Tǝwrat 18-ⱪisim


«Ayup»



Kirix sɵz


Azab-oⱪubǝtkǝ dair mǝsilǝ ⱨǝm sirlar

Hudaning aldidiki ihlasmǝn ⱨǝm ⱨǝⱪⱪaniy adǝm dǝp ⱨesablinidiƣan Ayup tosattin azab-oⱪubǝt ⱨǝm dǝrd-ǝlǝmgǝ ⱪalidu. Uning barliⱪ tǝǝlluⱪati, jümlidin ⱪoy, kala, mada exǝk ⱨǝm tɵgǝ padiliri bir-birlǝp elip ketilidu; buningƣa ulinipla ⱨǝmmidin dǝⱨxǝtlik bolƣan eƣir külpǝt uning bexiƣa qüxidu  — u intayin sɵyidiƣan ailisidin, yǝni on balisidin ayrilip ⱪalidu. Lekin xundaⱪtimu u Hudadin ⱪilqǝ aƣrinmay, ǝksiqǝ qongⱪur ⱪayƣu ⱨǝm musibǝt iqidǝ Hudaƣa sǝjdǝ ⱪilip, Uningƣa ibadǝt ⱪilixni dawamlaxturidu.


Ayup Hudaƣa pütün ihlasi bilǝn seƣiniwatⱪan axu künlǝrdǝ, u yǝnǝ ⱪattiⱪ bir zǝrbigǝ duqar bolidu. Tosattin adǝmni ⱪaⱪxal ⱪilip ⱪoyidiƣan, dǝⱨxǝtlik bir mǝrǝz kesǝl uningƣa qaplixidu. Uning pütün bǝdini ⱨürrǝk-ⱨürrǝk bolup ketidu. Uning ixtiyi tutulup, bir nemǝ yegüsimu kǝlmǝydiƣan bolup ⱪalidu. Uning tiniⱪidin sesiⱪ puraⱪ kelidu; u tǝnlirining mujup aƣrixliridin ⱨǝm bǝdinining dǝⱨxǝtlik ⱪiqixixliridin aram alalmay, ⱪattiⱪ ⱪiynilidu. Xuning bilǝn ǝslidǝ uni ⱨɵrmǝtlǝp uningdin ǝyminidiƣan yurtidiki bir ⱪisim muttǝⱨǝmlǝrmu uning oruⱪlap, bir terǝ bir ustihan bolup ⱪalƣan biqarǝ ⱨalitini kɵrüp, uni Hudaning lǝnitigǝ uqrap kǝtti dǝp mazaⱪ ⱪilixidu. Ⱨǝtta ɵzigǝ sadiⱪ ⱨǝm kɵyümqan bolƣan, tǝsǝlli berixkǝ tegixlik ǝng yeⱪini bolƣan ɵz ayalimu uningdin yüz ɵrüp, uning ihlasmǝnliki ⱨǝm ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini mazaⱪ ⱪilidu. Ayali uningƣa: «Seni taxliwǝtkǝn Hudadin waz kǝq» dǝp nǝsiⱨǝt beridu. Biraⱪ ⱨǝzriti Ayup ayalining bu sɵzlirigǝ ⱪulaⱪ salmaydu, ɵz ǝⱪidisidǝ baxtin ahir qing turup Hudaning yahxiliⱪini tehimu küylǝydu.


Uning bexiƣa qüxkǝn balayi’apǝttin hǝwǝr tapⱪan Ayupning yeⱪin dostliridin üqǝylǝn mǝsliⱨǝtlixip, uningƣa tǝsǝlli berix üqün ɵzliri turƣan yiraⱪ yurtlardin uni yoⱪlap kelidu. Ular kǝlgüqǝ Ayup kesǝl bolup ariliⱪta az degǝndǝ ikki-üq ay ɵtüp ketidu. Ⱨǝzriti Ayup dǝslǝptǝ ⱨeq tǝwrǝnmǝy Hudaƣa ibadǝt ⱪilƣan bolsimu, lekin dǝⱨxǝtlik dǝrd-ǝlǝm bilǝn yürǝkliri parǝ-parǝ bolƣanda ⱨǝm kesilining tohtawsiz azabi astida, kǝlgǝn dostliri aldida bexiƣa qüxkǝn ixlarning mǝnisi toƣrisida gumanliⱪ soallarni soraxⱪa baxlaydu. Bǝlkim dǝⱨxǝtlik bir zǝrbǝ astida Hudaƣa ibadǝt ⱪilixning ɵzi bir ix, biraⱪ uzunƣa sozulidiƣan sinaⱪlarda bundaⱪ ibadǝtni ⱨǝm Hudaƣa tayinixni ⱪǝt’iy dawamlaxturux bolsa bǝlkim adǝmni sinaydiƣan baxⱪa bir ixtur. Ayupning bu üq dosti uning bu ⱨalƣa qüxüp ⱪelixini Huda qüxürgǝn birhil tǝrbiyǝ yaki jaza dǝp ⱪariƣanliⱪtin, uni ɵz gunaⱨliridin yenixⱪa dǝwǝt ⱪilixⱪa baxlaydu. Ularƣa ixlarni qongⱪur tǝⱨlil ⱪilƣan Elihu isimlik yax bir yigitmu ⱪoxulidu; u bu üqǝylǝnning sɵzlirigǝ ⱪoxulup ɵz pikrini bayan ⱪilidu.


Biz tekisttiki bayanlar arⱪiliⱪ bu üq dostning nǝsiⱨiti ⱨǝm ⱪilƣan tǝnⱪidlirining besimi astida ⱪalƣan Ayuptin ibarǝt Hudaning bu mɵmin bǝndisining iqki dunyasini kɵrǝlǝymiz, xuningdǝk yǝnǝ uning turmuxtiki qong mǝsililǝrdǝ ⱪilƣan wijdaniy kürǝxlirini ⱨǝm uning turmuxⱪa bolƣan gumanlirinimu kɵrüxkǝ muyǝssǝr bolduⱪ. Biz yǝnǝ uning ⱪandaⱪ ⱪilip sǝmimiylik bilǝn mǝsililǝrgǝ yüzlinixini, xuning bilǝn birgǝ uning ixǝnq-etiⱪadini, ilgiriki turmuxidiki wijdaniy kürǝxlirini ⱨǝm ƣǝlibilirini kɵrǝlǝymiz. Mana bular uni, xübⱨisizki, Hudaning aldida ⱨǝⱪⱪaniy adǝm ⱪilip yetildürgǝnidi. Ayupning bu üq dosti asasǝn Hudani mutlǝⱪ adil bolƣaqⱪa, gunaⱨkarlarning ⱨǝmmisini ⱨayal ɵtküzmǝy jazalaydu, dǝp ⱪaraydu; ular: «Ayupning balayi’apǝtkǝ uqrixi u qoⱪum mǝlum bir jǝⱨǝttǝ eƣir bir gunaⱨni sadir ⱪilƣanliⱪini ispatlaydu», dǝp ⱨɵküm qiⱪiridu. Ayup bolsa Hudani «Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir» dǝp bilidu; lekin u ɵzining bexiƣa qüxkǝn külpǝt Hudaning jazasi bolsa, bu jazaning nemǝ sǝwǝbtin ikǝnlikini bilǝlmǝydu. U dostlirining oy-pikirlirini rǝt ⱪilip, Hudaning ɵzigǝ kɵrsǝtkǝn muamilisidin gumanlinip, Huda ɵzgirixqanmidu? — U birdǝm adǝmlǝrning dosti, birdǝm adǝmlǝrning düxmini bolamdiƣandu? — dǝp soraydu.


Ayup yoluⱪⱪan bu mǝsilǝ insaniyǝtning ⱨǝrⱪaysi tarihiy dǝwrliridǝ Hudaƣa etiⱪad ⱪilƣuqilarning bexini ⱪaturidiƣan mǝsilǝ bolup kǝlmǝktǝ. Xunga kixilǝrning tǝsǝwwurida bundaⱪ oy-pikirlǝr mǝwjut bolup turidu: — Əgǝr Huda pütünlǝy yahxi bolsa, U zorawanliⱪning, kesǝllikning mǝwjutluⱪiƣa ⱨeq yol ⱪoymiƣan bolatti; xunga Uning bundaⱪ ixlarni kontrol ⱪilix jǝⱨǝttiki küq-ⱪudritigǝ nisbǝtǝn qoⱪum mǝlum bir qǝk boluxi mumkin; xunga U Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir ǝmǝs. Baxⱪiqǝ ⱪilip eytⱪanda, Uning rastla ⱨǝmmǝ ixⱪa ⱪudriti yetidiƣan bolsa, nemixⱪa bu yaman ixlarni tohtitixta yaki tosuxta «muwǝppǝⱪiyǝtsiz» bolidu? Bu jǝⱨǝtlǝrdǝ U ⱨǝrⱪandaⱪ yamanliⱪⱪa yol ⱪoyƣan; xunga, U «pütünlǝy yahxi ǝmǝs» dǝp ⱪarilidu.


«Ayup» degǝn bu kitab bu yuⱪiriⱪi mǝsililǝrgǝ jawab berix üqün yezilƣan ǝmǝs. U bir adǝmning ɵz azabliri iqidǝ Hudani izdixi toƣrisidiki bir tarih ⱨǝm Hudaning uningƣa bǝrgǝn jawabliridur. Biraⱪ Ayupning bexidin ɵtküzgǝn kǝqürmixliri arⱪiliⱪ ɵzimizning mǝsililiri üqün bǝzi jawablarni tepix pursitigǝ erixǝlǝymiz.


Ayup yaxiƣan dǝwr naⱨayiti burunⱪi zamanlar boluxi mumkin. Kitabtiki birnǝqqǝ tǝrǝplǝr bizgǝ mana xundaⱪ hulasini dǝlillǝp beridu. U Israilliⱪ ǝmǝs; u bǝlkim ⱨazirⱪi ximaliy I’ordaniyǝ yaki jǝnubiy Suriyǝdǝ yaxiƣan adǝm bolƣan boluxi mumkin. Əyni tekisttǝ ǝrǝb tilining zor tǝsiri mǝwjut. Yǝnǝ bir ix, Ayup wǝ uning dostliri qoⱪum bir mǝzgil Misirda turƣan, dǝp ⱪaraymiz. Qünki kitabta Misirning heli kɵp ǝⱨwalliri tǝswirlinidu.


Ayup Israilliⱪ (Yǝⱨudiy) bolmiƣaqⱪa, adǝmning gunaⱨlirini tilǝp kafarǝt ⱪilix wǝ ibadǝt ⱪilixⱪa uning üqün ⱪurbanliⱪ ⱪilidiƣan ⱨeqⱪandaⱪ kaⱨin («ⱪurbanliⱪ ⱪilƣuqi») yoⱪ idi. Xuning üqün Ayup ɵzi ⱨǝm ɵz ailisidikilǝr üqün ⱪurbanliⱪ ⱪilix mǝs’uliyitini ɵz zimmisigǝ alidu. 


Ayup ⱨǝm üq dostiƣa nisbǝtǝn «ⱪayta tirilix» toƣrisida ⱨeqⱪandaⱪ hǝwǝr yaki wǝⱨiy berǝlmigǝn. Ular pǝⱪǝt: Ɵlüp kǝtkǝndin keyin adǝmning roⱨi natonux, sirliⱪ, ⱪarangƣu yǝrgǝ, yǝni tǝⱨtisaraƣa (ibraniy tilida «xeol»)ƣa baridu, dǝp bilidu. Xunga Ayup ⱨazirⱪi azablirimning orniƣa, kǝlgüsidǝ mǝn tirilip Huda bilǝn dostluⱪta ⱨǝm huxalliⱪta bolimǝn, degǝn tǝsǝllini tapalmaydu. Biraⱪ biz uning aⱪlinixi üqün wǝ bexiƣa qüxkǝn ixlarƣa yoruⱪluⱪ tepix üqün yelinix azabi bilǝn iqidin qiⱪⱪan bayanlirining uluƣ pǝyƣǝmbǝrlǝrqǝ bolƣanliⱪini etirap ⱪilmay turalmaymiz. Xu bayanliri arⱪiliⱪ biz uning etiⱪadining ɵz ǝtrapini ⱪaplap turƣan ⱪarangƣuluⱪtin bɵsüp qiⱪⱪanliⱪini kɵrüwalalaymiz. 9-babta u: «Huda bilǝn mening otturamda kelixtürgüqi bir «ǝlqi» yaki «ariqi» bolsa idi!» degǝn intizarini bildüridu. Andin 19-babta (25-27-ayǝt) u ɵzining mundaⱪ bir «kelixtürgüqi»sining, ⱨǝⱪiⱪǝtǝn barliⱪini jakarlaydu; uning bir «goel»i, yǝni uni aⱪlax üqün bǝdǝl tɵlǝydiƣan Ⱪutⱪuzƣuqisi bar bolidu, nǝtijidǝ u ɵz kɵzi bilǝn Hudasini kɵrǝlǝydu ⱨǝmdǝ xu qaƣda Huda uning bexiƣa qüxkǝnliri toƣrisida uningƣa jawab beridu, dǝp bildüridu. Bu bayan mutlǝⱪ ⱨǝyran ⱪalarliⱪ bolidu ⱨǝm (bǝzi jǝⱨǝtlǝrdin eytⱪanda) uning barliⱪ bayanlirining iqidǝ etiⱪadining ǝng yuⱪiri pǝllisi süpitidǝ turidu. Bu bayanning ǝmǝlgǝ axuruluxi xübⱨisizki, pǝⱪǝt Mǝsiⱨtǝ, yǝni «Yol, ⱨǝⱪiⱪǝt wǝ ⱨayatliⱪ Ɵzümdurmǝn. Mǝnsiz ⱨeqkim Huda-Atamning yeniƣa baralmaydu» degüqi Nasarǝtlik Əysadila tepilidu (Injil, «Yuⱨanna» 14-babta).


