Gunaⱨ —
Insanlardiki birdinbir mǝsilǝ
Ⱨǝmmimizgǝ ayanki, ⱨǝrⱪandaⱪ bir adǝm kündilik turmuxida nurƣun mǝsililǝrgǝ duq kelip turidu. Eⱨtimal bu mǝsililǝrning tolimu murǝkkǝp boluxi tüpǝylidin, bizning axu mǝsililǝrgǝ taⱪabil turuxta ajizliⱪ ⱪiliwatⱪandimiz, ⱨǝtta bǝzilirimiz ümidsizlinipmu ketiwatⱪandimiz. Xundaⱪ bolsimu, kixini ⱨǝyran ⱪalduridiƣini xuki, Hudaning insanƣa qüxürgǝn «Muⱪǝddǝs Kitab» (Tǝwrat, Zǝbur, Injil)ida, biz insanlarda pǝyda boluwatⱪan mǝsililǝrning tegi-tǝkti pǝⱪǝt gunaⱨtindur deyilgǝn.
Oylap beⱪing, bu dunyadiki nurƣunliƣan addiy nǝrsilǝrning ⱨǝmmisi gunaⱨ sǝwǝbidinla mǝwjut bolup turmaⱪta. Pǝⱪǝt ⱪatilliⱪ, oƣriliⱪ, aldamqiliⱪ, ajrixix ⱪatarliⱪlarla gunaⱨ sǝwǝbidin pǝyda bolup ⱪalmastin, bǝlki ⱪoral-yaraⱪ, armiyǝ, urux,... ⱪanun, sot, adwokat, saⱪqi, türmǝ xundaⱪla ⱪisⱪisi, ⱪulup bilǝn aqⱪuqⱪa ohxax nurƣunliƣan uxxaⱪ-qüxxǝk nǝrsilǝrning ⱨǝmmisimu gunaⱨ sǝwǝbidin pǝyda bolƣan wǝ pǝyda bolmaⱪta. Pǝⱪǝt ɵz'ara ixǝnq wǝ muⱨǝbbǝt bolƣandila, adǝm bilǝn adǝmning, dɵlǝt bilǝn dɵlǝtning keliximnamisi wǝ ⱨɵjjǝtliri, ⱨǝtta pul ⱨǝm muxuningƣa ohxax nǝrsilǝrning ⱨǝmmisining bizgǝ ⱨeqⱪandaⱪ keriki bolmas idi. Tǝwrat wǝ Injilda bizgǝ eniⱪ eytilƣanki, bu dunyadiki barliⱪ kesǝlliklǝr, wabalar, azab-oⱪubǝtlǝr, balayi'apǝtlǝr, paji'ǝlǝr wǝ ɵlümning ɵzi ǝsli gunaⱨ sǝwǝbidin pǝyda bolƣan ⱨǝm dawamliⱪ pǝyda bolmaⱪta.
«Qünki gunaⱨning «ix ⱨǝⱪⱪi» yǝnila ɵlümdur».
(Injil, «Rimliⱪlarƣa» 6-bab, 23-ayǝt)
Injilda kɵrsitilixiqǝ, bu «ɵlüm» adǝm tenining ɵlgǝnlikinila kɵrsǝtkǝn ǝmǝs. Bizning Roⱨimiz ⱨazir gunaⱨ sǝwǝbidin ɵlüktur. Xunga, adǝm Hudani tonumaydu. Əng paji'ǝlik yeri xuki, gunaⱨ degǝn bu nǝrsǝ bizni sɵygǝn wǝ sɵyüwatⱪan Yaratⱪuqimiz Hudadin ayriƣuqidur.
«Silǝrning ⱪǝbiⱨlikinglar silǝrni Hudayinglardin yiraⱪlaxturdi, gunaⱨinglar Uni silǝrdin ⱪaqurup tilikinglarni anglatⱪuzmidi».
(Tǝwrat, «Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr», 59-bab)
Gunaⱨning mǝsilisini ⱨǝl ⱪilixtiki yol, pǝⱪǝt Muⱪǝddǝs Kitabdin, yǝni Tǝwrat, Zǝbur wǝ Injillardin tepilidu. Xu ⱨǝl ⱪilix yoli toƣruluⱪ ⱨazir tohtilimiz.
Xübⱨisizki, bu dunyadiki ⱨǝrbir wijdan igisining gunaⱨ wǝ ɵlümning nemǝ ikǝlikidin azdur-kɵptur hǝwiri bardur. Tǝwrattiki «Yǝrǝmiya» ⱪismida deyilgǝndǝk: «Ⱪǝlb ⱨǝmmidin aldamqi, uning dawasi yoⱪtur. Kimmu uni qüxinǝlisun?». Bu ayǝttin ⱪariƣanda, gunaⱨ degǝn adǝmni ɵlümgǝ elip baridiƣan rak kesiligǝ ohxaydu.
Kesǝl kixi toƣra ⱨɵküm qiⱪirip dawaliyalaydiƣan tewipⱪa moⱨtaj. Sunƣan putⱪa mengǝ operatsiyisi boyiqǝ dawalax elip baridiƣan tewip eniⱪki, bir layaⱪǝtsiz tewiptur. Əgǝrdǝ u addiy zukam dorisini rakni dawalaxⱪa yezip bǝrsǝ, u bǝkmu ⱨamaⱪǝtlik ⱪilƣan bolidu. Xunga, yahxi dohtur dawalax usulining kesǝlgǝ uyƣun boluxini tǝkitlǝydu; lekin birinqi ⱪǝdǝmdǝ, u bimarning kesǝllik alamǝtlirini toluⱪ sürüxtüridu wǝ inqikǝ tǝkxüridu.
Muxuningƣa ohxax, pütün insaniyǝtkǝ ortaⱪ boluwatⱪan gunaⱨ mǝsilisidimu, gunaⱨning nemǝ ikǝnlikini bilmigüqǝ, uning harakteri wǝ alamǝtlirini tonup yǝtmigüqǝ ⱨǝm uning insan ⱨayatiƣa ⱪandaⱪ tǝsir kɵrsitidiƣanliⱪini qüxǝnmigüqǝ, uningƣa toƣra taⱪabil turƣili bolmaydu.
Gunaⱨ degǝn zadi nemǝ?
Luƣǝttǝ gunaⱨⱪa «Bilip turup roⱨiy ⱪanun yaki ǝhlaⱪ prinsipⱪa hilapliⱪ ⱪilix» dǝp tǝbir berilidu. Tehimu addiylaxturup eytⱪanda, mǝlum birǝylǝn ⱪandaⱪ ⱪilixning toƣra ikǝnlikini bilip turup, xu boyiqǝ ix ⱪilmisa, yaki mǝlum bir ixning hata ikǝnlikini eniⱪ bilgǝn ǝⱨwaldimu, xu ixni hata boyiqǝ ⱪilsa, bu kixi gunaⱨ ⱪiliwatⱪan bolidu.
Ⱨǝmmǝ adǝm gunaⱨ ɵtküzǝmdu?
Bu gunaⱨkar kim? U mǝlum bir millǝt, yaki irⱪⱪa tǝwǝmu? Uning rǝnggi wǝ etiⱪadi siz wǝ mǝndin pǝrⱪlinip turamdu?
Tǝwrattiki «Tarih-Tǝzkirǝ (2)» 6-bab, 36-ayǝttǝ mundaⱪ deyilidu: —
«Dunyada gunaⱨ ɵtküzmǝydiƣan adǝm yoⱪ».
Injildiki «Rimliⱪlarƣa» 3:23:dǝ mundaⱪ deyilgǝn: — «Qünki barliⱪ insanlar gunaⱨ sadir ⱪilip, Hudaning xan-xǝripigǝ yetǝlmǝy, uningdin mǝⱨrum boldi».
Gunaⱨ nǝdin baxlinidu?
Gunaⱨ adǝmning ⱪǝlbi yaki roⱨi bilǝn qǝmbǝrqas baƣlanƣan. Bu toƣriliⱪ Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝrning sɵzliri naⱨayiti ɵtkürdur: —
«Ⱪǝlb ⱨǝmmidin aldamqi, uning dawasi yoⱪtur. Kimmu uni qüxinǝlisun?» (Tǝwrat, «Yǝrǝmiya» 17-bab, 9-ayǝt)
Injildiki tɵwǝndiki ayǝtlǝrdǝ, Mǝsiⱨ Əysaning «Ⱪandaⱪ nǝrsilǝr adǝmni bulƣaydu yaki uni napak ⱪilidu?» degǝn mǝsilisi toƣriliⱪ tǝpsiliy ⱨalda tǝⱨlil ⱪilƣanliⱪi hatirlǝngǝn, xundaⱪla muhlislirini bu ixlarni qüxǝnmigini üqün ǝyiblǝydu: —
«Silǝrmu tehiqǝ qüxǝnmǝy yürüwatamsilǝr?! Sirttin insanning iqigǝ kiridiƣan ⱨǝrⱪandaⱪ nǝrsining uni napak ⱪilalmaydiƣanliⱪini tonup yǝtmǝywatmamsilǝr? Sirttin kirgǝn nǝrsǝ insanning ⱪǝlbigǝ ǝmǝs, axⱪaziniƣa kiridu, andin u yǝrdin tǝrǝt bolup taxlinidu, — dedi (U bu gǝpni deyix bilǝn, ⱨǝmmǝ yemǝkliklǝrni ⱨalal ⱪiliwǝtti).
U yǝnǝ sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi:
— Insanning iqidin qiⱪidiƣinila, insanni napak ⱪilidu. Qünki xular — yaman niyǝtlǝr, zinahorluⱪ, jinsiy buzuⱪluⱪlar, ⱪatilliⱪ, oƣriliⱪ, aqkɵzlük, rǝzilliklǝr, aldamqiliⱪ, xǝⱨwaniyliⱪ, ⱨǝsǝthorluⱪ, til-aⱨanǝt, tǝkǝbburluⱪ wǝ ⱨamaⱪǝtliklǝr insanning iqidin, yǝni uning ⱪǝlbidin qiⱪidu — bu rǝzil ixlarning ⱨǝmmisi insanning iqidin qiⱪip, ɵzini napak ⱪilidu» (Injil, «Markus» 7:18-23).
Bizning kɵnglimizni yorutidiƣan bu sɵzlǝr bizgǝ gunaⱨning ⱨalⱪiliⱪ mǝsilisining ⱪǝlbimizdǝ ikǝnlikini eniⱪ qüxǝndürüp beridu. Adǝmning yǝydiƣan nǝrsiliri wǝ uning sirtⱪi pakliⱪi ⱪilqǝ muⱨim ǝmǝs. Bizning tüpki niyitimiz wǝ oylirimiz Huda aldida axkaridur. Mǝyli sirtⱪi kɵrünüximizning ⱪanqilik pak boluxidin ⱪǝt'iynǝzǝr, ⱪǝlbimizdǝ «yaman ƣǝrǝzlǝr, zinahorluⱪ, aqkɵzlük, aldamqiliⱪ, xǝⱨwǝtpǝrǝslik, ⱨǝsǝthorluⱪ, tɵⱨmǝthorluⱪ, tǝkǝbburluⱪ, ⱨamaⱪǝtlik»lǝr bar bolsila, biz Huda aldida pak bolalmaymiz. Xuningdǝk, jǝnnǝtkǝ kirixkimu salaⱨiyitimiz ⱨǝrgiz toxmaydu. Biz axundaⱪ yaman ƣǝrǝzlǝr bilǝn pak bir jǝnnǝtkǝ kirsǝk, uni dǝrⱨal bulƣiwǝtkǝn bolimiz ǝmǝsmu?
Injilda, Hudani narazi ⱪilidiƣan buzuⱪ haⱨixlar wǝ ⱨǝrikǝtklǝrning nimǝ ikǝnliki bir-birlǝp eniⱪ kɵrsitilidu; «Timotiyƣa (2)», 3-bab, 2-ayǝttǝ mundaⱪ deyilgǝn: —
«Əmma xunimu bilginki, ahir zamanlarda eƣir künlǝr bolidu. U qaƣdiki insanlar ɵzinila oylaydiƣan, pulpǝrǝs, mǝnmǝnqi, ⱨakawur, kupurluⱪ ⱪilidiƣan, ata-anisining sɵzini tingximaydiƣan, tuzkor, iplas, kɵyümsiz, kǝqürümsiz, tɵⱨmǝthor, ɵzini tutalmaydiƣan, wǝⱨxiy, hǝyr-sahawǝtlikkǝ düxmǝn, satⱪun, tǝlwǝ, xɵⱨrǝtpǝrǝs, ⱨuzur-ⱨalawǝtni Hudadin yahxi kɵridiƣan, sirtⱪi ⱪiyapǝttǝ ihlasmǝn boluwelip, ǝmǝliyǝttǝ ihlasmǝnlikning ⱪudritini inkar ⱪilidiƣan bolidu».
Bu gunaⱨlarning ⱨǝmmisi ⱨǝrbir adǝmning xǝhsiyǝtqil tǝbi'itidin kelidu. Xǝhsiyǝtqil degǝn sɵzning mǝnisi: «ɵz ⱪǝdir-ⱪimmitini baxⱪilardin üstün ⱪoyux», ⱨǝrⱪandaⱪ waⱪitta, ɵzining mǝnpǝ'ǝt-paydisini baxⱪilarƣa kɵngül bɵlüxtin yuⱪiri orunƣa ⱪoyuxtin ibarǝt. Biz keyinrǝk bu toƣruluⱪ yǝnǝ tǝpsiliy parangliximiz.
Tǝwrat-injilda xǝhsiyǝtqil tǝbi'ǝt wǝ rǝzil ⱪilmixning munasiwiti toƣrisida mundaⱪ bir misal bar: —
«Qünki silǝr dǝslǝptin anglap keliwatⱪan hǝwǝr mana dǝl xuki, bir-birimizgǝ meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsitiximiz kerǝktur. u u rǝzildin (yǝni Xǝytandin) bolƣan, inisini ɵltürgǝn Ⱪabilƣa ohxax bolmasliⱪimiz kerǝk; u nemixⱪa inisini ⱪǝtl ⱪildi? Uning ɵzining ⱪilƣanliri rǝzil, inisining ⱪilƣanliri ⱨǝⱪⱪaniy bolƣanliⱪi üqün xundaⱪ ⱪilƣan» (Injil «Yuⱨanna (1)», 3-babtin).
Tǝwratta, Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr bizning «ɵzümning yolumni ɵzüm mangimǝn» degǝn pozitsiyimizni tǝswirlǝydu. «Yǝxaya», 53-bab, 6-ayǝt: -
«Ⱨǝmmimiz huddi ⱪoylardǝk yoldin ezip qiⱪtuⱪ;
Ⱨǝrbirimiz ɵzimiz haliƣan yolƣa mangƣaniduⱪ».
Gunaⱨning nemǝ ikǝnlikini ⱪandaⱪ bilǝlǝymiz?
Tǝwrat, Zǝbur wǝ Injilda bolƣan bayanlar boyiqǝ, Musa pǝyƣǝmbirimgǝ qüxürülgǝn muⱪǝddǝs ⱪanun Hudaning mukǝmmǝl ⱨǝm mǝnggülük ⱨǝⱪⱪaniy maⱨiyitigǝ uyƣun tǝlǝplirini bizgǝ kɵrsitidu. Bu Hudaning iradisi bolup, bizgǝ ⱨǝⱪiⱪǝt wǝ ⱨǝⱪⱪaniyǝtni ɵgitix üqün berilgǝn tǝrbiyǝ.
«Zǝbur» 19-küy, 7-ayǝt xundaⱪ dǝydu: —
«Pǝrwǝrdigarning ⱪanuni mukǝmmǝldur».
Əysa Mǝsiⱨ Ɵzining muⱪǝddǝs ⱪanun wǝ uning mǝnggülük maⱨiyitigǝ bolƣan munasiwiti toƣruluⱪ mundaⱪ degǝn: —
«Meni Tǝwrat ⱪanunini yaki pǝyƣǝmbǝrlǝrning yazƣanlirini bikar ⱪilƣili kǝldi, dǝp oylap ⱪalmanglar. Mǝn ularni bikar ⱪilƣili ǝmǝs, bǝlki ǝmǝlgǝ axurƣili kǝldim. Qünki Mǝn silǝrgǝ xuni bǝrⱨǝⱪ eytip ⱪoyayki, asman-zemin yoⱪimiƣuqǝ, uningda pütülgǝnlǝr ǝmǝlgǝ axurulmiƣuqǝ Tǝwrattiki kiqikkinǝ bir ⱨǝrp, ⱨǝtta birǝr qekitmu bikar ⱪilinmaydu. Xu sǝwǝbtin, Tǝwrat ⱪanunining ǝⱪidilirigǝ, ⱨǝtta uning ǝng kiqikliridin birini bikar ⱪilip, wǝ baxⱪilarƣa xundaⱪ ⱪilixni ɵgitidiƣan ⱨǝrkim ǝrx padixaⱨliⱪida ǝng kiqik ⱨesablinidu. Əmma ǝksiqǝ, Tǝwrat ⱪanuni ǝⱪidilirigǝ ǝmǝl ⱪilƣanlar wǝ baxⱪilarƣa xundaⱪ ⱪilixni ɵgǝtküqilǝr bolsa ǝrx padixaⱨliⱪida uluƣ ⱨesablinidu».
(Injil, «Matta» 5-bab, 17-19-ayǝtlǝr).
Tɵwǝndǝ Tǝwrattiki, yǝni Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ qüxürülgǝn «muⱪǝddǝs ⱪanun»diki «on pǝrman»ni nǝⱪil kǝltürimiz. Tǝwrattiki bu sɵzlǝrning ⱨǝmmisi «Misirdin qiⱪix», 20-babtin elinƣan, 3-ayǝttin baxlap: —
1. «Sening Mǝndin baxⱪa ⱨeqⱪandaⱪ ilaⱨing bolmaydu».
2. «Sǝn ɵzüng üqün mǝyli yuⱪiridiki asmanda bolsun, mǝyli tɵwǝndiki zeminda bolsun, yaki yǝr astidiki sularda bolsun, ⱨǝrⱪandaⱪ nǝrsining ⱪiyapitidiki ⱨeqⱪandaⱪ oyma xǝkilni yasima» (4-ayǝt).
3. «Pǝrwǝrdigar Hudayingning namini ⱪalaymiⱪan tilƣa alma; qünki kimdǝkim namini ⱪalaymiⱪan tilƣa alsa, Pǝrwǝrdigar uni gunaⱨkar ⱨesablimay ⱪalmaydu» (7-ayǝt).
4. «Xabat künini (xǝnbǝ künini) muⱪǝddǝs dǝp bilip tutⱪili yadingda saⱪliƣin» (8-ayǝt)
5. «Ata-anangni ⱨɵrmǝt ⱪil. Xundaⱪ ⱪilsang Pǝrwǝrdigar Hudaying sanga ata ⱪilmaⱪqi bolƣan zeminda uzun ɵmür kɵrisǝn» (12-ayǝt)
6. «Ⱪatilliⱪ ⱪilma» (13-ayǝt)
7. «Zina ⱪilma» (14-ayǝt)
8. «Oƣriliⱪ ⱪilma» (15-ayǝt)
9. «Ⱪoxnang toƣruluⱪ yalƣan guwaⱨliⱪ bǝrmǝ» (16-ayǝt)
10. «Sǝn ⱪoxnangning (yeⱪiningning) ɵy-imaritigǝ kɵz ⱪiringni salma, nǝ ⱪoxnangning ayali, nǝ uning ⱪuliƣa, nǝ uning dediki, nǝ uning kalisi, nǝ uning ixiki yaki ⱪoxnangning ⱨǝrⱪandaⱪ baxⱪa nǝrsisigǝ kɵz ⱪiringni salma» (17-ayǝt)
Muⱪǝddǝs ⱪanun (Tǝwrat ⱪanuni)ning wǝzipisi nemǝ?
Muⱪǝddǝs ⱪanun (Tǝwrat ⱪanuni) bir pütündur, qünki u Hudaning iradisidur wǝ pǝⱪǝt birla Hudadin qüxürülgǝn. Xuning bilǝn Injilda deyilgǝndǝk: —
«Qünki bir kixi pütün Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪildim dǝp turup, ⱨǝtta uningdiki birla ǝmrgǝ hilapliⱪ ⱪilsa, u pütün ⱪanunƣa hilapliⱪ ⱪilƣuqi ⱨesablinidu. Qünki: «Zina ⱪilma» degüqi ⱨǝm «Ⱪatilliⱪ ⱪilma»mu degǝn. Xunga, zina ⱪilmisanglarmu, lekin ⱪatilliⱪ ⱪilƣan bolsanglar, yǝnila pütün Tǝwrat ⱪanuniƣa hilapliⱪ ⱪilƣan bilǝn barawǝr bolisilǝr» (Injil, «Yaⱪub» 2-bab, 10-11-ayǝt)
1. Muⱪǝddǝs ⱪanun bizgǝ ⱨǝrbirimizning kǝlgüsidǝ Huda aldida ⱪilƣan ixlirimizdin ⱨesab tapxuridiƣanliⱪimizni agaⱨlanduridu: —
Injil «Rimliⱪlarƣa»da xundaⱪ dǝydu: —
«Tǝwrattiki barliⱪ sɵzlǝrning Tǝwrat ⱪanuni astida yaxaydiƣanlarƣa (Yǝⱨudiy hǝlⱪigǝ) ⱪarita eytilƣanliⱪi bizgǝ ayan. Bularning mǝⱪsiti, ⱨǝr insanning aƣzi baⱨanǝ kɵrsitǝlmǝy tuwaⱪlinip, pütkül dunyadikilǝr Hudaning soriⱪida ǝyibkar ikǝn dǝp ayan ⱪilinsun, degǝnliktur» (Injil, «Rimlaⱪlarƣa», (3-bab, 19-ayǝt)
2. Muⱪǝddǝs ⱪanun bizgǝ gunaⱨning Hudaning nǝziridǝ ⱪanqilik yirginqlik wǝ mǝynǝt ikǝnlikini ayan ⱪilidu: —
Injil, «Rimliⱪlarƣa», 7-bab, 12-13-ayǝttǝ xundaⱪ dǝydu: —
«Buningdin ⱪariƣanda ⱪanun ⱨǝⱪiⱪǝtǝn pak-muⱪǝddǝstur, uning ǝmrimu muⱪǝddǝs, toƣra-adalǝtlik wǝ yahxidur. Undaⱪta, yahxi bolƣini manga ɵlüm boldimu? Ⱨǝrgiz undaⱪ ǝmǝs! Bǝlki, gunaⱨning ǝmr arⱪiliⱪ ⱪǝwǝtla ⱪǝbiⱨ ikǝnliki oquⱪ axkarilinixi üqün, bu yahxi ǝmrning wasitisi bilǝn gunaⱨ mǝndǝ ɵlüm pǝyda ⱪildi».
Ⱪoli gal bolƣan bir malayni misalƣa alayli, safada olturup ⱨeq ix ⱪilmiƣan waⱪtida uning ⱪolining galliⱪi baxⱪilarƣa yaki ɵzigimu ⱨeq bilinmǝydu. Lekin birsi uningdin birǝr ixni tǝlǝp ⱪilsila uning ⱪolining galliⱪi dǝrⱨal ⱨǝmmigǝ ayan bolidu. Xuningdǝk «ǝmr» ⱨǝmmini pax ⱪilip, Tǝwrat ⱪanuni gunaⱨimizni axkarǝ ⱪilidu. Hudaning ǝmrigǝ «ǝmǝl ⱪilay» degǝnseri, gunaⱨ tǝbi'itimiz barƣanseri pax ⱪilinidu.
Gunaⱨning aⱪiwiti ⱪandaⱪ bolidu?
1. Insan «remont ⱪilƣili bolmaydiƣan» dǝrijidǝ buzulup kǝtti.
«Zǝbur», 53-küyi, 2-3 ayǝttǝ: —
«Huda ǝrxtǝ turup, insan balilirini kɵzǝtti: —
«Bu insanlarning arisida, insapni qüxinidiƣan birǝrsi barmidu?
Hudani izdǝydiƣanlar barmidu?
Ⱨǝmmǝ adǝm yoldin yandi,
Ⱨǝmmǝ adǝm qiriklixip kǝtti,
Meⱨribanliⱪ ⱪilƣuqi yoⱪtur, ⱨǝtta birimu».
2. Gunaⱨ adǝm bilǝn adǝmlǝr otturisidiki munasiwǝtlǝrni buzidu.
Injilda, «Rimliⱪlarƣa» 3-bab, 13-18 ayǝt: —
«Insanlarning geli eqilƣan ⱪǝbridǝk sesiⱪtur,
Tilliri kazzapliⱪ ⱪilmaⱪta;
Kobra yilanning zǝⱨiri lǝwliri astida turidu;
Ularning zuwani ⱪarƣax ⱨǝm zǝrdigǝ tolƣan.
«Putliri ⱪan toküxkǝ aldiraydu;
Barƣanla yeridǝ wǝyranqiliⱪ wǝ paji'ǝlik ixlar bardur.
Tinqliⱪ-aramliⱪ yolini ular ⱨeq tonuƣan ǝmǝs.
Ularning nǝziridǝ Hudadin ⱪorⱪidiƣan ix yoⱪtur».
3. Gunaⱨkarning ɵz ⱪilmixliri ɵzlirigǝ ⱪayturulidu.
Injilda bizgǝ gunaⱨning nǝtijisi wǝ jazasining ⱪandaⱪ ikǝnliki dǝp berilidu: —
«Qünki gunaⱨning «ix ⱨǝⱪⱪi» yǝnila ɵlümdur»
(Injil, «Rimliⱪlarƣa» 6-bab, 23-ayǝt)
Insanning ⱪandaⱪ tallax yoli bar?
Bir küni, turmuxi gunaⱨ bilǝn bulƣanƣan wǝ xu turmuxidin ⱪayƣuƣa qɵmgǝn, ɵz ⱪilmixliridin bizar bolƣan bir kixi tǝⱪwadar bir dostidin nǝsiⱨǝt elix üqün uning ɵyigǝ ⱪarap sǝpǝrgǝ atliniptu. Dostining ɵyigǝ yetip kelixi bilǝn, u dǝrⱨal dostiƣa ɵzini keqǝ-kündüz azablap keliwatⱪan gunaⱨlirini, ⱪorⱪunqlirini wǝ bu ixtin bexining ⱪetip kǝtkǝnlikini sɵzlǝp beriptu andin dostidin: — Ⱪandaⱪ sawabliⱪ yaki hǝyrlik ixlarni ⱪilƣanda, andin bu azablinixlardin halas bolup, kɵngül azadiliki wǝ amanliⱪ tapalaymǝn, soraptu.
Dosti jawab berixning orniƣa, ɵz hizmǝtqisigǝ, ⱨerip-qarqap kǝtkǝn bu meⱨman üqün bir istakan soƣuⱪ su ǝpkelixni buyruptu. Hizmǝtqisi dǝrⱨal suni elip kǝptu, lekin saⱨibhana uni dostiƣa sunuxtin ilgiri, suƣa bir tamqa siyaⱨ temitiwetip suni bulƣiwetiptu.
Qarqap kǝtkǝn gunaⱨkar kixi uningdin: «Bu nemǝ ⱪilƣiningiz!?» — dǝp ⱨǝyran bolup soraptu.
«Soalingizƣa jawab beriwatimǝn» — dǝptu saⱨibhana. «Bu istakandiki suni sizning iqkungiz kǝlmǝydu, qünki mǝn uni birla tamqa siyaⱨ bilǝn bulƣiwǝttim. Kɵnglingizdiki gunaⱨlardin bulƣanƣan axu birnǝqqǝ «sawabliⱪ ix»liringizni, pak, muⱪǝddǝs Hudaning ⱪobul ⱪilixini ǝjǝba oylap ⱪapsiz-ⱨǝ!».
Ⱪǝdirlik kitabhan, siz «Mǝn gunaⱨ sadir ⱪilip baⱪmiƣan» dǝp Hudani «yalƣanqi» ⱪilixⱪa petinalamsiz? Kɵnglingizni gunaⱨning bulƣiƣinidin teniwalalamsiz? Kǝlgüsidiki tegixlik jazadin ⱪeqip ⱪutulalamsiz?
Hudaning nǝziridǝ bu kiqik tǝmsildiki «sap ⱨǝm süzük su» degǝn sɵzning nemini kɵrsitidiƣanliⱪini bilmǝkqi bolsingiz, tɵwǝndiki Injil ayǝtlirini kɵrüp qiⱪing: —
«Ularƣa yeⱪin kǝlgǝn, munazirilǝxkǝnlirini angliƣan wǝ Əysaning ularƣa yahxi jawab bǝrgǝnlikini kɵrgǝn bir Tǝwrat ustazi Uningdin:
— Pütün ǝmrlǝrning iqidǝ ǝng muⱨimi ⱪaysi? — dǝp soridi.
Əysa mundaⱪ jawab bǝrdi:
— Əng muⱨim ǝmr xuki, «Angliƣin, ǝy Isra'il! Pǝrwǝrdigar Hudayimiz bolƣan Rǝb birdur. Pǝrwǝrdigar Hudayingni pütün ⱪǝlbing, pütün jening, pütün zeⱨning wǝ pütün küqüng bilǝn sɵygin». Mana bu ǝng muⱨim ǝmr. Uningƣa ohxaydiƣan ikkinqi ǝmr bolsa: — «Ⱪoxnangni ɵzüngni sɵygǝndǝk sɵy». Mana bulardin ⱨeqⱪandaⱪ üstün türidiƣan ǝmr yoⱪ» (Injil, «Markus» 12-bab, 28-31 ayǝt)
Dostum, Hudaning insandin tǝlǝp ⱪilidiƣan «ⱨǝⱪⱪaniyǝt»ning ɵlqimi dǝl yuⱪiriⱪilardin ibarǝttur. Atalmix anqǝ-munqǝ «sawabliⱪ ixlar» ⱨǝrgizmu bu ɵlqǝmgǝ yeⱪin kelǝlmǝydu! Biz yuⱪirida tilƣa elip ɵtkǝn «xǝhsiyǝtqil» degǝn sɵzgǝ pǝⱪǝtla Mǝsiⱨ Əysaning axu jawabidin tǝbir eliximiz kerǝk. «Ɵzüngni sɵygǝndǝk ⱪoxnangni sɵygin!» degǝn ǝmr boyiqǝ ix ⱪilmiƣan bolsaⱪla, u qaƣda bizning ⱪilƣan ixlirimiz xübⱨisizki Huda aldida «xǝhsiyǝtqil» dǝp ⱪarilidu. «Ⱪoxnam degǝn kim?» dǝp soralƣan soal yahxi soralƣan soaldur. Jawabimiz xuki: Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir Huda ⱨǝrⱪandaⱪ waⱪitta bizning yenimizƣa orunlaxturƣan adǝmning kim boluxidin ⱪǝt'iynǝzǝr, mǝyli u etiⱪadliⱪ bolsun, etiⱪadsiz bolsun, mǝyli u ⱪaysi millǝttin bolmisun — u xu qaƣning ɵzidǝ «bizning ⱪoxnimiz» bolƣusidur. Tɵwǝndǝ Mǝsiⱨ Əysaning muxu toƣrisida bǝrgǝn tǝlimini kɵrüp ɵtüng: —
«Wǝ mana, Tǝwrat ustazliridin biri ornidin turup Əysani sinimaⱪqi bolup:
— Ustaz, Mǝnggülük ⱨayatⱪa waris bolmaⱪ üqün nemǝ ixni ⱪilixim kerǝk? — dǝp soridi.
U jawabǝn: Tǝwrat ⱪanunida nemǝ pütülgǝn? Buningƣa ɵzüng ⱪandaⱪ ⱪaraysǝn? — dedi.
Ⱨeliⱪi kixi jawabǝn:
— «Pǝrwǝrdigar Hudayingni pütün ⱪǝlbing, pütün jening, pütün küqüng wǝ pütün zeⱨning bilǝn sɵygin»; wǝ «ⱪoxnangni ɵzüngni sɵygǝndǝk sɵy» — dedi.
Əysa uningƣa: — Toƣra jawab bǝrding. Mana xundaⱪ ⱪilsang ⱨayat bolisǝn, — dedi.
Lekin ɵzini ⱨǝⱪⱪaniy dǝp ispatlimaⱪqi bolup, Əysadin yǝnǝ sorap:
— Əmdi «mening ⱪoxnam» kimdur? — dedi.
Əysa jawabǝn mundaⱪ dedi:
— Bir adǝm Yerusalemdin Yeriho xǝⱨirigǝ qüxüwetip, yolda ⱪaraⱪqilarning ⱪoliƣa qüxüp ⱪaptu. Ⱪaraⱪqilar uning kiyim-keqǝklirini salduruwelip, uni yarilandurup, qala ɵlük ⱨalda taxlap ketiptu. Wǝ xundaⱪ boldiki, mǝlum bir kaⱨin xu yoldin qüxüwetip, ⱨeliⱪi adǝmni kɵrüp, yolning u qeti bilǝn mengip ɵtüp ketiptu. Xuningdǝk bir Lawiyliⱪ roⱨaniy bu yǝrgǝ kǝlgǝndǝ, yeniƣa kelip ⱪarap ⱪoyup, yolning u qeti bilǝn mengip ɵtüp ketiptu. Lekin sǝpǝrdǝ bolƣan bir Samariyǝlik ⱨeliⱪi adǝmning yeniƣa kǝlgǝndǝ, uni kɵrüpla iq aƣritiptu wǝ aldiƣa berip, jaraⱨǝtlirigǝ may wǝ xarab ⱪuyup, tengip ⱪoyuptu (xu dǝwrdǝ «Samariyǝliklǝr Yǝⱨudiylar «kapirlar» dǝp kǝmsitilǝytti). Andin uni ɵz uliƣiⱪa mindürüp, bir sarayƣa elip berip, u yǝrdǝ ⱨalidin hǝwǝr aptu. Ətisi yolƣa qiⱪⱪanda, ikki kümüx dinarni elip saraywǝngǝ berip: «Uningƣa ⱪarap ⱪoyung, buningdin artuⱪ qiⱪim bolsa, ⱪaytiximda sizgǝ tɵlǝymǝn» dǝptu.
Əmdi Əysa ⱨeliⱪi ustazdin:
— Seningqǝ, bu üq adǝm iqidǝ ⱪaysisi ⱪaraⱪqilarning ⱪoliƣa qüxkǝn ⱨeliⱪi kixigǝ ⱨǝⱪiⱪiy ⱪoxna bolƣan? — dǝp soridi.
— Uningƣa meⱨribanliⱪ kɵrsǝtkǝn kixi, — dǝp jawab bǝrdi u.
Əysa uningƣa: — Undaⱪ bolsa, sǝn ⱨǝm berip xuningƣa ohxax ⱪilƣin, — dedi»
(Injil, «Luⱪa» 10-bab, 25-37-ayǝt).
Hudaning bizdin kütidiƣini dǝl xudur.
««Sǝwǝb wǝ nǝtijǝ»din ibarǝt uniwersal ⱪanuniyǝtni kimmu ɵzgǝrtǝlisun? Pǝⱪǝt birla ⱪetim gunaⱨ ɵtküzüp, andin kiyin mingliƣan, on mingliƣan «sawabliⱪ ixlar»ni ⱪilsingiz, bu ⱨǝrgizmu ⱪǝlbingizdiki bulƣinixni yuyalmaydu. Ⱪandaⱪmu yuyalisun? Mǝn bügün pütün bir kün, ⱨǝmmǝ ixta ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ ⱪilƣan bolsam, bu pǝⱪǝtla mutlǝⱪ pak, muⱪǝddǝs bir Hudaning aldidiki ⱪilixⱪa tegixlik bolƣan burqum, yǝni Yaratⱪuqim Hudaƣa bolƣan bügünki ⱪǝrzimdur, halas. Mǝn yüz kün izqil ⱨalda yǝnǝ axundaⱪ ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ ⱪilƣan bolsam, bumu mening burqumdur, halas. On ming kün, ⱨǝtta ⱨazirdin baxlap ɵmürwayǝt axundaⱪ ⱨǝⱪⱪaniyǝt iqidǝ yaxax, ⱨǝrbir insanning tegixlik burqidur, halas. Lekin bundaⱪ yaxax ⱨǝrgiz mumkin ǝmǝs. Ⱨǝrgiz mumkin bolmiƣan muxundaⱪ yaxax (nawada mumkin bolup ⱪalsa) bizning burun ⱪilƣan yamanliⱪlirimizni Huda aldida yuyalamdu? — degǝn soalni sizdin soraymǝn.
Baxⱪiqǝ ⱪilip eytⱪanda, imtiⱨan bǝrgǝndǝ, 99 toƣra jawab ⱪandaