Injil 27-ⱪisim


«Wǝⱨiy»



Kirix sɵz


Miladiyǝ 95-96-yillar. Rosul Yuⱨannaning ɵmrining ahirⱪi yilliri, bǝlkim toⱪsan nǝqqǝ yaxⱪa kirgǝn waⱪti bolsa kerǝk (oⱪurmǝnlǝr alliⱪaqan uning Injildiki Əysaning tǝrjimiⱨali bolƣan «Yuⱨanna» degǝn bayanini wǝ «Yuⱨanna yazƣan hǝtlǝr» degǝn ⱪisimlarni oⱪuƣan bolsa kerǝk). Yuⱨanna xunqǝ yaxanƣan bolsimu, yǝnila zor küq bilǝn ⱨǝr yǝrdǝ, bolupmu Əfǝsus xǝⱨiri wǝ uning ǝtrapidiki yurtlarda Mǝsiⱨni jakarlimaⱪta idi. Rim imperiyǝsidǝ turuwatⱪan jamaǝtlǝrgǝ nisbǝtǝn bu zamanlar zulmǝtlik wǝ ⱪiyin idi. U waⱪitta Domitiyan imperator  («Ⱪǝysǝr») bolup Hudaning hǝlⱪigǝ ziyankǝxlik yǝtküzüwatatti; pütün imperiyǝdǝ Mǝsiⱨgǝ etiⱪad baƣliƣanlar etiⱪadi tüpǝylidin zindanƣa taxlinip yaki ɵlüm jazasiƣa mǝⱨkum ⱪilinipla ⱪalmay, bǝlki rimliⱪlarning «sirk»liridǝ rǝswa ⱪilinip, tirik ⱨalda kɵydürüp ɵltürülüwatatti, xir-yolwas ⱪatarliⱪ yirtⱪuq ⱨaywanlar yaki gladiator-qelixqilǝr bilǝn elixixⱪa selinip, yaki baxⱪa ⱨǝrhil ǝxǝddiy yollar bilǝn ɵlümgǝ tutup beriliwatatti. Imperator ɵzi ⱨǝr yili ««rǝbning küni» dǝp atilidiƣan alaⱨidǝ bir künni bekitip, xu künidǝ barliⱪ puⱪralirini ɵzi toƣruluⱪ: «Ⱪǝysǝr Rǝbtur!» dǝp etirap ⱪilip, isriⱪ selixⱪa mǝjbur ⱪilatti. Mǝsiⱨgǝ sadiⱪ bolƣanlar ǝlwǝttǝ undaⱪ ⱪilmiƣaqⱪa, türlük rǝⱨimsizliklǝrgǝ uqrimaⱪta idi.


Rosul Yuⱨanna Patmos degǝn kiqik aralƣa ⱪamalƣanidi (u yǝr bǝlkim birhil «ǝmgǝk lageri» bolsa kerǝk). Imperator puⱪralirining sǝjdǝ ⱪilixini ⱪobul ⱪilmaⱪqi bolƣan dǝl axu «Rǝbning küni»dǝ, Rǝb Əysa Mǝsiⱨ Yuⱨannaƣa kɵrünüp uningƣa ⱨazir aldimizda turƣan bu wǝⱨiyni tapxurdi wǝ bu kitab «Wǝⱨiy» dǝp ataldi. Tapxurulƣan Wǝⱨiyning kɵpinqisi «bexarǝtlik», yǝni kǝlgüsidiki ixlar, bolupmu Mǝsiⱨ dunyaƣa ⱪaytip kelixtin awwalⱪi zamanlar toƣruluⱪtur. Ⱨalbuki, kitabning birinqi ⱪismi Əysa Mǝsiⱨ Yuⱨanna arⱪiliⱪ «Kiqik Asiya» (ⱨazirⱪi Türkiyǝ)diki yǝttǝ jamaǝtkǝ yazƣan yǝttǝ parqǝ hǝttin tǝrkib tapidu. Yuⱨanna ɵzi bu yǝttǝ jamaǝt bilǝn ziq munasiwǝttǝ bolup kǝlgǝn. Yuⱨannaning bu hǝtlǝrdǝ, xundaⱪla kitabning kɵp ⱪismida bolƣan roli pǝⱪǝt angliƣanliri wǝ kɵrgǝnlirini hatirilǝx idi, halas. Mumkinqiliki barki, u «Wǝⱨiy»ni tapxuriwalƣan yaki yazƣan qaƣda, bu yǝttǝ jamaǝt uningdin ⱨal sorax üqün yǝttǝ «ǝlqi» (bǝlkim ular arisidiki yetǝkqi yaki aⱪsaⱪallar)ni ǝwǝtkǝn boluxi mumkin.


Kitabning kɵp ⱪismi bexarǝtlǝr bolƣini bilǝn, bǝzi bexarǝtlǝr tarihtiki roⱨiy jǝⱨǝttin muⱨim bolƣan wǝⱪǝlǝrnimu qüxǝndürüp beridu. Bu Wǝⱨiy «Rǝbning ⱪul-hizmǝtkarliri» — xu waⱪittiki mɵmin bǝndiliri üqün, xundaⱪla bizlǝrnimu ⱪiyin künlirimizdǝ riƣbǝtlǝndürüx üqün berilgǝndur. Omumiy jǝⱨǝttin kitabning mǝzmunini yiƣinqaƣliƣanda:


 «Mǝsiⱨgǝ ixǝngǝnlǝr üqün ǝⱨwallar dǝslǝptǝ barƣanseri bǝttǝrlixidu, andin Mǝsiⱨ dunyaƣa kǝlgǝndǝ tǝsǝwwur ⱪilƣili bolmaydiƣan dǝrijidǝ yahxi bolup ketidu; Mǝsiⱨgǝ ixǝnmigǝnlǝrning ixliri bǝlkim waⱪitliⱪ yahxi boluxi mumkin, lekin Mǝsiⱨ kelixning aldi-kǝynidǝ tǝsǝwwur ⱪilƣili bolmaydiƣan dǝrijidǝ harablixip, paji’ǝlik bolidu» deyixkǝ bolidu.


Əmǝliyǝttǝ «Wǝⱨiy» pütkül muⱪǝddǝs yazmilarƣa toluⱪ maslaxⱪan, zɵrür bolƣan hatimidur. Uxbu kitabta, Hudaning Tǝwrattiki barliⱪ bexarǝtlǝrdǝ ayan ⱪilinƣan yaki pǝⱪǝt puritilƣan mǝⱪsǝt-muddialirining tǝntǝnilik wǝ xan-xǝrǝplik ⱨalda toluⱪ ǝmǝlgǝ axuruluxliri kɵrsitilidu; Qɵmüldürgüqi Yǝⱨya wǝ Mǝsiⱨning Ɵzi bexarǝt ⱪilƣan «Hudaning padixaⱨliⱪi»ning yǝr yüzidǝ namayan ⱪilinixi kɵrülidu; xuningdin keyin bolƣan yengi asman-zemin kɵrülidu wǝ barliⱪ gunaⱨ-rǝzillikning ahirⱪi tegixlik jazaƣa tartilixlirimu kɵrünidu.


Pütkül muⱪǝddǝs yazmilarning ahirⱪi ⱪismi bolƣan Injilning ahirⱪi Wǝⱨiyidiki munu ahirⱪi ayǝtlǝrdǝ biz mundaⱪ ⱪorⱪunqluⱪ sɵzlǝrni oⱪuymiz: —


«Mǝnki bu kitabtiki bexarǝtning sɵzlirini angliƣanlarƣa guwaⱨliⱪ berip agaⱨlandurimǝnki: Kimdikim bu sɵzlǝrgǝ birnemini ⱪoxsa, Huda uningƣa bu kitabta yezilƣan balayi’apǝtlǝrni ⱪoxidu. Kimdikim bu bexarǝtlik kitabning sɵzliridin birǝr sɵzni elip taxlisa, Hudamu uningdin bu kitabta yezilƣan ⱨayatliⱪ dǝrihidin wǝ muⱪǝddǝs xǝⱨǝrdin bolidiƣan nesiwisini elip taxlaydu» (22:18-19).


Hudaning ⱨǝmmini baxⱪuridiƣan, barliⱪ insanlarning pilanlirining üstidǝ turidiƣan pilanida bu sɵzlǝr pütkül muⱪǝddǝs yazmilar (Tǝwrat, Zǝbur, Injil)ning ahirida kelidu. Xunga bu sɵzlǝrni pǝⱪǝt Wǝⱨiy kitabiƣa baƣliⱪ bolupla ⱪalmay, bǝlki pütkül Injil, xundaⱪla pütkül Muⱪǝddǝs Kitabⱪa baƣliⱪ dǝp ⱪaraymiz. Xunga «Wǝⱨiy»ni Hudaning ahirⱪi mǝnzil kitabi, yǝni insanlarƣa nazil ⱪilinƣan ahirⱪi yazma kitab, dǝp ixinimiz. Dǝrwǝⱪǝ, kitabni oⱪup qiⱪⱪandin keyin, uningdiki adǝmni ⱨǝyran ⱪaldurarliⱪ mǝzmunƣa, yǝni ahirⱪi zamandiki ixlar wǝ Hudaning tüp mǝⱪsǝt-muddialirining ǝmǝlgǝ axuruluxliriƣa ⱪarap, uningƣa yǝnǝ baxⱪa mǝzmunlarni ⱪoxuxⱪimu layiⱪ bolarmu, dǝymiz.


«Wǝⱨiy»gǝ xǝrⱨ bǝrmǝkqi bolƣanlarning bǝziliri uxbu kitabni qüxinix intayin tǝs dǝp aƣrinƣan. Biz undaⱪ ⱪarimaymiz. Kitabtiki nurƣun bexarǝtlǝr «simwolluⱪ xǝkil»dǝ bolƣan. Bu simwollarni qüxinixning aqⱪuqliri asasǝn Tǝwratta wǝ xuningdǝk Mǝsiⱨning Injildiki «tɵt bayan»ida hatirilǝngǝn, ahirⱪi zamanlar toƣruluⱪ tǝlimliridǝ tepilidu. Huda Tǝwratta Ɵz bǝndilirigǝ alliⱪaqan yǝtküzgǝn, xundaⱪla Rǝb Ɵzi bǝrgǝn, «tɵt bayan»da hatirilǝngǝn bu ⱪimmǝtlik bexarǝt-tǝlimlǝrni istiⱪamǝt ⱪilip qüxinixkǝ waⱪit ajritixni eƣir kɵrgǝnlǝrgǝ nisbǝtǝn «Wǝⱨiy»ni oⱪux dǝrwǝⱪǝ tehimu bax ⱪaturidiƣan ix bolidu. Lekin Huda alliⱪaqan nazil ⱪilƣan bexarǝtlǝrni qüxinixkǝ berilgǝnlǝr üqün «Wǝⱨiy»ning ɵzimu ɵz mǝnisini eqip beridu, degǝn ixǝnqimiz bar.


Əysaning munu sirliⱪ sɵzliri buning bir misaldur: «Kimdǝ bar bolsa, uningƣa tehimu kɵp berilidu, uningda molqiliⱪ bolidu; ǝmma kimdǝ yoⱪ bolsa, ⱨǝtta uningda bar bolƣanlirimu uningdin mǝⱨrum ⱪilinidu» («Mat.» 13:12)


Xundaⱪtimu, ixǝngǝnlǝrdin ǝng sǝbiylirimu gǝrqǝ kitabtiki tǝpsilatlarni anqǝ qüxǝnmisimu, kitabni oⱪuƣinida bǝht tapidu, dǝp ixinimiz (1:3). Birinqidin, Mǝsiⱨning wǝ bǝndilirining ahirⱪi ƣǝlibisi kitabta eniⱪ axkarilinidu; ikkinqidin, oⱪurmǝnlǝrgǝ bexarǝt ⱪilinƣan wǝⱪǝlǝrdin (gǝrqǝ tǝpsilatlirini dǝslǝptǝ eniⱪ qüxǝnmisimu) kɵp ⱪimmǝtlik roⱨiy prinsiplar yorutulidu wǝ üqinqidin, bexarǝt ⱪilinƣan wǝⱪǝlǝrdin oⱪurmǝnlǝr ɵz zamanidiki bǝzi hǝtǝrlik wǝziyǝtlǝrni bayⱪiyalaydu, xundaⱪla bular toƣruluⱪ agaⱨlandurulidu.


Gǝrqǝ ⱪariximizqǝ bexarǝtlǝrning kɵpinqisi ahirⱪi künlǝrni kɵrsǝtsimu, ⱨǝr dǝwrdiki etiⱪadqilar bu bexarǝtlǝrning tarihta «ⱪismǝn ǝmǝlgǝ axurulux»lirini bayⱪap keliwatidu. Muxundaⱪ «ⱪismǝn ǝmǝlgǝ axurulux»lirini ahirⱪi zamanlardiki bexarǝt ⱪilinƣan wǝⱪǝrlǝrning «aldin kɵrsitilgǝn kɵlǝnggüsi» degili bolidu. Huda buyrusa «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ buningƣa bǝzi misallarni kǝltürimiz. Xuningdǝk oⱪurmǝnlǝrgǝ kitabta yǝtküzülgǝn omumiy uⱪumlar wǝ uningdiki ajayib ⱪurulma toƣruluⱪ tohtilimiz, xundaⱪla bexarǝtlǝrni yexip eqixi üqün Tǝwrattiki bexarǝtlǝrdin bǝzi aqⱪuqlar bilǝn tǝminlǝymiz. Bu munasiwǝt bilǝn bǝzi ayǝtlǝrning yeniƣa xu ayǝtlǝrni aydinglaxturuwelix üqün Tǝwrattiki munasiwǝtlik bexarǝtlǝr yaki tǝlimlǝrning ornini kiqik ⱨǝrplǝr bilǝn izaⱨlap kɵrsitimiz. Əlwǝttǝ, bu izaⱨatlirimizni toluⱪ dǝp kǝtkili bolmaydu. «Wǝⱨiy»ni tǝtⱪiⱪ ⱪilƣan bir alim: «Wǝⱨiy»ning tekistidǝ Tǝwrattiki sɵzlǝrni oquⱪ nǝⱪil kǝltürgǝn yaki tekistning iqigǝ mas ⱨalda ⱪisturƣan mingdin artuⱪ jay bar» dǝp ⱨesablaydu.



Mǝzmun: — 


1. 

Muⱪǝddimǝ — dǝslǝpki bexarǝt (1-bab 1-8-ayǝtlǝr)

2. 

Yuⱨanna Rǝb Əysa Mǝsiⱨni kɵridu (1-bab 9 -20-ayǝtlǝr)

3. 

Yǝttǝ jamaǝtkǝ yezilƣan yǝttǝ parqǝ hǝt (2-, 3-bablar)

4. 

Yǝttǝ mɵⱨür bilǝn peqǝtlǝngǝn oram yazma (4-babtin 8-bab 1-ayǝtkiqǝ)

5. 

Yǝttǝ kanay (8-bab 2-ayǝttin 11-babⱪiqǝ)

6. 

Alamǝt bolƣan ayal, yǝttǝ baxliⱪ ǝjdiⱨa wǝ ikki diwǝ (12-, 13-bablar)

7. 

144000 sadiⱪ ⱪul-hizmǝtkar; «orma» waⱪti kǝldi (14-bab)

8. 

«Yǝttǝ qinǝ», yǝttǝ «ahirⱪi balayi’apǝt» (15-16-bablar)

9. 

Babilning gumran boluxi (17-babtin 19:4-ayǝtkiqǝ)

10. 

Sahta pǝyƣǝmbǝr, diwǝ wǝ Iblisning tartⱪan jazasi; (19:5-21)

11. 

Mǝsiⱨning yǝr yüzidǝ ming yilliⱪ ⱨɵküm sürüxi (20:1-6)

12. 

Ahirⱪi sinaⱪ wǝ ahirⱪi ⱨɵküm (20:7-15)

13. 

Yengi asman, yengi zemin (21:1 — 22:5)

14. 

Hatimǝ  (22:6-21)


Muxu mǝzmunlarni baxⱪa bir xǝkilgǝ kǝltürsǝk, asasiy ⱪurulma pǝyda bolidu: —




Wǝⱨiy — mǝzmun-ⱪuruluxi

Muⱪǝddimǝ — Yuⱨannaning Rǝbni kɵrüxi

(1)  (1-bab)

Yuⱨannaƣa «yǝttǝ jamaǝt»kǝ beƣixlanƣan 

«yǝttǝ hǝt» tapxurulidu

(2) (2-, 3-bab)

«Dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»tin keyinki waⱪit —  ǝrxtiki bir kɵrünüx

(3) (4-, 5-bab)

Yǝttǝ peqǝttin altǝ peqǝt eqilidu

(4) (6-bab)

«Ahirǝt» bolidu


«Ⱪisturma» wǝⱨiy —144000 wǝ «zor bir top adǝmlǝr» 

(5) (7-bab) 

 Yǝttinqi peqǝt eqilidu

(6) (8:1)

Yǝttǝ kanaydin altǝ kanay qelinidu

(7) (8:1-9:21)

«Ⱪisturma» Wǝⱨiy —Yuⱨannaning kɵprǝk bexarǝt berixi üqün

Yǝnǝ bir oram yazma tapxurulidu

(8) (10-bab)

Yerusalem, ahirⱪi 1260 kün, «ikki guwaⱨqi» 

(9) (11-bab)

Yǝttinqi kanay qelinidu

«Ahirǝt» bolidu

-

Kǝynigǝ ⱪarax — tarih; Iblis wǝ Israil;

«Dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning aldinⱪi yerimi

(10) (12-bab)

Diwǝ wǝ sahta pǝyƣǝmbǝr;

«Dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning keyinki yerimi

(11) (13-bab)

144000; 3 pǝrixtining hǝwiri; ahirⱪi ikki orma orulux;

(12) (14-bab)

«Ahirǝt» bolidu

-

 «Yǝttǝ qinǝ»diki yǝttǝ balayi’apǝt tonuxturulidu.

(13) (15-bab)

 «Yǝttǝ qinǝ» tɵkülidu; Rǝb bosuƣiƣa kelip ⱪaldi;

(14) (16-bab)

«Ahirǝt» bolidu

-

Kǝynigǝ ⱪarax — Babil, paⱨixǝ ayal

(15) (17-, 18-bab)

Rǝbning ⱪaytip kelixining tǝpsilatliri;

(16) (19-bab)

«Ahirǝt» bolidu

-

 Xǝytanning baƣlinixi; ming yilliⱪ sǝltǝnǝt

(17) (20-bab)

Ahirⱪi sinaⱪ, ahirⱪi soraⱪ

Yengi asman, yengi zemin

(18) (21-22-bab)


••••••••



Ⱪoxumqǝ sɵz


Bu sǝl uzunraⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ biz oⱪurmǝnlǝrni kitabni toluⱪraⱪ qüxǝnqǝ bilǝn ɵzlǝxtürsun dǝp, uning omumiy bir tezisini ⱨǝm bexarǝtliridin bǝzilirining tǝpsilatlirini tǝminlimǝkqimiz. Kirix sɵzimizdǝ eytⱪinimizdǝk, Tǝwrattiki wǝ Injildiki ilgiriki baxⱪa bexarǝtlǝr oⱪurmǝnlǝrgǝ singgǝnseri, «Wǝⱨiy»ning sirlirimu uningƣa xunqǝ axkarilinidu.


Mǝsiⱨning Yuⱨannaƣa ayan boluxi (1-bab, 9-20)

Kitabning bexida, Mǝsiⱨ Ɵzi ⱪul-hizmǝtkari rosul Yuⱨannaƣa kɵrünidu, andin Yuⱨanna kitabning wǝⱨiylirini ⱪobul ⱪilixⱪa tǝyyar turidu. Mǝsiⱨning uluƣluⱪi Yuⱨanna ⱨǝmdǝ bizgimu, yǝni roⱨimizƣa xundaⱪ qongⱪur tǝsir yǝtküzmigǝn bolsa, ⱨǝrⱪandaⱪ bexarǝtni, xundaⱪla ⱨǝrⱪandaⱪ tarihnimu oⱪup qüxinixkǝ intilixlirimiz tolimu paydisiz, bikar bir ix bolup qiⱪidu, ǝlwǝttǝ. Qünki 19:10dǝ hatirilǝngǝndǝk: «wǝⱨiy-bexarǝtning roⱨ-maⱨiyiti bolsa Əysa ⱨǝⱪⱪidǝ guwaⱨliⱪ berixtur». Demǝk, ⱨǝⱪiⱪiy bexarǝtlǝrning omumiy temisi wǝ asasiy hǝwiri Əysa Mǝsiⱨning Ɵzidur. Xunga bizning mǝyli bexarǝtlǝrni ɵginiximiz, mǝyli tarihni ɵginiximiz bolsun, uningda birinqi nixanimiz Mǝsiⱨni tehimu tonux bolmisa (mǝsilǝn, mǝⱪsitimiz pǝⱪǝt kǝlgüsi ixlarƣa ⱪiziⱪixla bolsa, halas), u ⱨalda u bizgǝ tuyuⱪ yol bolupla ⱪalmay, bǝlki bizni tǝkǝbburluⱪⱪa wǝ türlük roⱨiy ziyanƣa elip baridu. Tolimu ǝpsuski, ixǝngüqilǝrdin bǝzilǝr «Wǝⱨiy»diki nurƣun bexarǝtlǝrning tǝpsilatlirini eniⱪlax üqün sǝwdayi bolup kǝtkini bilǝn tolimu meⱨir-muⱨǝbbǝtsiz bolup kǝtti, bilgǝnliridin tǝkǝbburlaxti, ⱨǝtta ǝhlaⱪsizliⱪⱪa azduruldi. Ular rosul Pawlus Hudaning mǝⱪsiti toƣruluⱪ ɵgǝtkǝn: «U (Mǝsiⱨ) ⱨǝr jǝⱨǝttin pütkül mǝwjudatlar iqidǝ ǝng üstün orunda turuxi kerǝk» («Kol.» 1:18) degǝn uluƣ prinsipnimu untuƣan. 