 Biz yǝnǝ mundaⱪ bir ⱨalⱪiliⱪ mǝsilidin atlap ɵtüp ketǝlmǝymiz; bu ⱨalⱪiliⱪ mǝsilǝ oⱪurmǝnlǝr bolƣan bizlǝrgǝ naⱨayiti eniⱪ ⱪilip bildürülgǝn bolup, u bolsimu, Ayupning bexiƣa qüxkǝn ⱨǝrbir ix Xǝytanning ⱪutritixi bilǝn baxlinidu. Kitabning baxlinixidila, bizgǝ ǝrxtǝ ɵtküzülgǝn bir kengǝxtin bir kɵrünüx ayan ⱪilinidu. Xǝytan axu kengǝxning iqigǝ soⱪunup kirgǝndǝ, Huda uningƣa jǝng elan ⱪilip: — Dunyada Mǝndin ⱪorⱪidiƣan, Meni sɵyidiƣan ⱨǝm ⱨǝⱪiⱪǝtǝn Manga hizmǝt ⱪilidiƣan kixi bar, uni kɵrgǝnsǝn? — dǝp soraydu.


Xǝytanmu Hudaƣa jǝng elan ⱪilip: «Dunyada ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ yaki muⱨǝbbǝt degǝndǝk mundaⱪ nǝrsilǝr yoⱪ, barliⱪ adǝmlǝr, jümlidin Ayup pǝⱪǝt Sǝndin erixidiƣan bǝhtlǝr ⱨǝm bǝrikǝtlǝr üqün ibaditingdǝ bolidu, dǝydu. Bǝht-bǝrikǝtlǝr Ayuptin elip ketilidiƣan bolsa, u qoⱪum Sǝndin yüz ɵrüydu» dǝydu. Xǝytanning bu sɵzliri: «Sǝn Huda «insanlarƣa para beridiƣining» üqünla ular (bolupmu Ayup) seni sɵyidu» mǝnidǝ eytilƣanidi. Xǝytanning ikki ⱪetimliⱪ ǝrzigǝ rǝddiyǝ berix üqün, Huda Ayupni Xǝytanning ⱪoliƣa tapxuridu. Xundaⱪ ⱪilip Ayupni balayi’apǝtlǝr besip ketidu. Mana bu bayanlardin biz xuni bilimizki, Ayupta yüz bǝrgǝn ixlar ⱨǝrgizmu uningƣa tǝrbiyǝ berix üqün ǝmǝs wǝ yaki uning gunaⱨliri tüpǝylidin uni jazalax üqünmu ǝmǝs, bǝlki uning iqi-texining birdǝklikini, ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini ⱨǝm sɵygüsini sinax üqündur (ⱨalbuki, bu sinaⱪlar Ayupni tehimu paklaydu ⱨǝm uni tawlaydu). 


Bu ixlarnimu yǝnǝ Hudaning insanlarƣa tutⱪan pilaniƣa nisbǝtǝn ⱨǝmdǝ Uning Ayupⱪa «Mening ixǝnqlik ⱪulum» dǝp baƣliƣan ixǝnqisigǝ nisbǝtǝnmu kǝlgǝn birhil sinaⱪ ⱨesabliƣili bolidu. Biraⱪ kitabta hatirilǝngǝn barliⱪ ixlarda, Ayup wǝ uning üq dosti Hudaning Ayup toƣrisidiki ǝyni eytⱪan sɵzliridin, xundaⱪla Xǝytanning Hudaƣa jǝng elan ⱪilƣan xikayǝtliridin ⱨeq hǝwǝrsiz idi; pǝⱪǝt oⱪurmǝnlǝr bolƣan bizlǝrla ǝyni qaƣda ⱨǝⱪiⱪǝtǝn nemǝ ix yüz beriwatⱪanliⱪini bilǝlǝymiz; pǝⱪǝt bizla Huda bilǝn Xǝytanning ǝrxtǝ ǝyni qaƣdiki ⱪarmuⱪarxi eytⱪan sɵzliridin hǝwǝrlǝngǝn bolup, Ayup bilǝn dostlirining otturisidiki ⱨǝmmǝ gǝp-sɵⱨbǝtlǝrgǝ baⱨa berǝlǝymiz.


Kitabning muⱪǝddimisidiki ikki bab bilǝn «hatimǝ ⱪismi»diki ahirⱪi babtin sirt, kitabning ⱪalƣan ⱪisimliri ibraniy xeiriyiti uxlubida yezilƣan. Baxⱪa kitablarda ⱪǝyt ⱪilƣinimizdǝk, ibraniy xeiriyitidǝ misralar ikki misraliⱪ (parallel), bǝzidǝ üq misraliⱪ yezilidu. Bir bǝndtiki (kuplettiki) ⱨǝrbir misraning ohxap ketidiƣan yaki selixturma bolidiƣan temisi bar. Huda bizgǝ in’am ⱪilƣan bu hil xeiriyǝt usulining alaⱨidǝ wǝzini wǝ ⱪapiyiliri bolmiƣaqⱪa, bu hil xeiriyǝtni jür’ǝtlik tǝrjimǝ ⱪilixⱪa muyǝssǝr bolduⱪ. Dunya hǝlⱪliri bu bǝnd wǝ misrallarni oⱪup ⱨǝm ɵginip, uningdin mǝmnuniyǝt bilǝn bǝⱨrimǝn boluwatmaⱪta.


Tǝrjimǝ jǝryanida, biz ibraniy tili tǝtⱪiⱪati bilǝn xuƣullinidiƣan nurƣun alimlarning mǝhsus «Ayup» toƣrisidiki ǝsǝrliridin qongⱪur yardǝm, ilⱨam, xundaⱪla ɵzimizgǝ nisbǝtǝn kɵp bǝⱨrgǝ erixtuⱪ. Bolupmu «Ayup» temisida yezilƣan ǝngliyǝdiki Klark doktor (1817), Germaniyǝdiki Delitj doktor (1851), Xotlandiyǝdiki Strahan doktor (1890) ⱨǝm Awstraliyǝdiki Arheologiyǝ Institutining tǝtⱪiⱪatqisi Andersen professorlarning (1975) ǝsǝrliridin, xuningdǝk 1920-yilliri Ⱪǝxⱪǝrdǝ ixlǝngǝn uyƣurqǝ nushisidin ⱨǝm hǝnzuqǝ (1911-yilidiki «)M&X٪؛») «Muⱪǝddǝs Kitab» nushisidin kɵp paydilanduⱪ.

Barliⱪ tarihxunaslar etirap ⱪilƣandǝk, Tǝwratning «Ayup» ⱪismi ǝng ⱪǝdimiy bir kitabdur; ǝgǝr bundaⱪ intayin bilimlik alimlar ⱨǝm tilxunaslarning yardimi ⱨǝm zor tɵⱨpisi bolmiƣan bolsa, «Ayup»ni qüxinixtǝ ⱨazirⱪi ǝⱨwalimizda biz tehi kɵp gɵdǝk ⱨesablinimiz.


Kitabning kɵp ⱪismida Ayupning üq dosti bilǝn bolƣan sɵⱨbitining hatirilǝngǝn; Ayup ⱨǝm uning dostliri sɵz ⱪilƣandin keyin, Elihu sɵz ⱪilidu; ǝng ahirida Huda ularning üstigǝ qüxkǝn bir dǝⱨxǝtlik bir ⱪara ⱪuyun iqidin Ayupⱪa sɵzlǝydu. Oⱪurmǝnlǝr sɵⱨbǝtlǝrni oⱪuƣandin keyin nemining toƣra, nemining hata, nemining ⱨǝⱪiⱪǝt wǝ nemining sahtiliⱪ ikǝnlikini pǝrⱪ etixi intayin zɵrürdur — demǝk, oⱪumǝnlǝr ɵzi Ayupning sɵzliridǝ nemini Hudadin gumanlinip, nemini etiⱪadi bilǝn eytⱪanliⱪini, dostliri ⱨǝm Elihuning degǝnliridin nemining ularning ɵz pikriliridinla kǝlgǝnlikini, nemining Hudadin kǝlgǝnlikini ⱨɵküm ⱪilixi kerǝk. Bu nuⱪtini nǝzǝrdǝ tutup oⱪurmǝnlǝrgǝ yardimi bolsun dǝp bǝzi zɵrür izaⱨatlarni bǝrduⱪ.


Biz Ayup bilǝn üq dosti ⱨǝm Elihu ariliⱪida bolƣan bu sɵⱨbǝtning hatirisini, ⱨǝtta Ayupning dostlirining hata pikirliri ⱨǝm Ayupning aqqiⱪ dad-pǝryadlirini pütünlǝy Hudaning buyruⱪi bilǝn ⱪǝyt ⱪilinip yezilƣan ⱨǝm xundaⱪla ǝyni ⱨalda hatirilǝngǝn, dǝp ixinimiz. Biz Hudaning nemǝ üqün xundaⱪ buyruƣanliⱪining sǝwǝbi toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ izaⱨlap berixkǝ tiriximiz.


«Ayup» degǝn bu kitab kɵp ǝsirlǝrdin beri ⱨǝrⱪandaⱪ mǝdǝniyǝttiki etiⱪadqilar ⱨǝm etiⱪadsizlar tǝripidinmu «dunyadiki ǝng uluƣ ǝdibiy ǝsǝrlǝrdin biri» dǝp ⱪarilip keliniwatidu. Lekin bu kitabni tǝrjimǝ ⱪilixtiki mǝⱪsitimiz muxu sǝwǝbtin ǝmǝstur; kitabning ǝng qong paydisi ⱨǝzriti Ayupning izlirini basidiƣanlar üqün bolidu. Mǝⱪsitimiz bolsa ular bu paydaƣa erixsun degǝndin ibarǝttur. Demǝk, muⱪǝddǝs Tǝwrat ⱨǝm Injildiki wǝⱨiygǝ asasǝn, Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir Bolƣuqiƣa tayinixni ɵginidiƣanlarning «Pǝrwǝrdigar muⱨǝbbǝttur» dǝp tonup, ⱨǝrⱪandaⱪ ⱪiyinqiliⱪ ⱨǝm azab-oⱪubǝtlǝr astida Hudaƣa ixinǝlixidǝ muxu kitabning toluⱪ paydisi bolsun dǝp dua bilǝn uni tǝrjimǝ ⱪilduⱪ.


Mǝzmun: —


(1) 

(1:1-5) Tonuxturux. Ayup; uning turmuxi wǝ ailisi

(2) 

(1:6-12) Ərxtiki birinqi ⱪetimliⱪ sɵⱨbǝt. Xǝytan Hudaƣa Ayup toƣrisida jǝng elan ⱪilidu.

(3)

(1:13-22) Nǝtijǝ. Balayi’apǝt Ayupning tǝǝlluⱪati ⱨǝm ailisidikilirigǝ qüxidu. 


Ayup yǝnila Hudaƣa ibadǝt ⱪilidu.

(4) 

(1:1-6) Ərxtiki ikkinqi ⱪetimliⱪ sɵⱨbǝt. Xǝytan Hudaƣa Ayup toƣrisida yǝnǝ jǝng elan ⱪilidu.

(5)

(2:7-10) Nǝtijisi. Ayupni ⱪorⱪunqluⱪ bir kesǝl basidu. U yǝnila Hudaƣa ibadǝt ⱪilixni dawamlaxturidu.

(6) 

(2:11-13) Ayupning dostliri kelip, uning bilǝn matǝm tutup süküt bilǝn olturuxidu.

(7)

 (3-bab) Ayup üq dosti bilǝn sɵzlixixkǝ baxlaydu.

(8) 

(4-31-bab) Ayup wǝ dostlirining ariliⱪida bolƣan sɵⱨbǝtlǝr

(9) 

(32-37-bab) Elihuning bayanliri. Ⱪara ⱪuyun qüxidu.

(10) 

(38-41-bab) Hudaning Ɵzi Ayupⱪa jawab beridu.

(11) 

(42-bab) Ayupning Hudaƣa bǝrgǝn jawabi. Uning dostliriƣa Huda tǝripidin tǝnbiⱨ  berilidu. Ayup dostliri üqün dua ⱪilixi bilǝn kesilidin ǝsligǝ kelidu. Uningƣa ilgirikidin kɵp bǝrikǝtlǝr yaƣidu.


Izaⱨat: — Yǝnǝ tǝkrarlaymizki, kirix sɵz, mawzu wǝ izaⱨatlar oⱪurmǝnlǝrgǝ yardimi bolsun üqün tǝrjiman tǝripidin berildi. Ular Muⱪǝddǝs Kitabning ǝsliy tekist-ayǝtlirining bir ⱪismi ǝmǝs.


