupliri)din we Eysaning terjimihali xatirilengen «Töt Bayanchi» (rosul Matta, Markus, Luqa we rosul Yuhanna)ning bayanliridin terkib tapidu.


Shunga jamaetke nisbeten herbir rosulda Reb Eysadin tapshurulghan telim bérish hoquqi bar idi, bu telimler Injilda biz üchün saqlanghan xetlerde tépilidu dep bilip yétish intayin muhim; démek, hemme étiqadchilar bularning barliqini Reb Eysaning Özidin kelgen dep étirap qilip ulargha toluq boysunushi zörür. Shundaq qilishni ret qilish Xuda bilen qarshilishidighan kupurluqtur.


Gahi waqitlarda biz niyiti yaxshi emma yoldin adiship ketken, «biz peqet Eysa Mesihning töt terjimihalida biz üchün xatirilengen sözlirige boysunimiz — Pétrus, Yaqup, Yehuda, Yuhanna hem Pawluslar bolsa, ular peqet insan, ularning mektupliri peqet özlirining pikirliri, xalas» deydighan kishilerge yoluqup qalimiz. Ishinimizki, biz bundaq pikirde bolushning nadanliq, hetta xeterlik ézitquluq ikenlikini ispatlash üchün yéterlik sözliduq. Kimdikim Mesihning «töt terjimihali»da xatirilengen sözlirige ishengen bolsa, Uning rosullirining mektupliride xatirilengen sözlirinimu oxshash hoquqqa ige dep qobul qilishi kérek.

Biz hazir, herbirsi qimmetlik heqiqetni öz ichige alghan üch bayan (13:4-7) üstide toxtilimiz: —


(1) 13:4  

«U derweqe ajizliqta kréstlengen bolsimu, lékin Xudaning qudriti bilen yenila hayattur. Bizmu uningda ajiz bolsaqmu, Xudaning silerge qaratqan qudriti bilen, Uninggha baghlinip hayat yashaymiz».


Bu bayan bizni Reb Eysa Mesihning kréstlenginide néme ishlarning heqiqeten yüz bergenlikining téximu chongqur échilish imkaniyiti bilen teminleydu; u chongqur bir sirni öz ichige alidu, dep qaraymiz. Bu sir üstide mushu yerde peqet qisqiche toxtilimiz. Emeliyette bu sir özi yuqiriqi abzaslarda éytqinimizdek, Mesih Eysaning: «Muqeddes Roh Mende bar bolghanni silerge yetküzüp ayan qilidu» dégen wedisidin chiqqan wehiylerning bir obdan misalidur.


Pawlus Reb Eysani «ajizliqta kréstlengen» deydu; biz Reb Eysa yer yüzide qilghan barliq xizmitide Muqeddes Roh teripidin zor küch-qudret bilen «mesih qilinghan» dések xata bolmaydu, elwette (mesilen, «Luqa» 4:14 we «Ros.» 10:38ni körüng). Biz bashqa yerlerde éytqinimizdek, U  (Atisining emri bolmisa) Özining xudaliq köch-qudritini héch ishletken emes, belki insan süpitide Muqeddes Rohning quwwetlendürüsh hem küchlendürüshliri bilen barliq möjizilerni yaritatti we telim béretti. Emise Uning eng ulugh xizmiti, yeni kréstke mixlinip qurbanliq bolushi toghruluq «U ajizliqta kréstlengen» dep oqush ademni heyran qalduridu. Shu chaghda mushu «zor küchlendürüsh» nede bolghandu?