Xunga bularni kɵzdǝ tutⱪan ⱨalda, Hudaning ⱪorⱪunqida bolup bexarǝtlǝrni qüxinixkǝ bǝzi aqⱪuqlarni, xundaⱪla bexarǝtlǝrgǝ munasiwǝtlik paydiliⱪ yaki ilⱨam beridiƣan tarihiy mǝlumatlarnimu ⱨazir oⱪurmǝnlǝr aldiƣa ⱪoymaⱪqimiz. Daim deginimizdǝk, oⱪurmǝnlǝrning ɵzliri eytⱪanlirimizni muⱪǝddǝs yazmilardin tǝkxürüp tǝstiⱪlixini ɵtünimiz. Muⱪǝddǝs yazmilar ⱨǝⱪiⱪǝtni eniⱪlap ispatlaxtiki birdinbir ɵlqǝmdur.


Kitabtiki bexarǝtlǝrning omumiy tezisi

Mǝlum bir tarihxunas murǝkkǝp bir urux (eytayluⱪ, Ikkinqi Dunya Uruxi)ning tarihini yazmaⱪqi bolidu, dǝyli. U oⱪurmǝngǝ eniⱪ uⱪumni bildürüx üqün awwal uruxning muⱨim nuⱪtilirini yiƣinqaⱪlap gǝwdilǝndürüp, tǝrtipi boyiqǝ bablarƣa bɵlüp yezixi mumkin. Andin jay-jaylarda bolƣan bǝzi muⱨim ⱨalⱪiliⱪ jǝnglǝrni sürǝtlixi mumkin; uning yǝnǝ bǝlkim uruxⱪa qetixliⱪ bǝzi muⱨim ǝllǝr (Rusiyǝ, Əngliyǝ, Fransiyǝ, Germaniyǝ)ni yaki personaȥlar (Gitler, Qerqil, Mussolini, Stalin ⱪatarliⱪlar)ni tǝswirlǝydiƣan bablarni ⱪoxuximu mumkin. Xübⱨisizki, ahirⱪi ƣǝlibigǝ elip baridiƣan jǝnglǝrni wǝ ƣǝlibǝ nǝtijisini intayin tǝpsiliy tǝswirlǝydu. «Omumiy tezis»tin baxⱪa kɵp ⱪisimliri xundaⱪ bir tarihning waⱪtining tǝrtipigǝ asaslanƣan bolmaydu, ǝlwǝttǝ.


«Wǝⱨiy»ni bolsa dǝl xundaⱪ uslubta dǝp ixinimiz. U «bolƣan tarih» ǝmǝs, bǝlki «aldin’ala eytilƣan tarih»tur. Uning «omumiy tezis»i bolsa «yǝttǝ peqǝt»tǝ tǝminlinidu. Kitabning barliⱪ baxⱪa tǝpsilatliri bu «yǝttǝ peqǝt»ning ⱪurulmisi iqigǝ mas ⱨalda kirixtürülgǝn, dǝp ixinimiz.

Muxu yǝrdǝ xuni dǝp ɵtümizki, alimlar «Wǝⱨiy» toƣruluⱪ üq hil kɵzⱪaraxta bolidu: —


(1)

Etiⱪadqi jamaǝtlǝrning tarihini (pǝⱪǝt «ahirⱪi zamanlarnila ǝmǝs) kɵrsitidiƣan bexarǝt;

(2) 

Asasiy jǝⱨǝttin ahirⱪi zamanlarni kɵrsitidiƣan bexarǝt;

(3) 

Pǝⱪǝt Mǝsiⱨning wǝ bǝndilirining ⱪarangƣuluⱪ üsitidin ⱪilƣan ƣǝlibisi kɵrsitilidiƣan simwolluⱪ kitab.


Bu ahirⱪi 3-kɵzⱪaraxni Hudaning ⱨǝⱪiⱪǝtlikini ⱨaⱪarǝtligǝnlik dǝp ⱪaraymiz. Kitabtiki nurƣun ixlarƣa «simwol harakterliⱪ xǝrⱨ berix» mumkin ǝmǝs. 


1-kɵzⱪarax boyiqǝ, kitabtiki bǝzi wǝⱪǝlǝrni jamaǝtning tarihining bir ⱪismi dǝp xǝrⱨ berixmu muwapiⱪ ǝmǝs. Mǝsilǝn alayluⱪ, 20-babta Mǝsiⱨ yǝr yüzidǝ ⱨɵküm sürginidǝ Xǝytanning («ǝllǝrni ⱪaytidin azdurmasliⱪi üqün») ming yilƣiqǝ baƣlinixi kɵrünidu. Bu ix zadi ⱪaysi jǝⱨǝttin «jamaǝttǝ ǝmǝlgǝ axuruldi»? Ⱨǝrbirimiz kɵrginimizdǝk, pütkül tarihta bügüngǝ ⱪǝdǝr Xǝytan tehi ⱨeqⱪandaⱪ bir mɵⱨlǝttǝ «baƣlanƣan» ǝmǝs; bizning dǝwrimizdǝ u tehimu küqlük tǝsiri bar bolidiƣan ohxaydu.


Xunga biz kitabning kɵp ⱪismilirining dǝrwǝⱪǝ «ahirⱪi zamanlar»ni kɵrsitidiƣanliⱪiƣa ixinimiz. Xundaⱪtimu, bǝlkim «Wǝⱨiy»diki bexarǝtlǝr tarihta bǝzidǝ «ⱪismǝn ǝmǝlgǝ axurulƣan» wǝⱪǝlǝr bolƣan boluxi mumkin. Mǝsilǝn, tarihtiki bǝzi xǝhslǝrdǝ ⱨǝⱪiⱪǝtǝn «dǝjjal»ning alamǝtliri kɵrülidu; alayli, dǝjjalƣa ohxax roⱨta bolƣan — Antioⱪus Əpifanis (miladiyǝdin ilgiri 165-yili), Xarlemayin, «Büyük Otto», Gitler, Stalin ⱪatarliⱪlar.


Bizningqǝ, xǝrⱨ berixtǝ (pǝⱪǝt «Wǝⱨiy»dǝ ǝmǝs, bǝlki barliⱪ muⱪǝddǝs yazmilarda) muⱨim ǝmma addiy bir prinsip mundaⱪ: — tekisttiki sɵz-jümlilǝrni sɵzmusɵz yaki jümlimujümlǝ biwasitǝ qüxinix mumkin bolsila, bularni biwasitǝ qüxinix; tekisttiki sɵz-jümlilǝr eniⱪ simwolluⱪ mǝnidǝ ixlitilgǝn yaki eniⱪ kɵqmǝ mǝnidǝ bolsa, bularni simwolluⱪ mǝnidǝ yaki kɵqmǝ mǝnidǝ qüxinix.


Mǝsilǝn, 7-bab wǝ 14-babta biz «on ikki ⱪǝbilining ⱨǝrbiridin bolƣan» «144000 nǝpǝr Israil» toƣruluⱪ oⱪuymiz. Birinqidin, biz bu rǝⱪǝmni sɵzning ǝyni mǝnisi boyiqǝ qüxinimiz. Qünki muⱪǝddǝs yazmilarda baxⱪa ⱪaysi yǝrdǝ mǝlum bir rǝⱪǝm «simwolluⱪ» mǝnidǝ kɵrülgǝn? Xübⱨisizki, bǝzi rǝⱪǝmlǝrning simwolluⱪ ǝⱨmiyiti bardur; mǝsilǝn «12» degǝn rǝⱪǝm ⱨaman Hudaning mukǝmmǝl ⱨɵküm sürüxi bilǝn baƣliⱪ bolidu — ǝmma ahir berip u yǝnila on ikki bolidu. Mǝsiⱨning «on ikki rosul»i yǝnila on ikki ⱨǝⱪiⱪiy adǝm idi. Xuningƣa ohsax 144000 degǝn rǝⱪǝmni ǝyni xu mǝnidǝ qüxinimiz. Rǝⱪǝm «12x12»ning ikkinqi ǝⱨmiyiti bǝlkim bu kixilǝrning Hudaning mukǝmmǝl idarǝ ⱪilixi astida daim turidiƣanliⱪini puratⱪan boluxi mumkin.


Ikkinqidin, bu kixilǝrning ⱨǝⱪiⱪǝtǝn Israilning «on ikki ⱪǝbilisi»din kǝlgǝnlikigǝ ixinimiz. Ular ⱨǝⱪiⱪiy Israillar bolmiƣan bolsa, ularning «Naftali ⱪǝbilisidin 12000 kixi, Manassǝⱨ ⱪǝbilisidin 12000 kixi, Xime’on ⱪǝbilisidin 12000 kixi...» deyixi zadi nemini kɵrsitidu? Bu ayǝttiki isimlarni simwolluⱪ dǝp xǝrⱨ bǝrgüqilǝrdin ⱨeqbiri bu isimlarning «simwolluⱪ mǝnǝ»sidin ⱨǝtta birmu misalni tǝminlǝp berǝlmǝydu. Əmdi Hudaning Ɵz hǝlⱪigǝ ⱨǝtta «alimlar»dinmu ⱨeqkim qüxinǝlmǝydiƣan simwollarni ixlitip, ularning bexini ⱪaymaⱪturƣudǝk nemǝ mǝⱪsiti bolsun?


Əmma baxⱪa jǝⱨǝttin «yǝr yüzidiki padixaⱨlar uning bilǝn buzuⱪluⱪ ⱪilƣan» «nurƣun sular üstidǝ olturƣan, qong paⱨixǝ ayal»ni (17-bab) roⱨiy yaki simwolluⱪ jǝⱨǝttin qüxinix kerǝkliki roxǝn; dǝrwǝⱪǝ bu simwolluⱪ qüxǝnqǝ keyinki ayǝtlǝrdǝ bizgǝ tǝminlinidu.


Biz ⱨazir kitabning ⱨǝrbir ⱪismi üstidǝ azraⱪ tohtilimiz: —


«Yǝttǝ jamaǝt»kǝ yezilƣan yǝttǝ hǝt

Bu hǝtlǝrning birinqi wǝ ǝng muⱨim ǝⱨimiyiti ularning muxu jamaǝtlǝrgǝ yǝtküzgǝn addiy hǝwiridǝ bolidu. Ⱨǝrbir hǝttǝ ⱪaritilƣan jamaǝttikilǝrgǝ alaⱨidǝ ǝⱨmiyiti bolƣan mǝlum ix tilƣa elinidu. Huddi Rǝb bügün Hotǝndiki jamaǝtkǝ hǝt yazƣan bolsa, ohxitixlirida ⱪaxtaxni, Turpandiki jamaǝtkǝ yazƣan bolsa, üzümlǝrni tilƣa elix mumkinqiliki bolƣanƣa ohxax, u xu jamaǝttikilǝrgǝ hǝwǝrni tǝkitlǝx üqün ularƣa intayin tonux ixlarni tilƣa alidu. Mǝsilǝn, U Laodikiyadikilǝrgǝ sɵz ⱪilƣanda ularning ilman su mǝsilisini tilƣa alidu. Əmma barliⱪ hǝtlǝr pǝⱪǝt munasiwǝtlik jamaǝtlǝrgila ǝmǝs, bǝlki ⱨǝmmimizning jamaǝtlǝrning artuⱪqiliⱪliridin wǝ ǝyib yǝrliridinmu sawaⱪ eliximiz üqün «oquⱪ» turidu. Mǝzkur hǝtlǝrni ⱪobul ⱪilƣan xu jamaǝtlǝrdiki sadiⱪ ⱪerindaxlarning baxⱪa ⱪerindaxlirimizmu bulardin paydilansun dǝp, hǝtlǝrni xundaⱪla «Wǝⱨiy»ning ɵzini ǝstayidilliⱪ bilǝn kɵqürüx wǝzipisini zimmisigǝ alƣanliⱪi üqün Hudaƣa xükür eytiximizƣa toƣra kelidu!


Hǝtlǝrning bexarǝtlik ǝⱨmiyiti

Bu yǝttǝ hǝt yǝnǝ dunyawi jamaǝtning tarihidiki yǝttǝ «dǝwr»gǝ wǝkillik ⱪilidu, degǝn kɵzⱪaraxni heli nopuzluⱪ dǝp ⱪaraymiz. Demǝk, hǝtlǝr rosul Yuⱨanna dǝwridiki yǝttǝ ⱨǝⱪiⱪiy jamaǝtkǝ yezilƣan ⱨǝmdǝ hǝttǝ tǝrtipi boyiqǝ dunyawi jamaǝtning, bolupmu ƣǝrbtiki jamaǝtning tarihini kɵrsitidiƣan «bexarǝtlik simwol» kɵrsitilgǝn (xǝrⱪtiki, yǝni Ottura Asiyadiki wǝ Ⱨindistandiki jamaǝtning tarihi baxⱪiqǝ bolsa kerǝk). Bu tǝⱨlilimiz toƣra bolƣanda, mǝlum hǝttǝ tǝswirlǝngǝn ixlar ǝmǝldǝ kɵrsitilgǝndin keyin, keyinki hǝttiki ixlar ǝmǝldǝ kɵrsitilixi bilǝn yoⱪalmaydu, bǝlki ular bilǝn tǝng dawam ⱪilidu. Xunga «Əfǝsustiki ixlar», «Smirnadiki ixlar ».... «Laodikiyadiki ixlar»ning ⱨǝmmisi Rǝb Əysa ⱪaytip kǝlgǝndimu dunyawi jamaǝttǝ kɵrülidu. Əgǝr u ⱪaytip kǝlgǝndǝ barliⱪ jamaǝtlǝrning ⱨali «Laodikiyadiki ixlar»dikidǝk bolidiƣan bolsa, tolimu eqinarliⱪ bolidu, lekin pütkül jamaǝtning undaⱪ bolmaydiƣanliⱪiƣa ixinimiz.


Əmdi bu «bexarǝtlik ix»lar mundaⱪ dǝwrlǝrni kɵrsitixi mumkin: —


(1) Əfǝsustiki jamaǝt. «Rosulluⱪ dǝwr»diki, yǝni birinqi ǝsirdiki jamaǝtkǝ wǝkillik ⱪilixi mumkin. Əfǝsustiki jamaǝt tapxuruwalƣan wǝⱨiylǝr intayin kɵp idi (rosul Pawlus andin rosul Yuⱨanna bilǝn ziq munasiwǝttǝ bolƣan) (miladiyǝ 33-100-yillar).


(2) Smirna (Izmir)diki jamaǝt. Kɵp xǝrⱨqilǝr ularni 2- wǝ 3-ǝsirdiki, kɵp ziyankǝxlikkǝ uqriƣan jamaǝtkǝ wǝkilliⱪ ⱪilidu, dǝp ⱪaraydu. Yuⱨannaning dǝwridǝ ⱨɵküm sürgǝn Domitiyan imperatori (81-96)din tartip Dioklitiyan imperatori (284-305)ƣiqǝ bolƣan dǝwrlǝrdǝ jamaǝtlǝr on ⱪetim ǝxǝddiy ziyankǝxlikgǝ uqriƣan («silǝr on kün ⱪiynilisilǝr...») (miladiyǝ 100-313-yillar).


(3) Pǝrgamumdiki jamaǝt. Uningda «Balaamning tǝlimi»ni ɵgitidiƣanlar wǝ «Nikolas tǝrǝpdarliri» tepilidu («Nikolas» «hǝlⱪning üstidin ƣǝlibǝ ⱪilƣuqi» degǝnni bildüridu). 4-ǝsirdǝ kɵp jamaǝtlǝrdǝ ⱨoⱪuⱪ wǝ pul talixix mǝsililiri pǝyda bolup, qong bir «ⱨoⱪuⱪ sistemisi» wujudⱪa kelidu. Imperator Konstantin «Mǝn hristiyandurmǝn» dǝp jamaǝttin paydilinip, yetǝkqilǝrgǝ ⱨɵkümǝttiki mǝnsǝplǝrni tǝⱪsim ⱪilix arⱪiliⱪ ɵzi jamaǝttiki ixlarni baxⱪuruxⱪa baxlaydu.

Ƣǝrbtiki jamaǝtlǝrning ɵzidimu etiⱪad toƣruluⱪ bǝzi ⱨalⱪiliⱪ muzakirilǝr imperator bekitkǝn xu «aⱪsaⱪallar» arisida ɵtküzülgǝn. Xu qaƣda ⱨǝⱪiⱪǝt tǝripidǝ turidiƣan pǝⱪǝt aⱪsaⱪal Atanasius isimlik bir adǝmla bar idi. Birsi uningƣa: «Atanasius, pütkül dunya sanga ⱪarxi» desǝ, u ⱪorⱪmay: «Əmdi Atanasius pütkül dunyaƣa ⱪarxidur» dǝp jawab bǝrgǝn (hǝttǝ «Antipas» isimlik kixi bar, uning ismi «ⱨǝmmigǝ ⱪarxi» degǝn mǝnidǝ) (miladiyǝ 313-606-yillar).


(4) Tiyatiradiki jamaǝt. «Yizǝbǝl» degǝn sahta «ayal pǝyƣǝmbǝr» jamaǝttin orun alidu. 7-ǝsirdǝ «Rim papasi» pǝyda bolup, atalmix «jamaǝtning mǝrkizi» dǝp atalƣan Rimdiki «Papa»ning «orda»sida (yǝni «Watikan»da) ⱨǝr türlük buzuⱪluⱪ, bǝqqiwazliⱪ, oƣriliⱪ, ⱪatilliⱪ wǝ kupurluⱪ kɵrülidu. «Papa» Mǝsiⱨning anisi Mǝryǝmgǝ qoⱪunux kerǝk dǝp tǝlim beridu. Tarihxunaslar bu dǝwrni «zulmǝt dǝwri» yaki «ƣǝplǝt dǝwri» dǝp atixidu (miladiyǝ 606-yilidin 1000-yillarƣiqǝ).


(5) Sardisdiki jamaǝt. «Sening ǝmǝlliringni wǝ xundaⱪla «ⱨayat» degǝn nam-abruyingning barliⱪini bilimǝn, lekin ǝmǝliyǝttǝ ɵlüksǝn». Pütkül Yawropa boyiqǝ pǝⱪǝt birnǝqqǝ etiⱪad uqⱪunliri («Pawlikiylar», «Bogomilar», «Katarlar», «Albigǝnslǝr», «Wallonlar» «Lollardlar» ⱪatarliⱪ ⱨǝⱪiⱪǝtǝn «layiⱪ bolƣan» ǝr-ayallar tepilidu. Xu waⱪitlarda Ottura Asiyadiki jamaǝtlǝr («xǝrⱪtiki jamaǝt») guwaⱨliⱪtin mǝⱨrum bolup yoⱪalƣan boluxi mumkin (miladiyǝ 1000-1517-yillar).


(6) Filadǝlfiyǝdiki jamaǝt. «Ixik eqilƣan» jamaǝt. 1500-yillardin baxlinip Tǝwrat-Injilning addiy puⱪralar üqün tǝrjimǝ ⱪilinix ixi Hus, Lutter, Tindal, Wiklif ⱪatarliⱪ batur kixilǝr tǝripidin baxlanƣan. Bu tǝrjimilǝr hux hǝwǝrni ⱪaytidin ayan ⱪilip, dunya boyiqǝ bügüngǝ ⱪǝdǝr dawamlaxturulƣan kɵp «Hux hǝwǝr tarⱪitix ⱨǝrikǝtliri»ning baxlamqisi bolƣan (miladiyǝ 1517-1918-yillar).


(7) Laodikiyadiki jamaǝt. Bayliⱪ, mal-mülük wǝ tǝkǝbburluⱪ jamaǝtni kor ⱪilip ɵz-ɵzidin razi boluxⱪa azduridu. Ⱨǝtta bǝzi «Injil institutliri»da nomussiz etiⱪadsizliⱪ pǝyda bolidu. «Itaǝtsizlik-rǝzilliklǝrning kɵpiyixi tüpǝylidin, nurƣun kixilǝrdiki meⱨir-muⱨǝbbǝt sowup ketidu» («Mat.» 24:12) (miladiyǝ 1918-bügünki yillar). «Laodikiya» degǝn sɵz «hǝlⱪning pikirliri» degǝn mǝnidǝ bolidu; xübⱨisizki, bügünki kɵp jamaǝtlǝr dǝrwǝⱪǝ Hudaning sɵz-kalami bilǝn ǝmǝs, bǝlki «hǝlⱪning pikirliri» bilǝn yol tapidu wǝ baxⱪurulidu.


