Injil 11-ⱪisim
«Filippiliⱪlarƣa»
(Rosul Pawlus Filippi xǝⱨiridiki jamaǝtkǝ yazƣan salam mǝktup)
Kirix sɵz
Rosul Pawlusning bu heti Rimdiki zindanda yazƣan bǝx parqǝ hetining biridur. Uning xu yǝrdǝ yetixining sǝwǝbi u yǝtküzgǝn hux hǝwǝr üstidin Yǝⱨudiylar tǝripidin kɵtürülgǝn xikayǝtlǝr tüpǝylidin idi; u tehi sot ⱪilinmiƣan, qünki Rimdiki ǝmǝldarlardin ⱨeqkim bu xikayǝtlǝrni eniⱪraⱪ qüxinǝlmǝytti. Bu tolimu adalǝtsiz, ǝlwǝttǝ; ǝrzlǝr eniⱪ bolmisa, kim birsini sǝwǝbsiz zindanƣa taxliyalisun? («Ros.» 23:25-27ni, bolupmu 27ni kɵrüng).
Filippi xǝⱨiridiki jamaǝt Pawlusning türmidǝ yatⱪanliⱪini anglap, ɵzliri tolimu ⱨajǝtmǝn bolsimu, uningƣa iⱪtisadiy yardǝm ǝwǝtkǝn. Bu ⱪisⱪa hǝtning addiy bir mǝⱪsiti bolsa, ularƣa rǝⱨmǝt eytixtin ibarǝt idi. Filippidiki jamaǝt Pawlusning xu yǝrdǝ hux hǝwǝrni jakarlixi bilǝn barliⱪⱪa kǝltürülgǝn. Xu xǝⱨǝrdǝ jin qaplaxⱪan, palqiliⱪ ⱪilidiƣan dedǝk ⱪiz bar idi. U hojayinliri üqün palqiliⱪ yolida kɵp pul tepip beriwatⱪanidi. Rosullardin Pawlus wǝ Silas uningƣa yoluⱪup uning üqün dua ⱪilip jinni ⱪoƣliwǝtti. Ⱪiz azad boldi! Lekin hojayinliri «altun ⱪozuⱪ»tin mǝⱨrum bolup pǝylini buzup xǝⱨǝr ǝmǝldarlirini Pawlus wǝ Silasⱪa ⱪarxi ⱪutratti. Ular ⱪolƣa elinip, dǝrrilǝndi andin zindanƣa taxlinip kixǝnlǝndi. Huda mɵjizini yaritip zor bir yǝr tǝwrǝx bilǝn ularni zindandin ⱪutⱪuzdi («Ros.» 16:16-40). Xübⱨisizki, bu mɵjizǝ tüpǝylidin nurƣun kixilǝr, jümlidin gundipay wǝ uning ailisidikilǝr Hudaning yoliƣa kirdi.
Ⱨazir Pawlusning Filippidin ayrilƣiniƣa on yildin artuⱪ bolƣanidi. Hǝttin kɵrünüp turiduki, Filippidiki jamaǝt sadiⱪliⱪ bilǝn Rǝbgǝ ǝgixip hux hǝwǝrni pütün ǝtrapidikilǝrgǝ yǝtküzüxüp kǝlgǝn (2:15-16). Ular rosul Pawlus ɵzlirini sɵygǝndǝk unimu intayin sɵygǝn bolup, wǝ gǝrqǝ ɵzliri namrat bolƣan bolsimu, hux hǝwǝrning ixlirida uningƣa ⱪayta-ⱪayta iⱪtisadiy yardǝm ǝwǝtip kǝlgǝnidi (4:15-16, «Rim.» 15:26, «2Kor.» 8:1-5, 11:9). Əmdi ⱨazir Filippidikilǝr sɵyümlük rosulini Rimdiki zindanda yatⱪan dǝp anglap (zindandiki tamaⱪning az-kɵplüki wǝ süpiti bügünki dǝwrdimu ⱨeq ɵzgǝrmidi bolƣay) uningƣa yǝnǝ yardǝm ǝwǝtix ⱪarariƣa kǝldi. Biraⱪ sǝpǝr uzun wǝ hǝtǝrlik — ⱪuruⱪluⱪtin mangsa 1000 kilometrdin artuⱪ, dengiz bilǝn mangsa intayin hǝtǝrlik idi. Ular Epafrodit isimlik sadiⱪ bir ⱪerindixini ǝlqi ⱪilip tallap uningƣa pul-bayliⱪlarni tapxurdi. Yolning namǝlum ⱪismidin ɵtkǝndǝ u kesǝl bolup ⱪaldi. U ɵzining salamǝtliki bilǝn ⱨeq kari bolmay, ⱪimmǝtlik sowƣining nixanƣa yǝtmǝy ⱪelixidin ǝnsirǝp alƣa mengiwǝrdi. Rim xǝⱨirigǝ yǝtkǝndǝ uning jeni aran ⱪalƣanidi, ǝmma u huxalliⱪ bilǝn sowƣatni rosulƣa tapxurup bǝrdi. Rosulning inkasini, Epafroditning ƣemini ⱪandaⱪ yegǝnliki, uning saⱪaytilixi üqün ⱪanqilik tilawǝt ⱪilƣanliⱪini tǝsǝwwur ⱪilix tǝs ǝmǝs. Ahiri Epafrodit ǝsligǝ kelip Pawlusni ⱪaytidin xadliⱪⱪa qɵmdürüp, uning yükini yeniklǝtti. Xübⱨisizki, Epafrodit Pawlusⱪa yahxi ⱨǝmraⱨ idi, Pawlus uni yenida uzun turƣuzmaⱪqi bolƣanidi; ǝmma Epafroditning kesǝllik ǝⱨwali toƣrisidiki hǝwǝr Filippi xǝⱨirigǝ yǝtkǝn bolup, jamaǝtning uningdin ǝnsirǝp kǝtmǝsliki üqün, Pawlus uni tezrǝk yolƣa selix ⱪarariƣa kǝldi. Yolƣa salƣanda uningƣa ⱪolimizda ⱨazir turƣan, jamaǝtkǝ yazƣan bu hǝtni bǝrdi.
Muxundaⱪ bir hǝt addiy bir «rǝⱨmǝt eytix»tin kɵp artuⱪ, ǝlwǝttǝ. Pawlusning sowƣitidin bolƣan xadliⱪi aqliⱪtin tuyuⱪsiz ⱪutⱪuzulƣan kixining yaki pul tutⱪuzulƣan namrat kixining xadliⱪi ǝmǝs. U ularning ɵzigǝ baƣliƣan qongⱪur muⱨǝbbitidin bolƣan xadliⱪ idi, ularning ɵzliri ⱪattiⱪ namrat ǝⱨwalda buni bǝrgǝnlikidin tehimu xundaⱪ; bu sowƣining ularning etiⱪadning yolida dawamliⱪ alƣa basⱪanliⱪiƣa ispat bǝrgǝnlikidin xadliⱪimu bar; Əysa Mǝsiⱨ dunyaƣa ⱪaytip kǝlgǝndǝ Huda ularning bu kɵyümqanliⱪini ɵzlirigǝ ⱪayturidiƣanliⱪidinmu Pawlusning yǝnǝ xadliⱪi bar. Qünki Hudaning ⱨǝrⱪandaⱪ adimidǝk, rosulning jiddiy kɵngül ⱪoyƣini bolsa ɵzining ǝⱨwal-ⱨajiti ǝmǝs, bǝlki ɵzi etiⱪadta beⱪiwatⱪan amraⱪ «Hudaning ⱪoyliri»ning ǝⱨwalidur.
Xunga 1:7dǝ Pawlusning «ǝmdi xad-huramliⱪimni kamil (ⱪilinglar)...» degǝn sɵzini, xundaⱪla uning ularni roⱨ-ⱪǝlbilirini Hudaning muⱨǝbbitigǝ tehimu eqixⱪa jekilixlirini oⱪux ⱨǝyran ⱪalarliⱪ ix ǝmǝs. Uning ularning muⱨǝbbiti wǝ sowƣitidin zor xadliⱪi bar wǝ xuningƣa tǝxǝkkür eytti; ular tehimu ilgirilǝxni dawam ⱪilƣan bolsa «xadliⱪi kamil» bolatti.
Əmǝliyǝttǝ bolsa uning rǝⱨmǝtliri hǝtning ahiridiraⱪ kɵrülidu (4:10). Hǝtning ⱪalƣini bolsa ularƣa huxalliⱪ iqidǝ bǝrgǝn tǝsǝlli, riƣbǝt ⱨǝm jekilǝxlǝrdur.
