Tǝwrat 13- wǝ 14-ⱪisim
«Tarih-tǝzkirǝ «1» wǝ «2» »
Kirix sɵz
(Birinqi wǝ ikkinqi ⱪismiƣa)
Tǝwrattiki barliⱪ tarihiy ⱪisimlarƣa ohxax, «Tarih-Tǝzkirǝ» degǝn kitab Hudaning pütkül insaniyǝtkǝ ⱪaratⱪan nijatliⱪ pilanini ilgiri sürüx jǝryanining ⱪismǝn hatirisidin ibarǝt. Bu jǝryan Ⱪutⱪuzƣuqi Mǝsiⱨning dunyaƣa kelixini mǝnzil ⱪilƣan, ǝlwǝttǝ.
Gǝrqǝ kɵp «Muⱪǝddǝs Kitab» nushilirida «Tarih-Tǝzkirǝ» daim ikki kitab ⱪilip («Tarih-Tǝzkirǝ (1)» wǝ «Tarih-Tǝzkirǝ (2)») nǝxir ⱪilinsimu, ǝmǝliyǝttǝ «Tarih-Tǝzkirǝ» ǝslidǝ ibraniy tilida birla kitab idi. Lekin biz ularni yǝnila «Tarih-Tǝzkirǝ (birinqi ⱪisim)» wǝ «Tarih-Tǝzkirǝ (ikkinqi ⱪisim)» dǝp atiduⱪ. Ihqam bolsun üqün «Tarih-Tǝzkirǝ (1)» wǝ «Tarih-Tǝzkirǝ (2)» dǝp ataymiz. Bu kirix sɵz «Tarih-Tǝzkirǝ (1)» wǝ «Tarih-Tǝzkirǝ (2)»gǝ ortaⱪtur.
«Tarih-Tǝzkirǝ»dǝ tǝswirlǝngǝn tarihlar bilǝn Tǝwrattiki «Padixaⱨlar» degǝn kitabta hatirilǝngǝn tarihlarning kɵp ortaⱪ yǝrliri bar; bu ortaⱪ yǝrlǝr Saul, Dawut wǝ Sulayman (miladiyǝdin ilgiri 1000-yilliri)din baxlap jǝnubiy padixaⱨliⱪ (Yǝⱨuda) üstigǝ ⱨɵküm sürgǝn padixaⱨlarning ix-izlirini ɵz iqigǝ alidu. Xunga, «Samuil» wǝ «Padixaⱨlar»diki bǝzi tǝpsilatlar «Tarih-Tǝzkirǝ»dǝ ⱪaytilinidu. Oⱪurmǝnlǝrning xundaⱪ ⱪaytilinixning sǝwǝbini tolimu bilgüsi kelixi mumkin. Uning üstigǝ, uxbu kitab uzun nǝsǝbnamilǝr bilǝn baxlinidu. Ɵzining yaki baxⱪa millǝt yaki ǝlning tarihini azdur-kɵptur oyliƣan kixilǝr bu nǝsǝbnamilǝrning mǝⱪsǝtlirini pǝrǝz ⱪilalixi mumkin; xundaⱪtimu, biz bularning xundaⱪla bu ⱪaytilinixning mǝⱪsǝtliri üstidǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ sǝl tohtilimiz. «Samuil» wǝ «Padixaⱨlar»diki «kirix sɵz»lǝrnimu kɵrüng.