4-bab — Ərx iqigǝ ⱪarax

Yuⱨannaning ǝrxtǝ birinqi kɵrgini «tǝht» bolidu. Adǝm Hudaning tǝhtining ⱨoⱪuⱪini kɵrmigǝn bolsa baxⱪa wǝⱨiylǝrni ⱪobul ⱪilixⱪa layiⱪ ǝmǝs bolidu.


Bizning «kirix sɵz»dǝ «Rǝbning küni» toƣruluⱪ tohtalƣinimizni kɵrüng. Mǝlum bir insan (imperator) dunyani ɵzigǝ qoⱪundurmaⱪqi bolƣan dǝl xundaⱪ bir kündǝ Hudaning Ɵz küni, yǝni «Pǝrwǝrdigarning küni»diki wǝⱨiylǝrni ɵz ⱪul-hizmǝtkari Yuⱨannaƣa yǝtküzgǝnliki xübⱨisiz intayin kinayilik, ⱨǝjwiy ixtur. Tǝwrattiki bexarǝtlik ⱪisimlarda «Pǝrwǝrdigarning küni» toƣruluⱪ izaⱨatlar wǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»lǝrnimu kɵrüng.

Tǝht qɵrisidiki «toluⱪ ⱨǝsǝn-ⱨüsǝn»gǝ diⱪⱪǝt ⱪiling. Nuⱨ pǝyƣǝmbǝrgǝ Hudaning Ɵz ǝⱨdisini kɵrsǝtkǝn bǝlgisi ⱪilinƣan ⱨǝsǝn-ⱨüsǝn ⱨǝrdaim «yerim ⱨǝsǝn-ⱨüsǝn» bolidu; ǝmma ⱨazir biz toluⱪ bolƣanni kɵrimiz; Hudaning meⱨir-xǝpⱪitini yǝtküzidiƣan «yengi ǝⱨdǝ»si toluⱪ, kǝm-kütisiz ǝⱨdidur.


«Yigirmǝ tɵt aⱪsaⱪal» (4-ayǝt) — bular kim bolidu? 24 degǝn rǝⱪǝm Tǝwrattiki kaⱨinliⱪ tüzümidiki bir tǝrtip bilǝn munasiwǝtlik («1Tar.» 24-, 25-bablarni kɵrüng). Undaⱪta bu aⱪsaⱪallar Tǝwrat dǝwri bilǝn baƣliⱪmu? Ular «Ibraniylarƣa»diki 11-babta kɵrsitilgǝn, etiⱪadning yol baxlamqiliri bolƣan «etiⱪadliⱪ baturlar»mu? Ular xu babta «aⱪsaⱪallar» deyilidu (2-ayǝt). Ular «Mǝsiⱨning tirilixi bilǝn tǝng tirilgǝn muⱪǝddǝs bǝndilǝr»mu? («Mat.» 27:51-53). Bǝzi xǝrⱨqilǝr ularni jamaǝtkǝ wǝkillik ⱪilidu, dǝp ⱪaraydu; lekin undaⱪ bolsa rosul Yuⱨannamu ularning arisida boluxi kerǝk idi! 5:8-10-ayǝtlǝrdǝ ularning jamaǝttin ayrim turƣanliⱪi kɵrünidu.


«Ⱨayat mǝhluⱪlar» toƣruluⱪ bolsa «Əzakiyal»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng. 


«Yǝttǝ roⱨ» (5-ayǝt) Hudaning Roⱨining yǝttǝ tǝrǝplikini yaki yǝttǝ wǝzipisini bildürüxi mumkin («Yǝx.» 11:2ni kɵrüng).


5-bab — Ərxtǝ kɵrünüxning dawami

Yuⱨanna ⱨazir intayin xǝrǝplik bir sorunni kɵrüxkǝ muyǝssǝr bolidu. Sorunda ⱨeqⱪandaⱪ gunaⱨning ipadisi kɵrünmǝydu — barliⱪ jan igiliri Hudaƣa ibadǝt ⱪilmaⱪta (13-ayǝt). Xuning bilǝn biz bu sorun bǝlkim «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»tin keyin, «ming yilliⱪ sǝltǝnǝt»ning bexi boluxi mumkin, dǝp ⱪaraymiz («Ular (muⱪǝddǝs bǝndilǝr) yǝr yüzidǝ ⱨɵküm süridu» (10-ayǝt)). Yuⱨanna bexarǝt ⱪilƣan wǝⱪǝlǝrning, bolupmu oram kitabning «yǝttǝ peqǝt»ning eqilixning ahirⱪi nǝtijisini, yǝni ming yilliⱪ sǝltǝnǝtning bexini kɵridu. Hudaning uningƣa xundaⱪ kɵrsitixtiki mǝⱪsiti xübⱨisizki, biz ⱨazir kɵrüx aldida turuwatⱪan, peqǝtlǝrgǝ munasiwǝtlik ⱪorⱪunqluⱪ wǝⱪǝlǝrning ahirⱪi ƣalibiyǝtlik nǝtijisi nǝtijisini ayan ⱪilix bilǝn bizni hatirjǝm ⱪilixtin ibarǝt bolidu.


13-ayǝtni kɵrüng: «Tǝhttǝ Olturƣuqiƣa wǝ Ⱪoziƣa

Mǝdⱨiyǝ, ⱨɵrmǝt, xan-xǝrǝp wǝ ⱨoⱪuⱪ-ⱪudrǝt

Əbǝdil’ǝbǝdgiqǝ mǝnsup bolƣay!» 


Ibadǝttǝ eytilƣan bu sɵzlǝrgǝ ⱪariƣanda heli roxǝnki, Ⱪoza, yǝni Rǝb Əysa Mǝsiⱨ Hudaning tǝbiitidǝ bolƣan xǝhstur. «Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn,... Mǝn Ɵzümning xan-xɵⱨritimni baxⱪa birsigǝ ɵtküzüp bǝrmǝymǝn» («Yǝx.» 48:11) degüqi muxu yǝrdǝ Uning xan-xɵⱨritini baxⱪa birsi bilǝn ortaⱪ ⱪilidu; ǝmǝliyǝttǝ Huda «Mening xerikim bolƣan adǝm» degǝn bu zat Rǝb Əysadur («Zǝk.» 13:7).


(Hudaning yürgüzgǝn jazalirini bildüridiƣan) «yǝttǝ peqǝt»


 Hudaning jazalirini yǝr yüzigǝ yǝtküzüx (yǝttǝ peqǝtni eqix)tin ibarǝt ⱪorⱪunqluⱪ wǝzipini ada ⱪilƣuqi pǝⱪǝt Ɵzi gunaⱨlarning bu ⱪorⱪunqluⱪ jazalirini insanlarning bexiƣa qüxmisun dǝp Ɵz üstigǝ alƣan Hudaning Ⱪozisidur. Bu oram yazmini aqidiƣan, uningdiki dǝⱨxǝtlik jazalarni ⱪoyuwǝtküqi bolsa mulayim, küqlük sǝwr-taⱪǝt wǝ qǝksiz muⱨǝbbǝtning mujǝssimi bolƣan Ⱪozining ⱪolidur.

Yǝnǝ diⱪⱪǝt ⱪilsingiz, «Yǝⱨuda ⱪǝbilisidin bolƣan xir» dǝl «Hudaning ⱪozisi»dur. Tǝwrattiki «Xir» Injilda «Ⱪoza» bolidu. Tǝwrattiki baxⱪa ⱨeq mɵtiwǝrlǝr oram yazmini eqixⱪa layiⱪ ǝmǝstur.


6-bab «yǝttǝ peqǝt»

Toluⱪ ixǝnqimiz barki, Hudaning jazalirini yǝtküzüx jǝryanining asasiy tǝrtip-ⱪurulmisi oram yazmidiki «yǝttǝ peqǝt»tin tǝrkib tapidu. Bu peqǝtlǝrni Rǝbning ahirⱪi zamanlar toƣrisidiki, «Matta» 24-bab wǝ «Luⱪa» 21-babta hatirilǝngǝn ilgiriki tǝlimi bilǝn selixtursaⱪ tɵwǝndiki ajayib nushini bayⱪaymiz. Xuning bilǝn «Wǝⱨiy» degǝn kitabni Rǝb Əysaning rosulliriƣa bǝrgǝn («Matta» 24-dǝ hatirilǝngǝn) ilgiriki tǝlimining kengǝytilixi deyiximizgǝ bolidu. «Matta» 24-dǝ hatirilǝngǝn tǝlimlǝr «Wǝⱨiy»ning aqⱪuqidur; «Wǝⱨiy»ning ɵzi Tǝwrattiki nurƣun baxⱪa-baxⱪa bexarǝtlǝr maslaxturulup patⱪuzulƣan ramkidur.


Oram yazmining ⱨǝrbir peqiti eqilƣanda, uning yǝnǝ bir ⱪismi boxitilip, uningda pütüklük jazalar ⱪoyuwetilidu.



«Wǝⱨiy» 6-babtiki atliⱪlar wǝ peqǝtlǝrning 

«Matta» 24-bab bilǝn selixturmisi 

«Matta» 24-bab

 «Wǝⱨiy» 6-bab

5-ayǝt

«Sahta Mǝsiⱨlǝr»

«1-peqǝt»

Aⱪ at — «sahta Mǝsiⱨlǝr»«ƣǝlibǝ ⱪilƣuqi» süpitidǝ zǝpǝr ⱪuqux üqün jǝnggǝ atlandi (19:11nimu kɵrüng).

Sahta pǝyƣǝmbǝrning mǝⱪsiti  ƣǝlibǝ ⱪilix, zǝpǝr ⱪuqux, lekin pǝⱪǝt birsiningla muxu ⱨoⱪuⱪi bardur.

6-ayǝt «uruxlar» wǝ «uruxlarning xǝpiliri» 

«Ahirǝt tehi kǝlmidi»

«2-peqǝt» 

«Ⱪizil at» 

ǝllǝr arisidiki uruxlar 

7-ayǝt «aqarqiliⱪ»

«yǝr tǝwrǝxlǝr»

«3-peqǝt» 

«Ⱪara at» — aqarqiliⱪ 

(adǝmning terisi ⱪariyidu)

Asasliⱪ axliⱪ-yemǝklik intayin ⱪimmǝt, lekin ⱨǝxǝmǝtlik turmuxⱪa 

«kerǝkliklǝr»ni alƣili bolidu

«Luⱪa» 11:21 «wabalar»

«4-peqǝt» 

«tatirang at» — ɵlüm  «wabalar» (dunyadikilǝrning tɵttin biri ⱪiliq, waba, aqarqiliⱪ wǝ yirtⱪuq ⱨaywanlar arⱪiliⱪ ɵlidu).

8-ayǝt 

«Mana bu ixlarning yüz berixi huddi ⱨamilidar ayalning tolƣiⱪining 

baxlanƣiniƣa ohxaydu» 

Atlar tohtaydu

«Dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt» baxlinidu

9-14-ayǝtlǝr — ziyankǝxlik

«Andin kixilǝr silǝrni tutup, azab-oⱪubǝtkǝ selip ɵltüridu...» 

«Hudaning padixaⱨliⱪi ⱨǝⱪⱪidiki bu hux hǝwǝr pütkül dunyaƣa jakarlinidu»

«5-peqǝt» 

«Ⱪurbangaⱨ astidki janlar»

(ziyankǝxlik bilǝn ɵltürülgǝn)

Hudadin ⱪisasini soraydu; lekin ularƣa ahirⱪi ziyankǝxlik tügigüqǝ kütüxünglar kerǝk, deyilidu

 14-ayǝt

«Andin zamanning ahiri bolidu»


15-28-ayǝtlǝr 

«Daniyal pǝyƣǝmbǝr eytⱪan «wǝyran 

ⱪilƣuqi yirginqlik nomussizliⱪ»

(Bu ixlar «peqǝtlǝr» arisida ayan ⱪilinƣan ǝmǝs,  bǝlki  «Wǝⱨiy»dǝ keyinrǝk ayan ⱪilinidu) 

29-ayǝt 

«U azab-oⱪubǝtlik künlǝr ɵtüp kǝtkǝn ⱨaman, ⱪuyax ⱪariyidu, ay yoruⱪluⱪ bǝrmǝydu, yultuzlar asmandin tɵkülüp qüxidu, asmandiki küqlǝr lǝrzigǝ kelidu.

Andin asmandin Insan’oƣlining kǝlgǝnlikining alamiti kɵrülidu; yǝr yüzidiki pütkül ⱪǝbililǝr yiƣa-zar kɵtürüxidu. 

Ular Insan’oƣlining küq-ⱪudrǝt wǝ uluƣ xan-xǝripi bilǝn kɵktiki bulutlar üstidǝ keliwatⱪanliⱪini kɵridu»

«6-peqǝt»

« Ⱪuyax bɵz kiyimdǝk ⱪariyidu...

ay ⱪandǝk bolidu

yultuzlar asmandin tɵkülüp qüxidu.

asman yoⱪap ketidu

Barliⱪ padixaⱨlar, sǝrdarlar, baylar, ⱪullar taxlarƣa: — «Üstimizgǝ qüxünglar! Hudaning siymasidin wǝ ⱪozining ƣǝzipidin yoxurunglar! Qünki Ularning ƣǝzipi tutⱪan dǝⱨxǝtlik kün kǝldi» — dǝydu. 


Biz tɵwǝndǝ nǝⱪil kǝltürgǝn ayǝtlǝrmu «zamanlarning ahiri»ni, xundaⱪla uning bilǝn baƣlanƣan ohxax wǝⱪǝlǝrni kɵrsitidu, dǝp ixinimiz. Bu ayǝtlǝrdǝ, «Mat.» 24:29diki wǝⱪǝlǝrdǝ wǝ «Wǝⱨiy»dǝ 6-peqǝtkǝ yǝtkǝndǝ ahirⱪi basⱪuqning kelixi eniⱪ kɵrsitilgǝn: —

«Mat.» 24:31 «U pǝrixtilirini zor jarangliⱪ bir kanay sadasi bilǝn ǝwǝtidu, ular Uning talliƣanlirini asmanning bir qetidin yǝnǝ bir qetigiqǝ, dunyaning tɵt bulungidin yiƣip bir yǝrgǝ jǝm ⱪilidu»


«Wǝⱨ.» 11:15 «Andin yǝttinqi pǝrixtǝ kaniyini qaldi; ǝrxtǝ yuⱪiri awazlar anglinip mundaⱪ deyildi: «dunyaning padixaⱨliⱪi Pǝrwǝrdigarimiz wǝ uning Mǝsiⱨining padixaⱨliⱪi boldi, u ǝbǝdil’ǝbǝdgiqǝ ⱨɵküm süridu»


«1Kor.» 15:51-52 «Biz ⱨǝmmimiz ɵlümdǝ uhlaydiƣan ǝmǝs; bǝlki ⱨǝmmimiz ɵzgǝrtilidiƣan bolimiz! bir dǝⱪiⱪidila... ǝng ahirⱪi kanay qelinƣanda ɵzgǝrtilimiz; qünki kanay qelinsa, ɵlgǝnlǝr qirimǝs ⱨayatⱪa tirildürülidu....»


«1Tes.» 4:16 «Qünki Rǝb Ɵzi bir pǝrman towlixi bilǝn, bax pǝrixtining awazi wǝ Hudaning yangratⱪan kanay sadasi iqidǝ asmandin qüxidu wǝ Mǝsiⱨdǝ bolƣan ɵlgǝnlǝr awwal tirilidu; andin tirik ⱪalƣan bizlǝr ular bilǝn birgǝ, Rǝb bilǝn ⱨawada kɵrüxüx üqün, bulutlar arisiƣa elinip kɵtürülimiz; wǝ xuning bilǝn biz Rǝb bilǝn mǝnggü birgǝ bolimiz»


«Zǝk.» 14:3-6 «..wǝ Pǝrwǝrdigar qiⱪip xu yat ǝllǝr bilǝn uruxidu... Uning putliri xu küni Zǝytun teƣida turidu.. silǝr Yǝⱨuda padixaⱨi Uzziyaning künliridǝ bolƣan yǝr tǝwrǝxtǝ ⱪaqⱪininglardǝk ⱪaqisilǝr... Xu küni nur tohtap ⱪalidu..» 


Xu waⱪitlarda: —


(1) 

Hudaning talliƣanliri yiƣilidu; kanay qelinidu («Wǝⱨiy»diki «yǝttinqi kanay» «1Kor.» 15:51dǝ «ahirⱪi kanay» dǝp atilidu).

(2) 

Huda Ɵz sǝltǝnitidǝ ⱨɵküm sürüxkǝ baxlaydu.

(3) 

Insanlarning omumiy soraⱪ ixliri tǝyyarlinidu.


Altinqi peqǝt ǝmdi Rǝbning dunyaƣa ⱪaytip kelixigǝ munasiwǝtlik ixlarni kɵrsitidu. Yǝttinqi peqǝt bolsa (8:1) asmanda yerim saǝtlik sükütni kɵrsitidu — buni soraⱪ aldidiki ix dǝp ⱪaraymiz. Yǝr yüzi xu qaƣda kɵrünmǝydu. Biraⱪ 8-babta hatirilǝngǝn sorundiki ixlar «yǝttinqi peqǝt»tin keyin ǝmǝs, bǝlkim yǝttinqi peqǝttiki ixlardin ilgiri bolidu («..wǝ mǝn ⱪarisam, mana....»). Inqikilik bilǝn ⱪarisaⱪ, sorun altinqi peqǝttin ilgiriki mǝzgildǝ (bǝlkim ilgiriki üq yerim yilda) bolidu. U 5- wǝ 6-peqǝt ariliⱪidiki waⱪitni, xundaⱪla 6-peqǝttiki bǝzi ixlarni ɵz iqigǝ alidu.


Əgǝr birinqi tɵt peqǝt wǝ Rǝbbimizning «Matta» 24-babtiki tɵt wǝⱪǝ («sahta pǝyƣǝmbǝrlǝr wǝ sahta Mǝsiⱨlǝr», «uruxlar» «aqarqiliⱪlar wǝ yǝr tǝwrǝxlǝr» wǝ «wabalar») toƣruluⱪ bayani dǝrwǝⱪǝ ohxax ixlarni kɵrsǝtkǝn bolsa, («Bu ixlar tuƣutning bexidiki tolƣaⱪ azabliri, halas») ǝmdi bu jazalar yǝr yüzidǝ alliⱪaqan baxlanƣan ⱨǝm ⱨazir ularni kɵrmǝktimiz. Dǝrwǝⱪǝ ɵz dǝwrimizdǝ bu ixlarning eƣirlixix wǝ tezlixix wǝziyiti kɵrünmǝktǝ; sahta pǝyƣǝmbǝrlǝr, ɵzini Mǝsiⱨ dǝwalƣuqilarning sani, dunya boyiqǝ bolƣan uruxlarning sani, aqarqiliⱪ wǝ (zamaniwiy tibabǝtqilikning tǝrǝⱪⱪiyati bolƣini bilǝn) wabalardin ɵlidiƣanlarning sanining yeⱪinⱪi yüz yilda ilgiriki barliⱪ tarihta hatirilǝngǝn sanlardin kɵptur. Yeⱪinⱪi yüz yilda bolƣan yǝr tǝwrǝxlǝr ilgiridǝ hatirilǝngǝn ⱨǝmmǝ yǝr tǝwrǝxlǝrdin kɵp bolƣan. Xunga ⱨazir pütün dunyadiki etiⱪadqilarƣa qüxidiƣan intayin zor ziyankǝxlik waⱪti aldida turimiz: «Kixilǝr silǝrni tutup, azab-oⱪubǝtkǝ selip ɵltüridu, mening namim wǝjidin pütkül ǝllǝr silǝrdin nǝprǝtlinidu». Lekin xuning bilǝn tǝng: «Barliⱪ ǝllǝrgǝ agaⱨ-guwaⱨliⱪ bolsun üqün, Hudaning padixaⱨliⱪi ⱨǝⱪⱪidiki bu hux hǝwǝr pütkül dunyaƣa jakarlinidu» («Mat.» 24:9, 14)..


7-bab — Kǝynigǝ ⱪarax — «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»tin qiⱪⱪan mewǝ (ⱨosul)

Awwal Yuⱨanna Israilning on ikki ⱪǝbilisidin bolƣan «144000» kixini kɵridu. Ular Huda tǝripidin alaⱨidǝ tallanƣan wǝ alaⱨidǝ ⱪoƣdilidiƣanlardin bolsa kerǝk. Ular Hudaning alaⱨidǝ iltipatiƣa erixkǝn wǝ «tunji ⱨosulning mewisi» dǝp atalƣaqⱪa (14:1-5), biz ularni dǝslǝptiki jamaǝttikilǝrni kɵrsitidu, deyixkǝ mayilmiz. Qünki ǝslidǝ ɵzlirini Hudaning mǝⱪsǝt-muddialiriƣa xǝrtsiz beƣixliƣanliⱪi üqün, biz bügünki kündimu Hudaning sɵz-kalamini anglaxⱪa nesip bolduⱪⱪu? Ⱨalbuki, bǝzi alimlar ular yǝttǝ yilliⱪ «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning ⱪorⱪunqluⱪ waⱪitlirida hux hǝwǝrni ǝllǝrgǝ yǝtküzgüqi alaⱨidǝ bir guruppa bolidu, dǝp ⱪaraydu. Undaⱪ bolsa, nemixⱪa ular «tunji ⱨosulning mewisi» dǝp atilidu? Tɵwǝndǝ mumkinqiliki bolƣan bir jawabni tilƣa alimiz, lekin bizning pikrimiz yǝnila yuⱪiridikidǝk bolidu.