Hǝt Pawlusning tǝlim-tǝrbiyǝ eytix wǝ ixni tüzütüx mǝⱪsiti bilǝn yazƣan baxⱪa hǝtlirigǝ ohximaydu. Xundaⱪ bolƣini bilǝn uningda kɵp ⱪimmǝtlik tǝlim-tǝrbiyǝ bardur! «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ bu tǝlim-tǝrbiyiliridin bǝzi gɵⱨǝrliri üstidǝ tohtilimiz. Hǝt yǝnǝ Mǝsiⱨning insan boluxi toƣruluⱪ pütkül Muⱪǝddǝs Kitab iqidiki ǝng uluƣ wǝⱨiylǝrdin birini ɵz iqigǝ alidu (2:5-11). Biz uning üstidimu «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz (2:7).
Pawlusning 1:21-26dǝ yazƣan bayanliriƣa ⱪariƣanda, u kesǝl bolƣan yaki bolmiƣan bolsimu, ⱨeq bolmiƣanda uning salamǝtliki intayin zǝ’iplixip kǝtkǝn, «ⱨayat-mamatning qegrisi»diki mǝlum bir yǝrdǝ turƣan ohxaydu. U «dunyadin ketip Mǝsiⱨ bilǝn billǝ bolux» wǝ Hudaning hǝlⱪigǝ yǝnǝ bir’az waⱪit yardǝmdǝ bolux üqün «tǝndǝ ⱪelix» degǝn ikki imkaniyǝt toƣruluⱪ oylinidu; uning «Mǝsiⱨ bilǝn billǝ bolux»ⱪa küqlük intizari bar, wǝ Huda aldimƣa bu ikkisidin tallax yolini ⱪoydi degǝn mǝnǝ ipadilinidu (1:22). Biz Hudaƣa rǝⱨmǝt eytimizki, u «tǝndǝ ⱪelix»ni tallidi, xundaⱪla yǝnǝ birnǝqqǝ yil hux hǝwǝrning hizmnitini ⱪildi; wǝ xu qaƣda, türmidǝ bolƣaqⱪa mǝzkur ⱪimmǝtlik hǝtni yezixⱪa waⱪti wǝ türtkisining barliⱪi üqünmu kɵp rǝⱨmǝt eytimiz.
Izaⱨat: Hǝttiki «bab»lar wǝ «ayǝt»lǝrning tǝrtip nomuri bilǝn ǝyni hǝtning bir ⱪismi ǝmǝs; ular oⱪurmǝnlǝrning haliƣan mǝlum sɵzni asan tepiwelixi üqün keyinki kɵqürgüqilǝr tǝripidin ⱪoxulƣanidi.
Mǝzmunlar: —
1:1-11 Salam, rǝⱨmǝtlǝr wǝ dua
1:12-30 Rosulning ɵz ǝⱨwali wǝ tǝngliktǝ ⱪalƣanliⱪi
2:1-11 Kǝmtǝrlik, «ortaⱪqiliⱪ», Mǝsiⱨning dunyaƣa kelip insan boluxi
2:12-30 «Ⱪurbanliⱪ» ⱨayat — pida bolux
3:1-12 Ⱨǝⱪiⱪiy sünnǝt; nixanni ⱪoƣlax
4:1-9 Ahirⱪi jekilǝxlǝr
4:10-23 Rǝⱨmǝtlǝr, mǝdⱨiyilǝr
••••••••
Ⱪoxumqǝ sɵz
«Yetǝkqilǝr» wǝ «aⱪsaⱪallar» (1:1)
«Yetǝkqilǝr» wǝ «aⱪsaⱪallar» degǝn sɵzlǝr ohxax mǝs’uliyǝttiki adǝmlǝrni kɵrsitidu. Mǝsilǝn, bu pakitni «Ros.» 20:17- wǝ 28-ayǝtni selixturux arⱪiliⱪ kɵrgili bolidu. «Yetǝkqi» (grek tilida «episkop») bolsa baxⱪa ⱪerindaxlarƣa nisbǝtǝn mǝs’ul adǝmning yiraⱪni kɵrǝr, roⱨiy kɵzliri roxǝnrǝk ikǝnlikini tǝkitlǝydu; «aⱪsaⱪal» bolsa mǝs’ul adǝmning roⱨiy jǝⱨǝttin «qong bolƣan» «pixip yetilgǝn» ikǝnlikini tǝkitlǝydu. «Yetǝkqilǝr» yaki «aⱪsaⱪallar»ning roli «jamaǝtni baxⱪurux» ǝmǝs, bǝlki «beⱪix», Huda aldida jamaǝtning roⱨiy ɵsüxi üqün mǝs’ul boluxtin ibarǝt («1Tim.» 3-bab, «Tit.» 1:5-9, «1Pet.» 5:1-7). Aⱪsaⱪallar yaki yetǝkqilǝrni jamaǝttikilǝr ɵz adǝmliridin tallixi kerǝk; mumkin bolsa bir adǝmla ǝmǝs, birnǝqqǝ adǝm bolƣini yahxi. Injil dǝwridǝ bǝzi jamaǝtlǝr «aⱪsaⱪalsiz» ⱪalƣan boluxi mumkin (mǝsilǝn, Pawlus mǝzkur hǝttǝ tilƣa alƣandikidǝk, «Korintliⱪlarƣa (1)» wǝ «Korintliⱪlarƣa (2)»dǝ «aⱪsaⱪallar»ni ⱨeq tilƣa almaydu; u bǝlki Korintliⱪlardin ɵzliri arisidin sadiⱪ wǝ muⱨǝbbǝtlik bolƣan, Hudaning sɵzini obdan bilidiƣan adǝmlǝrni tonup yetip, etirap ⱪilixni, xuningdǝk muxundaⱪ ⱪerindaxlarning mǝsliⱨǝt-nǝsiⱨǝtlirigǝ boysunuxni ɵtünidu. «1Kor.» 16:15-19ni kɵrüng. U bu ayǝtlǝrdǝ tilƣa alƣan «Istifanas» bolsa bǝlkim aⱪsaⱪal boluxⱪa muwapiⱪ idi; lekin jamaǝttikilǝr ɵzliri uni etirap ⱪilixi kerǝk.
«Hizmǝtqilǝr» (1:1)
Jamaǝtlǝr mǝlum kɵlǝmgǝ yǝtkǝndin keyin xübⱨisizki, rǝsmiy ⱨalda «hizmǝtqilǝr»ni tallixi kerǝk bolidu. Hizmǝtqilǝr mǝlum jamaǝttiki ǝmǝliy ixlarƣa, bolupmu hǝyr-sahawǝt ixlirini baxⱪurux, bulardin ⱨajǝtmǝnlǝrgǝ tǝminlǝx, jamaǝtning paaliyǝtliridǝ ⱨǝrhil ǝmǝliy ixlarni orunlaxturux ⱪatarliⱪ ixlarƣa mǝs’uldur. («Ros.» 6:1-7).
«Mǝsiⱨning küni» (1:6, 10, 2:16)
«Mǝsiⱨning küni» degǝn ibarǝ pǝⱪǝt bu hǝttǝ wǝ «2Tes.» 2:2dǝ tepilidu; lekin Pawlus hǝtliridǝ uni nurƣun ⱪetim «xu küni» dǝydu. «Xu küni»dǝ, Mǝsiⱨ bu dunyaƣa ⱪaytip kelidu; Ɵzigǝ ixǝngǝnlǝrning ⱨǝmmisini ɵlümdin tirildürüp andin «zeminda tirik ⱪalƣan» ⱨǝm «ɵlümdin tirildürülgǝn» etiⱪadqilarning ⱨǝmmisini, demǝk pütkül jamaǝtni Ɵzigǝ alidu; jamaǝttikilǝrning ⱨǝrbirining ⱪilƣanliri üstidin ⱨɵküm qiⱪirip, ⱨǝrbiridin ⱨǝrⱪandaⱪ nalayiⱪ ixni tawlap taziliƣandin keyin, jamaǝtni Ɵzigǝ yatliⱪ «pak ⱪiz» süpitidǝ ⱪobul ⱪilidu. Xu kündin baxlap, jamaǝt Mǝsiⱨtin ⱨeqⱪaqan ayrilmaydu.
Tǝwrattiki pǝyƣǝmbǝrlǝr kɵp ⱪetim «Pǝrwǝrdigarning küni»ni tilƣa alidu. Bǝzi waⱪitlarda bu ibarǝ xübⱨisizki, dǝl «Mǝsiⱨning küni»ni kɵrsitidu, bǝzi waⱪitlarda «Mǝsiⱨning küni»ning aldida kelidiƣan dǝⱨxǝtlik japaliⱪ mǝzgilni (ahirⱪi zamanni)mu ɵz iqigǝ alidu. Tǝwrat, «Daniyal»da wǝ Injil, «Wǝⱨiy»dǝ bu mǝzgilning yǝttǝ yil ikǝnliki axkarilinidu.