Biz Eysaning kréstke ésilghan chaghdiki: «I Xudayim, i Xudayim, némishqa méni tashliwetting?!» dégen dehshetlik warqirishidin Uning shu peytte yalghuz ikenlikini bilimiz. Heqiqiy yalghuzluqta idi — U XudaAtisi teripidin waz kéchilgen — chünki U biz üchün gunah kötürmekte idi; Pawlus 5:21de éytilghandek U shu chaghda emeliyette «gunah»ning özi qilinghan. Barliq yar-yölek, barliq teselli, muhebbetning barliq bésharetliri, barliq yoruqluq, barliq küchlendürülüsh Uningdin ketkenidi — bizning gunahlirimizni U yalghuzla, insanliqining mutleq hem toluq ajizliqida kötürdi; shundaq qilip, héch righbetsiz, héch türtkisiz bolup, hetta Ibrahimning Ishaqni qurbanliq qilishqa teyyar bolghan iman-ishenchidin ming hesse sap iman-ishench bilen U axirghiche Özining heqqaniyliqi we Atisigha baghlanghan sap we toluq, mukemmel muhebbitini özgertmey, ajizlashturmay saqlap keldi. «Xudaning qudriti bilen yenila hayattur» — ehwal qandaqsige bashqiche bolsun? Xuda shundaq mukemmel Bolghuchini ölümde qaldurup tirildürmey qoyarmidi?! Uni «Uning ong yénida olturghuzmay» turalamti?!

Qedirlik aka-uka, acha-singllirim (siler uni qobul qilghan bolsanglar), özünglarning we méningmu roh we qelbimizni Öz Rohi arqiliq makan tutquchi Eysadur! Emdi bizge yene néme ish mumkin bolmisun?


Pawlus yene «bizmu uningda ajiz bolimiz» deydu. Bu bayanmu ademni heyran qalduridu. Emma biz bu xettiki «ajizliqning beriketliri» toghruluq bashqa sözlerning yorutushliri bilen uni asanraq chüshineleymiz. Xuda bizni küchlük er-ayallar qilmaqchi bolsa (shundaq qilishni xalaydu), emdi Uning awwal bizni ajiz qilishigha toghra kélidu. Démek, U awwal özimizning iradisining we eqil-idrakining küchsizliki, tayanchsizliqi we exmeqliqini ögitishi kérek. Peqet shundaq bolghandila andin biz heqiqeten Uninggha tayinishqa bashlaymiz we Pawlus bilen teng: «Xudaning silerge qaratqan qudriti bilen, Uninggha baghlinip hayat yashaymiz» déyeleydighan bolimiz.


(2) 13:7   

«Silerning héchqandaq rezillik qilmasliqinglar üchün Xudagha dua qilimiz; bu, bizning sinaqtin ötti dep qarilishimiz üchün emes — hetta sinaqtin ötmidi, dep qaralsaqmu, meyli — muhimi silerning durus bolghanni qilishinglar».


Bu ayet üstide biz peqet qisqiche shuni bayqaymizki, uningda «muhebbetning cheksizliki» körünidu. Pawlus jamaetni shunche qizghin söyidiki, gahi waqitlarda özini we uninggha kélidighan in’amni pütünley untup kétetti, dések ashuruwetken bolmaymiz. Uning pütkül neziri bashqilarning berikiti, yeni menggülük berikiti üstige sélinghan. U özi üchün Xudaning hemrahliqidiki hayatgha érishken; lékin bashqilarning shu hayatning shan-sheripige kirishke bashlighinida uning shadliqi toldurulghan bolidu. Bu nijatning shadliqini u özide qalduruwalmay, bashqilar bilen ortaq behrimen bolush zörür dep qaraytti. Yuqirida neqil keltürülgen, Eysaning Xudaning yolida ademning «öz hayatini pida qilish» toghrisidiki sözlirige qaytidin qarang («Luqa» 9:24). Derweqe, Pawlus shu derijide «öz hayatini pida qilghan»ki, u «peqet siler Xuda bilen durus munasiwette bolsanglar, silerde beriket bolsila, özüm néme bolsam perwayim pelek», dégendek bolidu. Yene 9-ayetni körüng: «Chünki biz ajiz bolsaqmu, silerning küchlük bolghininglardin shadlinimiz!».


Biz Pawlusning mushu könglidiki pozitsiyisini yene «Rim.» 9:1-5de xatirilengen duasida we Musa peyghemberning Israil üchün bolghan, «Mis.» 32:30-32de xatirilengen duasida bayqaymiz. U pozitsiye, elwette, bizning beriketke érishishimiz üchün bizni dep lenetke qélishqa teyyar bolupla qalmay, heqiqeten lenetke qalghan Mesihning bizge baghlighan muhebbitining jewhiridur («Gal.» 3:13-14).