U ixtin keyin Yuⱨanna mundaⱪ bir sorunni kɵridu: «Ⱨǝr ǝl, ⱨǝr ⱪǝbilǝ, ⱨǝr millǝttin bolƣan, ⱨǝr tillarda sɵzlixidiƣan san-sanaⱪsiz zor bir top halayiⱪ tǝhtning wǝ ⱪozining aldida turatti; ularning ⱨǝmmisigǝ aⱪ ton kiydürülgǝn ....». U ularning salaⱨiyitini soriƣanda: «Bular dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝtni bexidin ɵtküzüp kǝlgǝnlǝrdur. Ular tonlirini ⱪozining ⱪenida yuyup, ap’aⱪ ⱪilƣan» jawabǝn eytilidu.


«Dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt» pǝⱪǝt «ahirⱪi yǝttǝ yil»liⱪ bolsa nemixⱪa Yuⱨannaƣa («dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝttin qiⱪⱪan») bu bir top kixilǝrla kɵrsitilidu? Ularning aldida etiⱪad ⱪilƣuqilar yoⱪmidi? Oylirimizqǝ, bu zor bir top kixilǝrning kɵrsitilixining sǝwǝbi, hux hǝwǝrning dǝⱨxǝtlik ⱪiyinqiliⱪⱪa yüzlinixi bilǝn xularda, yǝni xu «mol ⱨosul»da ahirⱪi ǝng qong nǝtijisi wǝ ƣǝlibisi ayan ⱪilinidu. Muhlislarning san-sanaⱪsiz kɵp boluxi ilgiriki dǝwrlǝrdiki mɵmin bǝndilǝrni (xundaⱪla bizlǝrnimu) hux hǝwǝrning hizmitidǝ qing turuxⱪa riƣbǝtlǝndüridu. Gǝrqǝ «uruⱪ qeqix»ⱪa yǝr ⱪattiⱪ wǝ ⱨawa soƣuⱪ bolsimu, ahirⱪi ⱨosul «san-sanaⱪsiz» bolidu. Bu kixilǝrning eƣir azab tartⱪanliⱪi «Huda ularning kɵzliridiki ⱨǝr tamqǝ yaxni sürtidu» degǝn ixtin kɵrünidu. «Bular dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝtni bexidin ɵtküzüp kǝlgǝnlǝr» degǝn jümlidinmu kɵrüniduki, ulardin kɵp ⱪismi u waⱪitta Hudaning yolida ɵltürülgǝn. Muxu sorunda ular «tirilgǝn yengi tǝnliri»dǝ bolup, «tǝhtning aldida turidu» — xunga biz muxu sorunni «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»tin keyin bolidu, xu mǝzgilning bir nǝtijisi (Huda aldidiki ǝng muⱨim nǝtijǝ)ni kɵrsitidu, dǝp ⱪaraymiz.


«Dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning bu ikkinqi yerimi zor ziyankǝxlik wǝ etiⱪadqilar ⱪurban bolƣan mǝzgil ikǝnliki tɵwǝndiki sǝwǝblǝrdin kɵrünidu, yǝni: —


(1) 

Yuⱪiridiki 6:11-ayǝttiki sɵzlǝrning mǝnisidin; 

(2) 

Rǝbbimizning «Mat.» 24:9-13dǝ hatirilǝngǝn, xu qaƣdiki ziyankǝxlikning ilgiri kɵrülüp baⱪmiƣan dǝrijidǝ bolƣanliⱪi toƣruluⱪ sɵzliridin; 

(3) 

«Wǝⱨiy»dǝ keyin kɵrüngǝn diwining insanlarƣa ɵz bǝlgisini ⱪobul ⱪilixⱪa ixlǝtkǝn besimidin (adǝmlǝr ⱪobul ⱪilmisa barliⱪ insaniy ⱨoⱪuⱪliridin mǝⱨrum bolidu); 

(4) 

12:27dǝ, «Əjdiⱨa»ning Israildiki «ⱪaldi»ƣa tegǝlmǝydiƣanliⱪini bayⱪiƣandin keyinki ƣǝzipining nǝtijisidin; 

(5) 

«Dan.» 7:21-22dǝ wǝ keyinki ayǝtlǝrdǝ hatirilǝngǝn, «Dǝjjal» toƣruluⱪ wǝⱨiylǝrdin kɵrgili bolidu.


8-9-bablar — «Yǝttǝ kanay»


8:3 Yǝttǝ kanayning qelinixi bolsa «altun huxbuydan»ni tutⱪan pǝrixtining huxbuyni «muⱪǝddǝs bǝndilǝrning dualiri»ƣa ⱪoxup sunuxi bilǝn baƣliⱪ bolidu. Bu dualar bǝlkim 6:10dǝ kɵrsitilgǝn «ⱪurbangaⱨ astidiki muⱪǝddǝs bǝndilǝr»ning dualiriƣa ohxax boluxi mumkin — ikki jayda kɵrsitilgǝn dualarning nǝtijisi ohxaxla Hudaning jazalirining tɵkülüxi bolidu. Hudaning jazasi qüxsun, degǝn bir dua «yengi ǝⱨdǝ»gǝ muwapiⱪ duamu? Bizgǝ «Düxmǝnliringni sɵygin, ular üqün dua ⱪil» dǝp ǝmr ⱪilinƣan ǝmǝsmu? Biraⱪ Hudaning «qong sǝwri» bolsa «qǝksiz sǝwr» ǝmǝs. Hudaning asiyliⱪ ⱪilƣuqi insaniyǝtkǝ kɵrsǝtkǝn uzun sǝwr-taⱪiti bir kün bolmisa baxⱪa bir kün qekigǝ yetidu. Axu waⱪitlarda Hudaning iradisigǝ muwapiⱪ bolƣan dua bolsa ahirda insanlardiki asiyliⱪlarning jazalirini tilǝydiƣan dua bolidu.


Ⱨeqbolmiƣanda pǝrixtilǝrning kanayni qelixliri wǝ munasiwǝtlik tɵkülgǝn jazalar (bu jazalar «mǝnggülük jazalar» ǝmǝs, bǝlki yǝnila «tǝrbiyilǝx jazaliri ⱨesablinidu) ⱪurbangaⱨdiki dualar tǝripidin baxlanƣan bolsa kerǝk. 6:9-11diki «5-peqǝt» waⱪtida, mɵmin bǝndilǝrgǝ, ⱪisas waⱪti kǝlmidi, kütüx kerǝk deyilidu. Muxu ayǝtlǝrgǝ ⱪariƣanda, bu kütüx waⱪti ⱨazir toxti — demǝk, Hudaning ɵltürülidiƣan mɵmin bǝndilirining sani toxⱪan bolup, eƣir ziyankǝxlik waⱪti ahirlaxti, ǝmdi Hudaning jazaliri barƣanseri eƣirlaxⱪan ⱨalda qüxidu. Xunga biz bu «yǝttǝ kanay»ning waⱪti «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning yǝttǝ yilining ahirⱪi yerimida kelidu, dǝp ixinimiz. Muxu yǝrdǝ «kanaylar»ni tǝpsiliy tǝⱨlil ⱪilmay, pǝⱪǝt munasiwǝtlik wǝⱪǝlǝr toƣruluⱪ qüxǝnqimizni tɵwɵndikidǝk bayan ⱪilimiz: —


(1) «Kanaylar» huxbuydandiki qoƣlar yǝr yüzigǝ taxlinixi bilǝn baxlinidu — nǝtijidǝ «awazlar, güldürmamilar, qaⱪmaⱪlar wǝ yǝr tǝwrǝx» bolidu. Bu ixlar bǝlkim kanaylardiki wǝⱪǝlǝrning baxlinixi, xundaⱪla «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning ikkinqi yerimining baxliniximu boluxi mumkin («Dan.» 9:24-27diki izaⱨatlarni wǝ ««Daniyal»din alƣan sawaⱪlar»da «yǝtmix yǝttǝ» toƣruluⱪ izaⱨlirimiznimu kɵrüng). «Yǝttǝ kanay»ning «yǝttǝ peqǝt»ning waⱪit tǝrtipi boyiqǝ ǝgixip kǝlmǝydiƣanliⱪiƣa ispat kǝltürüx üqün biz pǝⱪǝt üqinqi kanayning nǝtijisi «Asmandin qüxidiƣan, sularni aqqiⱪ ⱪilidiƣan «kǝkrǝ» isimlik yultuz» bolidu, dǝp kɵrsitimiz. Bu ix qoⱪum altinqi peqǝttin ilgiri bolidu, qünki xu peqǝt eqilƣanda «Asmandin barliⱪ yultuzlar qüxidu».


Ⱪiziⱪ bir ix xuki, sabiⱪ Sowet Ittipaⱪidiki etiⱪadqilar «Qernobil yadro istansisidiki wǝⱪǝ»ni «kǝkrǝ» degǝn yultuz bilǝn munasiwǝtlik bolƣan bu bexarǝtning bir ǝmǝlgǝ axuruluxi» dǝp ⱪaraytti. Ukrain tilida «Qernobil»ning mǝnisi «kǝkrǝ» degǝn mǝnidǝ. Yuⱪirida bayⱪiƣinimizdǝk, nurƣun bexarǝtlǝrning «toluⱪ ǝmǝlgǝ axurulux»idin burun daim «kiqik ǝmǝlgǝ axurulux»liri bolidu.


Tɵtinqi kanaymu (kün, ay wǝ yultuzlarning üqtin bir ⱪismi ⱪarangƣulixidu) altinqi peqǝttin ilgiri boluxi kerǝk. Qünki altinqi peqǝttǝ «Kün toluⱪ ⱪarangƣuluxidu, ay ⱪanƣa aylinidu, yultuzlar asmandin qüxidu».


Muⱪǝddǝs Kitabta 7 nǝrsǝ yaki wǝⱪǝ bǝzidǝ «4+3» (tɵt ⱪoxulƣan üq) xǝklidǝ bɵlinip bayan ⱪilinidu. Mǝsilǝn, «peqǝtlǝr»ning aldinⱪi tɵtidǝ «tɵt atliⱪ», keyinki üqidǝ «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt» bayan ⱪilinidu. Kanaylarmu xundaⱪ. Ahirⱪi üq kanay «üq way»mu dǝp jakarlinidu. Keyinki azablar tehimu eƣir dǝrijidǝ bolidu (ibraniy tilida «way»ning asasiy mǝnisi «lǝnǝt oⱪulƣan» yaki «ⱪarƣalƣan» bolidu).


 Bǝxinqi kanay —birinqi «way». Baxⱪa bir yultuz asmandin yǝrgǝ qüxidu. Yultuzning mǝlum xǝhs ikǝnliki kɵrünidu (12:4, «Zǝb.» 147:3, «Ayup» 38:7dǝ yultuzlar pǝrixtilǝr yaki pǝrixtilik küqkǝ baƣliⱪ kɵrünidu). «Ⱨalakǝt» isimlik pǝrixtǝ pǝyda bolidu, u bǝlkim ⱪarangƣuluⱪⱪa tǝwǝ pǝrixtidur. Qekǝtkidǝk janiwarlar ⱨangdin qiⱪidu, ular ⱨaxarǝt xǝklidiki jinlarmu? Ularƣa ⱨǝrⱪandaⱪ yexil nǝrsigǝ ziyan yǝtküzüx qǝklinidu. 1-kanayda barliⱪ yexilliⱪ kɵyidu; xunga muxu yǝrdǝ yexilliⱪ ⱪaytidin ɵsüxkǝ baxlidi, degǝn hulasigǝ kelix kerǝk. 


Xu ayǝtlǝrdin yǝnǝ bayⱪaymizki, barliⱪ jinlar yaki napak roⱨlar ⱨazir yǝr yüzidǝ yürmǝydu; bǝziliri ⱨazirqǝ solanƣan ⱨalda turidu.


Altinqi kanay — ikkinqi «way». 12-ayǝttǝ yǝnǝ tǝkitlinidu.


200 milyon kixilik ⱪoxun. Ular kimlǝr? Bǝzilǝr ularni Jonggu yaki Ⱨindistanning ⱪoxuni dǝp ⱪaraydu; biraⱪ ularning ⱪiyapitidin ⱪariƣanda, ular insanlarning ⱪoxuni ǝmǝs, bǝlki xǝrⱪtin qiⱪⱪan birhil «jinliⱪ waba» boluxi kerǝk. Ular elip kelidiƣan wabadin kɵrimizki, insaniyǝtning kɵpi «barsa kǝlmǝs» ⱨalƣa, yǝni towa ⱪilmaydiƣan dǝrijigǝ yǝtkǝn; gǝrqǝ wabaning Hudadin kǝlgǝnlikini bilgǝn bolsimu, ular yǝnila towa ⱪilmaydu (9:20-21).


Xuni dǝp ɵtimizki, Tǝwrat wǝ Wǝⱨiydiki kɵp bexarǝtlǝrdǝ tilƣa elinƣan ⱪorallar zamaniwiy ⱪorallar ǝmǝs, bǝlki ⱪǝdimki ⱪorallardur. Biz jǝzm ⱪilalmisaⱪmu, ahirⱪi zamandiki wabalardin biri «pǝn-tehnikilik» uruxni qǝkliyǝlixi mumkin dǝp oylaymiz (ǝmǝliyǝttǝ matorlardǝk türlük addiy elektr yolliri, jümlidin barliⱪ komputerlar birla magnetliⱪ zǝrbǝ dolⱪunida asanla kardin qiⱪirilidu. Undaⱪ zǝrbǝ dolⱪuni yadro partlaxtin, ⱪuyaxning «partlax yalⱪuni»din pǝyda boluxi mumkin). 


Muxu ayǝtlǝrdinmu insaniyǝtning ⱪalƣan ⱪismining yǝnila jinlarƣa yaki altun, tuq yaki taxtin yasalƣan butlarƣa qoⱪunuxⱪa baƣlanƣanliⱪi eniⱪ kɵrünidu. Rosul Pawlusning deginidǝk «Kixilǝr Hudani bilixni rǝt ⱪilsa, Huda ularni türlük ǝhmǝⱪlikkǝ tapxuridu» («Rim.» 1:19-32, wǝ «2Tes.» 2:7-12ni kɵrüng). Əgǝr bu mǝzgil «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning ikkinqi yerimi bolƣanda, bundaⱪ butpǝrǝslik (bǝlkim Babilning tǝsiri bilǝn, 17-18-bablarni kɵrüng) diwigǝ bolƣan qoⱪunux bilǝn tǝng boluxi mumkin.


Altinqi kanaydiki Əfrat dǝryasida baƣlanƣan «tɵt pǝrixtǝ»ning boxitilixi (keyin 16-babtimu tǝswirlǝngǝndǝk) xǝrⱪtin kelip Əfrat dǝryasidin ɵtidiƣan ⱪoxun bilǝn baƣliⱪtur.


10-bab — Yǝttinqi kanayning qelinixⱪa ⱨazirlinixi — Yuⱨannaƣa tapxurulidiƣan «kiqik oram yazma»

«Hudaning siri tamam bolup ǝmǝlgǝ exixi»ning aldida, yǝttinqi kanayning tonuxturuluxiƣa (7-ayǝt) az ⱪalƣanda Yuⱨannaƣa kiqik bir oram yazma tapxurulidu; u buni yeyixi kerǝk idi (11-ayǝt). Xuning bilǝn uningƣa «Sǝn yǝnǝ kɵp millǝtlǝr, ǝllǝr wǝ ⱨǝr hil tillarda sɵzlixidiƣanlar wǝ padixaⱨlar toƣrisidiki wǝⱨiy-bexarǝtlǝrni yǝnǝ jakarlixing lazim» deyilidu. Bu bexarǝtlǝr (11-18-bablar) ɵtmüxtiki bǝzi ixlar wǝ 19-babⱪiqǝ bolƣan ariliⱪtiki waⱪitlar toƣruluⱪ jamaǝtkǝ zɵrür bolƣan baxⱪa wǝⱨiylǝrni ɵz iqigǝ alidu. Pǝⱪǝt 19-babtila «Hudaning siri ǝmǝlgǝ axurulidiƣan» ahirⱪi ǝwjigǝ qiⱪⱪan sorun bizgǝ ayan ⱪilinidu. 


11-bab, 1-ayǝt


Yuⱨannaƣa ɵlqǝm ⱨasisi tapxuruluxining mǝⱪsiti (Əzakiyal pǝyƣǝmbǝrgǝ tapxurulƣandǝk, «Əzakiyal» 40-bab): «Barƣin, Hudaning ibadǝthanisi, ⱪurbangaⱨi wǝ u yǝrdǝ ibadǝt ⱪiliwatⱪanlarni ɵlqigin». Muxu sɵzlǝrgǝ ⱪariƣanda «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt» waⱪtida Yerusalemda yǝnǝ bir jismaniy ibadǝthana wǝ ⱪurbangaⱨ ⱪuruluxi mumkin (Wǝⱨiy berilgǝn waⱪtida Yerusalemdiki ibadǝthana alliⱪaqan Rim imperiyǝsi tǝripidin miladiyǝ 70-yili asasǝn wǝyran ⱪilinƣanidi). Yǝnǝ kelip kɵzdǝ tutulƣan bexarǝttiki ibadǝthanining iqki bɵlümigǝ kirgǝnlǝr Hudaƣa sadiⱪ bolidiƣanlardin bolsa kerǝk. Yuⱨanna ularni ɵlqidimu? Ɵlqidi, dǝp oylaymiz, lekin uzunluⱪ-kǝngliki bizgǝ eytilmaydu. Nemixⱪa? Wǝ nemixⱪa «Ibadǝthanining taxⱪiriⱪi ⱨoylisini (bulƣanƣanliⱪi tüpǝylidin) ɵlqimǝy ⱪoy» deyilidu? Bu ix bǝlkim Hudaning Yerusalemda yengidin ⱪurulidiƣan xu ibadǝthanining iqki ⱪisimlirini dǝslǝptǝ ⱪoƣdaydiƣanliⱪini kɵrsitixi mumkin. Ⱨeqbolmiƣanda roⱨiy düxminimiz bizning Hudaƣa ibadǝt ⱪilixtiki sirtⱪi ipadilirimizni bǝzi waⱪitlarda qǝkliyǝlisimu, Huda iqki dunyayimizda Ɵzigǝ ɵtküzüliwatⱪan ibaditimizgǝ ⱨeqⱪaqan ⱨeqkimning qǝk ⱪoyuxiƣa yol ⱪoymaydu.


Bu yengi ibadǝthana toƣruluⱪ «Əzakiyal»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdin nǝⱪil kǝltürimiz: — 


«Israiliyǝdǝ turuwatⱪan Yǝⱨudiy hǝlⱪining az degǝndǝ 1950-yillardin beri yengi bir ibadǝthanini ⱪaytidin ⱪurux qertyoȥi wǝ ibadǝthanining ǝslidiki yeridǝ ⱪaytidin ⱪurbanliⱪni ⱪilix pilani bolup kǝlgǝn. Angliximizqǝ ular ⱪurmaⱪqi bolƣan ibadǝthanining qertyoȥi Əzakiyalning 40-44-babliriƣa asaslanƣan. Lekin Zion teƣining (taƣning bügünki tüzülüxigǝ ⱪariƣanda) Əzakiyal kɵrgǝn ibadǝthanini ⱪurƣudǝk yeri yoⱪ, wǝ ⱪuruluxⱪa baxⱪa tosalƣular bar. Lekin ixinimizki, ular bir ibadǝthanini ⱪuridu. Qünki Tǝwrat wǝ Injilda, dǝjjalning ahirⱪi zamanda «ibadǝthanini igiliwelixi» wǝ xu yǝrdǝ ɵz yirginqlik mǝbudini tiklixi toƣruluⱪ bexarǝtlǝr bar («Dan.» 9:27, 12:11, «Mat.» 24:15, «2Tes.» 2:1-11ni kɵrüng).


Bu ibadǝthana bǝlkim dǝjjalning ⱪoli bilǝn wǝyran bolidu; Əysa Mǝsiⱨ dunyaƣa ⱪaytip kǝlgǝndǝ yǝr yüzi üstigǝ ming yil ⱨɵküm sürüxi («Wǝⱨ.» 20:1-7)ning dǝslipidǝ Əzakiyal kɵrgǝn bu yengi ibadǝthanini ⱪuridu dǝp ixinimiz».