Muxu yǝrdǝ tǝpsiliy ⱨalda bu mǝzgildiki ixlar toƣruluⱪ bexarǝtlǝr ⱨǝⱪⱪidǝ xǝrⱨ bǝrmǝymiz; pǝⱪǝt xuni bayan ⱪilimizki, bu yǝttǝ yilliⱪ mǝzgildǝ ⱨǝm «Mǝsiⱨning küni»ning ɵzidǝ Uningƣa ⱪarxi qiⱪⱪanlarning kɵpinqisi ɵlidu. Mǝsiⱨ yǝr yüzidǝ, Yerusalem mǝrkǝz ⱪilinƣan ming yilliⱪ sǝltǝnǝtni ⱪuridu; xu mǝzgildǝ Xǝytan baƣlinip taⱪaⱪliⱪ bolidu. Ming yilliⱪ sǝltǝnǝtning ahirida: —
(a) |
Xǝytan yǝr yüzidikilǝrni yǝnǝ sinaxⱪa waⱪitliⱪ ⱪoyulidu; |
(ǝ) |
Hudaning ⱨɵküm jazasi «kona zemin»ƣa ahirⱪi ⱪetim qüxürülidu; |
(b) |
Mǝsiⱨkǝ ixǝnmǝy ɵlgǝnlǝrning ⱨǝmmisi Hudaning soriⱪi aldida turuxⱪa ɵlümdin tirilidu; insanlarƣa nisbǝtǝn «ikkinqi ɵlüm», yǝni dozah xu waⱪitta baxlinidu. |
(p) |
Huda «yengi asman, yengi zemin» yaritidu. |
Bu ixlar toƣruluⱪ «Wǝⱨ.» 19:6-21:8ni kɵrüng. Bǝzi ixǝngüqilǝrning bu «ming yilliⱪ sǝltǝnǝt»ni Mǝsiⱨning jamaǝttǝ ⱨazir bolƣan sǝltǝnitining «simwoli» dǝp ⱪaraydu; lekin ɵzimiz addiy hǝlⱪ bolƣaqⱪa, mǝlum bir mǝzgillik waⱪitni ⱪandaⱪmu «simwolluⱪ» degili bolidu, dǝp ⱨeq qüxinǝlmǝymiz; wǝ yǝnǝ ⱨazir ⱪandaⱪ jǝⱨǝttin Xǝytanni «baƣlinip taⱪaⱪliⱪ bolƣan» degǝnni kallimizdin ⱨeq ɵtküzǝlmǝymiz. Xǝytan ⱨazirⱪi zamanimizda intayin kɵp ⱨǝrikǝt ⱪilmaⱪta ǝmǝsmu? Xuning bilǝn «Wǝⱨiy» wǝ «Daniyal»diki sɵzlǝrni addiy mǝnisidǝ qüxinip yüriwerimiz.
«Nijat-ⱪutⱪuzux» — ⱨǝⱪiⱪiy bir tǝbir (1:19-20)
«Qünki dualiringlar wǝ Mǝsiⱨ Əysaning Roⱨining ⱪuwwǝtlixi arⱪiliⱪ bu ixlar nijat-ⱪutⱪuzuluxumƣa mǝdǝt bolidu dǝp bilimǝn, — demǝk, tǝⱪǝzzaliⱪim wǝ ümid-istikim boyiqǝ ⱨeq ixta hijalǝtqiliktǝ ⱪalmastin, tirik yaki ɵlük bolay, ⱨǝrdaim bolƣinidǝk ⱨazirmu toluⱪ jasarǝt bilǝn Mǝsiⱨ tenimdǝ uluƣlansun!»
Bǝzi alimlar Pawlusning «bu ixlar nijat-ⱪutⱪuzuluxumƣa mǝdǝt bolidu» degǝn bu sɵzini zindandin azad ⱪilinixi yaki sotta aⱪlinixini kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu. Keyinki pikirgǝ sǝl ⱪayil bolƣinimiz bilǝn, tɵwǝndiki sǝwǝblǝr tüpǝylidin ⱨǝr ikki kɵzⱪarax ǝmǝliyǝtkǝ toluⱪ uyƣun kǝlmǝydu, dǝp oylaymiz: —
(a) «bu ixlar» degini xübⱨisizki, yuⱪirida tilƣa alƣan ixlarni, yǝni bǝzi ⱪerindaxlarning «Toƣra niyǝttin bolsun yaki sahtiliⱪtin bolsun, ohxaxla Mǝsiⱨni jakarlixi»din ibarǝt idi.
(ǝ) «bu ixlar» bilǝn uning zindandin azad ⱪilinixining mǝntiⱪǝ jǝⱨǝttin ⱨeqⱪandaⱪ alaⱪisi yoⱪtur.
(b) «Mǝsiⱨ Əysaning Roⱨining ⱪuwwǝtlixi» bolsa qoⱪum Pawlus ⱪiyin ǝⱨwalda turƣinida ɵz roⱨida bolƣan ⱨajitini toldurux, xu ⱪiyin ǝⱨwal üstidin ƣǝlibǝ ⱪilix üqün boluxi kerǝk idi. Bundaⱪ «roⱨiy ƣǝlibǝ» ǝmǝliyǝttǝ Hudaning uni Rimdiki mǝlum bir zindandin qiⱪirixidin ziyadǝ uluƣ bir ixtur. Huda Ɵz adimini zindandin qiⱪirixni halisa, pǝⱪǝt bir pǝrixtisini ǝwǝtip ixiklǝrni aqⱪuzsila boldi (mǝsilǝn, «Ros.» 9-babni kɵrüng).
(p) Bu 19-20-ayǝtlǝrdǝ wǝ tɵwǝndiki ayǝtlǝrdǝ Pawlusⱪa nisbǝtǝn ɵlümning mumkinqiliki bar, u bu mumkinqilik üstidǝ kɵp oylaydu. «Ɵlüm» bolsa «azad ⱪilinix» yaki «aⱪlinix» ǝmǝstur.
Xunga bu 19-20-ayǝtlǝrning toƣra qüxǝnqisini intayin addiy dǝp ⱪaraymiz. Pawlusning ǝng zor kɵngül ⱪoyƣini azad ⱪilinix ǝmǝs, bǝlki ɵzining Rimdiki dǝⱨxǝtlik ǝmǝldarlar aldida, bolupmu mustǝbit imperator Ⱪǝysǝr Nero aldida Mǝsiⱨning hǝwirini toluⱪ jar ⱪilixtin ⱪilqǝ ⱪol üzmǝslikidin ibarǝt idi (yǝnǝ «Əf.» 6:19-20ni kɵrüng. Ahir berip Pawlus dǝrwǝⱪǝ Ⱪǝysǝrning aldida jasarǝtlik bilǝn Mǝsiⱨni toluⱪ jar ⱪildi («2Tim.» 4:17). Demǝk, «Tirik yaki ɵlük bolay, ⱨǝr daim bolƣinidǝk ⱨazirmu toluⱪ jasarǝt bilǝn Mǝsiⱨ tenimdǝ uluƣlansun!» (20). «Tirik yaki ɵlük bolux» uningƣa nisbǝtǝn kari qaƣliⱪ. Muⱨim ix xuki, uningda ⱨazir bolƣan «nijat-ⱪutⱪuzux» arⱪiliⱪ Mǝsiⱨni uluƣlaxtin ibarǝt. Uning «azad ⱪilinix»i ǝmǝs, bǝlki Mǝsiⱨni uluƣlax uning «tǝⱪǝzzaliⱪi wǝ ümid-istiki» idi. U bu ümid-istǝkni bildürgǝndin keyin, «ⱨayat-mamat» ixliri (dunyadin ayrilip Mǝsiⱨ bilǝn billǝ bolux kerǝkmu, yaki ⱪerindaxlar üqün tǝndǝ ⱪelix kerǝkmu?) üstidǝ yǝnǝ oylinip, ɵzining zindandin qiⱪirilip, sɵyümlük Filippidikilǝrgǝ ⱪaytidin ⱨǝmraⱨ boluxni muwapiⱪ dǝp, xuningƣa baƣliƣan ixǝnqisini bildürdi.
«Nijat-ⱪutⱪuzux» ǝmdi pǝⱪǝt gunaⱨlarning kǝqürüm ⱪilinixi (ɵtkǝn ixlarƣa baƣliⱪ) ǝmǝs, bǝlki ⱨazirⱪi waⱪitta: —
(a) gunaⱨning ilkidin azad ⱪilinix
(ǝ) yengi ⱨayat — «Hudaning süritidǝ» yengilinip, xǝhsiyǝtqilik asarǝtliridin azad ⱪilinip, Mǝsiⱨkǝ baƣlinip ⱨayat ɵtküzüp, kündǝ tawlinip, Uningƣa ohxax xǝkillǝndürülüxtur.