••••••••



Ⱪoxumqǝ sɵz


«Ayup» degǝn kitabtin alƣan bǝzi oy-pikirlǝr wǝ sawaⱪlar

Diⱪⱪǝt: Tɵwǝndiki xǝrⱨilirimiz Muⱪǝddǝs Kitabtiki ǝsli nusha tekistlǝr ǝmǝs, bǝlki biz ǝyni tekistlǝrgǝ ⱪoxⱪan izaⱨatlardǝk oⱪurmǝnlǝrning tehimu yahxiraⱪ qüxinixigǝ yardimi bolsun üqün yazƣan tǝⱨlillirimizdur.


Huda nemǝ üqün Xǝytanning Ɵzining ⱨuzuriƣa kirip, uni haliƣanqǝ ⱨaⱪarǝtlixigǝ yol ⱪoyidu? (1- wǝ 2-bablar)

«Ayup»tiki tekistlǝr bizni bu soalƣa biwasitǝ jawab bilǝn tǝminlimǝydu. Xundaⱪtimu biz «Ayup»ning 1- wǝ 2-babliri, xuningdǝk Muⱪǝddǝs Kitabning baxⱪa babliridin Xǝytan toƣrisidiki bǝzi mǝlumatlarni yiƣinqaⱪliyalaymiz: — 


(a) Huda «birla waⱪitning ɵzidǝ ⱨǝmmǝ yǝrdǝ bolidu», lekin Xǝytan undaⱪ ⱪilalmaydu. U Hudaƣa: «Mǝn yǝr yüzini kezip paylap, uyaⱪ-buyaⱪlarni aylinip qɵrgilǝp kǝldim» («Ayup» 1-2-bablar) dǝydu. Demǝk, Xǝytanning Hudaning aldiƣa kirip ǝrz ⱪilix pursǝtlirimu qǝklik bolidu («1Pet.» 5:7-9dimu muxuningƣa dair mǝlumatlar bar).


(ǝ) Xǝytan yalƣanqi, uning asasiy ⱪorali yalƣan sɵzlǝx wǝ ǝrz-xikayǝtlǝrdur («Yuⱨ.» 8:44, 10:10).


(b) «Wǝⱨiy» degǝn kitabta Xǝytanning keqǝ-kündüz Huda aldida etiⱪadqilar üstidin ǝrz ⱪilidiƣanliⱪi bayan ⱪilinidu («Wǝⱨ.» 12:10, «Zǝk.» 3:1-4nimu kɵrüng). «Ayup» degǝn kitabta Xǝytan Huda üstidinmu xikayǝt ⱪilidu. Xǝytan Hudaƣa: Sening insanlarni kǝqürüm ⱪilixing, ularƣa xǝpⱪǝt kɵrsitixing insanda ⱨeqⱪandaⱪ ⱨǝⱪiⱪiy ɵzgirix pǝyda ⱪilmidi», «Bu tǝrǝptin alƣanda Sǝn Huda mǝƣlup boldung; ⱨeqkim Seni ⱨǝⱪiⱪiy sɵymǝydu» dǝp puritidu. Xǝytanning degini boyiqǝ bolƣanda, Ayup pǝⱪǝt Hudani ɵz mǝnpǝǝti üqünla «sɵyidu» («Ayup» 1:9-11, 2:4-5).


(p) Ⱪariximizqǝ, Xǝytanning Hudaƣa ⱪarita tüp xikayiti xuki: «Huda insanlarni ⱨǝ desila kǝqürüm ⱪiliwetidu. Əmma mǝn Xǝytan Hudaƣa ⱪarxi qiⱪⱪan xu dǝⱪiⱪidila, jazalinip Hudaning ⱨuzuridin ⱨǝydiwetilgǝnmǝn» (bu toƣruluⱪ «Əz.» 28:1-19, «Wǝⱨ.» 11:4lǝrni kɵrüng). Dǝrⱨǝⱪiⱪǝt, Huda Ɵzigǝ nida ⱪilƣan gunaⱨ sadir ⱪilƣan insanlarni üzlüksiz xǝrtsiz kǝqürüm ⱪilip kǝldi. U nemǝ sǝwǝbtin xundaⱪ ⱪilidu? Hudaning adaliti gunaⱨni ⱪattiⱪ jazalaxni tǝlǝp ⱪilidu ǝmǝsmu? Xǝytanning xikayiti yǝnǝ Yǝxuaning dawamliⱪ bax kaⱨin boluxiƣa ⱪarxi qiⱪⱪanliⱪida kɵrünidu. «Zǝk.» 3:1-4tǝ hatirilǝngǝn ƣayibanǝ kɵrünüx boyiqǝ, Yǝxua paskina, yirginqlik kiyimlǝr bilǝn kiyingǝn, kaⱨin boluxⱪa pütünlǝy layaⱪǝtsizdǝk kɵrünidu!

Mǝsiⱨning kresttiki ɵlümi Xǝytanning bu xikayitini üzül-kesil tuwaⱪlaydu. Rǝb Əysa Mǝsiⱨ krestlinip, barliⱪ gunaⱨkarlarning ornida bizgǝ tegixlik bolƣan jazayimizni kɵtürüp, kǝqürüm ⱪilixtiki toluⱪ bǝdǝlni tɵligǝn. Uningƣa etiⱪad baƣliƣanlar halis berilgǝn sowƣat süpitidǝ xu kǝqürümni ⱪobul ⱪilidu.

Gǝrqǝ Mǝsiⱨning kresttiki ɵlümining Hudaning nijat yolini aqidiƣanliⱪi pǝyƣǝmbǝrlǝr tǝripidin bexarǝt ⱪilinƣan bolsimu, Uning ɵlümi taki ǝmǝlgǝ axurulƣuqǝ, bu sir Xǝytanning ⱪoxunliridin yoxurun tutup kelingǝnidi («1Kor.» 2:8); xunga Huda Xǝytanning «Ayup» 1-2-bablardiki Ɵzigǝ ⱪilƣan xikayǝtlirigǝ ⱪarita ⱨeqnemǝ demǝydu; «Zǝk.» 3-babta Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi pǝⱪǝt Xǝytanning xikayitigǝ jawabǝn: «Pǝrwǝrdigar seni ǝyiblisun!» dǝydu.

Xǝytan Mǝsiⱨning kresttiki ɵlümi bilǝn mǝƣlup boldi. Bu ⱨǝⱪiⱪǝtni rosul Pawlus «Kol.» 2:13-15dǝ bayan ⱪilidu «U (Mǝsiⱨ) ⱨɵkümdarlardin wǝ ⱨoⱪuⱪdarlardin olja elip, kresttǝ ularni rǝswa ⱪilip ularning üstidin tǝntǝnǝ bilǝn ƣǝlibǝ ⱪildi». Mǝsiⱨ bu «ⱨɵkümdarlar»din alƣan «olja» bolsa dǝl uning jamaiti, yǝni barliⱪ etiⱪaqilardur.

Mǝsiⱨning ɵlümidin keyin, Xǝytan Hudaning ⱨuzuriƣa kirip, Hudani yüz turanǝ ǝyiblǝp ǝrz ⱪilalmas bolup ⱪalƣan, dǝp ⱪaraymiz. Ərxlǝr Mǝsiⱨning ⱪurbanliⱪ ⱪeni arⱪiliⱪ axu yalƣan xikayǝtlǝr wǝ ⱨaⱪarǝtlǝrdin paklanduruldi («Ibr.» 9:23-24).


(t) Xǝytanning jinliri yǝr yüzidǝ insan tǝnlirini ɵz makani ⱪilixⱪa urunidu («Mat.» 12:44-45); yǝnǝ bir tǝrǝptin ular ǝrxlǝrning qǝklik bir ⱪismini ɵzlirining ⱨɵkümranliⱪining bazisi süpitidǝ ilkidǝ tutup, uni idarǝ ⱪilidu; Huda ularning xundaⱪ ⱪilixiƣa ruhsǝt ⱪilƣan boluxi kerǝk, ǝlwǝttǝ («Əf.» 3:20, 6:10-12). Ⱨalbuki, bu yǝrlǝr Hudaning ⱨuzuri, yǝni «üqinqi ⱪat asman» («2Kor.» 12:2) ǝmǝs. Eytiⱪadqilarning ⱪilƣan «roⱨiy urux»liri dǝl xu «ⱨɵkümranlar, ⱨoⱪuⱪdarlar, bu dunyadiki ⱪarangƣuluⱪni baxⱪurƣuqi dunyawi ǝmirlǝr, yǝni ǝrxlǝrdǝ turuwatⱪan rǝzil roⱨiy küqlǝr» bilǝn bolidu.


(q) Ahirⱪi zamanda Xǝytan yǝr yüzigǝ taxlinidu («Wǝⱨ.» 12:7-13). Andin Mǝsiⱨning «ming yilliⱪ sǝltǝnǝt»ining bexida u zǝnjirlǝp ⱪoyulidu («Wǝⱨ.» 20:1-3); Mǝsiⱨning ming yilliⱪ sǝltǝnitining ahirida insanlarning sinilixi üqün u yǝnǝ ⱪisⱪa waⱪitliⱪ ⱪoyup berilidu; andin ahirida u «ot wǝ günggürt kɵli»gǝ taxlinidu («Wǝⱨ.» 20:10).


Yuⱪiriⱪi: «Huda nemǝ üqün Xǝytanning Ɵzining ⱨuzuriƣa kirip, uni haliƣanqǝ ⱨaⱪarǝtlixigǝ yol ⱪoyidu?» degǝn soalƣa jawab berixtǝ, biz mutlǝⱪ jayida jawab berǝliduⱪ dǝp eytalmaymiz. Əmma Hudaning harakteriƣa asaslanƣanda, U yǝr yüzidikilǝrning ⱪǝlbini siniƣanƣa ohxax (mǝsilǝn «1Tar.» 29:17, «Zǝb.» 7:9, 11:5, «Pǝnd.» 17:3, «Yǝr.» 11:20, 20:12, «1Kor.» 4:4-5, «1Tes.» 2:4, «Wǝⱨ.» 2:10, 2:23ni kɵrüng), U bǝzidǝ Uning ǝrxtiki hizmǝtkarliri bolƣan pǝrixtilǝrning etiⱪadi wǝ muⱨǝbbitinimu sinaydu, dǝp ⱪaraymiz. Bizning Hudaƣa bolƣan muⱨǝbbitimiz yǝr yüzidǝ bolƣinimizda sinilidu; muⱨǝbbitimiz barmu, yoⱪmu, bizning ⱪararimiz wǝ talliƣinimizda ayan ⱪilinidu. Etiⱪad wǝ muⱨǝbbǝt sinalmisa, undaⱪta muⱨǝbbǝt wǝ etiⱪad ⱪandaⱪ ayan bolidu?

 Xu sǝwǝbtin «Erǝm baƣ»da «yahxi bilǝn yamanni bilgüzgüqi dǝrǝh» ⱪoyulƣanidi; xu dǝrǝh Adǝm’ata bilǝn Ⱨawa-anini dǝrǝhning mewisidin yemǝslik arⱪiliⱪ Hudaƣa bolƣan muⱨǝbbiti wǝ ixǝnqini bildürüx pursiti bilǝn tǝminligǝn. Muⱨǝbbǝt wǝ etiⱪadning sinilixi zɵrürdur.


 Ərxlǝrdiki ǝⱨwalmu xundaⱪ. «Ayup» 1-2-bablarda hatirilǝngǝndǝk, Huda Xǝytanning Ɵz ⱨuzuriƣa kirip, ǝrz ⱪilixiƣa yol ⱪoyux arⱪiliⱪ, pǝrixtilǝrgǝ Ɵzigǝ bolƣan iman-ixǝnqini dawamliⱪ bildürüx pursitini bǝrdi (Hudaning pǝrixtiliri Uningƣa ixinǝmdu, Xǝytanƣimu? Əslidǝ pǝrixtilǝrning üqtin biri Xǝytanƣa ǝgixip ǝrxtin ⱨǝydiwetilgǝnidi («Wǝⱨ.» 12:4ni kɵrüng). 

Yuⱪiriⱪi jawabimizdin baxⱪa, Xǝytanning Hudaning aldiƣa haliƣanqǝ kirixigǝ yol ⱪoyuluxining baxⱪa sǝwǝblirimu boluxi mumkin.


«Tǝbirlǝr»diki Xǝytan toƣruluⱪ izaⱨatlirimiznimu kɵrüng.


Ayubning üq dosti bilǝn ɵtküzgǝn sɵⱨbǝtliri

Yuⱪirida sɵzlǝp ɵtkinimizdǝk, mǝzkur sɵⱨbǝtlǝrdǝ, jümlidin dostlarning Ayupⱪa xikayǝt ⱪilƣan sɵzliridǝ az bolmiƣan hataliⱪlar mǝwjut dǝp ⱪaraymiz. Ayupning sɵzlirimu bǝzidǝ ⱪattiⱪ azab-oⱪubǝttin ⱨǝm dǝrd-ǝlimdin qiⱪⱪanliⱪtin, aqqiⱪ iqidǝ tǝlwilǝrqǝ eytilƣan bolup, hataliⱪlarmu kɵrülidu. Mǝsilǝn, u bǝzidǝ Huda mening düxminim dǝydu; bǝzidǝ u Huda bu dunyadiki yamanlarning ⱨǝrikǝtlirigǝ, bigunaⱨlarning adalǝtsizlikkǝ uqrixiƣa pisǝnt ⱪilmaydu, dǝydu. Ⱨalbuki, ahirida ⱪaraydiƣan bolsaⱪ Hudaning: «Mening toƣramda hata sɵzlidinglar» dǝp ǝyibligini Ayup ǝmǝs, bǝlki Ayupning üq dosti bolup qiⱪidu. Nemǝ üqün xundaⱪ bolidu? Bu mǝsiligǝ ⱪarita Ayup ɵzi bizgǝ jawab beridu: — «Ümidsizlǝngǝn kixining gǝpliri ɵtüp ketidiƣan xamaldǝk bolidu» (6-bab, 26-ayǝt). Ümidsizlǝngǝn kixilǝr bǝzidǝ ɵz dǝrd-ǝlimini tɵkkinidǝ, ɵzini basalmay degǝn sɵzliridǝ demǝkqi bolƣinini eniⱪ ipadiliyǝlmǝy ⱪalidu. Bu nuⱪta ⱨǝmmimizgǝ ayan boluxi kerǝk.