Əmǝliyǝttǝ bolsa, «Tarih-Tǝzkirǝ» degǝn kitabning mǝⱪsiti «Padixaⱨlar»ningkigǝ kɵp jǝⱨǝtlǝrdǝ ohximaydu. «Tarih-Tǝzkirǝ»dǝ, kɵzdǝ tutulƣini jǝnubiy padixaⱨliⱪ, yǝni Yǝⱨudaning tarihidin ibarǝttur; ximaliy padixaⱨliⱪta bolƣan ix-wǝⱪǝlǝr jǝnubiy padixaⱨliⱪta yüz bǝrgǝn ixlarƣa munasiwǝtlik bolmisa, hatirilǝnmǝydu. Omumǝn eytⱪanda, kitabning muǝllipi yaki «bax muⱨǝrrir»i bolsa Yǝⱨudaning padixaⱨlirining yahxi ǝmǝllirini (bar bolsa) kɵprǝk tilƣa alidu, ularning sǝwǝnlik-gunaⱨlirini az tilƣa alidu. Bundaⱪ ⱪilix bir hil millǝtqiliktin yaki «orda tarihqiliri»dǝk padixaⱨlarni mahtaxtin bolƣanmu? Biz undaⱪ ⱪarimaymiz; buning sǝwǝbliri roⱨiy tǝrǝptin bolƣan (yǝni, Muⱪǝddǝs Roⱨtin qiⱪⱪan); tɵwǝndǝ bu sǝwǝblǝrni kɵrsitimiz wǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ ular toƣruluⱪ tohtilimiz.
Uxbu kitab ⱪaqan yezilƣan, kim tǝripidin yezilƣan? Kimlǝr üqün yezilƣan?
«Padixaⱨlar»dǝk, «Tarih-Tǝzkirǝ»mu xübⱨisizki, dǝwrdin-dǝwrgǝ yaxawatⱪan nurƣun mirza-tarihqilarning ǝjrining nǝtijisidur. Yǝⱨudiy hǝlⱪi Babil imperiyǝsigǝ sürgün bolup, Pǝlǝstingǝ (Ⱪanaanƣa) ⱪaytip kǝlgǝn (miladiyǝdin ilgiri 539-yili)din keyin bir yaki birnǝqqǝ muⱨǝrrir bu mirza-tarihqilarning materiyallirini toplap, rǝtligǝn, dǝp ixinimiz («2Tar.» 36:23ni kɵrüng). Demisǝkmu, bu mirza-tarihqilar wǝ muⱨǝrrirlǝrning hizmǝtlirining ⱨǝmmisi Ⱨǝmmigǝ Ⱪadirning kɵrsǝtmisi bilǝn wǝ Muⱪǝddǝs Roⱨning yetǝkqilikidǝ ⱪilinƣan.
«Padixaⱨlar»diki hatirilǝr Israillarning Babilƣa sürgün boluxi bilǝn ahirlixidu wǝ xundaⱪla yezilix sǝwǝbliridin biri sürgün bolƣanlarning: «Biz nemǝ sǝwǝbtin sürgün bolƣanmiz?» degǝn soaliƣa jawab berix üqün idi; «Tarih-Tǝzkirǝ» bolsa birnǝqqǝ tümǝn Yǝⱨudiy hǝlⱪi sürgün boluxtin ming tǝsliktǝ ⱪaytip kǝlgǝndin keyin yezilƣan; ular xu sürgünlükning sǝwǝblirini obdan bilǝtti. Xübⱨisiziki, ular üqün muⱨim soal «Biz nemǝ sǝwǝbtin sürgün bolƣanmiz?» ǝmǝs, bǝlki «Aldimizda nemǝ ixlar bar?» idi.
Tarih-Tǝzkirǝ» degǝn kitabning yezilixining bir sǝwǝbi, bizningqǝ, bu ⱪaytip kǝlgǝn «Hudaning ⱪaldisi»ni riƣbǝtlǝndürüx idi. Kitabni oⱪuƣanlar Hudaning Israil hǝlⱪigǝ kɵrsǝtkǝn xapaiti wǝ ⱪilƣan wǝdiliridǝ turƣinidin qong ilⱨam wǝ riƣbǝt almay ⱪalmaytti. Ular xuning bilǝn Hudaning nixan-mǝⱪsǝtlirigǝ iman-ixǝnq baƣlap, hatirjǝmlik wǝ intizarliⱪ bilǝn kǝlgüsidiki ixlarƣa ⱪaraydiƣan bolatti.
«Ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ biz bu temiƣa ⱪaytimiz.