Daim kɵngül bɵlidiƣinimiz xübⱨisizki, ⱪutⱪuzuluximizning nemidin ⱪutⱪuzulux ikǝnliki, yǝni gunaⱨtinmu, ɵlümdinmu yaki dozahtinmu; bulardin ⱪutⱪuzulux dǝrwǝⱪǝ uluƣ ixlar bolƣini bilǝn, ⱪutⱪuzuluxning nixani ulardin muⱨimdur; yǝni, Mǝsiⱨkǝ baƣlinix, yengi adǝm bolux wǝ Hudaning xan-xǝripini ayan ⱪilixtin ibarǝttur. Mana bu, Hudaning bizni ⱪutⱪuzuxida bolƣan mǝⱪsitidur!
Meningmu mǝⱪsitim tɵwǝndikidǝk? —
«Tirik yaki ɵlük bolay, ⱨǝr daim bolƣinidǝk ⱨazirmu toluⱪ jasarǝt bilǝn Mǝsiⱨ tenimdǝ uluƣlansun!»
Nijat degǝn insanning ⱪolidin kǝlmǝydiƣan, Hudaning küq-ⱪudritidindur!
Pawlusning türmidin ⱪayta qiⱪⱪanliⱪi (1:21-26)
Pawlus bu ayǝtlǝrdǝ «dunyadin ayrilix» (yǝni uning intizari boyiqǝ, Mǝsiⱨ bilǝn billǝ bolux) wǝ (muⱪǝddǝs bǝndilirining yardimidǝ bolux üqün) «tǝndǝ ⱪelix» degǝn ikki eⱨtimalliⱪ üstidǝ puhta oylanƣandin keyin, «tǝndǝ ⱪalimǝn» degǝn hulasigǝ kelidu. Uning üstigǝ u ɵzining Filippidiki jamaǝtkǝ yǝnǝ ⱨǝmraⱨ bolidiƣanliⱪiƣa baƣliƣan ixǝnqisini bildüridu (1:26, 2:24). U «Filemon»ƣa yazƣan hǝttǝ ohxax ixǝnqini bildüridu («File.» 22). Birnǝqqǝ yil ilgiri, «Rimliⱪlarƣa» yazƣan hǝttimu, ularƣa: «Ispaniyǝgǝ hux hǝwǝr tarⱪitix üqün baridiƣan sǝpirimdǝ, silǝr bilǝn kɵrüxüp ɵtimǝn» degǝn mǝⱪsitini bildürgǝnidi. Biz uning bu pilanini ɵzgǝrtkǝn, degǝnni oylaxⱪa asasimiz yoⱪ; Asiyadiki jamaǝtlǝrdǝ saⱪlinip kǝlgǝn tarihlarƣa asasǝn, tǝhminǝn miladiyǝ 66-yilida Pawlus dǝrwǝⱪǝ Ispaniyǝgǝ berip xu yǝrdǝ hux hǝwǝrni jakarliƣan.
Bu hǝt miladiyǝ 63-yilida yezilƣan ohxaydu. Ixinimizki, uning hǝttǝ bildürgǝn ixǝnqi boyiqǝ zindandin azad ⱪilindi, wǝ birnǝqqǝ yildin keyin yǝnǝ rimda ⱪamap ⱪoyuldi. Uning rosul Timotiyƣa yazƣan birinqi heti wǝ rosul Titusⱪa yazƣan heti Filippi xǝⱨiri ǝtrapida yezilƣan ohxaydu («1Tim.» 1:3, «Tit.» 3:12). Pawlusning rosul Timotiyƣa yazƣan ikkinqi heti (zindandin yazƣan bǝxinqi heti) miladiyǝ 68-yilida yezilƣan boluxi kerǝk. Rim xǝⱨiridǝ saⱪlanƣan bǝzi tarihlarƣa asasǝn, xu qaƣdin uzun ɵtmǝy u Rimning ǝng ǝxǝddiy imperatori bolƣan Ⱪǝysǝr Nero tǝripidin ɵltürüldi.
Mǝsiⱨning «ɵzidin ⱨǝmmini ⱪuruⱪdixi» (2:7)
«U ɵzidin ⱨǝmmini ⱪuruⱪdidi»
Xübⱨisizki, Muⱪǝddǝs Kitabning barliⱪ bayanliri iqidǝ bu ǝng sirliⱪ bolup, bizgǝ yengiqǝ oy, yengiqǝ izdinix, qongⱪur bilim wǝ qüxǝnqilǝrgǝ erixixkǝ bipayan yengi zemin ⱨazirlap beridu; bu bayan bizgǝ Mǝsiⱨ wǝ Uning dunyaƣa kelixi toƣruluⱪ ǝng qongⱪur uqur bilǝn tǝminlǝydu.
Əysa qɵl-bayawanda ⱪiriⱪ kün roza tutⱪanda (ⱨeqnemǝ yemigǝn) Xǝytan uni azdurmaⱪqi bolƣan wǝⱪǝdin biz bǝlkim bu bayanning qongⱪur mǝnisini azraⱪ qüxinǝlǝymiz: —
Xǝytan: — «Sǝn ǝgǝr rasttinla Hudaning Oƣli bolsang, muxu taxⱪa: «nanƣa aylan!» dǝp buyruƣin» — dedi. (Əysa intayin aq ⱪalƣan idi, ǝlwǝttǝ).
Uning jawabi nemǝ boldi? Ⱪiriⱪ kün ilgiri, asmandin uning Atisining: «Mana bu Mening sɵyümlük Oƣlum, Mǝn uningdin intayin hursǝnmǝn» degǝn awazi anglanƣanidi. Lekin ⱨazir Mǝsiⱨning Xǝytanƣa bǝrgǝn uluƣ jawabi: —
«Bolmaydu! Qünki Tǝwratta yezilƣan: «Insan pǝⱪǝt nan bilǝnla ǝmǝs, bǝlki Hudaning aƣzidin qiⱪⱪan ⱨǝrbir sɵz bilǝnmu yaxixi kerǝk!».
Xuningƣa diⱪⱪǝt ⱪiliximiz mumkinki, Əysa muxu yǝrdǝ Ɵzining Hudaning Oƣli ikǝnliki toƣruluⱪ ⱨeq talax-tartix ⱪilmaydu. U dǝrwǝⱪǝ buni obdan bilidu, Xǝytanning azdurux sɵzliridin ⱪariƣanda Xǝytanmu buni obdan bilidu. Lekin Mǝsiⱨ ⱨeq ikkilǝnmǝyla Ɵzini insanning orniƣa ⱪoyidu. U insanlarƣa nijat elip kelix üqün insan süpitidǝ kǝldi; pǝⱪǝt mukǝmmǝl bir insanla insanlarning gunaⱨliri üqün mukǝmmǝl bir ⱪurbanliⱪ bolup, tunji insan bolƣan Adǝm’atimiz elip kǝlgǝn balayi’apǝttin ⱪutⱪuzup, insaniyǝtni ǝsligǝ kǝltürǝlǝytti. Mǝsiⱨ nǝⱪil kǝltürgǝn sɵzlǝrdǝ, yǝni Musa pǝyƣǝmbǝrning sɵzliridǝ kɵrsitilgǝndǝk, insanning alǝmdǝ tutuxⱪa tegixlik orni Hudaƣa mukǝmmǝl boysunup, uning barliⱪ sɵzlirini ⱪobul ⱪilƣan ⱨalda yaxixidin ibarǝt bolidu.
Pawlusning «U Ɵzidin ⱨǝmmini ⱪuruⱪdidi» degǝn sɵzlirigǝ asasǝn, biz uning Hudaliⱪ tǝbiiti boyiqǝ, dǝrwǝⱪǝ bir sɵz bilǝnla «taxlarni nanƣa aylandurux» ⱪudriti bar bolsimu, ǝmma Uning muxu ⱪudritini ixⱪa salmasliⱪni ⱪarar ⱪilƣanliⱪini kɵrimiz.
Keyin, U Getsimanǝ baƣqisida ⱪolƣa elinƣanda, uni ⱪolƣa alƣanlarning ⱨǝⱪiⱪǝtǝn Uni tutuwelixⱪa küqi yetǝmti?
Mǝsiⱨ ulardin: — «Kimni izdǝysilǝr? — dǝp soridi.
— Nasarǝtlik Əysani, — dǝp jawab berixti ular.
Əysa ularƣa:
— Mana Mǝn bolimǝn, — dedi...
Əysa: «Mana Mǝn bolimǝn» dewidi, ular arⱪisiƣa yenip yǝrgǝ yiⱪilixti» («Yuⱨ.» 18:5-6).