Biraⱪ muxu yǝrdǝ: «Yerusalemda üqinqi bir «ibadǝthana» ⱪuruxning nemǝ ⱨajiti bar? Nemǝ ǝⱨmiyiti bolsun? Uning ⱪuruluxi Hudaning iradisigǝ muwapiⱪmu?» degǝndǝk muⱨim soallarni ⱪoyuxⱪa toƣra kelixi mumkin. Qünki Injilda bizgǝ tapxurulƣan eniⱪ tǝlimlǝr boyiqǝ, Huda «insan ⱪolliri bilǝn yasiƣan ibadǝthanilar»ni taxlap, Ɵzigǝ etiⱪad ⱪilƣan insanlardin tǝrkib tapⱪan dunyawi jamaǝtni «tirik, ⱨǝⱪiⱪiy ibadǝthana»si ⱪilip, Ɵz xan-xǝripini uningƣa amanǝt ⱪilƣan. Ⱨalbuki, Uning ⱪǝdimki hǝlⱪi bolƣan Yǝⱨudiylar (Hudani bilmigǝn ⱨalda) Uningƣa yengi bir ibadǝthana ⱪurup, u yǝrdǝ ⱪaytidin ⱪurbanliⱪlarni sunuxⱪa baxlisa ix ⱪandaⱪ bolidu? Esimizdǝ barki, Mǝsiⱨ yǝr yüzidǝ hizmǝttǝ bolƣan waⱪitta Yerusalemda bir ibadǝthana bar idi. Bu ibadǝthana ⱨǝm butpǝrǝs bolƣan, qiriklixip kǝtkǝn rǝzil padixaⱨ Ⱨerod tǝripidin ⱪurulƣan, xundaⱪla ɵz hiyali boyiqǝ ijad ⱪilƣan bǝzi nǝrsilǝrni ⱪoxⱪan bolsimu, Əysa yǝnila uni «Hudaning ibadǝthanisi» degǝn nam bilǝn etirap ⱪildi. Mǝsilǝn, U: «Huda, «Mening ɵyüm barliⱪ ǝllǝr üqün duahana bolidu», dedi» dǝp, hanini ɵz pulpǝrǝsliki bilǝn bulƣiƣanlarni ǝyiblidi («Mar.» 11:17). Ixinimizki, Yǝⱨudiy hǝlⱪi kǝlgüsidǝ ohxax yolda, yǝni Hudani tonumiƣan wǝ Uning ǝmrisiz ⱨalda xu üqinqi ibadǝthanini ⱪuridu. Xuning bilǝn ibadǝthana Uning nami bilǝn qetixliⱪ bolidu wǝ dǝl xu sǝwǝbtin «dǝjjal» (diwǝ, «Mǝsiⱨning rǝⱪibi») uni ɵzining ibadǝthanisi ⱪilmaⱪqi bolup, uningƣa «yirginqlik nomussizliⱪ»ni (adǝmlǝrni ɵzigǝ qoⱪundurƣudǝk namǝlum bir nǝrsǝ yaki ixni) salidu. Xundaⱪ bir yol bilǝn diwǝ ɵzini Hudaning orniƣa ⱪoymaⱪqi bolidu («Dan.» 9:27, 12:11, «Mat.» 24:15, «2Tes.» 2:1-11). Bizningqǝ dǝl muxu ixlar tüpǝylidin, bolupmu Ɵz nami dunyadikilǝrning nǝziridǝ ibadǝthana bilǝn baƣliⱪ bolƣaqⱪa, Huda bu hanini «Meningki» dǝydu wǝ ahir berip uni bulƣiƣanlarni ⱪattiⱪ jazalaydu.


2-ayǝttǝ hanining sirtⱪi ⱨoylisi «yat ǝllǝrgǝ 42 ayƣiqǝ tapxurulƣan» deyilidu. Bu sɵzlǝr yǝnǝ Rǝbbimizning: ««Wǝyran ⱪilƣuqi yirginqlik nomussizliⱪ» «muⱪǝddǝs bir jay»da turidu» degǝn sɵzlirini bizgǝ ǝslitidu («Matta» 24-babta). Muxu yǝrgiqǝ bu «wǝyranqiliⱪ» pǝⱪǝt «sirtⱪi ⱨoylida» bolidu; lekin rosul Pawlus bizgǝ: ««Gunaⱨiy adǝm» (dǝjjal, diwǝ) ... Huda dǝp atalƣanƣa yaki kixilǝr qoⱪunidiƣan ⱨǝrⱪandaⱪ nǝrsilǝrgǝ ⱪarxi qiⱪip, ɵzini ⱨǝmmisidin üstün ⱪilip kɵrsitidu; u xundaⱪ ⱪilip Hudaning ibadǝthanisida (Uning «muⱪǝddǝs jayi»da) olturuwelip, ɵzini Huda dǝp kɵrsitip jakarlaydu» dǝp tǝlim beridu. Bu sɵzlǝrgǝ ⱪariƣanda, dǝjjal «nomussizliⱪ»ini awwal «sirtⱪi ⱨoyla»ƣa, andin ahirida iqki «muⱪǝddǝs jay»ƣa selixi mumkin. Dǝjjalning baxⱪa nǝqqǝ ixliri 12-13-bablardimu kɵrülidu.


3-6-ayǝttǝ, towa ⱪilix kerǝklikini jakarlaydiƣan bu ikki guwaⱨqining ⱪabiliyǝtliri Musa wǝ Ilyas pǝyƣǝmbǝrlǝrningki bilǝn ohxixidiƣan bolƣaqⱪa, bǝzi alimlar ularni dǝl xu ikki pǝyƣǝmbǝr dǝp ⱪaraydu. Tǝwrattiki bexarǝtlǝrgǝ wǝ Rǝbbimizning sɵzigǝ asaslanƣanda («Mat.» 17:11-12, «Mar.» 9:11-12) Ilyas pǝyƣǝmbǝr ⱪaytip kelixi muⱪǝrrǝr. Ular «Pütkül yǝr yüzining Rǝbbi» aldida turidiƣan «ikki zǝytun dǝrihi» bolidu. Ⱨagay wǝ Zǝkǝriya pǝyƣǝmbǝrlǝr ɵz dǝwridǝ xundaⱪ idi («Zǝk.» 4:1-7) (muxu yǝrdǝ eytip ɵtimizki, Tǝwratta, «Pütkül yǝr yüzining Rǝbbi» deyilgǝn bolsa, Hudaning guwaⱨliⱪi Israil zeminida bar bolidu. Əksiqǝ, Huda «ǝrxtiki Huda» deyilgǝndǝ, Hudaning guwaⱨliⱪi Israil zeminidin yoⱪap kǝtkǝnlikini, zeminidin sirtida turƣanliⱪini kɵrsitidu. 13-ayǝtni kɵrüng). 


Bu ikki guwaⱨqining sularni boysunduridiƣan ⱪudriti bar, xunga ular yürgüzidiƣan jazalar dengizƣa ziyan yǝtküzidiƣan «ikkinqi kanay» bilǝn munasiwǝtlik boluxi mumkin; «sular» degǝn sɵz 8:10dǝ dengizni ǝmǝs, bǝlki dǝrya-bulaⱪlarni kürsitidu; lekin «sular» bulƣanƣan bolsa, ular dengizƣa eⱪip qüxüp unimu bulƣixi mumkin.


13-ayǝttǝ kɵrsitlgǝn yǝr tǝwrǝx «yǝttinqi kanay» yaki «yǝttiniqi qinǝ»gǝ baƣliⱪ «ⱪattiⱪ yǝr tǝwrǝx» ǝmǝs (16:18). 


15-ayǝttǝ «yǝttinqi kanay qelinidu» — ⱪaytilaymizki, «yǝttinqi kanay» zamanning ahirini kɵrsitidu. Buningƣa 15-19-ayǝtlǝr ispat beridu, qünki «Dunyaning padixaⱨliⱪi Pǝrwǝrdigarimiz wǝ uning Mǝsiⱨining padixaⱨliⱪi boldi, u ǝbǝdil’ǝbǝdgiqǝ ⱨɵküm süridu» (19:6nimu kɵrüng).


 19-ayǝttǝ Hudaning ibadǝthanisi eqilidu (u ibadǝthana ǝrxtǝ, yǝrdǝ ǝmǝs, 7:5, 14:15-17, 15:5-6, 16:1, 17nimu kɵrüng); «ǝⱨdisining sanduⱪi», yǝni Ɵz ⱨuzuri olturƣan jayi kɵrünidu. Bu ixlarni dǝl Rǝb Ɵzi yǝr yüzigǝ ⱪaytip kelǝy degǝn waⱪittiki alamǝtlǝr, dǝp ⱪaraymiz. «Yǝttinqi qinǝ» bilǝn baƣliⱪ ixlar bularƣa ohxaxtur (16:17-21).

Xunga «yǝttinqi kanay»diki ahirⱪi ixlardiki waⱪit dǝl «altinqi peqǝt»tiki ahirⱪi ixlardiki waⱪittur, yǝni «Ularning (Hudaning wǝ Kozining) dǝⱨxǝtlik ƣǝzipi kǝlgǝn küni»gǝ ohxax waⱪittur. «Yǝttinqi qinǝ»diki ixlarning ahirimu ohxax xu waⱪit bolsa kerǝk (16:17-21).


12-14-bablar

 Muxu bablarda alǝmning apiridǝ bolƣandin baxlap Mǝsiⱨning dunyaƣa ⱪaytip kelixigiqǝ ariliⱪtiki tarihning bǝzi sirlirini bizgǝ axkarǝ ⱪilinidu. Bu sirlar «Wǝⱨiy»dǝ alliⱪaqan kɵrsitilgǝn bolup, ahirⱪi zamandiki muⱨim wǝⱪǝlǝr bilǝn ziq munasiwiti bar. Bu bablardimu Daniyal pǝyƣǝmbǝr wǝ Rǝbbimiz Ɵzi eytⱪan axu «wǝyran ⱪilƣuqi yirginqlik nomussizliⱪ»ning nemǝ ikǝnliki toƣruluⱪ heli kɵp mǝlumatlar tǝminlinidu.


1-ayǝt — ǝrxtǝ kɵrüngǝn ayal — bizningqǝ bu ayal «ⱨǝⱪiⱪiy Israil» — yǝni «ⱪaldi»ni bildüridu. U «oƣul bala»ni tuƣidu. Keyin «oƣul bala» toƣruluⱪ «Əllǝrni tɵmür ⱨasa bilǝn baxⱪuridu» deyilgǝqkǝ, u qoⱪum Əysa Mǝsiⱨning Ɵzidur. Xunga ayal Mǝsiⱨni tuƣⱪaqⱪa, «jamaǝt» bolalmaydu, bǝlki Israil bolsa kerǝk.


2-6-ayǝtlǝr — bu ayǝtlǝdǝ alǝm apiridǝ bolƣan waⱪtidiki bir wǝⱪǝ —Xǝytanning ǝslidiki ǝrxtǝ Hudaƣa ⱪarxi kɵtürgǝn isyani kɵrsitilidu. Ayǝtlǝrgǝ ⱪariƣanda u qaƣda u ɵzi bilǝn pǝrixtilǝrning üqtin birini yǝr yüzigǝ tartip ǝkiliwalƣanidi. Bu ayǝtlǝrdin yǝnǝ, Əysa Mǝsiⱨning tuƣuluxining «arⱪa kɵrünüxi»nimu kɵrimiz. Ⱨerod padixaⱨ Əysani ɵltürmǝkqi bolƣan qaƣlarda ǝslidǝ Xǝytanning ⱪorali idi. Keyin, «oƣul bala» Hudaning yeniƣa kɵtürülidu — buni Əysaning asmanƣa kɵtürülüxi, dǝp ⱪaraymiz. Buningdin keyin «ayal» «qɵl-bayawan»ƣa ⱪaqidu, xu yǝrdǝ 1260 kün (üq yerim yil) alaⱨidǝ ⱪuwwǝtlinidu. Bu waⱪit «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning birinqi yerimimu? — tɵwǝndiki sɵⱨbitimizni kɵrüng. Bu ⱪiyas toƣra bolsa ǝmdi Rǝbbimizning asmanƣa kɵtürülüxi (Israil tǝripidin qǝtkǝ ⱪeⱪilƣandin keyin) wǝ «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning baxlinixi (Israildiki «ⱪaldi» ⱪaytidin Hudaning alaⱨidǝ baxpanaⱨi astiƣa kiridiƣan waⱪit) ariliⱪidiki waⱪit «mǝwjut bolmiƣandǝk» ɵtüp kǝtkǝndǝk ⱪilidu. Daniyal pǝyƣǝmbǝr aldin’ala eytⱪan «yǝtmix ⱨǝssǝ yǝttǝ waⱪit» iqidiki «69 yǝttǝ waⱪit» Rǝbbimizning azab-oⱪubǝtliri bilǝn tügǝp, «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt» («yǝtmix ⱨǝssǝ yǝttǝ» iqidiki ahirⱪi «yǝttǝ waⱪit») bilǝn ⱪaytidin baxlinidiƣan bolsa, bu dǝl kütkünimizdǝk bolmamdu? Ⱨazir biz ⱪaytidin Daniyalning xu bexaritigǝ ⱪarayli: — «Bu atmix ikki «yǝttǝ waⱪit» (62+7=69) mǝzgili ɵtkǝndin keyin Mǝsiⱨ üzüp taxlinidu, Uningda ⱨeqnǝrsǝ ⱪalmaydu. Kǝlgüsidǝ bolidiƣan ǝmirning (Rimning ǝmirining) hǝlⱪi bu xǝⱨǝr bilǝn muⱪǝddǝs ibadǝthanini gumran ⱪilidu. Bu aⱪiwǝt kǝlkündǝk besip kelidu; ahiriƣiqǝ jǝnglǝr dawamlixidu; u yǝrdǝ bolidiƣan wǝyranqiliⱪlar bekitilgǝndur» («Dan.» 9:26)


Muxu yǝrdǝ Yerusalemning wǝyran ⱪilinixi wǝ Yerusalem xǝⱨirigǝ, xundaⱪla Yǝⱨudiy hǝlⱪining bexiƣa keyin qüxidiƣan nurƣun ⱪiyinqiliⱪlar aldin’ala eytilidu. Andin biz biraⱪla sǝkrǝp «yǝtmixinqi yǝttǝ waⱪit»ⱪa ɵtimiz. Xu waⱪitta «kǝlgüsidǝ bolidiƣan ǝmir» yǝnǝ pǝyda bolup Yǝⱨudiy hǝlⱪi bilǝn bir ǝⱨdǝ tüzidu. Bu ǝⱨdǝ ularning bihǝtǝrlikigǝ, xundaⱪla yengidin ⱪurƣan ibadǝthanida ibadǝt ⱪilix ǝrkinlikigǝ kapalǝt berixi mumkin, dǝp oylaymiz: — 


«U ǝmir Hudaning hǝlⱪining kɵp ⱪismi bilǝn ahirⱪi bir «yǝttǝ waⱪit»ta dostluⱪ ǝⱨdinamisi tüzidu, lekin bu «yǝttǝ waⱪit»ning yerimiƣa kǝlgǝndǝ u ibadǝthanidiki ⱪurbanliⱪ wǝ ax ⱨǝdiyǝlǝrni sunuxni ǝmǝldin ⱪalduridu. U qaƣda wǝyran ⱪilƣuqi «yirginqlik nomussizliⱪ» muⱪǝddǝs ibadǝthanining ǝng egiz jayiƣa ⱪoyulidu. Taki balayi’apǝt, yǝni Huda bekitkǝn külpǝt wǝyran ⱪilƣuqining bexiƣa yaƣdurulƣuqǝ xu yǝrdǝ turidu» (9:27)


Tǝⱨlilimiz toƣra bolsa «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning yǝttǝ yili dǝl muxu ǝⱨdining tüzülüxi bilǝn baxlinidu. Bu ǝⱨdǝ «hǝlⱪining kɵp ⱪismi» bilǝn tüzülidu demǝk, uningƣa ⱪoxulmaydiƣan az bir ⱪismi bardur. Xuning bilǝn «ayal» bǝlkim muxu qɵl-bayawanƣa ⱪeqip 1260 kün turƣan, dǝjjalning ǝⱨdisigǝ ǝsla ⱪoxulmiƣan «ⱪaldi» boluxi mumkin. Bu ixⱪa wǝ 13-16-ayǝtlǝrdiki bexarǝtlǝrgǝ ⱪariƣanda, Israildin bolƣan «ⱪaldi» wǝtinidin ⱪeqixⱪa mǝjbur bolidu, lekin xundaⱪ ⱪilsa, Hudaning baxpanaⱨliⱪi astida ⱪalalaydu. Dǝjjalning ǝⱨdisidǝ yoxurun bir xǝrt boluxi mumkinki, Mǝsiⱨkǝ ǝgǝxkǝn Yǝⱨudiylǝrning Israil zeminida turuxiƣa ruhsǝt bolmaydu. Ⱪiziⱪ bir ix xuki, ⱨazir Israiliyǝ ⱨɵkümiti ɵz zeminiƣa olturaⱪlaxmaⱪqi bolƣanlarƣa dǝl muxundaⱪ xǝrt ⱪoyidu. Düxmǝnning mǝⱪsiti ularni yoⱪitix bolsimu, ular Huda tǝripidin alaⱨidǝ ⱪoƣdilidu. Ⱪaqⱪanlarning mǝhsus bir jayƣa ⱪaqidiƣanliⱪi (miladiyǝ 70-yili Yǝⱨudiy etiⱪadqilar Iordaniyǝdiki «Pǝllǝ» xǝⱨirigǝ ⱪaqti wǝ xuningdǝk bihǝtǝr boldi) yaki Yǝⱨudiy ǝmǝs etiⱪadqilar bilǝn yoxurunidiƣanliⱪi tehi eniⱪ ǝmǝs.


Əmdi 7:14 wǝ 14:1dǝ eytilƣan 144000 muxu «Hudaning ⱪaldisi» yaki uning bir ⱪismimu? Buningƣa biz tehi jawab tapalmiduⱪ.


Xǝytan «ayal»ƣa tegǝlmǝy ⱪelip dǝrƣǝzǝp boldi wǝ «uning  (ayalning) ⱪalƣan nǝsli, yǝni Hudaning ǝmrlirigǝ ǝmǝl ⱪilip, Əysaning guwaⱨliⱪini tutⱪan pǝrzǝntliri bilǝn jǝng ⱪilƣili kǝtti». «Uning ⱪalƣan nǝsli» bolsa dǝl Yǝⱨudiy ǝmǝs bolƣan jamaǝtlǝr, dǝp ⱪaraymiz. Xuning bilǝn «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning birinqi yerimining bexidimu jamaǝtkǝ ⱪarxi zor bir ziyankǝxlik kɵtürülidu.


7-9-ayǝtlǝrdǝ yuⱪiridiki ixlar bilǝn munasiwǝtlik bolƣan «ǝrxtiki urux» tǝswirlinidu. Mikail wǝ pǝrixtiliri ǝjdiⱨa bilǝn jǝng ⱪilidu, Xǝytan yǝrgǝ taxlinidu. Gǝrqǝ Xǝytan ƣǝzipi tüpǝylidin yǝr yüzidikilǝrgǝ «way» degǝn bolsimu, ǝrxning nǝziridǝ bu huxalliⱪ ix boldi; qünki ⱪisⱪa waⱪittin keyin Hudaning mɵmin bǝndiliri mirasiƣa erixidu.

Bu ixlarning yǝnǝ Daniyal pǝyƣǝmbǝrning bexarǝtliri bilǝn eniⱪ munasiwǝtlik ikǝnlikini kɵrimiz: — «U qaƣda, ⱪerindaxliringni «ⱪoƣdiƣuqi uluƣ ǝmir» Mikail mǝydanƣa qiⱪidu. Bir azabliⱪ mǝzgil bolidu; yurt-dɵlǝt barliⱪⱪa kǝlgǝndin buyan, xundaⱪ qong balayi’apǝtlik waⱪit bolup baⱪmiƣan. Biraⱪ xu qaƣda hǝlⱪing ⱪutⱪuzulidu; ularning iqidiki nami ⱨayatliⱪ dǝptirigǝ pütülgǝnlǝrning ⱨǝmmisi nijatliⱪⱪa erixidu» («Dan.» 12:1-2).


13-bab, 1-7-ayǝtlǝr  

13-babtiki izaⱨatimizda kɵrsǝtkinimizdǝk, Əysa Mǝsiⱨ Hudaning dǝl «obrazi wǝ ohxaxliⱪi» bolƣandǝk diwǝ dǝl Xǝytan («ǝjdiⱨa»)ning «obrazi wǝ ohxaxliⱪi»dur. 