Kitabning mǝzmuni: —
1-ⱪisim — Ihlasmǝn padixaⱨ Dawut
1-9-bablar: — Adǝm’atimizdin Saul padixaⱨⱪiqǝ — nǝsǝbnamilǝr
10-29-bablar: — Dawut wǝ «ǝⱨdǝ sanduⱪi»; Israilning ǝng yahxi padixaⱨi-
2-ⱪisim — Ihlasmǝn padixaⱨlar
1-9-bablar: — Sulayman wǝ ibadǝthana; Israil wǝ Yǝⱨuda bir-biridin ayrilidu
10-36-bablar: — Yǝroboam padixaⱨdin Zǝdǝkiyaƣiqǝ bolƣan tarih; Yǝⱨudadikilǝrning sürgün boluxi wǝ ⱪaytip kelixi
••••••••
Ⱪoxumqǝ sɵz (1- wǝ 2-ⱪismiƣa)
Nemixⱪa «Samuil» wǝ «Padixaⱨlar»da hatirilǝngǝn tarihlardin bǝzilirining tǝpsilatliri «Tarih-Tǝzkirǝ»dǝ ⱪaytilinidu?
Bu orunluⱪ soal, ǝlwǝttǝ. Ⱨǝrbir ixǝnqlik tarih bolsa ⱨǝⱪiⱪǝtning mǝlum bir jǝⱨǝtlirini kɵrsitix yaki tǝkitlǝx üqün mǝlum bir nuⱪtiinǝzǝrdin yezilidu ǝmǝsmu? Gǝrqǝ «Tarih-Tǝzkirǝ» bilǝn «Samuil» wǝ «Padixaⱨlar»ning kɵp ortaⱪ tǝpsilatliri bolsimu, ular ohximiƣan ixlarni tǝkitlǝx üqün yezilƣan. «Tarih-Tǝzkirǝ» bilǝn «Samuil» wǝ «Padixaⱨlar»diki ohximaydiƣan jǝⱨǝtlǝrni tɵwǝndiki addiy selixturmidin kɵrǝyli: —
«Samuil»/«Padixaⱨlar» |
«Tarih-Tǝzkirǝ» |
Saul dǝwridin sürgün boluxⱪiqǝ (500 yilliⱪ mǝzgil) |
Adǝm'atimizdin baxlap, sürgün bolup ⱪaytⱪuqǝ (birnǝqqǝ ming yilliⱪ mǝzgil) |
Ix-wǝⱪǝlǝrdin uzun ɵtmǝy yezilƣan |
Ix-wǝⱪǝlǝrdin uzun waⱪittin keyin yezilƣan |
Asasǝn siyasiy tarih |
Asasǝn «roⱨiy tarih» |
Pǝyƣǝmbǝrlǝrning hizmitini tǝkitlǝydu |
Kaⱨinlarning hizmitini tǝkitlǝydu |
Ximaliy wǝ jǝnubiy padixaⱨlar toƣruluⱪ |
Jǝnubiy padixaⱨlar toƣruluⱪ |
Insanlarning gunaⱨ-ⱪǝbiⱨlikliri pax ⱪilinƣan |
Hudaning sɵzidǝ turidiƣanliⱪi kɵrsitilgǝn |
Padixaⱨlarning gunaⱨliri tǝkitlinidu |
Padixaⱨlarning yahxi ǝmǝlliri (bar bolsa) tǝkitlinidu |
Roxǝnki, eytⱪinimizdǝk «Tarih-Tǝzkirǝ»ni yazƣan tǝzkiriqi jǝnubiy padixaⱨliⱪni, bolupmu Dawutni ülgǝ ⱪilƣan, xundaⱪla Hudaning iltipat-yardimigǝ erixkǝn yahxi padixaⱨlarni nuⱪta ⱪilƣan. U ximaliy padixaⱨliⱪning tarihini bayan ⱪilmayla ⱪalmay, bǝlki tɵwǝndiki ixlarnimu tilƣa almaydu: —
(a) Samuil pǝyƣǝmbǝrning padixaⱨlarni tallax jǝryanida oyniƣan rolini tilƣa almaydu;
(ǝ) Saul padixaⱨning tarihi bǝk ⱪisⱪa bayan ⱪilinidu;
(b) Gǝrqǝ Dawut padixaⱨning bǝzi ixliri bǝk tǝpsiliy ⱨalda bayan ⱪilinƣan bolsimu, u Saul padixaⱨ tǝripidin uqriƣan ziyankǝxlik, uning Ⱨebronda Yǝⱨuda üstidiki ayrim sǝltǝniti, uning kɵpligǝn ayalliri, uning Bat-Xeba bilǝn ɵtküzgǝn eƣir gunaⱨi wǝ nǝtijisi bolƣan oƣli Abxalom kɵtürgǝn isyan ⱨeq tilƣa elinmaydu.