Zor küq-ⱪudrǝt zadi kimdǝ? Lekin bilimizki, Əysa ularning Ɵzini ⱪolƣa elip, dǝrrilǝp, mǝshirǝ ⱪilip andin ahirda krestkǝ mihlixiƣa yol ⱪoydi. Bu Uning ǝtǝy talliwalƣan yolidur. U insanni azad ⱪilix üqün insanning süpitidǝ azab tartip ɵlmǝkqi bolƣanidi. Ɵzi bexarǝt bǝrgǝndǝk, Uning bu talliwalƣan yoli muhlislirining bexini ⱪattiⱪ ⱪaturup, ularni alaⱪzadilikkǝ, patparaⱪqiliⱪⱪa, ⱨǝtta ixǝnqsizlikkǝ qɵmdürüp ⱪoydi. Baxⱪilarni ɵlümdin Tirildürgüqi ⱪandaⱪmu Ɵzi ɵlümgǝ tǝslim bolsun?
Ixinimizki, Əysa Mǝsiⱨ dunyaƣa kelixtin heli burunla insanni ⱪutⱪuzux üqün insan bolux ⱪarariƣa kǝlgǝn; yǝni, insan süpitidǝ tuƣulup, Ɵzining Hudaning Oƣli boluxtin igǝ bolƣan ƣayǝt zor küq-ⱪudritini ⱨeq ixlǝtmǝy mukǝmmǝl, toluⱪ insan bolup yaxaxni ⱪarar ⱪilƣan. Xuning bilǝn u yaratⱪan mɵjizilirining kɵpinqisini pǝyƣǝmbǝrlǝrningkilǝrgǝ ohxax yol bilǝn yaratⱪan, yǝni Atisining Roⱨiƣa tayinip yaratⱪan. Mǝsilǝn: —
«Mǝn Hudaning Roⱨiƣa tayinip jinlarni ⱪoƣliƣan bolsam, undaⱪta Hudaning padixaⱨliⱪi dǝrwǝⱪǝ üstünglarƣa qüxüp namayan boldi» («Mat.» 12:28).
Ⱨalbuki, Mǝsiⱨning «insan yoli»ni tutuxtin baxⱪa tutⱪan yǝnǝ bǝzi alaⱨidǝ yollirimu bardur; yǝni mɵjizilǝrni yaritix üqün Ɵzining Hudaliⱪ küq-ⱪudritini ixlǝtkǝn yǝrlǝr bar (mǝsilǝn «Mat.» 9:28, «Yuⱨ.» 2:1-11, bolupmu 11-ayǝtni kɵrüng; yǝnǝ «Yuⱨ.» 10:17-18ni kɵrüng: —
«Ata Meni xu sǝwǝbtin sɵyiduki, Mǝn jenimni ⱪayturuwelixim üqün uni pida ⱪilimǝn. Jenimni ⱨeqkim Mǝndin alalmaydu, Mǝn uni Ɵz ihtiyarim bilǝn pida ⱪilimǝn. Mǝn uni pida ⱪilixⱪa ⱨoⱪuⱪluⱪmǝn wǝ xundaⱪla uni ⱪayturuwelixⱪimu ⱨoⱪuⱪluⱪmǝn; bu ǝmrni atamdin tapxuruwalƣanmǝn» («Yuⱨ.» 10:17-18). Muxu yǝrdǝ Mǝsiⱨ Ɵzining Hudaliⱪ küq-ⱪudritini ixlitidu. Ⱨeqkimning ɵzining jenini berix-bǝrmǝslik toƣrisida (yǝni ɵzining ɵlümining waⱪti-saiti toƣrisida) küq-ⱨoⱪuⱪi yoⱪtur, ǝlwǝttǝ; wǝ xundaⱪla ⱨeqkimning ɵz jenini ɵlümdin elip, ɵzini tirildürüx küq-ⱨoⱪuⱪi yoⱪtur. Biraⱪ biz xuni kɵrimizki, bu ix Ɵzining tǝxǝbbusidin ǝmǝs, bǝlki Atisining buyruⱪi bilǝn idi. Ixinimizki, oⱪurmǝmlǝr muxundaⱪ ixlarning ⱨǝmmisiningla ohxaxla «Atisining buyruⱪi bilǝn» bolƣanliⱪini kɵrǝlǝydu.
Əysaning baliliⱪ dǝwri toƣruluⱪ biz mundaⱪ anglaymiz: —
«Əysa bolsa ɵsüp, dana-aⱪilanilik bilǝn tolup, roⱨta küqlǝndürüldi, Hudaning meⱨir-xǝpⱪitimu Uning üstidǝ idi» («Luⱪa» 2:40).
«Xundaⱪ ⱪilip, Əysa aⱪilanilik-danaliⱪta wǝ ⱪamǝttǝ yetilip, Huda wǝ kixilǝr aldida barƣanseri sɵyülmǝktǝ idi» («Luⱪa» 2:52).
Əgǝr Hudaning Oƣli adǝmlǝr arisida tuƣulƣanda, Ɵzining dunyalarni yaratⱪanda ixlǝtkǝn parasiti ⱨǝm danaliⱪini Ɵzi bilǝn billǝ elip kǝlgǝn bolsa, undaⱪta yuⱪiridiki bayanlar Injilda ⱪǝyt ⱪilinmiƣan bolatti. Xundaⱪ bolƣanda Uni ⱪandaⱪmu «U ɵgǝndi» degili bolatti? «Ɵginix»ning nemǝ ⱨajiti? «Uning ǝⱪil-parasiti» ⱪandaⱪ «yetildi»? Bularning ⱨǝmmisi bizgǝ Uning heli burun ⱪilƣan ⱪararini tǝkitlǝydu: «Mǝn insan bolimǝn!».
«U ɵzidin ⱨǝmmini ⱪuruⱪdidi». U xundaⱪ ⱪilmiƣan bolsa, ⱨǝmmimiz tehiqǝ gunaⱨning ilkidǝ yürǝttuⱪ. Xan-xǝrǝp Hudaƣa bolƣay!
Bu uluƣ tema üstidǝ dǝydiƣan yǝnǝ kɵp sɵzlirimiz bardur; ǝmma muxu ⱨazir degǝnlirimizni ihlasmǝn oⱪurmǝnlǝrning izdinixliri üqün bu qǝksiz sir iqigǝ qala-puquⱪ kirixigǝ xarait yaritip berǝr dǝp ümidtǝ bolimiz.
Hǝtnǝ toƣruluⱪ (3:1-3)
(Bizning tɵwǝndiki bǝzi sɵzlirimiz «Əzakiyal»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdin elinƣan)
Hǝtnǝ (sünnǝt) ⱪilixning nemǝ ǝⱨmiyiti bar?
Oⱪurmǝnlǝr esigǝ kǝltürǝlǝyduki, Huda Ibraⱨimni butpǝrǝslikni taxlaxⱪa, ɵz yurtini taxlap baxⱪa natonux zeminƣa sǝpǝr ⱪilixⱪa qaⱪirƣinida, u ixǝnq-etiⱪad bilǝn itaǝt ⱪildi; Huda uni Pǝlǝstin zeminiƣa yetǝklidi. Xu yǝrdǝ uning etiⱪadi bilǝn Huda uni Ɵz nǝziri aldida «ⱨǝⱪⱪaniy adǝm» dǝp jakarlidi. Uning etiⱪadiƣa wǝ ɵzining alaⱨidǝ «Hudaning adimi» bolƣanliⱪiƣa bǝlgǝ boluxⱪa, Huda uningƣa hǝtnǝ bǝlgisini ata ⱪildi. Bu bǝlgǝ Ibraⱨimning ǝwladliri bolƣan Yǝⱨudiylarƣa, ɵzlirining Hudaning alaⱨidǝ hǝlⱪi bolƣanliⱪini dunyaƣa kɵrsitixi üqün tapxurulƣan («Yar.» 18-bab). Ətrapidiki baxⱪa ǝl-yurtlardikilǝr hǝtnǝ ⱪilmiƣaqⱪa bu intayin eniⱪ bir bǝlgǝ idi. Ⱨǝm Yǝⱨudiylar wǝ ǝrǝblǝrmu (ⱨǝmmisi Ibraⱨimning ǝwladlidi) bügüngǝ ⱪǝdǝr hǝtnǝ ⱪilip kǝlgǝn.