Mǝyli ǝrlǝr bolsun yaki hanim-ⱪizlar bolsun sɵzliginidǝ, Huda pǝⱪǝt ularning sɵzlirining yüzǝki mǝnisigǝ ǝmǝs, bǝlki sɵzning maⱨiyitigǝ ⱪaraydu, dǝp ixinimiz; xuning üqün Huda Ayupning kɵnglining Ɵzini ⱨǝrnǝpǝs izdǝydiƣanliⱪini kɵrüp yǝtkǝn. Biz ɵz’ara paranglaxⱪandimu Hudaning uxbu haraktiridǝ turuxni ɵginiweliximiz lazimdur; biz qoⱪum ǝⱨwalning ⱪandaⱪ boluxiƣa wǝ sɵzning ⱪandaⱪ qiⱪixiƣa ǝmǝs, bǝlki sɵz ⱪilƣuqining iqki dunyasiƣa ⱪariximiz kerǝk. Mana bu qin dostluⱪning yarⱪin namayandisidur.


Xunimu qongⱪur biliximiz kerǝkki, Ayupning dostliridǝk kixilǝr tayinip kǝlgǝn, insanlarning kɵzⱪaraxliridin wujudⱪa qiⱪⱪan pǝlsǝpǝlǝr, ɵrp-adǝtlǝr, ǝn’ǝnilǝr (8:8-10 Bildad eyⱪinidǝk), xǝhsiy ⱨessiyatlar (20:2-3 Zofar eyⱪinidǝk) wǝ yaki ⱨǝtta «xǝhsiy kǝqürmixlǝr» ⱪatarliⱪlar bolsun (4-bab, Elifazningkidǝk), mǝyli ihlasmǝnlik bilǝn eytilƣan sɵzlǝr yaki diniy ǝⱪidilǝr bilǝn deyilgǝn sɵzlǝr bolsun, azab tartiwatⱪan kixilǝrgǝ ⱨeqⱪandaⱪ yardǝm berǝlmǝydu. Pǝⱪǝt Hudaning dostluⱪida bolƣan kixilǝrla baxⱪilarƣa ularning bexiƣa qüxkǝn ixlarni qüxinixikǝ yardǝm bǝrgüdǝk muwapiⱪ sɵzlǝrni ⱪilalaydu (huddi Elihuning sɵzlirining mǝlum dǝrijidǝ Ayupⱪa yardimi bolƣandǝk). Undaⱪ bolmiƣanda, ⱪolimizdin kelidiƣini pǝⱪǝt ⱨesdaxliⱪ bildürüx bilǝn kupayilinixtin baxⱪisi bolmaydu.


Xunga xuningƣa ixinimizki, Ayup bilǝn uning üq dosti ariliⱪidiki sɵⱨbǝtlǝr bizgǝ ⱨǝrhil sawaⱪ bolsun üqün, Hudaning buyruⱪi bilǝn mǝzkur kitabta hatirilǝngǝn; biraⱪ bundaⱪ sawaⱪlar, tǝlimlǝr ⱨǝrgiz «bowaⱪⱪa yegüzüx üqün tutup turulƣan ⱪoxuⱪtiki yumxaⱪ ax» ǝmǝs, bǝlki ɵzimiz obdan qaynaydiƣan, qongⱪur oylinix bilǝn ⱨǝzim ⱪilinidiƣan tamaⱪtur. 


27-bab, 13-23-ayǝt; Ayupning «yamanlarning aⱪiwiti» toƣruluⱪ sɵzlirigǝ — izaⱨat

Tɵwǝndǝ biz uxbu ayǝtlǝr üstidǝ tohtilimiz. Bu ayǝtlǝrdin biz xuni bilǝlǝymizki, Ayup «yamanlarning aⱪiwiti» toƣrisida ɵzining ilgiriki mǝydanidin ɵzgǝrgǝn idi. Uning dostlirining sɵzigǝ sǝl ⱪoxulƣandǝk ⱪilidiƣan bu bayani uning barliⱪ bayanliri iqidiki qüxinixkǝ ǝng tǝs bolƣan bayani boluxi mumkin. Bu bayanlarƣa ⱪaraydiƣan bolsaⱪ, ularning mǝnisi naⱨayiti eniⱪ ipadilǝngǝn bolsimu, uning ilgiri eytⱪanliriƣa ⱪarmu-ⱪarxi ⱨalǝttǝ sɵzlǝngǝndǝk kɵrünidu. Ilgiri u: «Yamanlarning jazalanmasliⱪining sǝwǝbi nemǝ? Nemixⱪa xunqǝ kɵp rǝzillǝr ⱨeq jazalanmay miskinlǝrni haliƣanqǝ ezidu? Bǝzidǝ yamanlar pexkǝllikkǝ uqraydu, rast; biraⱪ gunaⱨsizlarmu ohxaxla uqraydu; bu ixlarda ⱨeqⱪandaⱪ tǝrtipni bayⱪiƣili bolmaydu» — degǝnidi. Biraⱪ ⱨazir «Uning baliliri kɵpǝysǝ, ular ⱪiliqlinix üqünla kɵpiyidu; uning pǝrzǝntlirining neni yetixmǝydu...» dǝp bayan ⱪilidu. Bu zadi ⱪandaⱪ gǝp?


Bu ikki hil bayanni inqikǝ selixturup kɵrsǝk, ǝmǝliyǝttǝ aldida tǝswirligǝn yamanlarning ǝⱨwalining tǝpsilatliri keyin tǝswirligǝn ǝⱨwallarning tǝpsilati bilǝn pǝrⱪlinidu. Əmma omumǝn eytⱪanda, ziddiyǝt barliⱪini etirap ⱪilmasliⱪⱪa bolmaydu.


Ayup muxu waⱪitⱪiqǝ yamanlarning bu dunyada adalǝt bilǝn jazalanmaydiƣanliⱪiƣa, bigunaⱨlarning ezilgǝnlikidǝ qing turup kǝlgǝnidi. Uning dostliri bu pakitlarƣa adǝmni razi ⱪilƣudǝk qüxǝndürüx berǝlmǝytti. Biraⱪ pǝrizimizqǝ, xundaⱪ imkaniyǝt barki, Ayupning etiⱪadi bu ǝxǝddiy pakitlarni oylaxⱪa birdǝmlik bǝrdaxliⱪ berǝlmǝy, ɵz-ɵzigǝ tǝsǝlli berix üqün, ɵzining pǝrǝzlirigǝ tayinip, tǝsǝwwurini ixlitip «yamanlar ǝmǝliyǝttǝ mǝn degǝn yol bilǝn jazalinidu, ⱨǝⱪⱪaniylar ⱪilƣanlirini ⱪayturuwalidu, xunga Huda rast adil bolidu» dǝp ɵzigǝ ⱨǝm baxⱪilarƣa qüxǝndürüxkǝ intilidu.


Roxǝnki, uning ilgiri degǝn gǝpliri ⱨazirⱪi degǝn gǝplirigǝ ⱪǝt’iy rǝddiyǝ beridu (ɵzimizning tǝjribimizmu rǝddiyǝ berǝmdu-yoⱪ?). Uning etiⱪadining bundaⱪ birdǝmlikla ajizliⱪini ⱨǝmmimiz qüxinǝlǝymiz dǝp oylaymiz.


Biz oⱪurmǝnlǝrning ɵz qüxǝnqisigǝ kelixini ümid ⱪilimiz. Mǝzkur sɵⱨbǝtlǝrdǝ mǝlum bir zatning gepining toƣriliⱪini yaki natoƣriliⱪini pǝrⱪ etix üqün, Pǝrwǝrdigarning Ayupning üq dostiƣa keyin eytⱪan: «Silǝr Mening toƣramda Ɵz ⱪulum Ayup toƣra sɵzligǝndǝk sɵzlimidinglar» degǝn sɵzining nuri astida ⱨǝmmǝ sɵzlǝrni dǝngsǝp beⱪix kerǝk dǝp oylaymiz.


Elihuning sɵzliri

Ayup, Elifaz, Bildad, Zofar wǝ Elihularning ⱨǝmmisi Pǝrwǝrdigar tǝripidin: «Nǝsiⱨǝtni tuturuⱪsiz sɵzlǝr bilǝn hirǝlǝxtürgǝn zadi kim?» (38:2) dǝp ǝyiblǝndi. Əmma Huda Ayupning üq dostni «Silǝr Mening toƣramda Ɵz ⱪulum Ayup toƣra sɵzligǝndǝk sɵzlimidinglar» (42:7) dǝp ǝyibligǝn bolsimu, Elihu muxundaⱪ ǝyiblǝngǝn ǝmǝs. Əyiblǝnmǝsliki mǝlum jǝⱨǝttin Elihuning ulardin kɵp yax bolƣanliⱪidin wǝ yaki sǝwr-taⱪǝt bilǝn sɵzlǝx pursitini kütkǝnlikidin boluxi mumkin; biraⱪ oyliniximizqǝ, bundaⱪ boluxtiki muⱨim sǝwǝb xuki, uning eytⱪan sɵzlirining birnǝqqǝ hataliⱪ yǝrliri bolƣini bilǝn u yǝnila Ayupⱪa nisbǝtǝn, ⱨǝⱪiⱪǝtǝn ⱨǝⱪiⱪǝtni sɵzligǝn Hudaning guwaⱨqisi ikǝnlikidin bolƣan. Uning Ayupⱪa (ⱨǝm bizgǝ) eytⱪan muⱨim mǝzmunluⱪ sɵzliri iqidǝ, tɵwǝndikilǝrni gǝwdilik dǝp ⱪaraymiz: — 


(I) Huda uluƣ bir oⱪutⱪuqidur. U Muⱪǝddǝs Roⱨi arⱪiliⱪ insanning roⱨida ⱨǝm wijdanida nǝsiⱨǝt ⱨǝm agaⱨlarni sɵzlǝydu.


(II) Insan Muⱪǝddǝs Roⱨning awaziƣa ⱪulaⱪ salmisa, u qüxlǝr ⱨǝm ƣayibanǝ alamǝtlǝr arⱪiliⱪ adǝmlǝrni oyƣitip, ularning ɵtküzüx aldidiki gunaⱨliri toƣruluⱪ ⱨǝm ɵz tǝkǝbburluⱪi toƣruluⱪ sǝgitidu.


(III) Əgǝr yǝnila oyƣinalmiƣan bolsa, Huda adǝmlǝrni kesǝllikkǝ yaki ⱨǝrhil müxküllükkǝ uqritix arⱪiliⱪ ularni sǝgitip ⱪoyuxi mumkin. Uning mǝⱪsiti ularni jazalax ǝmǝs, bǝlki meⱨir-muⱨǝbbitidin ularƣa gunaⱨliridin, tǝkǝbburluⱪidin towa ⱪilix pursitini berixtur.


(IV) Huda bilǝn insan arisida turƣan bir Kelixtürgüqi bar. Bu Kelixtürgüqining iltija duasi arⱪiliⱪ adǝm ⱪutⱪuzulidu, qünki Kelixtürgüqi adǝmning gunaⱨliri üqün bǝdǝl tɵlǝydu.

Xunga, bu zatning dunyaƣa kelixi toƣruluⱪ ⱨǝm Elihu ⱨǝm Ayupmu bexarǝt bǝrgǝn, dǝp ixinimiz.


(V) Hudaning meⱨir-xǝpⱪitidin U bǝlkim adǝmlǝrgǝ bir ⱪetimla ǝmǝs, birnǝqqǝ ⱪetim towa ⱪilix pursitini berixi mumkin (biraⱪ pursǝtning zadi ⱪanqiliklikigǝ ⱨeqkim kapalǝt berǝlmǝydu!).


(VI) Elihu Hudaning uluƣluⱪi ⱨǝm uning ɵzini yaratⱪanliⱪidin, jümlidin insanlardin hǝwǝr alidiƣanliⱪi toƣruluⱪ kɵp sɵzlǝydu.


Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ berilgǝn ⱪanunlarƣa asasǝn ⱨǝrbir dǝwani ⱨǝl ⱪilix üqün ikki yaki üq guwaⱨqi boluxi kerǝk idi. Ayup bu «dǝwa»sida u ikki guwaⱨqidin Hudaning sɵz-kalamini angliƣanidi — birinqi guwaⱨqi Elihu, ikkinqi guwaⱨqi bolsa Hudaning Ɵzi idi. Xunga ixinimizki, Elihu Hudaning Ayupⱪa ǝwǝtkǝn ǝlqisidur. Ayupning etiⱪadi bir tǝrǝptin siniliwatⱪan bolsimu, yǝnǝ bir tǝrǝptin u azab-oⱪubǝtliri arⱪiliⱪ adimiylik jǝⱨǝttin, tǝkǝbburluⱪtin ⱨǝm ɵz-ɵzigǝ tayanƣanliⱪidin ibarǝt bu rǝzil illǝtlǝrdin tawlinidu. Mana bu tawlinix uni tehimu sap etiⱪadⱪa erixtüridu. Xunga, Elihuning uni tǝkǝbburluⱪ toƣruluⱪ agaⱨlanduruxliri uning wijdaniƣa tǝgkǝn dǝp ⱪaraymiz. Biz buni uning Elihuning sɵzlirigǝ ⱨeqⱪandaⱪ jawab bǝrmigǝnlikining bir sǝwǝbi dǝp ⱪaraymiz.


Xundaⱪtimu, Elihu yǝnila Ayupⱪa uwal ⱪilidu. U Ayupni: — «Baxⱪilarni mazaⱪ ⱪilixtin ⱨuzur alisǝn», «yaman adǝmlǝrgǝ ⱨǝmraⱨ bolup mangisǝn», «Hudaƣa boysunup hizmǝt ⱪilixning paydisi yoⱪ dǝysǝn» (34:7-9) ⱨǝm «asiyliⱪ ⱪilƣansǝn» (34:37) dǝp ǝyiblǝydu. U Ayupⱪa ⱨǝⱪiⱪiy ⱨesdaxliⱪ ⱪilmaydu; u insanning gunaⱨi wǝ yaki itaǝt ⱪilixi Hudaƣa ⱨeqⱪandaⱪ tǝsir yǝtküzmǝydu (35-bab) dǝydu. Biraⱪ «Ayup» 1-bab, Tǝwrattiki «Yaritilix» ⱪismi wǝ baxⱪa yǝrlǝrdin bilimizki, bundaⱪ ⱪarax toƣra ǝmǝs. U Ayupning baxⱪa dostliriƣa ohxax «yamanlar bu dunyada ƣǝlibǝ ⱪilmaydu» degǝn intayin addiy hulasigǝ kelidu. Uning üstigǝ bǝzidǝ (ɵzining tǝkǝbburluⱪini yaki ɵzgilǝrning kɵnglini qüxǝnmǝydiƣanliⱪini ispatlap) sɵzmǝnlik ⱪilip ⱪoyidu.


Xuning üqün Elihudin alƣan muⱨim bir sawaⱪ xuki, mǝlum bir adǝm Hudaning ǝwǝtkǝn ǝlqisi bolƣini bilǝn, uning ⱨǝrbir sɵz-ⱨǝrikitining toƣra boluxi natayin. Biraⱪ biz Elihuning «Huda Ɵz roⱨi arⱪiliⱪ insanƣa sawaⱪ ɵgitidu» degǝn intayin muⱨim tǝlimini kɵnglimizdǝ saⱪliximiz lazim. Xundaⱪ ⱪilƣan qeƣimizdila biz Hudadin (mǝyli kimning wasitisidin kelixidin ⱪǝt’iynǝzǝr) Ɵzining sɵzlirini pǝrⱪ etidiƣan, xundaⱪla ⱪobul ⱪilidiƣan ⱪulaⱪlarni bizgǝ ata ⱪilixini iltija ⱪilalaymiz. Xundaⱪ ⱪilip biz tǝkǝbburluⱪning hǝtǝrliklikini yaki baxⱪilarning sǝwǝnliklirini baⱨanǝ ⱪilip ularning toƣra ⱨǝm orunluⱪ sɵzlirini ⱪobul ⱪilmasliⱪtin saⱪlinalaymiz.


Yuⱪiriⱪi izaⱨatlarda deginimizdǝk, biz Elihuni mǝzkur kitabning aptori dǝp ⱪaraymiz.


Pǝrwǝrdigar Ayupⱪa ⱪilƣan sɵzlǝr

Pǝrwǝrdigarning Ayupⱪa ⱪilƣan sɵzliri ajayib, ǝlwǝttǝ. Lekin Uning Ayupⱪa eytmiƣan sɵzlirimu ohxaxla ajayibtur. Huda Ɵzining Ayupⱪa ⱪilƣan muamilisi üqün uningƣa ⱨeqⱪandaⱪ namaⱪul bolmaydu; Ayupning ilgiriki eqinixliⱪ yelinixliriƣa huddi pǝrwa ⱪilmaywatⱪandǝk muamilǝ ⱪilidu. Azab-oⱪubǝtning sirliri toƣrisida u ⱨeqⱪandaⱪ yip uqini tǝminlimǝydu; yaki Ayupning balayi’apǝtning zǝrbiliri astida ⱪilƣan sǝwr-taⱪitinimu ⱨeq tǝriplimǝydu; uning sinaⱪtin ɵtkǝnlikini uningƣa dǝp qüxǝndürmǝydu; yaki Ɵzining Ayup arⱪiliⱪ «Hudaning oƣulliri»ƣa insanning Hudaƣa xǝhsiyǝtsizlik bilǝn halis hizmǝt ⱪilalaydiⱪanliⱪini ispatlap ⱪayil ⱪilƣanliⱪi toƣruluⱪ Ayup bilǝn ⱨeq sirdixip ⱪoymaydu; uningƣa ǝng ⱪattiⱪ qüxkǝn zǝrbilǝrning Ɵzining muⱨǝbbǝtlik ⱪolidin kǝlgǝnlikini sɵzlimǝydu; Elihu azabning tǝrbiyǝ berix wǝ adǝmni gunaⱨning qanggilidin ⱪutⱪuzux roli toƣruluⱪ sɵzligini bilǝn, Huda uning gepini ⱪilmaydu; u yamanlarning ⱪilƣanlirini ɵzlirigǝ ⱪayturux mǝsilisi üstidǝ ⱨeqⱪandaⱪ gǝp ⱪilmaydu; u dostining xikayǝtlirigǝ ⱨǝm Ayupning ɵzini aⱪliƣanliⱪiƣa ohxaxla pǝrwa ⱪilmiƣandǝk ⱪilatti. Ɵlüm-tǝⱨtisarani yoxuridiƣan qümbǝlni elip taxlimay tirilix ⱨǝm keyinki ⱪiyamǝt küni toƣruluⱪmu ⱨeq sɵz ⱪilmaydu. Əgǝr Huda yuⱪiriⱪi mǝsililǝr ⱨǝⱪⱪidǝ sɵz ⱪilƣan bolsa, Ayupni ǝng ⱪiynaydiƣan mǝsililǝrdin birigǝ jawab bǝrgǝn bolatti. Əmǝliyǝtkǝ ⱪaraydiƣan bolsaⱪ, Uning Ayupning dostliri bilǝn ⱪizƣin talax-tartix ⱪilƣan mǝsilǝ üstidǝ tohtalƣan sɵzliri yoⱪ degüdǝk idi. U yǝnǝ Ayup bexarǝt bǝrgǝn dunyaƣa kǝlgüsidǝ kelidiƣan Ⱪutⱪuzƣuqi toƣruluⱪmu biwasitǝ ⱨeq gǝp ⱪilmaydu.


Yǝnǝ iqkirilǝp tǝⱨlil elip bardiƣan bolsaⱪ, biz xuni tonup yetǝlǝymizki, Ayupning ǝng qong azabi uning mal-qarwa, padiliridin ayrilixmu, pütün bala-qaⱪiliridin biraⱪla dǝⱨxǝt bilǝn ayriwetilixmu wǝ yaki uni bir terǝ bir sɵngǝk ⱪilip ⱪoyƣan ⱪorⱪunqluⱪ terǝ kesilimu ǝmǝs; yǝnǝ ɵz jamaǝt-yurtdaxlirining uni qǝtkǝ ⱪeⱪixlirimu ǝmǝs, yaki ularning uni «Huda lǝnǝt ⱪilip urƣan» dǝp mazaⱪ ⱪilƣanliⱪimu ǝmǝs; dostlirini ɵzigǝ tǝsǝlli beridu dǝp ⱪilƣan ümidini yǝrdǝ ⱪoyƣanliⱪi yaki ularning sǝn mǝlum bir eƣir gunaⱨni yoxurup kǝlding yaki ⱨǝtta Hudaƣa asiyliⱪ ⱪilding degǝn xikayǝtlirimu ǝmǝs; uni ǝng azablaydiƣan ix xuki, u ǝslidǝ ɵz dosti dǝp bilgǝn, «qedirimda manga Sirdax bolƣan!» degǝn Hudasining ⱨazir bolsa uni taxlap ɵz düxmini bolup ⱪeliwatⱪanliⱪidindur. Dostlirining uning bilǝn tohtawsiz munazirilixip, azab-oⱪubǝt bolsa yamanliⱪⱪa qüxürülgǝn jaza, ⱨǝⱪⱪaniylar pǝⱪǝt bǝrikǝtlik künlǝrni kɵridu, ⱨǝrdaim xundaⱪ bolidu, dǝp uningƣa zǝrbǝ ⱪilip tǝnⱪid ⱪilƣanliri uni bu ⱪayƣuƣa tehimu qɵmdüridu ⱨǝm uningƣa tehimu aqqiⱪ dad-pǝryadlarni kɵtürgüzidu. Ⱨalbuki, kɵrginimizdǝk u ⱪorⱪunqluⱪ gumanlar iqigǝ ƣǝrⱪ bolƣanda, uning roⱨi Hudaning ɵzgǝrmǝs yahxiliⱪi, wǝdisidǝ ⱪǝt’iy turidiƣanliⱪi ⱨǝm Uning bu dunyaƣa ǝwǝtidiƣan bir Ⱪutⱪuzƣuqisi toƣrisidiki bexarǝtlik, etiⱪadliⱪ ɵtkür bayanlar bilǝn gumanliridin bɵsüp ɵtidu.


Ayupning ⱨǝmmǝ gǝplirini tügitixi ⱨǝm baxⱪilarmu sɵzlǝrdin tohtixi bilǝnla andin Pǝrwǝrdigar Ɵzi sɵz ⱪilidu. U pǝⱪǝt sɵzla ⱪilip ⱪalmay, yǝnǝ Ɵzi Ayupⱪa kɵrünidu. Əmdi U güldürmama arisidin sɵz ⱪilƣanda Ayup baxlinixtila Uning awazini düxmǝnning ǝmǝs, bǝlki dostning awazi dǝp bilidu. Bu Ayup üqün ɵzining barliⱪ soallirining jawabiƣa erixixidin kɵp ǝwzǝl idi. Huda uni ⱪorⱪunqlar bilǝn tarmar ⱪilmaydu yaki uning ǝslidǝ ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ bilǝn ⱪilƣanlirini inkar ⱪilmaydu, yaki dost wǝ rǝⱪiblirining tǝnⱪidlirining asasliri bar dǝp puritip eytmaydu. U ɵzini Hudasining yeniƣa ⱪaytip kǝldim dǝp bilidu; xundaⱪla Hudaning ǝmǝliyǝttǝ ɵzidin ⱨeq ayrilip baⱪmiƣanliⱪini bilip yetidu ⱨǝmdǝ insanning azablirini Hudaning qüxürgǝn ƣǝzipining mutlǝⱪ alamiti ǝmǝslikini tonup yetidu, xundaⱪla bu arⱪiliⱪ zor tǝsǝlligǝ erixidu. Hudaning uluƣ xǝpⱪitini ⱨǝm ⱨǝⱪiⱪitini ⱪaytidin tonup yetip, u ɵzi üqün ⱨeqnemini, ⱨǝtta ɵzini aⱪlaxnimu iltija ⱪilmaydu. Uning ⱪayƣu-ⱨǝsrǝtliri yengi birhil boysunuxta, yengi bir huxalliⱪta ƣayib bolidu.


Huda Ayupⱪa mazaⱪ tüsidǝ ǝmǝs, bǝlki kinayilik bir tüstǝ sɵz ⱪilidu — yǝni dostlar ɵz’ara ǝrkin paranglixiwatⱪan ⱨalǝttǝ sɵz ⱪilidu. U uningƣa ⱨǝⱪiⱪiy ǝrkǝk bolux toƣruluⱪ, Ɵzi yaratⱪan kainat toƣruluⱪ azraⱪ sɵzlǝydu. Tɵwǝndǝ bu ⱨadisilǝr ⱨǝm ⱨaywanlar toƣruluⱪ bizmu oyliƣinimiz toƣrisida ⱪisⱪiqǝ tohtilip ɵtimiz. Oⱪurmǝnlǝrning ɵzlirining bǝlkim bu ǝⱨmiyǝtlik mǝzmunlarda ɵz oy-pikirliri boluxi mumkin; biz oⱪurmǝnlǝrgǝ azraⱪ yardimi bolsun dǝp ɵzimizning birnǝqqǝ oy-pikrimizni otturiƣa ⱪoyimiz.


Yǝr-zemin wǝ dengiz (38:4-11)

Huda yǝr xarini yaratⱪan qaƣda insanlarƣa ⱪariƣanda Hudaƣa tehimu yeⱪin bolƣan pǝrixtilǝr xadliⱪidin nahxilar eytⱪanidi. Ularning xadliⱪ küyliri bizni uningƣa ⱪatnixixⱪa hitab ⱪilmaⱪta.

Yuⱪirida, tekisttiki izaⱨatlarda sɵzliginimizdǝk, yǝr-zemin wǝ dengiz-okyanlar intayin nazuk bolƣan bir tǝngpungluⱪta saⱪlinip kǝlmǝktǝ. Huda Nuⱨ pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ insanlarƣa buningdin keyin ⱨǝrgizmu qong bir topan bilǝn yǝr-zeminni yoⱪatmaymǝn dǝp wǝdǝ ⱪilƣan. Biraⱪ gǝrqǝ yǝr yüzining üqtin ikkisi dengiz bolsimu, biz Hudaning xǝpⱪiti bilǝn tehi ⱪuruⱪluⱪ üstidǝ turƣanliⱪimiz üqün, uningdin minnǝtdar bolduⱪmu yaki «Bu xundaⱪ bolux kerǝk!» dǝp ⱪarawatamduⱪ?


Tang sǝⱨǝr wǝ nur (38:12-15)

Gǝrqǝ biz kündüz ⱨǝm keqini yǝr xarining ⱨǝr 23 saǝt, 56 minut 4 sekond aylinixidin almixip turidu, xunga «ⱪuyax qiⱪixi» bilǝn ǝtigǝn bolidu dǝp bilgǝn bolsaⱪmu, bu ⱨadisni yürgüzgüqi yǝnila bǝribir Hudadur; xuning üqün Uning ⱪilƣan bu ixi üqün minnǝtdar boluximiz kerǝk. Nurƣa kǝlsǝk, kɵzning nur arⱪiliⱪ muⱨitimizdin uqur elix ⱪabiliyiti xübⱨisizki «tohtawsiz yüz beridiƣan bir mɵjizidur»; bundaⱪ mɵjizining ⱨǝr dǝⱪiⱪidǝ mǝwjut boluxi atalmix «tǝdrijiy tǝrǝⱪⱪiyat» nǝziriyisidǝ deyilgǝn imkaniyǝttin yiraⱪtin yiraⱪtur.


Dengiz «bulaⱪliri» (38:16)

Bipayan «su ambarliri» yaki «su bulaⱪliri» dengizlardila ǝmǝs, bǝlki yǝr astidiki taxlardimu bar. Huda muxu yǝrdǝ mana bularni kɵrsǝtkǝn boluxi mumkin. Dengizlarning qongⱪur yǝrliri yǝr xarining tehi tǝkxürülüp eniⱪlanmiƣan qong jayliri ⱨesablinidu.


Ɵlümning dǝrwaziliri (38:17-18)

Gǝrqǝ biz Injilda hatirilǝngǝn Mǝsiⱨ Əysaning tǝlimidin ɵlüm-tǝⱨtisara toƣruluⱪ «Ayup»ⱪa selixturƣanda bilimimiz qongⱪurraⱪ bolsimu, biraⱪ ɵlüm Ayup üqün wǝ biz üqünmu ⱨazirƣiqǝ yǝnila qong bir sirdur.


Nur wǝ ⱪarangƣuluⱪ (38:19-21)

Nur alǝmning ǝng qong sirliridin bolup kǝlmǝktǝ. Ilim-pǝn tǝtⱪiⱪatliri uni qüxǝndürüxkǝ küqining bariqǝ tirixiwatidu. Ular nur toƣrisida bizgǝ karamǝt yengi mǝlumatlarni üzlüksiz bǝrmǝktǝ; xundaⱪtimu, nur yǝnila xundaⱪ sirliⱪ turmaⱪta.

Ⱪar, mɵldür (38:22-23)

Ⱪar wǝ mɵldür bizning kɵz aldimizƣa tepixmaⱪlarni ⱪoyidu. Bir ⱪar uqⱪunining mikroskop astida kɵrüngǝn güzǝl nushiliri bǝlkim Huda sɵzligǝn «ⱪar hǝziniliri»ning bir tǝripi bolsa kerǝk. Ikki parqǝ ⱪar uqⱪunining ohxax nushida bolƣanliⱪi ⱨeqⱪaqan kɵrülüp baⱪⱪan ǝmǝs.

Mɵldürlǝrning bolsa adǝmning muxtiqilikmu bolƣanliⱪi bayⱪalƣan. Xunqǝ eƣir bir nǝrsǝ ⱪandaⱪmu asmanning ɵzidǝ xǝkillǝnsun? Meteorologiyǝ jǝⱨǝttǝ azraⱪ bilimgǝ erixix pǝⱪǝtla uning toƣrisidiki soallirimizni kɵpǝytidu.


Xǝrⱪ xamili (38:24)

Gǝrqǝ ⱨawa rayining «kompyuter model»i ijad ⱪilinƣan bolsimu, uning ⱨawa rayidin toluⱪ aldin mǝlumat berǝlixi tolimu yiraⱪ, kǝlgüsidimu xundaⱪ boliweridu.


Yamƣur, güldürmama, qaⱪmaⱪ, xǝbnǝm (38:25-27)

Qaⱪmaⱪni ⱨasil ⱪilidiƣan addiy boran-qapⱪunning ⱪudriti birnǝqqǝ atom bombisidin küqlük ⱨesablinidu. Biraⱪ qaⱪmaⱪning bu ⱪudriti xu bombilarning ⱨalak ⱪilix küqi bilǝn birⱪatarda ⱪoyulmaydu, bǝlki ⱨǝtta «ⱨayat tǝngpungluⱪ»iƣa kerǝk bolƣan birnǝqqǝ hil himiyiwi birikmilǝrni ixlǝp qiⱪiridu.

Ⱨawaning suni kɵtürüp, parƣa aylanduruxi bilǝn suyuluⱪni uyutux, uyutmining tǝngpungluⱪini saⱪlax (xǝbnǝm, yamƣur tamqiliri ⱪatarliⱪlar) hususiyiti bolmiƣan bolsa, dunyada ⱨeq janliⱪ nǝrsǝ bolmaytti.


Muz, ⱪiraw (38:28-30)

Barliⱪ suyuⱪluⱪlar iqidǝ pǝⱪǝt suning ⱪetixidila (muz ⱨalitigǝ kirgǝndǝ) xunqǝ qong kengiyix yüz beridu. Xundaⱪ bolƣaqⱪa, kɵl-dengizlarda muz pǝyda bolsa, astida ǝmǝs, üstidǝ xǝkillinidu; bu ⱨalǝt bolmisa, yǝr yüzidǝ ⱨeq jan igisi bolmaytti.

Roxǝnki, Ayupning dengizlarning muzlixi toƣrisida hǝwiri bar idi; (bolmisa Huda uningƣa bularni dǝp bǝrmigǝn bolatti) — xunga u intayin yiraⱪ yurtlarƣa berip kǝlgǝn adǝm bolsa kerǝk.


Yultuzlar wǝ yultuz türkümliri (38:31-33)

Huda kɵpqilikkǝ tonux bolƣan yultuz türkümliri toƣrisida sɵz ⱪilidu. Yuⱪirida deginimizdǝk, kɵp ⱪisim kixilǝr «ⱪǝlb yultuz topi»da pǝⱪǝt yǝttidǝk yultuzni kɵrǝlǝydu, ǝmǝliyǝttǝ u 800din kɵp yultuzdin tǝrkib tapⱪan. Ularni bir-birigǝ qetixturƣan küq ⱨazirƣiqǝ sir bolup turmaⱪta. Orion yultuz türkümidǝ bir-birigǝ qetiⱪliⱪ bǝzi yultuzlarmu bar; Orionning «ⱪiliq»ida karamǝt bir «yultuz buluti» bar.


Bulut wǝ qaⱪmaⱪ (38:34-38)

Bulutlar ⱪandaⱪ ⱪilip suning eƣirliⱪini kɵtürüp, uni dengizdin yiraⱪ bolƣan Ⱪǝxⱪǝrdǝk yurtlarƣa apirip yaƣdururidu? Ⱪandaⱪ ⱪilip pütün ⱪuruⱪluⱪtiki janiwarlarni baⱪidu? Bumu Hudaning karamǝt ikǝnlikining bir bǝlgisi, ǝlwǝttǝ.


Xirlar (38:39-40)

Xirlarƣa yemǝklikni ⱪandaⱪ ⱪilip tǝminlǝx bǝlkim insanlar ǝng az kɵngül bɵlidiƣan ixlardin biri bolsa kerǝk! Bǝzilǝr ⱨǝtta xirsiz bir dunyani tilǝydu. Biraⱪ Huda ularni esidǝ tutidu ⱨǝm ularƣa kɵyünidu. Insanning oyliri bolsa ⱨǝmixǝ ɵzigǝ qetixliⱪ ixlar bilǝn qǝklinidu; biraⱪ ular xirlarning ɵzi turuwatⱪan dunyaning ayrilmas bir ⱪismi ikǝnlikini qüxinixi kerǝk. Əgǝr Ayup Hudaning ixliriƣa ǝⱨmiyǝtlik bir ⱨɵküm qiⱪarmaⱪqi bolsa, undaⱪta uning xirlar toƣrisida birnemini qüxinixigǝ toƣra kǝlmǝsmu?


Taƣ ⱪaƣiliri (38:41)

Taƣ ⱪaƣiliri adǝmlǝrdin yiraⱪlarda yaxaydu; xirlardin ƣǝm ⱪilmiƣandǝk, ularmu insanlar ƣǝm ⱪilidiƣan ixlardin bir ⱪismi ǝmǝs. Bu yawayi, gili bolmaydiƣan bir ⱪuxtur. U soƣuⱪ, hilwǝt taƣliⱪ rayonlarda yaxaxtin ⱨuzur alidu. Huda uningƣa ɵz ornini bekitip bǝrgǝn; insanlar bu nuⱪtini qüxinip yetǝlmisimu, uning ⱨayatida Ɵz mǝⱪsiti bardur.


Yawa ɵqkilǝr wǝ jǝrǝnlǝr (39:1-4)

Huda adǝmzatning bilimidin yaki kontrolidin yiraⱪ turidiƣan bundaⱪ ⱨaywanlar toƣruluⱪ sɵzlǝxtin ⱨuzur alƣanƣa ohxax, ularning yoxurun tuƣut tolƣaⱪlirining ⱨǝmmisi Uningƣa ayan. Xunga U Ayupning ⱪayƣusiƣa kɵyünmǝsmu? Jǝrǝnlǝrning baliliri qong bolup yetilidu, andin anisining tuƣut tolƣiⱪini untup ⱪalƣandǝk ⱪaytip kǝlmǝydu; aniliri bolsa ularni ayimayla ⱪoyuwetidu. Bularning ⱨǝmmisi Hudaning orunlaxturuxidur; ularning bundaⱪ ⱨayatining ǝrkin xǝkliningmu ⱨǝmmisi Uning idarisi astididur. Ularƣa ⱪarap baⱪayli, ⱨǝrⱪandaⱪ adǝmning bir nǝrsǝ yaki adǝm toƣruluⱪ «bu meningki» deyixi toƣrimu? Ayup yüz bǝrgǝn ixlarning bexida Hudaƣa ibadǝt ⱪilip: — «Ⱨǝmmini Pǝrwǝrdigar manga bǝrgǝn, ǝmdi Pǝrwǝrdigar mǝndin elip kǝtti» — degǝnidi. Biraⱪ u bu ⱨǝⱪiⱪǝtni ɵzigǝ qongⱪur singdürgǝnmu? Huda bundaⱪ yawayi ⱨaywanlarƣa dalani kezix ǝrkinliki bǝrgǝn yǝrdǝ, u adǝmlǝrgimu ǝrkinlik beridu, ǝlwǝttǝ; bu ǝrkinlik (mǝyli biz Hudaning yamanliⱪni keyinrǝk jazalaydiƣanliⱪini bilgǝn bolsaⱪmu) yamanliⱪ ⱪilixnimu ɵz iqigǝ alƣan bolidu, ǝlwǝttǝ.


Yawa exǝk  (39:5-8)

Roxǝnki, Huda Ɵzi yaratⱪan bu yawa ⱨaywanning ǝrkinlikidin alaⱨidǝ ⱨuzur alidu. Bu qirayliⱪ ⱨaywanning yawayi tǝbiitining barliⱪi Uning pilanining bir ⱪismidur. Xuning üqün insan bu ⱨaywandin sawaⱪ elip, Hudaning ɵzliridin hǝwǝr alidiƣanliⱪidin hatirjǝm boluxiƣa toƣra kǝlmǝmdu?

Elihu (37-bab, 13-ayǝttǝ) kɵrsǝtkǝndǝk, ǝgǝr dunyadiki bǝzi nǝrsilǝr yaki xǝy’ilǝr pǝⱪǝt Hudaning raziliⱪi üqünla mǝwjut bolƣan bolsa, ǝmdi insan: «manga paydiliⱪ ǝmǝs», «manga yardǝm berǝlmǝydu» wǝ yaki «manga ⱪolaysizliⱪ elip kelidu» dǝp bulardin aƣrinsa bolmaydu, ǝlwǝttǝ.


Yawa kala  (39:9-12)

Insan pǝⱪǝt kɵndürǝlmǝydiƣan bu yoƣan ⱨaywan nemǝ mǝⱪsǝttǝ yaritilƣandu? U «tǝbiǝtning tǝngpungluⱪi»ning bir ⱪismi bolƣandin sirt, xübⱨisizki, uning mǝwjutluⱪi bizgǝ Hudaning pilanlirining bir bɵlikining adǝmzatning ⱨɵkümidin wǝ kontrol dairisidin ⱨalⱪip ketidiƣanliⱪini kɵrsitidu. Xunga, insan ǝgǝr Hudaning pilanining ⱨǝmmisini qüxǝngili bolidu wǝ yaki qüxinixim kerǝk dǝp oylisa bu nadanliⱪ bolidu.


Tɵgiⱪux (39:13-18)

Hudaning tɵgiⱪuxta nemǝ muddiasi bardu? Uning ⱪanatliri huxalliⱪta ⱪeⱪilidu, biraⱪ uquxⱪa ⱨeq yarimaydu. Huda bu janiwarni ǝⱪildǝ ⱨǝm baliliriƣa kɵyümidǝ kǝm ⱪilƣan ohxaydu. Əgǝr dunya adǝmlǝrning ɵzlirining pikriqǝ bolƣan bolsa, insan mundaⱪ ƣǝlitǝ ⱨǝm külkilik bir ⱪux dunyaƣa mas kǝlmǝydu dǝp oylixi mumkin idi; biraⱪ Huda tɵgiⱪuxni yaritixni layiⱪ kɵrgǝn. Hudada yumuristik ⱨessiyat barmu ⱪandaⱪ? Xuning üqün insan ɵzigǝ ƣǝlitǝ, ⱨǝtta külkilik tuyulidiƣan baxⱪa ixlarni yaki wǝⱪǝlǝrni ⱪobul ⱪilip, Hudaning ɵzigǝ bolƣan kɵyünüxidin hatirjǝm yürsǝ ǝng aⱪilanilik ⱨesablanmamdu?


At  (39:19-25)

Atni adǝm kɵndürǝligini bilǝn, muxu yǝrdǝ uning ⱨǝywisi, ⱨǝrikǝtlirining güzǝlliki ⱨǝm ⱪorⱪmasliⱪi tǝkitlinidu. Ⱪǝdimki zamanlarda at bolsa uruxtiki ǝng küqlük ⱪoral boluxi mumkin idi. Uning jǝngdin ⱪorⱪmasliⱪi adǝmlǝrningkidin exip qüxidu. At bizgǝ Hudaning harakterining bir tǝripini kɵrsitǝmdu-yoⱪ? Biz ǝtrapimizdikilǝrning ⱨǝmmisini, ⱨǝtta Hudanimu kɵndürüxni oylawatamduⱪ yaki Uning bizning kontrolliⱪimiz astida boluxini halaymizmu?


Sar  (26:39)

Sarning pǝsillik kɵqüxi, baxⱪa ⱪuxlarning pǝsillik kɵqüxlirigǝ ohxax bügüngǝ ⱪǝdǝr sir bolup kǝlmǝktǝ. Ⱪixni ɵtküzidiƣan yǝrni ⱨeq kɵrüp baⱪmiƣan bir qüjǝ ⱪandaⱪ ⱪilip u yǝrgǝ yol tepip yalƣuz mangalisun? Andin ǝtiyazda ɵzi tuƣulƣan yurtiƣa ⱪaytalisun? Uning ⱨǝyran ⱪalarliⱪ ⱨeq hatasiz yol tapalaydiƣan tuƣma tǝbiiti bizni Hudaning bizgǝ nemǝ ⱪiliwatⱪinini mukǝmmǝl bilidiƣanliⱪi, ixlirimizni ⱨeq hatasiz orunlaxturidiƣanliⱪi toƣrisida ⱪayil ⱪilarliⱪ bexarǝt berip turidu.


Bürküt  (39:27-30)

Bürküt qanggisini hilwǝt jaylardila ǝmǝs, bǝlki insanlarning ayiƣi yetǝlmǝydiƣan jaylarda tizidu. Uning xundaⱪ ⱪilixi ⱨǝrdaim adǝmlǝrning pilanlirining sirtida turidu, lekin Hudaning pilani bularning ⱨǝmmisini ɵz iqigǝ alidu. Uning kɵzi adǝmlǝrningkidin ziyadǝ ɵtkür; u asmanda 200 metr egizliktǝ pǝrwaz ⱪilip yǝr üstidǝ ɵmilǝwatⱪan bir ⱪongƣuzni kɵrǝlǝydu. Bürkütni yaratⱪan Hudamu ixlirimizni eniⱪ kɵrmǝmdu?

Ottura xǝrⱪtǝ ⱨaywanlar ɵlgǝn ⱨaman bürkütlǝr ⱨǝm ⱪorultazlar dǝrⱨal ǝgip pǝrwaz ⱪilidu. Ularning ɵlükning gɵxini yegǝnliki insanƣa yirginqlik bolƣini bilǝn, bu bǝribir Huda bekitkǝn bir ix, qirip kǝtkǝn ɵlükning muⱨitni yuⱪumluⱪ kesǝllǝr bilǝn bulƣixining aldini alidu. Biz bürküt yaki ⱪorultazning tap yegǝn mǝnziridin kɵzimizni tartsaⱪmu, biraⱪ turmuximizning ayrilmas ⱪismi bolƣan bǝzi yeⱪimsiz ixlardin ɵzimizni ⱪaqursaⱪ bolmaydu; bǝlki bürküt yaki ⱪorultazlardimu ⱨǝmdǝ bu yeⱪimsiz ixlirimizdimu Hudaning yahxi muddialiri bar dǝp ixiniximiz kerǝk.


Begemot (40-bab)

Biz izaⱨatlarda qüxǝndürginimizdǝk, ibraniy tilidiki «begemot» degǝn bu sɵzning uyƣur tildiki «begemot»ni kɵrsitixigǝ (ikki sɵz ohxax yiltizliⱪ bolƣini ⱨǝm bǝzi alimlar xundaⱪ ⱪariƣini bilǝn) ixǝnmǝymiz. Uning mǝzkur kitabtiki tǝswirigǝ ⱪariƣanda, u qoⱪum yoƣan, Hudaning janiwarlirining iqidǝ ǝng qongi («bexi») bolsa kerǝk; bu ⱨaywan adǝmdin, ⱨaywandin, tǝbiiy balayi’apǝttinmu ⱪorⱪmaydu; xundaⱪtimu u intayin rayix ⱨǝm ziyansiz bolsa kerǝk; baxⱪa ⱨaywanlar, ⱨǝtta kiqik balilarmu ⱨeq ⱪorⱪmay uningƣa yeⱪin oyniyalaydu. «Begemot»ning yoƣanliⱪi bir tǝrǝptin Hudaning uluƣluⱪini namayan ⱪilsa, yǝnǝ bir tǝrǝptin u ⱪozƣalƣanda xunqǝ dǝⱨxǝtlik bolsimu, uningda Hudaning mulayim tǝbiiti gǝwdilinip turidu. Kiqik balilar begemot aldida ⱪorⱪmaydiƣan ⱨalǝttǝ bolƣandǝk, ular Hudaning aldida ⱪorⱪmay unimu eⱨtimal qong adǝmlǝrdin yahxiraⱪ toniyalaydu; Injilda Mǝsiⱨ Əysaning: «Silǝr towa ⱪilip kiqik balilarƣa ohxax kǝmtǝr bolmisanglar, Hudaning sǝltǝnitigǝ ⱨǝrgiz kirǝlmǝysilǝr» degini hatirilǝngǝn («Mat.» 18:3).

Pikrimizqǝ «begemot» Ayupning dǝwrliridǝ nǝsli tehi ⱪurup kǝtmigǝn bir hil dinozawr (mǝsilǝn, «brontozawr») bolsa kerǝk.


Lewiatan (41-bab)

Əmdi lewiatanni nemǝ dǝymiz? Uning ǝng ahiri tilƣa elinƣanliⱪining sǝwǝbi bǝlkim uning Hudaning mǝhluⱪliri iqidǝ ǝng ǝxǝddiy bolƣanliⱪidindur. Izaⱨatlarda deginimizdǝk, bǝzi alimlar uni timsaⱨ wǝ yaki burun Misirda yaxiƣan, 15 metr uzunluⱪta kelidiƣan, nǝsli ⱪuruƣan «yoƣan timsaⱨ» dǝp ⱪaraydu. Biraⱪ biz mundaⱪ ⱪarimaymiz. Uning aƣzidin ot qiⱪidiƣanliⱪi, uning astining «sawutluⱪ» ikǝnliki, «ornidin ⱪozƣilalaydiƣanliⱪi» ⱨǝm dengizda (dǝryada ǝmǝs) yaxaydiƣanliⱪi tǝswirlinidu. Bu alaⱨidiliklǝr timsaⱨⱪa mas kǝlmǝydu. Xübⱨisizki, Ayupning bu ⱨaywandin hǝwiri bar idi wǝ bǝlkim uni kɵrgǝnidi. Dengiz toƣruluⱪ kona ⱨekayilǝr mundaⱪ ǝjdiⱨadǝk mǝhluⱪlarni tilƣa alidu, biraⱪ biliximizqǝ u uzundin buyan kɵrünüp baⱪmiƣan. Yeⱪindin beri (mǝsilǝn 1966-yili) ilgiri kɵrüp baⱪmiƣan bǝzi zor yoƣan mǝhluⱪlar dengiz qongⱪurluⱪliridin qiⱪⱪan — biraⱪ bularning ⱨeqⱪaysisimu lewiatanƣa ohxaxmaydu. Tǝwrattiki «Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr» degǝn ⱪisimda (27-babta): —

«Xu künidǝ (ⱪiyamǝt künidǝ) Pǝrwǝrdigar Ɵzining dǝⱨxǝtlik, büyük wǝ küqlük xǝmxiri bilǝn uqⱪur yilan lewiatanni, 

Yǝni tolƣanƣuqi yilan lewiatanni jazalaydu;

U yǝnǝ dengizda turƣan ǝjdiⱨani ɵltüridu» deyilidu.

«Jazalax» degǝn sɵzdin ⱪariƣanda, axu qaƣda natoƣra birhil roⱨiy küqning lewiatanning kǝynidǝ turuxi bilǝn, lewiatan rǝzillikning bir wǝkili bolup qiⱪidu; Mǝsiⱨ dunyaƣa ⱪaytip qüxüxi bilǝn uni ɵltüridu, dǝp qüxinimiz. Xuning bilǝn lewiatan az degǝndǝ bir ⱪetim yǝnǝ dunyada pǝyda bolidu.

«Ayup»ta bolsa lewiatan pǝⱪǝtla Huda uningdin ⱨuzur alidiƣan, Ɵzining mǝhluⱪliridin birining süpitidila tilƣa elinidu. Uning ⱪiyapiti ⱨǝm kɵrkǝm ⱨǝm ǝxǝddiydur. Uning sawutiƣa ⱪil siƣmaydu. Uningƣa ⱨeqⱪandaⱪ ⱨaywan tǝng kelǝlmǝydu. Adǝmning uni (ǝgǝr tapaliƣan bolsa) kontrol ⱪilix amali yoⱪ. U Hudaning küqi ⱨǝm ⱨǝywitigǝ ⱨǝⱪiⱪiy bir wǝkildur. Insan «Hudaning süritigǝ asasǝn» yaritilƣan deyilsimu, («Yaritilix» 1-babni kɵrüng) lekin insan tǝkǝbburluⱪ ⱪilip Hudani «ɵz süriti»gǝ ohxitip, baxⱪilarni kontrol ⱪilip, ⱪolƣa kǝltürǝlǝymǝn degǝndǝk «Hudani gepimgǝ kɵndürǝlǝymǝn» degǝndǝk ham hiyallarda boluxiƣa ⱪǝt’iy bolmaydu. 28-babta deyilgǝndǝk «Mana, Rǝbtin ⱪorⱪux danaliⱪtur; yamanliⱪtin yiraⱪlixix yorutuluxtur». Insan balisi Huda bilǝn munasiwǝttǝ bolmaⱪqi bolsa, mana bu baxlinix — Hudadin ⱪorⱪidiƣan ⱨaya ⱨǝm ɵginixkǝ tǝyyar bolƣan kǝmtǝr pozitsiyidur.

«Uning jeniƣa tegixkǝ petinalaydiƣan ⱨeqkim yoⱪtur;

Undaⱪta mening aldimda turmaⱪqi bolƣan kimdur?» (10-ayǝt). 


Hulasǝ


Pǝrwǝrdigar Ayupⱪa bǝrgǝn jawabida, Ayupni tǝbiǝt dunyasining qǝksizlikigǝ, bu murǝkkǝp alǝmdǝ yüz berip turidiƣan, kixilǝr oylap yetǝlmǝydiƣan san-sanaⱪsiz ⱨadisilǝrgǝ, kixilǝrning kɵz aldidin ɵtüp turidiƣan mɵjizilǝrgǝ yüzlǝndüridu. Adǝmni kiqik peilliⱪⱪa dǝwǝt ⱪilidiƣan, jawabi birla bolƣan ⱨǝrhil kiniyilik, ǝmma sawaⱪ bolidiƣan soallar uningƣa berilidu. Uningƣa insanning alǝmni tizginliyǝlǝydiƣan xǝhs bolmastin, bǝlki mǝhluⱪatning bir ⱪismi, bipayan alǝmning bir ⱨüjǝyrisi ikǝnliki kɵrsitilidu; xundaⱪla, Hudaning pilaniƣa wǝ bularni bǝja kǝltürüx tǝrǝplirigǝ insanning kɵzi yǝtmǝydiƣanliⱪi kɵrsitilidu. Ayup ɵz bexini ⱪaturidiƣan mǝsililirigǝ bǝnd ⱪilinƣan bolup, pütkül dunyadimu ohxax yexilmǝs mǝsililǝrning barliⱪi uning esigǝ kǝltürülidu. Qong tǝbiǝtning qüxǝndürgili bolmaydiƣan yǝrliri bolƣanikǝn, undaⱪta Hudaning adǝmlǝrdin hǝwǝr elixiƣa nisbǝtǝn insanlarning kɵzi yǝtmǝydiƣan, qüxinip yǝtmǝydiƣan yǝrliri bolidu, ǝlwǝttǝ.


Ayup Hudaning bu dunyani bina ⱪilip, andin taxlap ketix üqün ǝmǝs, bǝlki asman-zeminni Ɵz ⱨuzurining xan-xǝripi bilǝn toldurux üqün yaratⱪanliⱪini bilip yetidu.


Ahirda bizgǝ Ayup «ɵz-ɵzidin nǝprǝtlinip towa ⱪildi» dǝp eytilidu. Ⱨǝrⱪandaⱪ adǝmning Hudani kɵrüxining nǝtijisi dǝl muxundaⱪ bolidu. Hudaning Ɵzini xan-xǝrǝp iqidǝ kɵrüxning ɵzi ⱨǝrbir soalƣa jawabtur; mundaⱪ kɵrüx Mǝsiⱨ Əysaning Injilda hatirilǝngǝn «Mubarǝk, ⱪǝlbi pak bolƣanlar! Qünki ular Hudani kɵridu» degǝn wǝdisigǝ ixǝngǝn ⱨǝrbir kixining ümidi boluxi kerǝk. Hudaning insanni yaritixtiki mǝⱪsiti biz insanlarning jǝnnǝtning raⱨǝt-paraƣitini nixan ⱪiliximiz üqün ǝmǝs, bǝlki Uning Ɵzini ümid wǝ nixan ⱪiliximiz üqündur.


Xübⱨisizki, Huda Ɵzini sɵygǝn insanlarƣa kɵp bǝht-saadǝt wǝ bǝrikǝt ata ⱪilidu wǝ yardǝm ⱪilidu. Lekin «Ayup» degǝn kitab xuningƣa qong ispat beriduki — Ayuptǝk bir insan Huda ɵzigǝ mǝyli iltipat-in’amlarni yǝtküzsun-yǝtküzmisun, jǝnnǝttǝ bolsun, dozahta bolsun, Hudaning uluƣ ⱨessiyatliri, meⱨir-xǝpⱪǝtliri, sadaⱪǝt-sǝmimiyliki wǝ qǝksiz muⱨǝbbiti tüpǝylidin Uningƣa sadiⱪ bolux, Uni sɵyüx, ⱪǝdirlǝx imkaniyitigǝ igǝ bolidu. Əgǝr muⱨǝbbǝt xǝrt-mǝⱪsǝt iqidǝ mǝwjut bolsa, undaⱪta u sap, toluⱪ muⱨǝbbǝt bolmaydu.


Ayupning Hudaning meⱨribanliⱪiƣa bolƣan etiⱪadi dǝⱨxǝtlik bir «mǝⱨrum bolux» siniⱪidin ɵtüpla ⱪalmay, uning Hudaƣa bolƣan etiⱪadi tehimu axidu. Xuni qüxiniximiz kerǝkki, ǝyni qaƣda uning etiⱪadida Hudadin baxⱪa ⱨeqⱪandaⱪ bir tayanq yoⱪ idi. U «Israilliⱪ» ǝmǝs (uning dǝwridǝ Israil tehi mǝwjut ǝmǝs), xunga uning Ibraⱨim arⱪiliⱪ Musa ⱨǝm baxⱪa pǝyƣǝmbǝrlǝr arⱪiliⱪ Israilƣa berilgǝn wǝⱨiylǝrdin hǝwiri yoⱪ idi; uning ǝtrapida ⱨeqⱪandaⱪ «jamaǝt» yoⱪ idi; u tawap ⱪilidiƣan ⱨeq ibadǝthana yaki «muⱪǝddǝs jay» yoⱪ idi; uningƣa roⱨiy jǝⱨǝttin yardǝm beridiƣan ⱨeqⱪandaⱪ «diniy oyuxma» yoⱪ idi; u kǝlgüsidiki tirilixni, keyinki soraⱪ künini eniⱪ bilgini yoⱪ; uni ⱪollaydiƣan ⱨeqⱪandaⱪ ǝn’ǝnǝ yoⱪ idi; uning bexiƣa kǝlgǝn külpǝtlǝr etiⱪadining kütkinining pütünlǝy ǝksi bolƣanidi; uningdimu Injilda insanƣa muyǝssǝr ⱪilinƣan zor küqlük wǝdilǝrdin ⱨeqⱪaysisi yoⱪ idi, ǝlwǝttǝ. Uning ɵzining xunqǝ zor etiⱪadⱪa ⱪandaⱪ kǝlgǝnliki toƣrisida hǝwirimiz yoⱪ; biz pǝⱪǝtla Hudaning uningƣa mǝlum wǝⱨiylǝrni bǝrgǝnliki, uningƣa mǝlum bolƣan birnǝqqǝ sɵzni ata ⱪilƣanliⱪini bilimiz (6:10, 23:12). Injilda Mǝsiⱨ Əysaning: — «Xunga ... ⱨǝⱪiⱪǝtni kɵngül ⱪoyup anglanglar. Qünki kimdǝ bar bolsa, uningƣa tehimu kɵp berilidu; ǝmma kimdǝ yoⱪ bolsa, ⱨǝtta uningda bar bolƣanlirimu uningdin mǝⱨrum ⱪilinidu» — degǝn wǝdǝ hatirilǝngǝn. Ayup bu sɵzning gǝwdilik bir misalidur. U Hudaning uningƣa axkariliƣan ⱨǝmmǝ ⱪimmǝtlik wǝⱨilirini ⱪobul ⱪilipla ⱪalmay, ularni qing tutup ularning ⱨǝr jǝⱨǝttin ǝmǝlgǝ axuruxiƣa ixinixkǝ sadiⱪ idi — xunga u tehimu kɵp wǝⱨiylǝrgǝ igǝ bolƣan. Ayup ⱨǝrbir dǝwrgǝ ülgǝ bolalaydu, xundaⱪla ülgila bolup ⱪalmastin, bǝlki azab-oⱪubǝtning sirini tonuxturƣuqidur. U ɵzidin kɵp yil keyin ɵzidin uluƣ birsi, yǝni Mǝsiⱨ Əysaning ohxap ketidiƣan yollarda azab-oⱪubǝt tartidiƣanliⱪini bilmǝytti. Ularning arisida nurƣun ajayib ohxaxliⱪlar bar: —


(I) 

Ayupning gunaⱨliri kǝqürüm ⱪilinip, Hudaning aldida wijdani paklanƣan ⱨalda turup ⱨǝⱪⱪaniy dǝp ⱨesablanƣan.

 

Mǝsiⱨ Əysa bolsa ⱨeqⱪandaⱪ gunaⱨ ⱪilip baⱪmiƣan, mukǝmmǝl ⱨǝⱪⱪaniy bir insandur.



(II) 

Ayup izdǝp yürgǝn ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ bolsa adǝmning iqki dunyasidiki ⱨǝⱪⱪaniyliⱪtur. U bolsimu, oy-pikridiki, ⱪǝlbidiki, wijdanidiki birhil ⱨǝⱪⱪaniyliⱪtur.


Mǝsiⱨ Əysa bolsa dǝl muxu ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ, yǝni Hudani hursǝn ⱪilidiƣan birdinbir ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ toƣrisida tǝlim berǝtti ⱨǝm axundaⱪ ⱪilatti.



(III) 

Gǝrqǝ Ayup xundaⱪ tǝrbiyǝ ɵzigǝ qüxürülgüdǝk yaman ixni ⱪilip baⱪmiƣan bolsimu, tuyuⱪsiz ⱨǝm sǝwǝbsiz azab-oⱪubǝtlǝr uning bexiƣa qüxkǝn.


Mǝsiⱨ Əysa uning ǝng uluƣ mɵjizilirini yaritixtin, ǝng aliyjanab tǝlim berixtin tuyuⱪsiz elip ketilip, bir krestkǝ mihlandi. U ⱨeqⱪandaⱪ gunaⱨ ⱪilmiƣanidi. Əksiqǝ u insanlarƣa ǝng yuⱪiri dǝrijilik meⱨribanliⱪni kɵrsitip kǝlgǝnidi. Uning bu azab-oⱪubitini ǝtraptikilǝrdin ⱨeqkim qüxǝnmidi.



(IV) 

Ayup uwal ⱪilinip, nurƣun gunaⱨlarni ⱪilƣansǝn dǝp hata ǝyiblǝngǝn.


Mǝsiⱨ Əysamu ⱪattiⱪ uwal ⱪilinip, nurƣun gunaⱨlarni, jümlidin kupurluⱪni ⱪilƣansǝn dǝp ǝyiblǝndi.



(V) 

Ayup ɵz aka-ukiliri, dost-ⱪerindaxliri ⱨǝm yurtidikilǝr tǝripidin «ⱨazir utuⱪluⱪ adǝm ǝmǝs» dǝp qǝtkǝ ⱪeⱪilƣan.


Mǝsiⱨ Əysa ukiliri, ilgiriki dost-ⱪerindaxliri ⱨǝm yurtidikilǝr oyliƣinidǝk «utuⱪ»ⱪa erixmigini üqün qǝtkǝ ⱪeⱪilƣan.



(VI) 

Ayup Huda tǝripidin lǝnǝt ⱪilinip urulƣan, dǝp mazaⱪ ⱪilinƣan.


Mǝsiⱨ Əysa krestkǝ mihlinip ohxax sǝwǝbtǝ mazaⱪ ⱪilinƣan — «Sǝn Ⱪutⱪuzƣuqi bolsang, ⱪeni ɵzüngni ⱪutⱪuzup baⱪmamsǝn?» dǝp mazaⱪ ⱪilinƣan.



(VII) 

Ayup ɵzini Huda tǝripidin taxlinip qǝtkǝ ⱪeⱪilƣan dǝp ⱨes ⱪilatti (biraⱪ ǝmǝliyǝttǝ u xundaⱪ ǝmǝs). Bu u tartⱪan azabliridin ǝng ⱪiynalƣan ix idi.


Mǝsiⱨ Əysa bolsa ⱨǝⱪiⱪǝtǝn ǝrxtiki atisi tǝripidin qǝtkǝ ⱪeⱪilƣan — Ɵzining ⱨeqⱪandaⱪ sǝwǝbidin ǝmǝs, bǝlki U bizning barliⱪ gunaⱨlirimizni Ɵz zimmisigǝ elip bizgǝ tegixlik bolƣan jazasini Ɵzi tartⱪanliⱪidindur. Uning kresttiki azabliri dǝrwǝⱪǝ sanaⱪsiz idi. Lekin Uningƣa nisbǝtǝn ǝrxtiki Atisi tǝripidin qǝtkǝ ⱪeⱪilixi ǝng dǝⱨxǝtlik azab idi.



(VIII) 

Ayup azabliridin ǝsligǝ kǝltürülgǝn bolup, ǝslidiki mǝrtiwisidin tehimu yuⱪiri orunƣa kɵtürülgǝn.

Mǝsiⱨ Əysa Ɵzi insan süpitidǝ dǝpnǝ ⱪilinƣan ⱪǝbrisidin tirildürülüp, asmanƣa kɵtürülüp, Hudaning ong yeniƣa olturƣuzuldi ⱨǝm tehimu uluƣlandi.



(IX) 

Ayupning ɵzi birhil «ⱪutⱪuzƣuqi» bolup qiⱪti. Uning dualiri arⱪiliⱪ üq dosti Hudaning ƣǝzipidin ⱪutulƣan.


Mǝsiⱨ Əysa bolsa ⱨǝⱪiⱪiy Ⱪutⱪuzƣuqidur — U Ayup ɵzi bexarǝt ⱪilƣan Kelixtürgüqi ⱨǝm Ⱪutⱪuzƣuqi. Uning dualiri ⱨǝm wasitisi bilǝn, Hudaƣa yeⱪinlaxmaⱪqi bolƣanlarning ⱨǝmmisi ⱪutⱪuzulidu.



(X) 

Ayup yengi bir ailining bexi bolƣan.


Mǝsiⱨ Əysa ɵlümdin tirilgǝndin keyin yengi bir ailining, yǝni Ɵzigǝ ixinip tayanƣan, Ɵzining hǝlⱪi bolƣan mɵmin bǝndiliridin tǝrkib tapⱪan jamaǝtning bexidur.


Biz Ayupning izini besip, u tonuƣan ⱨǝm ⱨazir tonuydiƣan Hudasini tonuximiz lazim! Xundaⱪ ⱪilƣan qeƣimizdila biz u bexarǝt bǝrgǝn Ⱪutⱪuzƣuqining dualiri ⱨǝm küq-ⱪudriti bilǝn ahirǝttǝ ⱨǝm uning bilǝn ⱨǝm barliⱪ pǝyƣǝmbǝrlǝr bilǝn billǝ, Hudaning ⱨuzurida bolimiz!



Amin!