(p) Sulaymanning ibadǝthanini salƣanliⱪi altǝ bab sǝⱨipini igilǝydu, lekin uning nurƣun ayal-kenizǝkliri, uning butlarni ordiƣa kirgüzüxkǝ yol ⱪoyƣanliⱪi tilƣa elinmaydu.
Bundaⱪ «süküt» yanbasarliⱪ yaki tǝrǝpbazliⱪ yaki millǝtqilikmu? «Kirix sɵz»imizdǝ eytⱪinimizdǝk, biz ⱨǝrgiz undaⱪ ⱪarimaymiz. «Tarih-Tǝzkirǝ»ning muǝllipi oⱪurmǝnlǝrni heli burunla «Samuil» wǝ «Padixaⱨlar»ni oⱪuƣan, Dawut wǝ Sulaymanning ɵtküzgǝn gunaⱨlirini alliⱪaqan obdan bilgǝn, dǝp ⱨesablaydu. Xunga bu ixlarni ⱪaytilaxning ⱨajiti yoⱪtur. Huda «kona hamanni soriƣuqi» ǝmǝs, wǝ Uning hǝlⱪimu undaⱪ bolmasliⱪi kerǝktur. U insanning mǝlum gunaⱨlarni oquⱪ pax ⱪilixidin ⱨeq ⱨuzur almaydu wǝ ǝgǝr xundaⱪ ⱪilsa, pǝⱪǝt bizlǝr ularning ixliridin sawaⱪ eliximiz üqün ⱪilidu wǝ tǝpsilatlirini kɵrsitixtǝ kerǝklik dǝrijidin ⱨǝrgiz axurmaydu.
Yǝⱨudiylar Babil imperiyǝsigǝ sürgün bolup, yǝtmix yil ɵtkǝndǝ heli güllinip ⱪalƣanidi. Əmdi bu ⱨalawǝt wǝ bihǝtǝrlik ⱨalǝtni taxlap, Pǝlǝstindǝ (Ⱪanaan zeminida) yengi dɵlǝt bǝrpa ⱪilixⱪa ⱪaytⱪan jür’ǝtlik ǝr-ayallarƣa bolsa ⱪaysi ixlarning ǝslidǝ ɵzlirining Babilƣa sürgün ⱪilinixiⱪa sǝwǝb bolƣanliⱪi toƣruluⱪ ⱨeq ǝskǝrtixning ⱨajiti yoⱪ idi. Ularƣa kerǝk bolƣini bolsa, ɵz xǝⱨǝrlirini wǝ ibadǝthanini ⱪaytidin ⱪuruxⱪa riƣbǝt-ilⱨamdin ibarǝt idi. «Tarih-Tǝzkirǝ»ning muǝllipi yaki muǝllipliri dǝl muxu riƣbǝt-ilⱨamni tǝminlǝydu. Riƣbǝt berixkǝ oⱪurmǝnlǝrning diⱪⱪǝt-zoⱪlirini tartidiƣan tɵwǝndiki amillar bar: —
(a) Hudaning Ibraⱨimdin baxlap Yǝⱨudiy hǝlⱪini ǝllǝr arisidin alaⱨidǝ Ɵz hǝlⱪi boluxⱪa qaⱪirƣanliⱪi (oⱪurmǝnlǝrning esidǝ boluxi kerǝkki, mǝzkur kitabtiki nǝsǝbnamilǝr Adǝm’atimizdin baxlinidu).
(ǝ) Hudaning Dawutⱪa «mǝnggü ɵqürmǝs qiraƣ bolƣan bir padixaⱨliⱪ» toƣruluⱪ bǝrgǝn wǝdisi.
(Gǝrqǝ sürgünlüktin ⱪaytip kǝlgǝnlǝr tehi Pars imperiyǝsi ⱨɵkümranliⱪi astida bolƣini bilǝn, Hudaning Dawutning tǝhti toƣruluⱪ bolƣan bu ⱪimmǝtlik wǝdiliri ularning kɵzlirini Dawutning ǝwladi bolidiƣan, Israilning üstigila ǝmǝs, bǝlki pütkül alǝmning üstigǝ padixaⱨ bolidiƣan, Bǝyt-Lǝⱨǝmdǝ tuƣulidiƣan Mǝsiⱨ-Ⱪutuzƣuqiƣa tiktüridu. Oⱪurmǝnlǝr kitabtiki nǝsǝbnamilǝrdǝ Zǝrubbabǝl degǝn adǝm toƣruluⱪ tǝpsiliy kɵrsitilgǝnlikini bayⱪaydu. Zǝrubbabǝl ikki tǝrǝptin Rǝb Əysa Mǝsiⱨning ǝjdadi, yǝni ⱨǝm Yüsüp tǝrǝptin (Yüsüp Tǝwrat ⱪanuni jǝⱨǝttin uning atisi dǝp ⱨesablanƣan) ⱨǝm Mǝryǝm tǝrǝptin Mǝsiⱨning ǝjdadi bulƣan «Mat.» 1:12, 13 wǝ 16 wǝ «Luⱪa» 3:23 wǝ 27ni kɵrüng).
(b) Gǝrqǝ ǝl-yurt iqidǝ ⱪǝbiⱨlik eƣir bolƣini bilǝn, Huda Ɵzini izdigǝn, xundaⱪla Uning Sulayman arⱪiliⱪ ⱪurƣuzƣan ibadǝthanisida Ɵzining ⱨɵrmitini ⱪilidiƣan padixaⱨlarƣa küqlük yardǝm wǝ bǝrikǝt bǝrgǝnliki;
(p) Huda xu ibadǝthana toƣruluⱪ «Mening namim xu yǝrdǝ bolux üqün Mǝn xu yǝrni talliƣanmǝn» dǝp eytⱪanliⱪi («1Tar.» 22:9-10, «2Tar.» 2:1, 6:6, 6:8, 6:9, 7:14, 7:20, 20:8-9, 33:4, 33:7).
(t) Dawutning oƣli Sulaymanning ibadǝthanini ⱪuruxi wǝ xuning bilǝn Hudaning uni Ɵz xan-xǝripigǝ toldurƣanliⱪi («2Tar.» 5-6-bablar) oⱪurmǝngǝ xu ümidni yǝtküziduki, «Dawutning tehimu uluƣ Oƣli» Mǝsiⱨ-Ⱪutⱪuzƣuqi kǝlgǝndǝ tehimu uluƣ wǝ xǝrǝplik mǝnggülük bir ibadǝthanini ⱪuridu. Sürgün boluxtin ⱪaytip kǝlgǝnlǝrgǝ yǝtküzülgǝn birnǝqqǝ bexarǝtlǝrning tüp mǝnisi xübⱨisizki, dǝl xu mǝnidǝ (mǝsilǝn «Ⱨag.» 2:9ni wǝ uning toƣruluⱪ izaⱨatlirimizni kɵrüng).
Oⱪurmǝnlǝrning ɵzliri Mǝsiⱨkǝ etiⱪad baƣliƣuqi bolsa biz ularƣa: «Biz uxbu «Tarih-Tǝzkirǝ»ni birinqi bolup oⱪuƣanlarƣa ohxax, bu dunyada «wǝtinimiz ǝrxtin waⱪitliⱪ ayrilƣan musapirlar» süpitidǝ bolimiz» dǝp ǝslitimiz («Yaⱪ.» 1:1, «1Pet.» 1:1 wǝ 2:1ni kɵrüng). Gǝrqǝ ⱨǝrhil eƣir ⱪǝbiⱨlik wǝ qiriklixixlǝr (ⱨǝtta Hudaning Ɵz jamaitidǝ) ǝtrapimizƣa olaxⱪan bolsimu, «Tarih-Tǝzkirǝ»diki ⱪǝdimki padixaⱨlardǝk biz Hudani izdǝydiƣan, ɵz ⱨayatimizdin ⱨǝrtürlük «butpǝrǝslik» wǝ napakliⱪni qiⱪiriwetǝlǝydiƣan bolduⱪ; wǝ xundaⱪ ⱪilsaⱪ, Uningdin küqlük mǝdǝt kɵrüximiz mumkin. Mǝsiⱨning alǝmxumul jamaitining tarihida xu mǝdǝt bilǝn nurƣun adǝmlǝr rǝzil yolliridin ⱪutⱪuzulup nijat tapⱪan wǝ gaⱨi waⱪitlarda Hudaning xu mǝditi bilǝn ⱨǝtta toluⱪ bir ǝl-yurtni basⱪan buzuⱪqiliⱪ axu dǝwrdǝ kǝynigǝ yandurulƣan.
