Tǝwrat 25-ⱪisim


«Yiƣa-zarlar»

(Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝrning yiƣa-zarliri)

(yaki «Mǝrsiyǝlǝr»)


Kirix sɵz


Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝr yazƣan Tǝwrattiki «Yiƣa-zarlar» ⱪismini uzun tonuxturuxning ⱨajiti yoⱪ. Eniⱪki, u pǝyƣǝmbǝrning qong kitabi («Yǝrǝmiya»)ni toluⱪlaydiƣan ⱪoxumqidur. Mǝzkur kitabning «arⱪa kɵrünüx»ini qüxinix üqün oⱪurmǝnlǝrning awwal «Yǝrǝmiya» degǝn ⱪisimni ⱨǝmdǝ uningƣa ⱪoxumqǝ ⱪilinƣan «kirix sɵz», xundaⱪla «ⱪoxumqǝ sɵz»ni oⱪuxini tǝwsiyǝ ⱪilimiz. Bu «Yiƣa-zarlar» ⱪismi toƣruluⱪ xuni deyix zɵrürki, kitabta ⱪǝyt ⱪilinƣini pǝyƣǝmbǝrning ɵzining jan-jegǝr ⱪerindaxliri bolƣan hǝlⱪning Hudaƣa ⱪilƣan asiyliⱪliri ⱨǝmdǝ aⱪiwǝttǝ tartⱪan jazaliriƣa ⱪarap, Hudaƣa ɵz dǝrd-ǝlǝmlirini tɵkkǝnliridin ibarǝttur. Kitabta, Babil imperiyǝsi (miladiyǝdin ilgiriki 588-586-yili) Pǝlǝstingǝ ahirⱪi ⱪetim tajawuz ⱪilƣan qaƣdiki dǝⱨxǝtlik ezilixlǝr, azab-oⱪubǝtlǝr, bolupmu ularning Yerusalemni 18 ay ⱪorxawƣa alƣanliⱪi alaⱨidǝ bayan ⱪilinidu.


Biz «Yǝrǝmiya»ƣa ⱪoxumqǝ ⱪilinƣan «kirix sɵz»din yǝnǝ sɵz alsaⱪ: — «Yǝrǝmiya ⱨǝrgiz «Mǝn yahxi, baxⱪilar yaman» yaki «ɵzüm bǝg, ɵzüm qong» dǝydiƣan, baxⱪilarni tǝnⱪid ⱪilixⱪa amraⱪ kixi ǝmǝs idi. U ɵz eli tǝripidin kǝmsitilgǝn, daim ularning ziyankǝxlikigǝ uqriƣan bolsimu, uning Hudaning ularƣa rǝⱨimdilliⱪ kɵrsitixini dawamlaxturuxini tiligǝnlikini kɵrimiz. Bǝzi waⱪitlarda u Hudaƣa: «Mǝn üqün ⱪisas alƣaysǝn» dǝp dua ⱪilƣini bilǝn, «Yiƣa-zarlar» degǝn kitabidin, uning hǝlⱪning ⱨali toƣruluⱪ qǝkkǝn ⱪayƣu-ⱨǝsrǝtliri wǝ ularƣa baƣliƣan qongⱪur muⱨǝbbitini kɵrǝlǝymiz».


Biz mundaⱪ addiy sɵz bilǝn «Yǝrǝmiya» ⱨǝm uning «yiƣa-zar»lirini tǝswirliyǝlǝymiz: «Yǝrǝmiya»da hatirilǝngini Hudaning Yǝrǝmiyaƣa (Israil wǝ Yǝⱨuda üqün) eytⱪan sɵzlirining hatirisi, «Yiƣa-zarlar»da hatirilǝngini bolsa Yǝrǝmiyaning Hudaƣa (Israil wǝ Yǝⱨuda üqün) eytⱪan sɵzlirining hatirisidur; «Yiƣa-zarlar» — Yǝrǝmiyaning Hudaning sɵzlirigǝ ⱨǝmdǝ hǝlⱪining tartⱪan azab-oⱪubǝtlirigǝ bolƣan inkasi, qong bir «mǝrsiyǝ»sidur.


Yǝrǝmiya dǝrd-ǝlǝm wǝ dad-pǝryadlirini bizgǝ xeir xǝklidǝ ⱪaldurƣan. Kitab bǝx munajat (ⱨǝrbir munajat bir bab)tin tǝrkib tapidu. Awwalⱪi tɵt bab bolsa «elipbǝlik xeir» xǝklididur. Ibraniy yeziⱪida 22 ⱨǝrp bar. «Elipbǝlik xeir» bolsa, taⱪ ayǝtlirining ⱨǝrbiri ibraniy elipbǝ tǝrtipigǝ asasǝn yengi ⱨǝrp bilǝn baxlinidu (mǝsilǝn, uyƣur tilida bolsa, a-, ǝ-, b- ⱪatarliⱪ ⱨǝrplǝr bilǝn baxlanƣanƣa ohxax).


Üqinqi bab üq ayǝttin tǝrkib tapⱪan 22 bɵlǝkkǝ bɵlüngǝn bolup, uningda 66 ayǝt bar; bɵlǝklǝr «elipbǝ tǝrtipi» boyiqǝ yezilidu, ⱨǝrbir bɵlǝktiki üq ayǝt ohxax ⱨǝrp bilǝn baxlinidu.


Kitabning yǝnǝ bir alaⱨidiliki: — 2-, 3- ⱨǝm 4-bablarda, «elipbǝ tǝrtipi»dǝ ikki ⱨǝrp, yǝni «pe» (16-ⱨǝrp) wǝ «ayin» (17-ⱨǝrp) almaxturulidu. Ikki ⱨǝrpning almaxturuluxning sǝwǝbi bügünki küngiqǝ qong bir sirdur.

Kitabning bǝxinqi babi «elipbǝlik xeir» xǝklidǝ yezilƣan ǝmǝs, lekin uningdimu 22 ayǝt bar.

Deginimizdǝk, kitabta baxtin-ayaƣ sɵzligüqi Yǝrǝmiyadur. U bǝzidǝ «Zion» yaki Yerusalemƣa, bǝzidǝ Israilƣa wǝkil bolup sɵzlǝydu.


Mǝzmun: —


1-bab, 1-22

1-munajat («elipbǝlik xeir») Yerusalemning ⱪayƣu-ⱨǝsriti

2-bab, 1-22

2-munajat («elipbǝlik xeir») Yerusalemning jazalinixi

3-bab, 1-66

3-munajat («elipbǝlik xeir») Jaza wǝ ümid

4-bab, 1-22

4-munajat («elipbǝlik xeir») «Harabilik iqidǝ turƣan Yerusalem»

5-bab, 1-22

5-munajat («elipbǝlik xeir» ǝmǝs)  Rǝⱨim tilǝx duasi


••••••••



Ⱪoxumqǝ sɵz


«Yiƣa-zarlar» bizgǝ beridiƣan asasiy hǝwǝr

Ibraniy tilidiki kɵp xeirlarning xundaⱪ bir alaⱨidiliki barki, xeirning muⱨim temisi yaki hǝwiri dǝl uning otturisida tepilidu. Biz bu alaⱨidilikni «Ayup» degǝn kitabta bayⱪiduⱪ, wǝ muxu munajatlarning tǝrkibini ohxax dǝp ⱪaraymiz. Bu azab-oⱪubǝt, ⱪayƣu-ⱨǝsrǝt wǝ ümüdsizlikkǝ tolƣan xeirlarning otturisidin, yǝni otturisidiki xeirning dǝl otturisidin biz munu sɵzlǝrni oⱪuymiz: —


«Mana, Pǝrwǝrdigarning ɵzgǝrmǝs meⱨribanliⱪliri! Xunga biz tügǝxmiduⱪ;

Qünki Uning rǝⱨimdilliⱪlirining ayiƣi yoⱪtur;

Ular ⱨǝr sǝⱨǝrdǝ yengilinidu;

Sening ⱨǝⱪiⱪǝt-sadiⱪliⱪing tolimu moldur!

Ɵz-ɵzümgǝ: «Pǝrwǝrdigar mening nesiwǝmdur;

Xunga mǝn uningƣa ümid baƣlaymǝn» — dǝymǝn.

Pǝrwǝrdigar Ɵzini kütkǝnlǝrgǝ,

Ɵzini izdigǝn jan igisigǝ meⱨribandur;

Pǝrwǝrdigarning nijatini kütüx,

Uni süküt iqidǝ kütüx yahxidur.

Adǝmning yax waⱪtida boyunturuⱪni kɵtürüxi yahxidur.

U yeganǝ bolup süküt ⱪilip oltursun;

Qünki Rǝb buni uningƣa yüklidi.

Yüzini topa-tupraⱪⱪa tǝgküzsun,

— Eⱨtimal, ümid bolup ⱪalar?

Mǝngzini urƣuqiƣa tutup bǝrsun;

Til-aⱨanǝtlǝrni toyƣuqǝ ixitsun!

Qünki Rǝb ǝbǝdil-ǝbǝd insandin waz kǝqmǝydu;

Azar bǝrgǝn bolsimu,

Ɵzgǝrmǝs meⱨribanliⱪlirining molluⱪi bilǝn iqini aƣritidu;

Qünki U insan balilirini har ⱪilixni yaki azablaxni haliƣan ǝmǝstur» (3:22-33).


Biz bu hǝwǝrlǝrni mǝrsiyǝning Israillarƣa, xuningdǝk ularƣa ohxax, ⱨǝrhil ⱪayƣu-ⱨǝsrǝt yaki azab-oⱪubǝtkǝ qɵmgǝn ⱨǝrⱪayisi oⱪurmǝnlirimizgǝ yǝtküzkǝn asasiy muⱨim hǝwiri dǝp ixinimiz. Israilƣa ohxax, ular bizgimu tǝsǝlli-ümid yǝtküzgǝy. Amin!