Injil muxu ix-wǝⱪǝlǝr üstidǝ xundaⱪ xǝrⱨ beridu: — Hudaning hǝtnidǝ bolƣan tüp mǝⱪsiti, Uning kǝlgüsi tehimu muⱨim bir hǝtnigǝ birhil bexarǝt boluxidin ibarǝt idi. Bu roⱨiy hǝtnǝ Hudaning Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪ ⱨǝmmǝ insanlarƣa ǝmdi sunidiƣan nijatida ayan ⱪilinidu. Tǝwrat dǝwridǝ, hǝtnidǝ tǝndin ǝtning kesilixi, kǝlgüsi Injil dǝwridǝ tǝndǝ bolƣan gunaⱨ asarǝtlǝrning wǝ bu dunyadiki ⱨoⱪuⱪ, abruy wǝ pulƣa tayinixlarning kesip taxlinidiƣan «roⱨiy hǝtnǝ»ni kɵrsitip ǝsirmu-ǝsir bexarǝt berip kǝldi. Pǝⱪǝt roⱨi wǝ ⱪǝlbi «hǝtnǝ ⱪilinip» gunaⱨ asarǝtliridin azad bolsila, andin insan Hudaƣa «roⱨta wǝ ⱨǝⱪiⱪǝttǝ» ⱨǝⱪiⱪiy ibadǝt ⱪilidiƣan bolidu («Fil.» 3:3, wǝ «Kol.» 2:11-12, «Rim.» 4:9-12, «Gal.» 5:1-15, «Yuⱨ.» 4:23-24nimu kɵrüng). Ⱪǝlb wǝ roⱨni halas ⱪilip adǝmni Hudaƣa ǝmǝliy ibadǝt ⱪilƣuqi ⱪilix, Hudaning Mǝsiⱨtǝ bolƣan nijatini ⱪobul ⱪilƣan ⱨǝrbiri üqün Ɵz Roⱨi bilǝn yaritidiƣan bir mɵjizisidur.
Pawlusning dǝwridǝ sahta tǝlim bǝrgüqilǝr (kɵpinqisi tǝlim bǝrgüqi Yǝⱨudiylar) bar idi; ular etiⱪadqilar gunaⱨdin ⱪutⱪuzulux üqün ɵzlirini Mǝsiⱨkǝ tapxuruxila ǝmǝs, bǝlki uning üstigǝ sünnǝt ⱪobul ⱪiliximu kerǝk, dǝp tǝlim berǝtti. Pawlus bu hǝttǝ ularni mǝshirǝ ⱪilip «tilim-tilim kǝsküqilǝr» degǝn namni ⱪoyidu (3:2); ular hǝⱪning yengi ⱪǝlblǝrni ⱪobul ⱪilixiƣa ǝmǝs, bǝlki pǝⱪǝt «ularning ǝtlirini kesix»kila ⱪiziⱪatti.
Hǝtnining adǝmning salamǝtlikigǝ mǝlum paydiliⱪ yǝrliri bar, wǝ xu sǝwǝbtin ƣǝrbtiki mǝmlikǝtlǝrdǝ etiⱪadliⱪ ⱨǝm etiⱪadsiz kixilǝr ɵz oƣullirini hǝtnǝ ⱪilsimu, bu dǝwrdǝ ⱨeqkim bu yolda ⱨeqⱪandaⱪ roⱨiy bǝht-bǝrikǝtgǝ erixǝlmǝydu; mǝnggülük ⱨayatⱪa nisbǝtǝn jismaniy hǝtnini ⱪobul ⱪilix yaki ⱪilmasliⱪning ⱨeqⱪandaⱪ ǝⱨmiyiti wǝ tǝsiri yoⱪtur; biraⱪ «roⱨiy hǝtnǝ»ni ⱪobul ⱪilmiƣan ⱨeqkim Hudaning padixaⱨliⱪiƣa kirmǝydu.
Mǝsiⱨning azabliriƣa bolƣan sirdax-ⱨǝmdǝmlik (3:10)
Qüxinip yetiximizqǝ bu ibarining mumkinqiliki bolƣan üq mǝnisi bar: —
(a) Etiⱪadqilar Mǝsiⱨning yolida ⱨǝrⱪandaⱪ azab-oⱪubǝtni tartⱪanda, xu qaƣda ularda ɵzlirini alaⱨidǝ riƣbǝtlǝydiƣan ⱨǝm küqǝytidiƣan, Mǝsiⱨ bilǝn birhil ortaⱪliⱪ yaki sirdax-ⱨǝmdǝmlik bolidu. Bu ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ ⱪil siƣmaydu — «2Kor.» 1:3-7ni kɵrüng.
(ǝ) Mǝsiⱨning azab-oⱪubǝtliri insanning azad ⱪilinixining bǝdili bolƣandǝk, azad ⱪilinixning hǝwiri azab-oⱪubǝtlǝr arⱪiliⱪmu tarⱪitilidu. Ⱨǝrkim Injildiki «Rosullarning paaliyǝtliri»ni oⱪusila buning ⱨǝⱪiⱪǝt ikǝnlikini kɵrǝlǝydu (mundaⱪ deginimiz, Hudaning hǝlⱪining ⱨazir tartiwatⱪan azab-oⱪubǝtlirini Mǝsiⱨning gunaⱨni yuyuxi üqün tartⱪan azab-oⱪubǝtliri bilǝn selixturƣuqiliki bar, demǝkqi ǝmǝsmiz, ǝlwǝttǝ). Nijatning xerinlikini tetiƣan ⱨǝrⱪandaⱪ adǝm ɵz ailisidikiliri, dost-buradǝrliri, ɵz elidikiliri ⱨǝtta baxⱪa millǝtlǝrningmu bu bǝht-bǝrikǝtlǝrgǝ igǝ boluxini arzu ⱪilsa, xu sǝwǝb tüpǝylidin u ⱨǝrhil uⱪuxmasliⱪlar, qǝtkǝ ⱪeⱪixlar wǝ uningdin kɵp baxⱪa ⱪiyin ixlarƣa yüzlinixkǝ tǝyyar boluxi kerǝk; u yǝnǝ ɵz ihtiyari bilǝn bu yolni tallixi kerǝk. Ⱨeq bolmiƣanda «Mǝsiⱨ Ɵzini hux ⱪilixni oylimiƣandǝk» («Rim.» 15:3) ɵz zoⱪliri, huxluⱪliridin waz keqixkǝ tǝyyar boluxi kerǝk. Bu yolda, yǝni Mǝsiⱨ mangƣan yolda, Mǝsiⱨning baxⱪilarni ⱨayatⱪa erixtürüx üqün Ɵzini pida ⱪilƣan yolda mangƣanlar üqünmu Mǝsiⱨ bilǝn billǝ bolƣan birhil alaⱨidǝ ortaⱪliⱪ yaki sirdax-ⱨǝmdǝmlik bar. «Kol.» 1:24-25-ayǝtlǝrdǝ bu hil ortaⱪliⱪ kɵrsitilidu, wǝ xuning bilǝn bir waⱪitta tɵwǝndiki üqinqi mǝnini ɵz iqigǝ alidu, dǝp ixinimiz.
(b) Mǝsiⱨ Ɵz jamaiti üqün dua ⱪilƣanda («Rim.» 8:34) U biz üqün azablinidu; qünki bizdǝ ⱨǝrⱪandaⱪ ixǝnqsizlik, ǝhmiⱪanilik yaki itaǝtsizlik bar bolsa, bu Uningƣa wǝ Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa azar beridu («Əf.» 4:30). Biz tehi Mǝsiⱨni tonumiƣan waⱪitlirimizdimu Uning biz üqün dua-tilawǝtliri bolƣan boluxi mumkin. Mǝyli jamaǝt üqün bolsun, yaki ixǝnmigüqilǝr üqün bolsun muxundaⱪ dua-tilawǝtlǝrning azabi bolidu. Hudaƣa Roⱨta yeⱪinlaxⱪanlar, bolupmu dua-tilawǝtlǝrdǝ kɵp waⱪit bolƣanlar Mǝsiⱨning muxu azabliriƣa sirdax bolmay ⱪalmaydu, xundaⱪla ɵzlirimu azablanmay ⱪalmaydu. «Yar.» 18:17ni kɵrüng. Xu yǝrdǝ Huda Ibraⱨimni Ɵzigǝ Ɵzining Sodom wǝ Gomorraⱨ xǝⱨǝrliri üstidin azablanƣanliⱪi toƣruluⱪ sirdax ⱪilidu: — «Ularning gunaⱨi intayin eƣir wǝ azabliⱪtur» (20). Ibraⱨimning bu sɵzlǝr wǝjidin ⱪilƣan duasini kɵrüng («Yar.» 18:17-33).
Ixinimizki, bu üq jǝⱨǝtning ⱨǝrbiri Pawlus kɵrsǝtkǝn «Mǝsiⱨning azabliriƣa sirdax-ⱨǝmdǝmlik»ni ɵz iqigǝ alidu.