Nǝsǝbnamilǝr — nemixⱪa hatirilinidu?
Bu soalƣa yuⱪiriⱪi abzasta ⱪismǝn jawab bǝrduⱪ, dǝp oylaymiz. «Tarih-Tǝzkirǝ»ni birinqi bolup oⱪuƣanlar sürgünlüktin ⱪaytip kǝlgǝnlǝr idi. Ularning sanliri intayin az idi («Əzra» 2-bab, «Nǝⱨǝmiya» 7-babni kɵrüng). Bularning ⱨǝmmisi Hudaning Ibraⱨimƣa bǝrgǝn wǝdisini qing tutuxi intayin muⱨim idi: —
«Mǝn seni uluƣ bir hǝlⱪ ⱪilip, sanga bǝht-bǝrikǝt ata ⱪilip, namingni uluƣ ⱪilimǝn;
Xuning bilǝn sǝn ɵzüng baxⱪilarƣa bǝht-bǝrikǝt bolisǝn;
Kimlǝr seni bǝrikǝtlisǝ Mǝn ularni bǝrikǝtlǝymǝn,
Kimki seni horlisa Mǝn qoⱪum uni lǝnǝtkǝ ⱪaldurimǝn;
Sǝn arⱪiliⱪ yǝr yüzidiki barliⱪ ailǝ-ⱪǝbililǝrgǝ bǝht-bǝrikǝt ata ⱪilinidu!» («Yar.» 12:1-3).
Bu wǝdilǝrgǝ Ibraⱨimning barliⱪ jismaniy ǝwladliri warisliⱪ ⱪilatti. Bu bǝhtning bir ⱪismi bolup, Israilning barliⱪ ⱪǝbilǝ-jǝmǝtlirining ⱨǝrbir ǝzasi Yǝxua pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ Pǝlǝstindiki bir parqǝ yǝrgǝ warisliⱪ ⱪildi. Bu parqǝ zemin awwal ɵzigǝ andin uning ǝwladliriƣa mǝnggü tǝwǝ, ularning ⱪolidin ⱨǝrgiz qiⱪmaydiƣan bolatti. Ⱨǝtta ular uni baxⱪilarƣa setip bǝrgǝn bolsimu, «azadliⱪ yili»da u barliⱪ munasiwǝtlik ⱪǝrzlǝrdin halas bolƣan ⱨalǝttǝ ularƣa yaki ǝwladliriƣa ⱪayturulidu («Law.» 25:10-55, bolupmu 23-28).
Əmma sürgünlüktin ⱪaytip kǝlgǝn adǝmlǝr ɵzi warisliⱪ ⱪilidiƣan yǝrlǝrning ⱪǝyǝr ikǝnlikini ⱪandaⱪ bilǝlǝytti? Ularƣa tegixlik bolƣan miras nemǝ bolatti? Bu ǝⱨwallar astida ɵzining ǝjdadining kim ikǝnlikini bilixi mutlǝⱪ zɵrür idi. Xu sǝwǝbtin «tǝzkirǝ»qi ǝstayidilliⱪ bilǝn imkaniyǝtning bariqǝ on ikki ⱪǝbilining nǝsǝbigǝ munasiwǝtlik barliⱪ mǝlumatlarni toplaydu. U ⱨǝtta aldi-kǝynidiki mǝlumatlar anqǝ baƣlaxmaydiƣan, mǝnisini qüxinix tǝs bolƣan bǝzi uqurlarni nǝsǝbnamining iqigǝ kirgüzidu (mǝsilǝn «1Tar.» 4:11-14ni kɵrüng). Bu barliⱪ tirixixlarning mǝⱪsiti bolsa, ⱪaytip kǝlgǝn musapirlarning ɵzining kelip qiⱪixini tepixi üqün, xundaⱪla ɵzining Pǝrwǝrdigar ata ⱪilƣan mirasⱪa muyǝssǝr boluxidiki ǝng qong imkaniyiti boluxi üqün idi.