(3) 13:8   

«Chünki biz heqiqetke qarshi héch ish qilalmaymiz; némila qilsaq u peqetla heqiqetni körsitidu, xalas»


Pawlus meyli ishlar néme we qandaqla körünsun, hemme ishlar eyni pétide, yeni her köngülning heqiqiy meqsiti, her heriketning tüpki türtkisi axir bérip ayan qilinmay qalmaydu dep obdan biletti. Bu ayan qilinish bu dunyada bolmisa Mesih yer yüzige qaytip kelginide choqum bolidu. Elwette, Junggoda we Ottura Asiyadiki bashqa yerlerde undaq köngüldiki addiy éniqliq az uchraydu. Birnechche yüz yildin béri néme ishning heqiqetliki bolsa peqet shamalning qaysi yönilishke chiqqanliqi bilen békitilip kelgen, xalas. Yéngi hökümet yaki hoquq bashqa ishni heqiqet dep békitse, hemmeylen «tégishlik bolghan»gha ishinip kétidu. Lékin «heqiqet dégen heqiqettur», we axirida hetta u uninggha eng qattiq qarshi bolghanlarning yürüsh-turushliri arqiliqmu ispatlinidu. Yéqinqi éniq misallar köp. Hemmige melumki, nurghun insaniy pelsepilik  uqumlarning asasi «Insanning tebiiti asasen yaxshi» dégenliktur. Démek, «Yoldin chiqqan qilmishlar bolsa yaki ijtimaiyetke ziyan yetküzidighan illetler bolsa ularning hemmisini bilim we maarip bilen tüzetkili bolidu» deydu. Emma pütkül Asiyadikilerning qaysisi hazir «insanning tebiiti asasen yaxshi» dep (birersi birer qétim shuninggha ishengen bolsimu) ishinidu? Chünki eslide mundaq pelsepe dogmilirini eng qattiq terghibat qilghanlar del özliridin burunqilardin yene téximu chirikliship ketkenlerdin bolghandur. Tewrat-Injilning «barliq insanlar gunahkar» dégen guwahliqqa eng qarshi turghanlarning özi buninggha eng roshen we qayil qilarliq guwahchi bolup chiqti!


«Chünki biz heqiqetke qarshi héch ish qilalmaymiz; némila qilsaq u peqetla heqiqetni körsitidu, xalas!»


Korinttiki jamaet Pawlusning xétidiki sözlerni qobul qilip qulaq saldimu? 

Korinttiki jamaet Pawlusning xétidiki sözlerni qobul qilip, arisidin ashu rezil «saxta rosullar»ni qoghliwetti we Pawlusning jékileshlirige qulaq saldi, dep ademni shad qilidighan xulasige kelduq. Mushu xulasini körsitidighan töt parche ispat bar: —


(1) Ular uning iane toghruluq bolghan ötünüshlirini qobul qilip ianini Yérusalémdiki kembeghel étiqadchilargha ewetti («Rim.» 15:26-27).


(2) Pawlus kéyin Korintni «üchinchi qétim» yoqlash üchün Grétsiyige barghan we shu yerde üch ay turdi («Ros.» 20:2-3).


(3) U Korint shehiride turghanda Rimdiki jamaetke xet yazdi. («Rim.» 16:1ni körüng — «Kenqria» dégen Korint shehiridiki bir port idi). Héliqi «Rimliqlargha» yazghan xétide Korinttiki jamaette bolghan köngülsizlikler toghruluq qilche puraq yoq.

 

(4) Zor bextimizge yarisha «Pawlusning Korinttiki jamaetke yazghan ikkinchi mektupi» hazir qolimizda turuptu! Egerde ular uningdin renjip qélip yirtiwetken bolsa, uni etiwarlap saqlimighan bolsa, qolimizda bolmaytti. Xudagha teshekkür!