17:1- wǝ 15-din wǝ «Yǝx.» 57:20din oⱪuƣinimizdǝk, «sular» yaki «dengiz» azdurulup ⱪaymaⱪturulƣan yǝr yüzidiki ǝllǝrgǝ daim wǝkillik ⱪilidu. Dewǝ Mǝsiⱨni dorap uning salaⱨiyitigǝ erixix üqün, ⱨǝtta «ɵlümdin tirilgǝndǝk» kɵrünidu. Diwigǝ «kupurluⱪ sɵzlǝydiƣan bir eƣiz» berilidu, xundaⱪla yǝnǝ «42 ay»ƣiqǝ «dawamlixix»ⱪa ⱨoⱪuⱪ berilidu. Xuning bilǝn biz xundaⱪ ⱪaraymizki: — «Dan.» 9:27dǝ eytilƣandǝk diwǝ Israil bilǝn ǝⱨdisini buzup, ɵzining ⱨǝⱪiⱪiy salaⱨiytini axkarilaydu. Xu qaƣda u Yerusalemdiki ibadǝthanidin paydilinip, ɵzigǝ ibadǝt kǝltürüx üqün xu yǝrdǝ «yirginqlik nomussizliⱪ»ni bǝrpa ⱪilidu. «Uning muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ ⱪarxi jǝng ⱪilip, ularning üstidin ƣalib kelixigǝ yol ⱪoyuldi. Ⱨǝr ⱪǝbilǝ, ⱨǝr millǝt, ⱨǝr hil tilda sɵzlixidiƣan ǝllǝrgǝ ⱨɵkümranliⱪ ⱪilix ⱨoⱪuⱪi berildi» (13:7). Xuning bilǝn diwǝ pütkül dunyaning degüdǝk imperatori bolidu, wǝ ohxax waⱪitta jamaǝtkǝ tehimu küqlük ziyankǝxlik ⱪilixⱪa baxlaydu. Etiⱪadqilarning kɵp ⱪismi xu qaƣda ɵltürülüxi mumkin.


Bundaⱪ ixlar «Dan.» 7:23-26-ayǝtlǝrdǝ ayan ⱪilinƣiniƣa ohxax: —  «Tɵtinqi mǝhluⱪ kǝlgüsi dunyada bax kɵtüridiƣan tɵtinqi padixaⱨliⱪ bolup, u baxⱪa ⱨǝrⱪandaⱪ padixaⱨliⱪlarƣa ohximaydu. U pütün dunyani yutup, pütün yǝr yüzini ayaⱪ asti ⱪilip, kukum-talⱪan ⱪilidu. On münggüz bolsa, bu padixaⱨliⱪtin qiⱪip ⱨɵkümranliⱪ ⱪilidiƣan on padixaⱨdur. Keyin yǝnǝ bir padixaⱨ mǝydanƣa qiⱪidu u ilgiriki padixaⱨlarƣa ohximaydu; u üq padixaⱨni aƣdurup taxlaydu. U Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqiƣa ⱪarxi kupurluⱪ sɵzlǝrni ⱪilidu ⱨǝmdǝ Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining muⱪǝddǝs bǝndilirini ⱨalsizlanduridu. U kalendarni wǝ ⱨeyt-ayǝmlǝrni wǝ muⱪǝddǝs ⱪanunlarni ɵzgǝrtiwetixni ⱪǝstlǝydu. Hudaning muⱪǝddǝs bǝndiliri «üq yerim waⱪit» (üq yerim yil) uning ⱨɵkümranliⱪiƣa tapxurulidu.

Andin keyin Hudaning soti eqilidu, buning bilǝn uning idarǝ ⱪilix ⱨoⱪuⱪi tartiwelinip, mǝnggülük üzül-kesil yoⱪitilidu.»


Bu ayǝtlǝrgǝ ⱪariƣanda «diwǝ imperiyǝsi»ning on padixaⱨliⱪi «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»lik mǝzgilning dǝl otturisida «bǝrⱪ uridu», wǝ xu waⱪittin baxlap oquⱪ kupurluⱪi baxlinidu.


11-17-ayǝtlǝrdǝ  Ⱪoziƣa ohxaydiƣan ikkinqi diwǝ pǝyda bolidu. Bu diwining wǝzipisi «birinqi diwining ⱨoⱪuⱪiƣa igǝ» bolup, «sahta pǝyƣǝmbǝr» bolup, türlük mɵjizilik alamǝtlǝr arⱪiliⱪ barliⱪ insanlarni birinqi diwigǝ ibadǝt ⱪilduruxtin ibarǝt bolidu. Xuning bilǝn sahta bir «üq bir gǝwdǝ» pǝyda bolidu — Hudaning ornini almaⱪqi bolƣan ǝjdiⱨa, Oƣulning ornini almaⱪqi bolƣan, ǝjdiⱨaning «obrazi» bolƣan diwǝ wǝ ularƣa ibadǝt kǝltürmǝkqi bolƣan, Muⱪǝddǝs Roⱨning rolini doraydiƣan «sahta pǝyƣǝmbǝr» bar bolidu.

«Diwining but-ⱨǝykili» — bizningqǝ dǝl Daniyal kɵrsǝtkǝn «yirginqlik nomussizliⱪ». «Əⱪil-parasiti barliki kixilǝr diwining rǝⱪimini ⱨesablap baⱪsun» — ǝmdi buni ⱪilix üqün ⱪandaⱪ «ⱨekmǝt» kerǝk bolidu?


«Wǝⱨiy»ning ǝng dǝslǝpki oⱪurmǝnliri üqün bu ⱨeqⱪandaⱪ ⱪiyin ix bolmaydu. Qünki ⱨǝm Greklǝr ⱨǝm Ibraniylarning ⱨeqⱪandaⱪ ayrim rǝⱪǝm sistemisi bolmiƣaqⱪa, mǝlum sanni bildürüx üqün ⱨǝrplǝrni ixlitǝtti. Bundaⱪ sistemida Grekqǝ elipbǝning birinqi ⱨǝrpi «alfa» bolsa 1ni bildürǝtti, ikkinqi ⱨǝrp «beta» bolsa 2ni bildürǝtti.... 


«Uning ismining rǝⱪimi» addiy puⱪralar kɵp yǝrlǝrdǝ ɵz ismidiki ⱨǝrplǝr bildürgǝn «san»ni bir-birigǝ ⱪoxup, yiƣindisini ɵz dostliriƣa eytip berǝtti; bu rǝⱪǝm «mǝhpiy xifir» süpitidǝ dostlar arisida ɵz ismiƣa wǝkillik ⱪilatti. Mǝsilǝn, arhe’ologlar kolap qiⱪⱪan ⱪǝdimki xǝⱨǝr Pompǝydiki ɵylǝrning tamlirida mundaⱪ pütüklǝr tepilidu: «132 513ni sɵyidu». Ɵz ismining rǝⱪimi 513 ikǝnlikini bilgǝn ⱪiz bundaⱪ pütükni kɵrsǝ, dǝrⱨal barliⱪ yigit tonuxlirining ismilirini ⱪizƣin ⱨesablaxⱪa kirixǝtti!


Dǝjjal pǝyda bolƣanda ixinimizki, uning ismi ibraniy yaki grek tilida ipadilǝngǝn bolsa, 666 degǝn rǝⱪǝm qiⱪidu. Tɵwǝndiki jǝdwǝl bilǝn oⱪurmǝn buni ɵzi ⱨesabliyalaydu.


Yunan (grek) yeziⱪidiki ⱨǝrplǝr

α

(alfa)

alpha

1

 β

(beta)

beta

2

 γ

(gamma)

gamma

3

δ

(dǝlta)

delta

4

ε

(ǝpsilon)

 epsilon

5

(kona ⱨǝrp)

(digamma)

digamma

6

 ζ 

(zeta)

zeta

7

η

(eta)

eta

8

θ 

(feta)

theta

9

ι

(iota)

iota

10

κ

(kappa)

kappa

20

λ

(lamda)

lamda

30

μ

(myu)

mu

40

ν

(nyu)

nu

50

ξ

(ksay)

xi

60

ο

(omikron)

omicron

70

π

(pay)

pi

80

(kona ⱨǝrp)



90

 ρ

(ro)

rho

100

σ , ς

(sigma)

sigma

200

τ

(taw)

tau

300

υ

(upsilon)

upsilon

400

φ

(fay)

phi

500

χ

(ⱪay)

chi

600

ψ

(psay)

psi

700

ω

(omega)

omega

800



 Ibraniy tilidiki ⱨǝrplǝr

א

(alǝf)

aleph

1

ב

(bǝt)

beth

2

ג

(gimǝl)

gimel

3

ד

(dalǝt)

daleth

4

ה

(he)

heh

5

ו

(waw)

waw

6

ז

(zayin)

zayin

7

ה

(hǝt)

cheth

8

ט

(tǝt)

 teth

9

י

(yod)

yod

10

כ

(kaf)

kaph

20

ל

(lamǝd)

lamedh

30

מ

(mǝm)

mem

40

נ

(nun)

nun

50

ס

(samǝⱪ)

samech

60

ע

(ayin)

ayin

70

פ

(pǝⱨ)

peh

80

צ

(tsaddǝ)

tsadde

90

ק

(qof)

qoph

100

ר

(rǝx)

resh

200

כ

(xen)

sheen

300

ת

(taw)

tau

400


Oⱪurmǝn Əysaning namini ⱨesablap baⱪsun! Grek tilida uning ismi «ιησους» (Yesus) bolup, uningdiki ⱨǝrblǝr mundaⱪ rǝⱪǝmlǝrni bildüridu: Iota = 10, eta = 8, sigma = 200, omikron = 70, upsilon = 400, sigma (baxⱪa xǝkildǝ) = 200. Yiƣindisi? (diⱪⱪǝt ⱪilsingiz, Muⱪǝddǝs Kitabta «8» degǝn rǝⱪǝm kɵp yǝrlǝrdǝ «molqiliⱪ» yaki «tirilix» bilǝn munasiwǝtlik bolidu).


Muⱪǝddǝs yazmilarda «7» bolsa ⱨaman Hudaning mukǝmmǝllikini bildüridiƣan yaki Uning mukǝmmǝllikini kɵrsǝtkǝn ixlarƣa baƣlinidu.


«6» degǝn rǝⱪǝm bolsa ⱨaman «insan» bilǝn baƣliⱪ bolidu. Adǝm’atimiz 6-künidǝ yaritilƣan; yǝnǝ kelip «6» Hudaning mukǝmmǝllikini bildüridiƣan «7»din kǝm bolup, daim insanning ɵzigǝ tayinidiƣanliⱪi yaki insanlarning ɵz-ɵzini kɵtürgǝnliki (tǝkǝbburluⱪi)ni bildüridu. Xunga «666» dǝrwǝⱪǝ ɵzini Huda ⱪilmaⱪqi bolƣan mǝlum bir insanning ismining ǝng muwapiⱪ rǝⱪimi bolidu.


Xunimu eytip ɵtimizki, ⱨazirⱪi zamandiki «tor» (Internet)ning ipadisi «www» bolidu. Ibraniy tilida «w» «waw», yǝni 6-ⱨǝrp bolup, «www» ibraniy tilidiki ipadisi «666» bolidu. Kǝlgüsidǝ «tor» dǝjjalning ⱪorali bolup ⱪalamdu ⱪandaⱪ? Ixⱪilip bu rǝⱪǝmgǝ ⱪarap etiⱪadqilarning ɵzlirini «tor»ƣa bǝk urup ketixtin sǝl pǝhǝs boluxiƣa toƣra kelidu, dǝp ⱪaraymiz.  


14:1-5

— 144000 Israil hǝlⱪi yǝnǝ pǝyda bolidu. Yuⱪirida, 7:4 üstidǝ tohtalƣanlirimizni kɵrüng. Əgǝr «tunji ⱨosulning mewisi» degǝn ibarǝ «dunyawi jamaǝtning dǝslǝpki ǝzaliri»ni kɵrsǝtmisǝ, undaⱪta bǝlkim, rosul Yaⱪup hetidǝ: «Bizlǝr (etiⱪadqilar) Uning (Hudaning) yaratⱪan kainattiki ⱨosulining birhil tunji mewisidurmiz» («Yaⱪ.» 1:18) degǝn omumiy ⱨǝⱪiⱪǝtni kɵrsitixi mumkin (Tǝwrat dǝwridǝ ⱨosulning tunqi mewisi daim Hudaƣa atilixi kerǝk idi). Biz ⱪaytidin tuƣulƣan bolsaⱪ, ǝmdi yengi ⱨayatimiz «yengi asman, yengi zemin»gǝ keliximizdin ilgiri yǝr yüzidǝ «tunji mewǝ»dǝk ularning wǝkili wǝ ispati bolidu.


Yǝnǝ bir imkaniyǝt barki, bu 144,000 nǝpǝr etiⱪadqilar 7:1dǝ kɵrsitilgǝn kixilǝrgǝ ohximaydiƣan bir türküm, yǝni «Israil otturisidin qiⱪⱪan dǝslǝptiki jamaǝt»ni kɵrsitidu. Ular Rǝbgǝ bolƣan sap dilliⱪ sadiⱪliⱪi wǝ sɵygisi «hux hǝwǝr»ning pütkül dunyaƣa tarⱪitililixining kǝm bolsa bolmaydiƣan ⱨalⱪiliⱪ türtkǝ idi. Xu tǝrǝptǝ dǝwrdin-dǝwrgiqǝ, biz pütⱪül dunyadiki barliⱪ etiⱪadqilar ularƣa ⱪǝrzdarlarmiz («Rim.» 15:27ni kɵrüng). Ularning bizgǝ bolƣan tɵⱨpisi tüpǝylidin ularƣa «pak adǝmlǝr» wǝ «Hudaƣa wǝ Ⱪoziƣa ⱨosulning tunji mewisi» dǝp atilixi layiⱪ ǝmǝs?


8-ayǝttǝ, ikkinqi pǝrixtǝ: «Ƣulidi! Katta xǝⱨǝr Babil ƣulidi!» dǝp jakarlaydu. Bu ix «yǝttinqi qinǝ»ning ahirⱪi nǝtijisigǝ ohxax bolidu (16:17-19). Biz 17-bab toƣruluⱪ bayanimizda buning üstidǝ tohtilimiz. 


9-ayǝttǝ, üqinqi pǝrixtǝ kim diwigǝ yaki but-ⱨǝykiligǝ qoⱪunsa yaki uning bǝlgisini ⱪobul ⱪilsa mǝnggü ⱪiynilidu, dǝp jakarlaydu. Bu hǝwǝr «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning ahirida kelidu (Babil alliⱪaqan gumran bolƣan bolsa, uxbu hǝwǝr xu waⱪitta boluxi kerǝk). Muxu hǝwǝr bǝzi adǝmlǝrning tehi «diwining bǝlgisi»ni ⱪobul ⱪilmiƣanliⱪiƣa ispat bolidu. Ⱨǝtta bu ixlarni ⱪilƣan bolsimu, bu agaⱨ ular üqün diwining ibaditini taxlap towa ⱪilix yoli tehi barliⱪiƣa imkaniyǝt berǝmdu? Agaⱨ  «ⱨazirⱪi zaman»da bildürülidu — «Kimdikim diwigǝ wǝ uning but-ⱨǝykiligǝ qoⱪunuwatsa, uning tamƣisin pexanisigǝ yaki ⱪoliƣa ⱪobul ⱪiliwatsa...». Bu «ɵtkǝn zaman»da ǝmǝs ipadǝnmigǝqkǝ, eytⱪan kixilǝr üqün towa ⱪilix pursiti barmidu? Muⱪǝddǝs Kitabta Hudaning ⱨeqⱪandaⱪ muxundaⱪ agaⱨi bikar bolmaydu — demǝk, gǝrqǝ kǝqürüm ⱪilix pursiti tilƣa elinmiƣan bolsimu, ⱨǝrdaim bar bolidu (mǝsilǝn, Yünüs pǝyƣǝmbǝr Ninǝwǝ xǝⱨiridikilǝrgǝ bǝrgǝn agaⱨ). Biz pǝⱪǝt jǝnnǝtkǝ yǝtkǝndila jǝzm bilǝlǝymiz.


14:14-20dǝ Rǝb Əysaning ⱪaytip kǝlgǝn yǝnǝ bir kɵrünüxini kɵrimiz. Bumu bizgǝ xuni ispatlayduki, waⱪit «yǝttinqi qinǝ»ning waⱪtidin keyin bolidu. Yuⱨanna «Insan’oƣliƣa ohxaydiƣan» birsining bulut üstidǝ olturƣanliⱪini kɵridu. U orƣiⱪi bilǝn oruxⱪa baxlaydu. Bu orma yahxi orma, Insan’oƣli Mǝsiⱨ Ɵzi xǝhsǝn alidiƣan, yǝni nijatⱪa erixkǝnlǝrdin bolƣan orma dǝp ⱪaraymiz («Mat.» 24:31ni kɵrüng — bu waⱪit dǝrwǝⱪǝ «zamanning ahiri»).


Keyinki orma pǝrixtǝ tǝripidin elinƣan — Hudaning jazasini tartixⱪa bolƣan orma. Ⱪanning kɵplikigǝ ⱪariƣanda, undaⱪ ⱪirƣinqiliⱪ yǝr yüzidǝ bolup baⱪmiƣan.


Bizgǝ ⱨazir Hudaning «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning ikkinqi yerimidiki ahirⱪi jazalirining kɵprǝk tǝpsilatliri mǝlum ⱪilinidu. Bu jazalar «yǝttǝ qinǝ» yaki «yǝttǝ balayi’apǝt» dǝp atilidu.


15-16-bablar «Yǝttǝ qinǝ»din qiⱪⱪan «Yǝttǝ balayi'apǝt»

 Yuⱨannaƣa yǝnǝ bir wǝⱨiy tapxurulƣan, bu ⱪetim «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning ikkinqi yerimining ahirida, Rǝb Əysaning ⱪaytip kelixkǝ az ⱪalƣan ⱪisⱪa mǝzgildiki jazaliri toƣruluⱪ bolidu: — 


«Asmanda zor ⱨǝm karamǝtlik yǝnǝ bir alamǝtni, yǝni ahirⱪi yǝttǝ balayi’apǝtni tutup turƣan yǝttǝ pǝrixtini kɵrdüm (ahirⱪi balayi’apǝt deyilixtiki sǝwǝb, Hudaning ƣǝzipi bular bilǝn ahirlixidu)»


Omumiy jǝⱨǝttin eytⱪanda, «yǝttǝ qinǝ»diki jazalar «yǝttǝ kanay»diki jazalarni ɵtkürlǝxtürxidu.


15:2-4 Mɵmin bǝndilirining bu küyining mǝzmuniƣa ⱪariƣanda waⱪit «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»tin keyin bolidu, qünki bu waⱪitta küy eytⱪuqilar diwǝ üstidin ƣǝlibǝ ⱪilƣan wǝ Hudaning ⱨɵkümliri yǝr yüzidǝ namayan ⱪilinƣan bolidu.


15:5-8 Bu «yǝttǝ qinǝ» biwasitǝ ǝrxtiki ibadǝthanidin qiⱪidu — demǝk, jazalar Hudaning Ɵzining jazaliri bolidu. Ilgiriki qüxürülgǝn balayi’apǝtlǝrdin bǝziliri Xǝytanning ɵz rǝzil küqini ⱪoyuwetixini ɵz iqigǝ elixi mumkin idi.


16:2 «Birinqi qinǝ» — diwigǝ qoⱪunƣanlar üstidǝ ǝxǝddiy yara pǝyda bolidu — diwǝ alliⱪaqan ayan bolƣaqⱪa, bu wǝⱪǝ ikkinqi «1260 kün» iqidǝ bolidu.

16:3 — «Ikkinqi pǝrixtining qinisi» — dengiz ⱪanƣa aylinip, dengizda barliⱪ janiwarlar ɵlidu. Bu wǝⱪǝ «2-kanay» (dengizning üqtin biri ⱪanƣa aylinidu)din keyin bolsa kerǝk.


16:4-7  «Üqinqi pǝrixtining qinisi» — dǝryalar wǝ bulaⱪlar üstigǝ tɵkülüp, ularmu ⱪanƣa aylinidu. Bu wǝⱪǝ yǝnǝ «3-kanay» (dengizning üqtin biri aqqiⱪ bolup, kɵp adǝm ɵlidu)din keyin bolsa kerǝk.


16:8-9 «Tɵtinqi pǝrixtining qinisi» — ⱪuyax üstigǝ tɵkülüp, ⱪuyax tǝpti adǝmlǝrni kɵydüridu. Bǝzilǝr bu qinǝ «4-kanay» (ⱪuyax waⱪitning üqtin biridǝ ⱪarangƣulixidu) bilǝn baƣliⱪ, dǝp ⱪaraydu. Əmma bizningqǝ ««qinǝ»lǝrdiki jazalar «kanay»larni ɵtkürlǝxtüridu» degǝn prinsip toƣra bolsa, «bǝxinqi qinǝ» bǝlkim «4-kanay»da bolƣan apǝtni tehimu bǝttǝr ⱪilidu.

16:10-11  «Bǝxinqi pǝrixtining qinisi» — «diwining padixaⱨliⱪi» (yǝr yüzidiki kɵpinqi jaylar) ⱪarangƣulixidu. Insaniyǝtning kɵpinqisi yǝnila bu ixlarni Huda tǝripidin kǝlgǝn dǝp bilip turup, towa ⱪilmaydu, ⱨǝtta tehimu kupurluⱪ ⱪilidu.