Ⱪǝdirlik oⱪurmǝn, sizning roⱨiy nǝsǝbnamingiz barmu? Esingizdǝ bolsunki, Hudaning Ibraⱨimƣa jismaniy bǝhtlǝr toƣruluⱪ wǝdiliri uning jismaniy ǝwladliriƣa ⱪilinƣan, lekin bulardin tehimu uluƣ roⱨiy bǝhtlǝr Mǝsiⱨgǝ etiⱪad baƣlax arⱪiliⱪ Ibraⱨimning «roⱨiy ǝwladliri»ƣa wǝdǝ ⱪilinƣandur («Rim.» 4-bab, «Gal.» 3:6-9, 29, 4:21-31ni kɵrüng). Ⱨeqkim bu roⱨiy bǝhtlǝrgǝ ɵz jismaniy ata-anisi arⱪiliⱪ yaki mǝlum bir millǝttin kelip qiⱪⱪanliⱪi bilǝn warisliⱪ ⱪilalmaydu. Pǝⱪǝt «Hudadin ⱪaytidin tuƣulƣanlar» bu mirasni alidu («Yuⱨ.» 1:10-14).
Siz Hudadin tuƣulƣanmu?
Baxⱪa «isim tizimlikliri»
Nǝsǝbnamilǝrdin baxⱪa «Tarih-Tǝzkirǝ»dǝ baxⱪa tizimliklǝr, mǝsilǝn, Dawutning «batur palwanliri»ning tizimliki wǝ Dawut ⱪiyin ǝⱨwalda ⱪalƣan waⱪitlirida uningƣa ⱪoxulƣan kixilǝrning tizimlikliri uqraydu («1Tar.»11-12-bablarni kɵrüng). Bularning ǝⱨmiyiti nemǝ?
Biz yǝnǝ bir ⱪetim bu ⱪaytip kǝlgǝn musapirlarning ǝⱨwali toƣruluⱪ oyliximizƣa toƣra kelidu. Xübⱨisizki, Hudaƣa sadiⱪ bolƣan bu «hǝlⱪning ⱪaldisi»ning ɵzlirining sanining azliⱪi, baxⱪa ǝllǝrning ularning xǝⱨǝr wǝ ibadǝthana ⱪuruxiƣa bolƣan küqlük ⱪarxiliⱪi wǝ ⱪuruwatⱪan ibadǝthanining kɵlimining kiqikliki tüpǝylidin nurƣun ⱪetimlap rayidin ⱪaytⱪusi kelǝtti («Ⱨag.» 2:1-9). Lekin «Tarih-Tǝzkirǝ»diki bu hatirǝ-tizimliklǝr ularƣa Huda aldida ⱨǝrbirimizning xǝhsiy hizmitidiki ⱨǝrbir ayrim ixning ǝⱨmiyiti bardur, dǝp ǝslitidu. Gǝrqǝ Hudaning bǝndilirining ǝmǝlliri yǝr yüzidǝ hatirilǝnmigǝn yaki untulƣan bolsimu, ular ǝrxtiki hatirilǝrdǝ mǝnggü pütüklüktur. «Tarih-Tǝzkirǝ» bizgimu muxu toƣruluⱪ ǝslǝtmǝmdu?
«Xunga, i ⱪerindaxlar, yahxi ixlarni ⱪilixtin ⱨarmayli. Uningƣa erinmisǝk waⱪti-saiti toxⱪanda qoⱪum ⱨosul alalaymiz» («Gal.» 6:9).