Pawlusning sɵzlirining tǝrtipi boyiqǝ adǝmlǝr Mǝsiⱨning «tirilixining küq-ⱪudritidǝ» yaxaxⱪa baxliƣandin keyinla andin «Mǝsiⱨning azabliriƣa sirdax-ⱨǝmdǝmlik»tǝ bolidu, dǝp kɵrsǝtsǝk hata bolmaydu. Bizdǝ Uning küq-ⱪudrǝt beridiƣan «tirilix ⱨayati» bolmisa azab-oⱪubǝtlǝrni kɵtürüxkǝ tǝyyar bolalmaymiz!
«Mǝsiⱨning krestiƣa düxmǝn bolƣanlar» (3:18)
Mǝsiⱨning krestiƣa düxmǝn bolux zadi nemǝ gǝp?
Əmǝliyǝttǝ bolsa «Mǝsiⱨning kresti» U mihlinip ɵlgǝn dǝl xu parqǝ yaƣaq ǝmǝs, bǝlki Uning krestlinip bizni ⱪutⱪuzüx üqün tartⱪan azab-oⱪubǝtliri wǝ kresttǝ bolƣan ɵlümini kɵrsitidu.
«Mǝsiⱨning kresti», yǝni Uning biz üqün tartⱪan azbliri nijatimizning mǝnbǝsi bolup hux hǝwǝrning meƣizidur. Krestkǝ mihlanƣanda Mǝsiⱨ (a) bizning gunaⱨlirimizni ɵz üstigǝ alƣan; (ǝ) gunaⱨkar tǝbiitimizni bir tǝrǝp ⱪilƣan; xuning bilǝn yengi tǝbiǝt, yǝni Uning ⱨayatini ⱪobul ⱪilalaydiƣan bolduⱪ.
Bu hux hǝwǝrning meƣiziƣa zit yaki baxⱪiqǝ tǝlim bǝrgüqilǝrning ⱨǝrⱪaysisi bolsa «Mǝsiⱨning krestiƣa düxmǝn» ⱨesablinip, ikki ⱨǝssilǝp lǝnǝt astida ⱪalidu; bexiƣa pǝⱪǝt ɵz gunaⱨlirining lǝnitila ǝmǝs, bǝlki baxⱪilarni nijat yolidin buriƣanlarƣa tegixlik lǝnǝtmu qüxidu.
Pawlus «Mǝsiⱨning krestiƣa düxmǝn bolƣanlar» degǝn ibarǝ arⱪiliⱪ mǝlum birhil sahta tǝlim bǝrgüqilǝrni alaⱨidǝ kɵrsitidu. Undaⱪlar tǝlimidǝ «Mǝsiⱨning kresti»ni tilƣa alƣini bilǝn, ǝmǝliyǝttǝ Mǝsiⱨning nijat yolini burmilaydu. Baxⱪilarƣa butlarƣa bax uruxni ɵgitidiƣan ⱨǝrⱪandaⱪ adǝmni bolsa «Mǝsiⱨning krestigǝ düxmǝn bolƣan» deyixkǝ bolidu, ǝlwǝttǝ; lekin mundaⱪ adǝmning hata yoli bolsa Mǝsiⱨning gepini ⱪilidiƣan bǝzi aldamqi tǝlim bǝrgüqilǝrningkigǝ ⱪariƣanda, anqǝ ǝyiblik bolmaydu. Muxundaⱪ aldamqilarning tǝlimliri ⱨǝrdaim: «Mǝsiⱨning kresti bolsa dǝrwǝⱪǝ Uning gunaⱨlirimiz üqün tɵligǝn bǝdǝlidur, xundaⱪla bizning mǝnggülük ⱨayatⱪa kiriximizdiki ixiktur, lekin...» degǝn xǝkildǝ pǝyda bolidu.
«Mǝsiⱨning kresti nijat yolining baxlinixi, lekin...»
«... Lekin silǝr sünnǝt ⱪilinixinglar kerǝk...»
«... Lekin silǝr bizning jamaitimizgǝ ⱪatnixixinglar kerǝk...»
«... Lekin silǝr xǝmbǝ küni ixlimǝslikinglar kerǝk...»
«... Lekin silǝr bizning tǝlim bǝrgüqimizgǝ sǝdiⱪǝ tapxuruxinglar kerǝk...»
«... Lekin silǝr Hudaning nami wǝ Mǝsiⱨning namini muxundaⱪ yolda, muxundaⱪ tǝlǝppuzda eytixinglar kerǝk...»
«... Lekin silǝr uni-buni yemǝslikinglar kerǝk.....» ⱪatarliⱪlar, ⱪatarliⱪlar, wǝⱨakazalar...
Bundaⱪ degüqilǝr baxⱪilar tǝripidin aldanƣan bolsun yaki ⱪǝstǝn aldamqiliⱪ ⱪilƣan bolsun, ohxaxla aldamqiliⱪ bilǝn Mǝsiⱨning krestiƣa düxmǝn bolƣanlar ⱨesablinidu. Bundaⱪ kixilǝr Hudaning jazasiƣa intayin yeⱪin turidu; ularning yenidiki Muⱪǝddǝs Kitab bolsa tehimu xundaⱪ.
Kimiki Mǝsiⱨ kresttǝ ǝmǝlgǝ axurƣan nijatⱪa insan tǝripidin ⱪilinƣan ǝmǝlni yaki atalmix «sawabliⱪ ix»ni ⱪoxumqǝ ⱪilmaⱪqi bolsa, Mǝsiⱨning krestiƣa düxmǝn ⱨesablinidu.
Kimiki Mǝsiⱨning kresttǝ ǝmǝlgǝ axurƣan nijat arⱪiliⱪ insanlarni pütünlǝy yengi adǝm ⱪilƣanliⱪini inkar ⱪilmaⱪqi bolsa, Mǝsiⱨning krestiƣa düxmǝn ⱨesablinidu.
Kimiki Mǝsiⱨning kresttǝ bolƣan azabliri arⱪiliⱪ gunaⱨlirimizning kǝqürüm ⱪilinixiƣa tɵligǝn bǝdǝlini inkar ⱪilmaⱪqi bolsa, Mǝsiⱨning krestiƣa düxmǝn ⱨesablinidu.
Rosullarning biz üqün: (a) ⱪandaⱪ ⱨajǝt iqidǝ yaxax; (ǝ) ⱪandaⱪ berix wǝ (b) ⱪandaⱪ ⱪobul ⱪilixtiki ⱪaldurƣan ülgisi
«Mǝn bu gepimni, birǝr moⱨtajliⱪtin eytiwatⱪinim yoⱪ» (4:11)
«Mening bundaⱪ deyixim, silǝrdin birǝr sowƣatni izdǝp soriƣinim ǝmǝstur, izdiginim bolsa ⱨesawatinglarƣa roⱨiy mewining kɵp toplinixidin ibarǝt» (4:17)
Izaⱨatlirimizda tohtalƣinimizdǝk, rosul Pawlus Filippiliⱪlarning soƣwitidin zor xadlanƣan; bu xadlinix sowƣatning ɵz ⱨajitidin qiⱪⱪanliⱪidin ǝmǝs, bǝlki bu ularning ɵzigǝ baƣliƣan muⱨǝbbitining, xuningdǝk ularning Hudaning büyük qaⱪiriⱪini dawamliⱪ ⱪoƣlaxⱪanliⱪidin bolƣan. Rosulning kɵngül bɵlgini ɵzining ǝⱨwali ǝmǝs, bǝlki ularning roⱨiy bǝht-bǝrikiti idi. Mana bu ⱨǝⱪiⱪiy «Hudaning adimi»ning alamitidur. Baxⱪa bir hǝttǝ u Korinttiki jamaǝtkǝ mundaⱪ sɵz ⱪilidu: —
«Silǝrgǝ ⱨeq yük eƣirimni salƣum yoⱪ. Qünki izdiginim igilikinglar ǝmǝs, bǝlki ɵzünglardur; pǝrzǝntliri ata-anilar üqün ǝmǝs, bǝlki ata-anilar pǝrzǝntliri üqün mal-mülük yiƣixi kerǝk. Əmdi jeninglar üqünIgilikimdin huxluⱪ bilǝn sǝrp ⱪilimǝn ⱨǝmdǝ ɵzümni sǝrp ⱪilimǝn (gǝrqǝ mǝn silǝrni ⱪanqǝ sɵygǝnseri mǝn xunqǝ az sɵyülsǝmmu)» («2Kor.» 12:14-15).
Bizning Pawlus toƣruluⱪ alƣan barliⱪ hǝwirimiz boyiqǝ, u ɵzining ⱨǝm ⱨǝmraⱨlirining hǝj-hirajǝtlirini ɵzi kɵtürüxkǝ ⱨǝrdaim intilǝtti.
Mana bu uning Əfǝsusdiki jamaǝt aⱪsaⱪalliri bilǝn hoxlaxⱪanda degǝn sɵzliri: —
«Mǝn ⱨeqⱪaqan ⱨeqkimdin kiyim-keqǝk yaki altun-kümüx tama ⱪilip baⱪmiƣanmǝn. Silǝrgǝ mǝlumki, mǝn ikki bilikimgǝ tayinip, ɵzümning wǝ ⱨǝmraⱨlirimning ⱨajitidin qiⱪtim. Bundaⱪ ⱪilip ⱨǝrbir ixlarda mǝn silǝrgǝ muxundaⱪ ǝjir-ǝmgǝk arⱪiliⱪ ajiz-ⱨajǝtmǝnlǝrgǝ yardǝm berix lazimliⱪini, xundaⱪla Rǝb Əysa Ɵzi eytⱪan: «Bǝrmǝk almaⱪtinmu bǝhtliktur» deginini esinglardin qiⱪarmasliⱪinglar kerǝklikini kɵrsǝttim» («Ros.» 20:33-35).
Bǝzi waⱪitlarda Pawlus sowƣatlarni ⱪobul ⱪilƣan, ǝlwǝttǝ; undaⱪ sowƣatlar bolsa uning hux hǝwǝrni jakarlixiƣa wǝ tǝlim berixigǝ kɵprǝk waⱪit qiⱪirip beridu. Sǝmimiy niyǝt bilǝn berilgǝn bolsa (wǝ xuning üqün u Huda qoⱪum sowƣat bǝrgüqigǝ keyin ⱪayturup in’am beridu, dǝp bilgǝqkǝ) u muxundaⱪ sowƣatlarni xadliⱪ bilǝn ⱪobul ⱪilatti. Uning üstigǝ u ⱨajǝtmǝnlǝrgǝ yardǝm berix üqün kɵp ⱪetim sowƣatlarni ⱪobul ⱪilƣan. U yǝnǝ birnǝqqǝ ⱪetim baxⱪa jamaǝtlǝrdin «Yerusalemdiki namrat muⱪǝddǝs bǝndilǝr» üqün yardǝm pul soriƣan; lekin oⱪurmǝnlǝr uning barliⱪ hǝtliridin xuni eniⱪ kɵrǝlǝyduki, u ⱨǝtta bir ⱪetimmu ɵzi üqün pul soriƣan ǝmǝs. Muxu yǝrdǝ u Filippiliⱪlarning sowƣitini ⱪobul ⱪilƣandin keyin ularƣa yazƣan hǝttǝ «Mǝn ⱨajǝtmǝn idim» yaki «Mǝn yǝnǝ sowƣatⱪa ⱨajǝtmǝn» degǝn puraⱪni puritip ⱪoyuxtin intayin ǝnsirǝytti.
Ⱨǝsrǝt bilǝn eytimizki, ⱨǝm xǝrⱪtǝ ⱨǝm ƣǝrbtǝ «hux hǝwǝrqi»lǝr hux hǝwǝrni pulni kɵzlǝp tarⱪitidu. Ular Hudaning hǝlⱪigǝ: «Mana, mǝn Hudaning alaⱨidǝ ǝlqisidurmǝn; manga sǝdiⱪǝ bǝrsǝnglar, Huda silǝrni alaⱨidǝ bǝrikǝtlǝydu» dǝp ulardin kɵp pulni ündürmǝktǝ. Ulardin ⱨǝtta milyoner bolƣanlarmu bar. Muxundaⱪ kixilǝr mǝyli kɵp pulluⱪ bolsun yaki az pulliⱪ bolsun dozah otining hǝtiri astida turidu.
Ixinimizki, bu barliⱪ ixlarda rosul Pawlus Rǝb Əysaning pul-bisat toƣruluⱪ tɵwǝndiki tǝlimigǝ ǝgixip bizgǝ ǝng roxǝn ülgǝ ⱪaldurƣan: —
«Xunga Mǝn silǝrgǝ xuni eytip ⱪoyayki, ⱨayatinglarƣa kerǝklik yemǝk-iqmǝk yaki uqanglarƣa kiyidiƣan kiyim-keqǝkning ƣemini ⱪilmanglar. Ⱨayatliⱪ ozuⱪtin, tǝn kiyim-keqǝktin ǝziz ǝmǝsmu? Asmandiki uqar-ⱪanatlarƣa ⱪaranglar! Ular terimaydu, ormaydu, ambarlarƣa yiƣmaydu, lekin ǝrxtiki Atanglar ularnimu ozuⱪlanduridu. Silǝr axu ⱪuxlardin kɵp ǝziz ǝmǝsmu? Aranglarda ⱪaysinglar ƣǝm-ⱪayƣu bilǝn ɵmrünglarni birǝr saǝt uzartalaysilǝr?
Kiyim-keqǝkning ƣemini ⱪilixinglarning nemǝ ⱨajiti?! Daladiki nelupǝrlǝrning ⱪandaⱪ ɵsidiƣanliⱪiƣa ⱪarap beⱪinglar! Ular ǝmgǝkmu ⱪilmaydu, qaⱪ egirmǝydu; lekin silǝrgǝ xuni eytayki, ⱨǝtta Sulayman toluⱪ xan-xǝrǝptǝ turƣandimu uning kiyinixi nilupǝrlǝrning bir güliqilikmu yoⱪ idi. Əmdi Huda daladiki bügün eqilsa, ǝtisi ⱪurup oqaⱪⱪa selinidiƣan axu gül-giyaⱨlarni xunqǝ bezigǝn yǝrdǝ, silǝrni tehimu kiyindürmǝsmu, ǝy ixǝnqi ajizlar! Xunga «nemǝ yǝymiz», «nemǝ iqimiz», «nemǝ kiyimiz?» dǝp ƣǝm ⱪilmanglar. Qünki yat ǝldikilǝr (Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr, butpǝrǝslǝr, demǝk) mana xundaⱪ ⱨǝmmǝ nǝrsigǝ intilidu, ǝmma ǝrxtiki Atanglar silǝrning bu ⱨǝmmǝ nǝrsilǝrgǝ moⱨtajliⱪinglarni bilidu; xundaⱪ ikǝn, ⱨǝmmidin awwal Hudaning padixaⱨliⱪi wǝ ⱨǝⱪⱪaniyliⱪiƣa intilinglar. U qaƣda, bularning ⱨǝmmisi silǝrgǝ ⱪoxulup nesip bolidu» («Mat.» 6:25-33).
Bizdǝ, Huda bizning ⱨajǝtlirimizdin qiⱪidu dǝydiƣan ixǝnq bolsa, ǝmdi nemixⱪa ⱨajitimizni baxⱪilarƣa jakarlap yürimiz? Uning padixaⱨliⱪi wǝ ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini izdisǝk, uning bizgǝ «ⱨajitinglardin qiⱪimǝn» degǝn ⱪimmǝtlik wǝdisi bar. Əmma: «Ⱪizim sanga eytay, kelinim sǝn angla» degǝndǝk, bǝzi etiⱪadqilar ⱪerindaxlarning anglawatⱪanliⱪini obdan bilip turup jamaǝttǝ: «Aⱨ Atam, sǝn bilisǝn, mǝn ...gǝ zor ⱨajǝtmǝn» dǝp dua ⱪilidu.
Bǝzi ǝⱨwallarda, bizdiki moⱨtajlirimiz baxⱪilarƣa muⱪǝrrǝr bilinidu, ǝlwǝttǝ. Undaⱪ bolƣanda ular bizgǝ yardǝm ⱪilixⱪa intilsǝ xadliⱪ bilǝn ⱪobul ⱪiliximiz kerǝk. Undaⱪ yardǝmni ⱪobul ⱪilmisaⱪ, biz bǝrgüqi ⱪerindaxlirimizni berixtin bolidiƣan bǝhtidin mǝⱨrum ⱪilƣan bolimiz; qünki «Bǝrmǝk almaⱪtinmu bǝhtliktur». Ⱨeqⱪandaⱪ insan «mustǝⱨkǝm tüwrük» ǝmǝstur; biz tǝkǝbbur bolmasliⱪimiz, sǝmimiy yardǝmni rǝt ⱪilmasliⱪimiz kerǝk. Huda buyrusa, u bir kün bolmisa bir küni bizgǝ hǝⱪning yahxiliⱪini ularƣa ⱪayturux pursitini tǝminlǝp beridu. Əysa Mǝsiⱨ namǝlum ayaldin bir otlam su soridi; ayal suni uningƣa bǝrmǝy turupla Mǝsiⱨ uningƣa mǝnggülük ⱨayatning yolini eqip bǝrdi («Yuⱨ.» 4-bab). Bizning Hudaning berixidin kɵp beriximiz, yaki Uni ɵzimizgǝ ⱪǝrzdar ⱪilip ⱪoyuximiz ⱨǝrgiz mumkin ǝmǝstur!