16:12-16   «Altinqi pǝrixtining qinisi» — Əfrat dǝryasi ⱪurutiwetilidu. Bu ix «altinqi kanay»diki wǝⱪǝgǝ ohxax; xǝrⱪtiki padixaⱨlar ⱨazir «Ⱨarmageddon»da bolƣan jǝnggǝ ⱪatnixixⱪa kelǝlǝydu (Əfrat dǝryasining ⱪurutiwetilixi kerǝk bolƣanliⱪi bizgǝ bu dǝwrdiki uruxlar wǝ ⱪatnax ⱪorallrining «zamaniwiy» ǝmǝslikini ispatlaydu, bolmisa ayrupilanlar asanla ɵtüp ketǝtti!).

(«Yǝrǝmiya»diki ⱪoxumqǝ sɵzimizdiki «Əfrat dǝryasining ⱪurutiwetlixi»ƣa dair burunⱪi bir wǝⱪǝ toƣrisidiki izaⱨatimizni kɵrüng. Xu qaƣdimu «ⱪurutulux» «Babil xǝⱨiri»ning yoⱪitilixiƣa «xǝrⱪtin kelidiƣan bir padixaⱨning yoli»ni tǝyyarlax üqün idi. Wǝⱪǝ «Yǝr.» 50:38, 51:30-32, 36dǝ bexarǝt ⱪilinidu; «Yǝx.» 45:1nmu kɵrüng).


16:17-21 ayǝtlǝr  «yǝttinqi pǝrixtining qinisi» — ⱨawaƣa tɵkülidu. «Ix tamam boldi!» degǝn awaz anglinidu. «Yǝttinqi kanay» qelinƣinida ohxax awaz anglinidu. Yüz beridiƣan yǝr tǝwrǝx ilgiriki ⱨǝrⱪandiⱪidin eƣir bolidu. Bu ayǝtlǝrgǝ ⱪariƣanda Babil üstigǝ qiⱪirilƣan ⱨɵküm-jazani (on padixaⱨning ⱪolida — 17:16ni kɵrüng) «yǝttinqi qinǝ»diki wǝⱪǝlǝr ɵz iqigǝ alidu. Biz ⱨazir Rǝb Əysa Mǝsiⱨning ⱪaytip kelidiƣan «bosuƣisi»ƣa kǝlduⱪ. Ⱨǝmmǝ ix buningƣa tǝyyar turidu. Uning ⱪaytip kelixining ǝyni tǝpsilatliri pǝⱪǝt 19:11-19dǝ tǝswirlinidu. Əmma awwal 17- wǝ 18-babtiki «ⱪisturma sɵz»gǝ ⱪarax kerǝk. Bu bablarda ahirⱪi zamanlarda, xundaⱪla ⱨazirⱪi dǝwrimizgǝ küqlük tǝsir kɵrsitiwatⱪan «Babil» bizgǝ «pax ⱪilinƣan ⱨalda» tonuxturulidu.


(17-18-bablar) «Büyük paⱨixǝ ayal» — Babil

Muⱪǝddǝs yazmilar iqidǝ «Babil» muⱨim bir temidur. «Babil» ⱨǝm xǝⱨǝrning ɵzi wǝ bu xǝⱨǝrning kǝynidǝ turƣan birhil roⱨiy küqigǝ wǝkildur. «Yar.» 10:10dǝ Nimrodning Hudaƣa ⱪarxiliⱪ bildürüp, insanning xan-xɵⱨritini kɵtürüx mǝⱪsitidǝ «Babil»ni ⱪurƣanliⱪi kɵrünidu. Ⱨazir «Wǝⱨiy»dǝ Babil paⱨixǝ ayalning süpitidǝ kɵrünidu; u «Ⱪoziƣa yatliⱪ bolƣan ⱪiz» (21:9), yǝni jamaǝtning dǝl ǝksi bolidu; Babil ⱪizil kiyim kiyidu, «sular üstidǝ» olturidu; jamaǝt, yǝni «yengi Yerusalem» asmandin qüxidu, ap’aⱪ kiyim kiyip, huddi ɵz eri üqün tǝyyarlanƣan toy ⱪilidiƣan ⱪizƣa ohxax bolidu. Paⱨixǝ ayal diwining üstigǝ minidu (siyasiy wǝ Xǝytanning küqigǝ tayinidu), buzuⱪluⱪ ⱪilidu (kimki uningƣa payda yǝtküzsǝ, Babil ɵzini uningƣa satidu). U az degǝndimu (1) «sahta bir jamaǝt» yaki diniy tüzüm; (2) ⱨǝⱪiⱪiy bir xǝⱨǝr — «ⱪaytidin ⱪurulƣan Babil» boluxi mumkin.


«Yerusalem» wǝ «Babil» xǝⱨǝrlirining birsi asmandin, birsi asiy Nimroddin kelidu. 9-ayǝtkǝ ⱪariƣanda uning Rim xǝⱨiri bilǝn munasiwiti barliⱪidin kimmu gumanlansun? Ⱨalbuki, «paⱨixǝ ayal» — «Rimdiki «Katolik jamaǝt»ni kɵrsitidu» deyix 18-babtiki tǝpsilatlarƣa ⱪariƣanda yüzǝki bir qüxǝnqǝ bolidu. Barliⱪ bayanlarƣa inqkilik bilǝn ⱪariƣandin keyin, bǝlkim bir hulasigǝ keliximiz mumkin: —


Yuⱨanna muxu yǝrdǝ kɵrgǝn diwǝ 13-babta kɵrüngǝn diwigǝ ohxax bolsa kerǝk, lekin ⱨazir «bǝdinini kupurluⱪ namliri ⱪapliƣan bir toⱪ ⱪizil diwǝ» kɵrünidu — uning ⱨǝⱪiⱪiy ǝpt-bǝxirisi kɵrünidu.



Tapxurulƣan ⱨekmǝt boyiqǝ «paⱨixǝ» yǝttǝ bax üstidǝ olturidu, bu baxlar: — 


(1) Yǝttǝ taƣ. Ⱪǝdimki zamanlarda ⱨǝmmigǝ ayanki, «Rim xǝⱨiri ǝslidǝ Tiber dǝryasining sol ⱪirƣiⱪidiki yǝttǝ taƣ üstigǝ bǝrpa ⱪilinƣan».

(2) Yǝttǝ padixaⱨ («Bularning bǝxi yiⱪilƣan, birsi bar, yǝnǝ biri tehi kǝlmidi. U kǝlgǝndǝ pǝⱪǝt azla waⱪit turalaydu»). Muⱪǝddǝs yazmilarda bayan ⱪilinƣan, Hudaning hǝlⱪi Israilƣa ⱪarxi turƣan, xundaⱪla Hudaning Israil arⱪiliⱪ Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨni ǝwǝtidiƣan pilanini yoⱪatmaⱪqi bolƣan (Mǝsiⱨning ǝjdadi bolƣanlarni yoⱪitix arⱪiliⱪ) alaⱨidǝ altǝ imperiyǝ bar idi. Ular: —


(1) Misir (ǝsli Ibraⱨimdin Saraⱨni tartiwalmaⱪqi idi, keyin Israilda barliⱪ oƣul bowaⱪlarni ɵltürüxkǝ tirixⱪan; 


(2) Asuriyǝ imperiyǝsi (pütkül Israilni yoⱪatmaⱪqi), 


(3) Babil imperiyǝsi (Yǝⱨudadiki barliⱪ xaⱨzadilǝrni aƣwat ⱪiliwǝtmǝkqi idi, keyin Babilning bayliⱪliri kɵp Israillarƣa wǝtǝngǝ ⱪaytmasliⱪⱪa ezitⱪu boldi), 


(4) Media-Pars imperiyǝsi (Əstǝr ayal padixaⱨning künliridǝ bax wǝzir Ⱨaman pütkül Israilni yoⱪatmaⱪqi bolƣan), 


(5) Grek imperiyǝsi («Antioⱪus Əpifanis» imperator bolƣanda Israildiki ibadǝtni pütünlǝy buzup, xundaⱪla ularning Hudaning hǝlⱪi bolƣan salaⱨiyitini yoⱪatmaⱪqi bolƣan), 


(6) Rim imperiyǝsi (Mǝsiⱨni ɵltürgǝn, Yerusalemni wǝyran ⱪilƣan, jamaǝtkǝ ǝxǝddiy ziyankǝxlik ⱪilixⱪa baxliƣan). Xuning bilǝn «bǝxi yiⱪilƣan (Misir, Asuriyǝ, Babil, Pars, Gretsiyǝ), birsi bar (Rim) yǝnǝ biri tehi kǝlmidi. U kǝlgǝndǝ pǝⱪǝt azla waⱪit turalaydu» (Daniyal pǝyƣǝmbǝrning bexarǝtlirigǝ wǝ tɵwǝndiki 11-ayǝtkǝ asaslanƣanda wǝ xundaⱪla Babil Rim xǝⱨirigǝ baƣlanƣan bolƣaqⱪa, bu yǝttinqisini biz birhil «ⱪaytidin janlanƣan Rim» dǝp oylaymiz).

«Burun bar bolƣan, ǝmdi ⱨazir yoⱪ bolƣan diwining ɵzi sǝkkizinqi padixaⱨdur, xundaⱪla u ⱨǝm yǝttisidin biri bolup ⱨalakǝtkǝ ⱪarap mangidu» — xunga «diwǝ» «ǝsligǝ kǝltürülgǝn Rim»din qiⱪixi mumkim. Uning qiⱪixi bilǝn tǝng on padixaⱨnimu ⱨoⱪuⱪⱪa erixtüridu. Andin («Dan.» 7:8, 20-21gǝ asaslanƣanda) diwǝ ondin üqisini tǝhtidin qüxürüwetip ularning ornini igilǝydu.

«On padixaⱨ» bolsa pǝⱪǝt «bir saǝt»la ⱨoⱪuⱪluⱪ bolidu. Əgǝr «Wǝⱨiy»dǝ «bir ⱨǝptǝ» 7x360 künni bildürsǝ, undaⱪta «bir saǝt» = 360/24 kün, yǝni 15 kün bolidu — ixⱪilip intayin ⱪisⱪa bir waⱪit bolidu.


17:15-18-ayǝttǝ Xǝytanning ahirⱪi mǝⱪsitini kɵrimiz. Gǝrqǝ u muxu «paⱨixǝ ayal»ni ǝllǝrni butpǝrǝslik wǝ ⱨǝrhil buzuⱪluⱪⱪa azduruxⱪa ixlǝtkǝn bolsimu, u insanlarning pǝⱪǝt tax-yaƣaqtin yasalƣan butlarƣa ibadǝt ⱪilixidin razi ǝmǝs — u ularning ibaditining «ɵz obrazi bolƣan diwǝ» arⱪiliⱪ biwasitǝ ɵzigila boluxini halaydu. Xuning bilǝn «ayal Babil»ni ɵzining waⱪitliⱪ mǝⱪsitidǝ ixlǝtkǝndin keyin Xǝytan on padixaⱨning wasitisi bilǝn uni yoⱪitidu (Xǝytanning barliⱪ wasitiqilirining ahirⱪi aⱪiwiti ohxax bolidu).



Yuⱨannaƣa paⱨixǝ toƣruluⱪ: «Yǝr yüzidiki padixaⱨlarning üstidin ⱨɵkümranliⱪ ⱪilidiƣan katta xǝⱨǝrdur» dǝp eytilidu. Ɵtkǝn zamanlarda (sǝkkizinqi ǝsirdin on altinqi ǝsirgiqǝ) «Rim papasi» ǝslidǝ Rim imperatorliri arⱪiliⱪ, imperiyǝ yoⱪalƣandin keyin ɵzlikidin Yawropadiki kɵp padixaⱨlarning üstidin kɵp jǝⱨǝtlǝrdǝ ⱨɵküm sürǝtti. Ayǝtkǝ ⱪariƣanda ahirⱪi zamanda bundaⱪ ix ⱪaytidin pǝyda bolidu. Muxu yǝrdǝ sǝⱨipǝ qǝklikliki bilǝn munasiwǝtlik tǝpsilatlarni tǝminlimǝymiz, lekin Babilning kona alaⱨidǝ butpǝrǝsliki bilǝn ⱨazirⱪi Rimdiki «Katolik dini» ziq munasiwǝtlik, deyiximiz kerǝk. Bularning alaⱪisi ⱨǝtta Pǝrgamum xǝⱨiri («Xǝytanning tǝhti bolƣan jay», 2:13) arⱪiliⱪ baƣlanƣan.


Tarihtiki rǝddiyǝ ⱪilƣusiz pakit xuki, ottura ǝsirlǝrdiki Rim papaliri oquⱪ-axkarǝ ⱪatilliⱪ, ǝhlaⱪsizliⱪ, jinsiy buzuⱪluⱪ wǝ bǝqqiwazliⱪliri bilǝn ⱨǝtta butpǝrǝslǝrni sǝskǝndürǝtti. Rim papiliⱪ bolƣandin tartip muxu papilar «Mǝsiⱨning namida» Hudaning mɵmin bǝndiliridin, mǝyli ǝrlǝr bolsun, ayal bolsun yaki ⱨǝtta balilar bolsun, ⱪanqiliƣan adǝmlǝrni ⱪiyin-ⱪistaⱪⱪa alƣan, kɵydürgǝn, palǝq ⱪilƣan wǝ ɵltürgǝn, buni pǝⱪǝt bir Huda bilidu. Ular ɵltürgǝn mɵmin bǝndilǝr Rim imperiyǝsi ǝsli ɵltürgǝn bǝndilǝrdin ziyadǝ kɵp idi. Rim papasi Yawropadiki kixilǝrni Yǝⱨudiy hǝlⱪigǝ nǝprǝtlinixkǝ ⱪutritixliri Ikkinqi Dunya Uruxida Gitlerning altǝ milyon Yǝⱨudiyni ⱪǝtl ⱪilixiƣa muⱨim türtkǝ bolƣanidi.


Yǝnǝ eytixⱪa muwapiⱪki, dunyadiki ǝng rǝzil jinayǝtqi tǝxkilat («Mafiya», ⱪara ⱪol jǝmiyiti) Rim xǝⱨiri jaylaxⱪan dɵlǝttǝ yiltiz tartⱪan wǝ «Rimning Katolik jamaiti» bilǝn ziq munasiwiti bar.


18-babta Yuⱨanna Babilning tehimu kɵprǝk jǝⱨǝtlirini kɵridu. Muxu babta u qong soda xǝⱨiri süpitidǝ kɵrünidu. Yǝxaya wǝ Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝrlǝrning Babil xǝⱨiri toƣruluⱪ bexarǝtliri tehi toluⱪ ǝmǝlgǝ axurulmiƣaqⱪa, kǝlgüsidǝ Babil xǝⱨirining ⱪaytidin ⱪuruluxini, andin ⱪaytidin wǝyran boluxini muⱪǝrrǝr, dǝp ⱪaraymiz. 


18-babta «Babil»ning «soda» alaⱪisi intayin eniⱪ kɵrünidu. Babilning muⱨim alaⱨidilikini tɵwǝndikidǝk kɵrsitimiz: —


(1) Babil etiⱪadqilardin bolƣan ⱨǝⱪiⱪiy jamaǝtning birhil ǝksi, sahtisidur.

(2) U daim ⱨǝⱪiⱪy jamaǝtkǝ ziyankǝxlik ⱪilidu wǝ ⱨǝtta «barliⱪ yǝr yüzidǝ ⱪirƣin bolƣanlar»ƣimu birhil mǝs’uliyiti bar (18:24)

(3) Yǝr yüzidiki barliⱪ padixaⱨlar uning bilǝn sodilixix wǝ uningdin paydilix üqün ɵzlirini ǝhlaⱪ jǝⱨǝttǝ bulƣaydu.

(4) Babil barliⱪ sǝn’ǝtlǝr wǝ ilim-pǝnlǝrdin paydilinidu wǝ ular arⱪiliⱪ kixilǝrni ɵzigǝ tartidu.

(5) U seⱨirgǝrlik ⱪilidu.

(6) Babil bolmisa hǝlⱪ’ara soda yaki kǝng dairilik soda mumkin bolmay ⱪelip, dǝrⱨal tügixidu.

(7) Uning Rim xǝⱨiri bilǝn muⱪim munasiwiti bar; ahirⱪi zamandiki Rimda yiltiz tartⱪan diwining ⱪollixiƣa erixidu, lekin ahirda diwǝ uni yoⱪitidu. 

(8) Babilning tügixixi intayin ⱪisⱪa waⱪit iqidǝ bolidu; bu ix «on padixaⱨ»ning ⱪolida bolidu.

Dǝrwǝⱪǝ u «bir sir» bolidu!

Bolupmu yeⱪinⱪi zamanlarda Babilning salaⱨiyiti toƣruluⱪ altǝ ⱪiyas otturiƣa ⱪoyuldi: —


(1)

 Rimliⱪ Katolik jamaiti

(2) 

Mǝlum birhil «dunyawiy din» yaki etiⱪadi buzulƣan «hristian dunyawiy jamaiti»

(3) 

Soda-setiⱪ, türlük tijarǝt

(4) 

Amerika

(5) 

Ⱪaytidin ⱪurulƣan Babil xǝⱨiri

(6) 

Ikkinqi ⱨǝm bǝxinqisi — «dunyawiy din» wǝ «ⱪaytidin ⱪurulƣan Babil» xǝⱨiri.


Bularning iqidiki «Amerika» ǝng namuwapiⱪ namzat boluxi mumkin, qünki etiⱪadqilarning jamaǝtliri Amerikida uqriƣan ziyankǝxlik bügüngǝ ⱪǝdǝr az boldi; Amerika kɵp ⱪetim ziyankǝxliktin ⱪaqⱪan Yǝⱨudiylarƣa wǝ Mǝsiⱨiy etiⱪadqilarƣa baxpanaⱨ boldi. Bundaⱪ degǝnlikimiz Amerikidiki ǝⱨwal pǝⱪǝt ɵzgǝrmǝydu, deginimiz ǝmǝs. Ɵzimiz tɵwǝndiki sǝwǝblǝrdin 6-pikirgǝ mayilmiz: 


Muxu 17- wǝ 18-bablardin dunyadiki kɵp soda (ⱨǝmmǝ soda demǝkqi ǝmǝsmiz) ixlirining kǝynidǝ bir roⱨ turidiƣanliⱪini, insanlarni ɵzigǝ tartip ⱪiltaⱪⱪa qüxürüwatⱪanliⱪini kɵrgili bolidu. Xunga kɵpligǝn kixilǝrning dinini bolsa dǝl «soda» degili bolidu. Rǝbbimiz bu ixni tilƣa elip: «Silǝr ⱨǝm Hudaning, ⱨǝm mal-dunya («mammon»)ning ⱪuli boluxunglar mumkin ǝmǝs». Grek tilida «mammon» «soda, bayliⱪ, küqlük tayanq»ni bildüridu. Bǝlkim, 18:23dǝ bu sirni qüxinixtiki bir aqⱪuq bizgǝ kɵrsitilidu: «barliⱪ ǝllǝr sening seⱨir-ǝpsunliringƣa aldandi». 9:20dǝ bu seⱨirlikning küqi ayan ⱪilinidu.


«Babil» Hudaning ⱨǝⱪiⱪiti wǝ nijatiƣa ⱪarxi turƣan, Hudaning bǝndilirigǝ ziyankǝxlik ⱪilidiƣan dunyadiki barliⱪ dinƣa, jümlidin «mammon»ƣa wǝkillik ⱪilidu, desǝk bǝlkim eⱨtimalƣa yeⱪin bolidu. Kǝlgüsidǝ dunyawiy dinlar birlǝxtürülüp, Rim papasi ularning bexi boluxi mumkin. Qünki Rim xǝⱨiridǝ Rim papasi rǝ’isliki astida dunyadiki kɵp dindarlar, jümlidin «Hristiyan dini», Budda dini, Ⱨindu dini, Islam dini wǝ Tibǝt dinidiki ǝrbablar birnǝqqǝ ⱪetim kengǝxtǝ jǝm bolup billǝ «dua ⱪilip» «Hudaƣa ibadǝt» ⱪilixti. Əmǝliyǝttǝ ularning «kengǝx» paaliyǝtliri «Siz yahxi, mǝn yahxi, ⱨǝmmimiz yahxi adǝmlǝrmiz» deyixtin baxⱪa ix ǝmǝs. Ularning kɵp ixlar toƣruluⱪ bir-birigǝ xunqilik ⱪoxulƣanliⱪining sǝwǝbi ǝmǝliy etiⱪadⱪa bolƣan ǝⱪidiliri intayin kǝm bolƣaqⱪa, ⱨeqⱪandaⱪ muⱪim bir ǝⱪidigǝ degüdǝk ixǝnmǝytti; biraⱪ ularning kɵpinqisi xu muⱨim bir nuⱪtida bir pikirdǝ bolƣanki, «Pütkül alǝmdǝ mutlǝⱪ birla ⱨǝⱪiⱪǝt mǝwjut degili bolmaydu» wǝ «Mumkin bolsa «mutlǝⱪ ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ ixǝngǝnlǝr»ning kɵzⱪaraxlirini alǝmdin yoⱪitix kerǝk».


Soda ixliriƣa kǝlsǝk, dunyadiki kɵp soda ixlirining ⱨǝr türlük dinƣa ziq munasiwǝtlik ikǝnlikidin kimmu guman ⱪilsun? Əfǝsustiki zǝrgǝrlǝr buning kɵrünǝrlik bir misalidur («Ros.» 19:23-41). Rimdiki «Watikan» (Katolik dinining «bax ixtabi»)ning bayliⱪliri ⱪanqilik ikǝnliki namǝlum, lekin xübⱨisizki, nurƣun dɵlǝtlǝrning barliⱪ hǝziniliridin artuⱪtur. «Watikan»ning nurƣunliƣan soda alaⱪiliri bar, yeⱪinⱪi bǝzi wǝⱪǝlǝrgǝ ⱪariƣanda, «Mafiya» bilǝnmu munasiwiti bar. Ⱨalbuki, bu 18-babtiki tekistlǝr ⱨǝtta yuⱪirida xu ixlardin ɵtüp, dunyadiki kɵp ⱪisim sodilarning birhil «seⱨirlik küq»ning alaⱪisidǝ turuwatⱪanliⱪini, ⱨǝtta axu küq tǝripidin baxⱪuruliwatⱪanliⱪini bizgǝ puritidu.


«Wǝⱨiy»diki Babil toƣruluⱪ bu bexarǝtlǝrning bizgǝ tapxuruluxning sǝwǝbi bizgǝ dunyadiki muxu uluƣ iⱪtisadiy sistema (bankilar, payqiklar, türlük payqik bazarliri wǝ ⱨazirⱪi ⱨǝmmidin muⱨim «tor»diki soda)ning kǝynidǝ bir seⱨirlik jinning küqi bar dǝp mǝlum ⱪilixtin ibarǝttur. Bu iⱪtisadiy sistema insanning sɵzi (Hudaning sɵzi ǝmǝs) üstigǝ ⱪurulƣan bolup, uning dunyadiki barliⱪ din bilǝn billǝ adǝmni azdurup, ⱨǝⱪiⱪǝttin ayrixⱪa heli küqi bar.


Kǝlgüsidǝ «Babil xǝⱨiri» ⱪaytidin ⱪurulsa, dunyaning soda-setiⱪini ⱨalⱪiliⱪ kontrol ⱪilƣudǝk amillarni tutuxi mumkin. Sadam Ⱨusǝyn Babil xǝⱨirini ⱪaytidin ǝsligǝ kǝltürmǝkqi bolƣan; u bügün «ⱪismǝn ⱪurulƣan peti»da turidu.


Babilning gumran boluxi (14:5-12-ayǝtlǝrdǝ kɵrsitilgǝn üq pǝrixtining hǝwirigǝ ⱪariƣanda) bǝzi kixilǝrning towa ⱪilixiƣa türtkǝ boluxi mumkin. Lekin xu ix adǝmni intayin ⱨǝyran ⱪalduriduki, ⱨǝtta nurƣun balayi’apǝtlǝrning agaⱨliriƣa, xundaⱪla Hudaning Ɵz guwaⱨqilirining guwaⱨliⱪini anglap turup, xunqǝ kɵp adǝmlǝr ɵzlirining sǝkratⱪa qüxüp pat arida jazaƣa tartilidiƣanliⱪiƣa ⱨeq ⱪarimay, bǝlki Babil üqün ⱨǝsrǝt qekip yiƣa-zar kɵtüridu. Kona zamanlarda Hudaning pǝrixtisi Sodom xǝⱨiridikilǝrni rǝzilliki tüpǝylidin urup kor ⱪiliwǝtkǝn. Lekin ular Hudaning jazasidin ⱨeq agaⱨ almay, kor turupmu yǝnǝ gunaⱨ ⱪilix pursitini izdǝp yürgǝn («Yar.» 19:11). Rǝb Ɵzi bizgǝ tǝlim bǝrginidǝ, ⱨǝtta ⱪiyamǝtning ⱨarpa künimu kɵp adǝmlǝr sodisini ⱪiliweridu, dǝp kɵrsitidu («Mat.» 24:36-41, «Luⱪa» 17:26).


19-bab — Əysa Mǝsiⱨning ⱪaytip kelixi 

19-babta zamanning ahirⱪi kɵrünüxi, jümlidin Rǝbbimizning ⱪaytip kelixi biz üqün tǝswirlinidu. Yuⱪirida kɵrsǝtkinimizdǝk, bu ixlar 


(1) altinqi peqǝtning; 

(2) yǝttinqi kanayning; 

(3) yǝttinqi qinining; 

(4) (17-bab-19:4dǝ hatirilǝngǝndǝk) Babil üstigǝ tɵkülgǝn jazalarning ǝwjigǝ qiⱪixidur.


20-bab — Xǝytanning baƣlinixi, ming yilliⱪ sǝltǝnǝt

«1Kor.» 6:2-3ni kɵrüng. Uningda rosul Pawlus Hudaning dunya üstidin ⱨɵküm qiⱪirixida Uning muⱪǝddǝs bǝndilirining nesiwisi bar, dǝydu. Muxu sɵzning ǝmǝlgǝ axuruluxi muxu «ming yil»ning bexida boluxi kerǝk.


Yǝnǝ bir ex eniⱪki, «ikki tirilix» bar — birinqi tirilix «ming yil»ning aldida, yǝni ixǝngüqilǝrning tirilixi; ikkinqi tirilix ming yildin keyin, yǝni etiⱪadsizlarning tirilixi bolidu.


Bu ming yilliⱪ sǝltǝnǝt ⱨǝⱪⱪidiki bayanlarning xunqǝ ⱪisⱪa ikǝnliki, kɵrünüxtǝ mǝlumatning xunqǝ azliⱪi bizni ⱨǝyran ⱪalduruxi mumkin. Bu ixning ɵzi bizgǝ xuni ispatlayduki, «ming yilliⱪ sǝltǝnǝt» ǝmǝliyǝttǝ Tǝwratⱪa tonux bolƣan xu dǝwrdiki etiⱪadqilarƣa nisbǝtǝn «yengi ix» ǝmǝs. Qünki Tǝwrattiki nurƣun pǝyƣǝmbǝrlǝrning yazmilirida «Hudaning padixaⱨliⱪi» alliⱪaqan tilƣa elinƣan. «Wǝⱨiy» pǝyƣǝmbǝrlǝrning xu kɵp hǝwǝrlirigǝ xu qaƣƣiqǝ namǝlum bolup kǝlgǝn ikki mǝlumat, yǝni munu ikki soalƣa bolƣan jawabni ⱪoxup tǝminlǝydu: —


(1) Hudaning (yǝr yüzidǝ bolƣan) padixaⱨliⱪi ⱪanqǝ waⱪit dawam ⱪilidu?

(2) U ⱪandaⱪ tügǝydu?


Andin Yuⱨanna yengi asman, yengi zeminni kɵridu; «Qünki burunⱪi asman wǝ zemin ɵtüp kǝtkǝnidi. Dengizmu mǝwjut bolmidi».

Biz ⱨazir yengi asman, yengi zemin toƣruluⱪ tolimu ajayib wǝ tilsimat bayanlarƣa kǝlduⱪ (21-22-bab). Bǝzi alimlar bayⱪiƣinidǝk, Mǝsiⱨ Əysa bizgǝ u dunya üqün tǝyyarliniximiz kerǝk dǝp xunqǝ kɵp ⱪetim tǝlim bǝrgǝn bolsimu, pütkül muⱪǝddǝs yazmilar iqidǝ yengi asman-zemin toƣruluⱪ pǝⱪǝt muxu ikki babtinla hǝwirimiz barliⱪi bǝlkim sǝl ƣǝlitǝ tuyulidu. Lekin ǝⱨwal bǝlkim ⱨeq baxⱪiqǝ bolmasliⱪi mumkin. Ⱨazirⱪi ǝⱪlimiz intayin qǝklik, ⱨǝtta zǝrriqilik bolƣaqⱪa, ǝgǝr yengi asman-zeminni toluⱪraⱪ tǝswirligǝn bolsa, bǝlkim uni pǝⱪǝtla qüxinǝlmǝy ⱪalƣan bolattuⱪ. 


Tɵwǝndǝ biz «Wǝⱨiy»dǝ «yǝttǝ peqǝt» eqilƣandin keyin bexarǝt ⱪilinƣan muⱨim wǝⱪǝlǝrni tǝrtipi boyiqi tizixⱪa tirixmaⱪqimiz; andin bu wǝⱪǝlǝrni bir «waⱪit jǝdwili» iqigǝ tizmaⱪqimiz.


Ⱨazirⱪi zaman: — 

Aⱪ atⱪa mingüqi — sahta Mǝsiⱨlǝr

Ⱪizil atⱪa mingüqi — uruxlar

Ⱪara atⱪa mingüqi — aqarqiliⱪlar

Tatirang atⱪa mingüqi —waba, aqarqiliⱪ, urux; insanlarning tɵttin biri ɵlidu.


Xǝytanning yǝr yüzigǝ taxlinixi — «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning baxlinixi.

Dǝjjal pǝyda bolidu, «tinq-amanliⱪ elip kǝlgǝn» ⱨalda bolidu. U «yengi Rim»ning bexi bolup («yǝttinqi bax»); «on münggüz»i tehi namayan bolmidi. U Hudaning hǝlⱪining «kɵp ⱪismi» bilǝn (demǝk, ⱨǝmmǝ Yǝⱨudiy bilǝn ǝmǝs) ǝⱨdǝ tüzidu («Dan.» 9-bab).

Yilan (yǝni ǝjdiⱨa, bǝlki diwǝ ǝmǝs) Hudaƣa sadiⱪ bolƣan «Israilning ⱪaldisi»ni yoⱪatmaⱪqi bolidu.

«Ⱪaldi» qɵl-bayawanƣa (tǝyyarlanƣan bir jayƣa) ⱪaqidu.

Yilan yǝnila Israilning ⱪaldisini ⱨalaⱪ ⱪilmaⱪqi bolidu, lekin «ⱪaldi» 1260 kün qɵl-bayawanda ⱨimayǝ ⱪilinidu.

Etiⱪadqilarning jamaǝtlirigǝ zor ziyankǝxlik baxlinidu. Lekin nurƣun adǝmlǝr hux hǝwǝrni ⱪobul ⱪilidu, «mol ⱨosul» bolidu (7-bab, «zor bir top adǝmlǝr») — bu «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning birinqi yerimining ǝng muⱨim tǝripidur.

Diwǝ (dǝjjal) Israil bilǝn bolƣan ǝⱨdisini buzidu. U Yerusalemdiki ibadǝthanining «sirtⱪi ⱨoyla»sini bulƣaydu. Bu «dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt» mǝzgilining otturisi bolidu.

Diwǝ on münggüzi (on padixaⱨ) bilǝn tǝng ɵzining rǝzil ǝpt-bǝxirisi bilǝn pǝyda bolidu;

Diwǝ üq padixaⱨni tǝhtidin qüxürüp, ularning orniƣa qiⱪip asasiy ⱪoⱪuⱪⱪa igǝ bolidu.

Diwining yǝttǝ bexidin biri ǝjǝllik yarilinidu, andin saⱪaytilidu (andin «sǝkkizinqi bax» bolidu).

Diwǝ (sahta pǝyƣǝmbǝrning yardimi bilǝn, bolupmu «ǝjǝllik yarisi» saⱪaytilƣandin keyin) insanlarni ɵzigǝ ibadǝt ⱪilduridu.

Diwǝ ɵzini ibadǝthanisida «Mana ɵzüm Hudadurmǝn» dǝp kɵrsitip («2Tes.» 2-bab) «wǝyran ⱪilƣuqi yirginqlik nomussizliⱪ»ni ornitidu.

Sahta pǝyƣǝmbǝr diwigǝ bir but-ⱨǝykǝl yasaydu. U ⱨǝykǝlni «tirik» ⱪilidu, uni sɵz ⱪilduridu, türlük baxⱪa karamǝtlǝrnimu kɵrsitidu. Diwining bǝlgisini ⱪobul ⱪilmiƣanlarƣa ⱨeqⱪandaⱪ soda-setiⱪni ruhsǝt ⱪilmaydu.

Hudaning mɵmin bǝndiliri tehimu eƣir ziyankǝxlikkǝ uqraydu. Diwining bǝlgisini ⱪobul ⱪilmiƣaqⱪa, ular ⱨeqnemini setiwalalmaydu. Babil muxu ziyankǝxlikkǝ ⱪatnixidu. Israillar (Pǝlǝstindǝ turƣanlar) ⱨazir diwining harliⱪi astida ⱪalidu. Əgǝr muxu waⱪit 144000 tallanƣan Yǝⱨudiy pǝyda bolƣan pǝyt bolsa, ular Hudaning alaⱨidǝ baxpanaⱨi astida guwaⱨliⱪ berixni baxlixi mumkin. Ikki guwaⱨqi Israiliyǝ zeminida 1260 kün guwaⱨliⱪ beridu.

Bǝxinqi kanay — adǝmlǝr bǝx ay ⱪiynilidu

Əfrat dǝryasi ⱪurup ketidu. «Xǝrktiki padixaⱨlar» kelidu.

Ⱨarmageddonda bolƣan jǝng insanlarning üqtin biri ɵlidu.

«Ikki guwaⱨqi» ɵltürülidu, ⱪaytidin tirilidu, asmanƣa kɵtürülidu.

Diwǝ burulup «Babil»ni yǝwetidu.

Sodigǝrlǝr Babil üstidǝ yiƣa-zar kɵtüridu — jǝm’iiyǝtni muⱪim ⱪilidiƣan iⱪtisadiy sistema yoⱪ bolidu.

Asmanning otturisida uquwatⱪan üq pǝrixtǝ kɵrünidu; ularning yǝtküzidiƣan hǝwiri: —


(1) «Hudaƣa ibadǝt ⱪilinglar, qünki sot ⱪilix waⱪti kǝldi»; 

(2) «Babil ƣulidi»; 

(3) «Diwigǝ qoⱪunidiƣanlar wǝ tamƣisini ⱪobul ⱪilidiƣanlarƣa ... jaza qüxidu».

«Muⱪǝddǝs bǝndilǝr aram elix waⱪti kǝldi» degǝn tɵtinqi awaz ǝrxtin anglinidu

Rǝb bulutlarda ayan bolidu, muⱪǝddǝs bǝndiliri Ɵzi bilǝn «ⱨawada uqrixix»ⱪa elinidu.


Yǝnǝ bir pǝrixtigǝ yǝr yüzidǝ ⱪalƣanlarni soraⱪⱪa tartix wǝzipisi tapxurulidu. «Hudaning ⱪǝⱨrining qong xarab kɵlqiki»ning waⱪti kelidu.

Rǝb (muⱪǝddǝs bǝndiliri bilǝn) qüxidu — Israil xu waⱪitta ⱪutⱪuzuluxi mumkin.diwǝ yoⱪitilidu.

Yǝr yüzidǝ ⱪalƣanlar bar bolidu — ular balilar wǝ bowaⱪlarla boluxi mumkin.

Diwǝ wǝ sahta pǝyƣǝmbǝr ot kɵligǝ taxlinidu.

Yǝr yüzidǝ ⱪalƣanlar «ming yilliⱪ sǝltǝnǝt»kǝ kiridu.

«Ming yilliⱪ sǝltǝnǝt»

«Ming yilliⱪ sǝltǝnǝt»ning ahirida, Xǝytan yǝnǝ boxitilidu, ǝllǝr aldinidu

Yerusalemƣa ahirⱪi ⱨujum ⱪilinidu

Hudaning jazasi asman wǝ zemin ot iqidǝ eritip yoⱪitilidu

Ⱪalƣan ɵlgǝnlǝr (etiⱪadsizlar) tirildürülüp soraⱪⱪa tartilidu

Yengi asman-zemin pǝyda bolidu


Peqǝtlǝr, kanaylar, «ariliⱪtiki kɵrünüxlǝr» wǝ «yǝttǝ qinǝ»ning bir-birigǝ bolƣan munasiwiti bǝlkim tɵwǝndiki jǝdwǝldikidǝk bolidu: —


Peqǝtlǝr

Kanaylar

Ariliⱪtiki kɵrünüxlǝr

Qinilǝr


1-peqǝt


Aⱪ at

Sahta mǝsiⱨlǝr


2-peqǝt


Ⱪizil at

Urux


3-peqǝt


Ⱪara at

Aqarqiliⱪ


4-peqǝt


Talirang at

Ɵlüm, waba, 

aqarqiliⱪ, urux.

 Insanlarning tɵttin 

biri ɵlidu

(------------------ «Dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning baxlinixi --------------------)


5-peqǝt


«Əmir» Israil bilǝn 

ǝⱨdǝ tüzidu

Əjdiⱨa «ayal»ni yoⱪatmaⱪqi

«Ayal» 1260 kün yoxurulidu

Əjdiⱨa jamaǝtkǝ ziyankǝxlik ⱪilidu

I

I

1260 kün

I

I

I



Ⱪurbangaⱨ astidiki janlar

 Ziyankǝxlik pat arida baxlinidu

(------------------ «Dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning otturisi --------------------)



Diwǝ ⱨǝⱪiⱪiy ⱪiyapǝttǝ kɵrünidu,

ǝⱨdini buzidu

144000 kɵrünidu??

«Ikki guwaⱨqi»  




On padixaⱨ pǝyda bolidu

Üq padixaⱨ tǝⱨttin qüxidu




Diwǝ «ǝjǝllik yarilinidu»

Diwǝ saⱪaytilidu




«Sahta pǝyƣǝmbǝr» kɵrünidu

«Yirginqlik nomussizliⱪ» ibadǝthanida selinidu




«Diwining ⱨǝykiligǝ jan kirgüzülidu»

Ⱨǝykǝl sɵzlǝydu




Barliⱪ kixilǝr diwigǝ qoⱪunuxⱪa wǝ bǝlgisini ⱪobul ⱪilixⱪa mǝjburlinidu




1-kanay



Mɵldür, ot, ⱪan 

Dǝl-dǝrǝhlǝrning üqtin 

biri kɵydürülidu

2-kanay

Otluⱪ taƣ dengizƣa qüxidu

Dengizning üqtin biri  ⱪan bolidu, dengizdiki janiwarlarning  üqtin 

biri ɵlidu



3-kanay



«Kǝkrǝ» yultuzi qüxidu

Dǝryalar bulƣunidu, kɵp adǝm ɵlidu


4-kanay

Ⱪuyax, ay, yultuzlarning

üqtin biri ⱪarangƣulixidu


5-kanay

(-------????-------)

1-qinǝ


«Qikǝtⱪilǝr» bǝx ay

 adǝmni ⱪiynaydu

((------------------))

«Ikki guwaⱨqi» ɵltürülidu

Diwigǝ qoⱪunƣanlarni yarilar basidu





2-qinǝ




Dengiz ⱪanƣa aylinidu

Dengizda ⱨǝmmǝ 

nǝrsǝ ɵlidu





3-qinǝ




Sular, dǝryalar 

ⱪanƣa aylinidu

Insanlar iqixi kerǝk





4-qinǝ




Insanlar ot bilǝn zǝⱨimlǝndürülidu





5-qinǝ




Yǝnǝ bir «yara wabasi» 

Ⱪarangƣuluⱪ kɵp yǝrlǝrni basidu



6-kanay


6-qinǝ


«Xǝrⱪtin kǝlgǝn padixaⱨlar»ning yolini tǝyyarlaxⱪa Əfrat dǝryasi ⱪurutilidu

«Ⱨarmaggedon uruxi»


200 milyon atliⱪ xǝrⱪtin pǝyda bolidu; Əfrat dǝryasidin ɵtǝlǝydu.

Adǝmlǝrning üqtin birini ɵltüridu

Babil ƣulaydu


7-qinǝ

«Ix tamam boldi!» 

Babil jazalinidu


Üq pǝrixtining ahirⱪi agaⱨi

(------------------- «Dǝⱨxǝtlik azab-oⱪubǝt»ning ayaƣlixixi ----------------)

(------------------- 1260 kün tügǝydu ----------------)

6-peqǝt

7-kanay


7-qinǝ (dawami)

Ⱪattiⱪ yǝr tǝwrǝx


Ⱪuyax ⱪara, ay ⱪan

Yultuzlar qüxidu

Pǝrixtimu ⱨosul alidu

Ⱪattiⱪ yǝr tǝwrǝx 

Soraⱪ jakarlinidu

«Dunyaning padixaⱨliⱪliri Hudaning padixaⱨliⱪi boldi!»

Mɵldür

Insan’oƣli 

ⱨosul

 alidu

Ⱪattiⱪ yǝr tǝwrǝx

Yerusalem yiⱪitilidu

Ⱨǝmmǝ xǝⱨǝr ƣulaydu. 

Taƣlar, arallar yoⱪilidu.

Mɵldür

( ------------------  Mǝsiⱨ yǝr yüzigǝ ⱪaytip kelidu ---------------------)

7-peqǝt


Ərxtǝ süküt 

Soraⱪ tǝyyarlinidu

Ming yilliⱪ sǝltǝnǝt baxlinidu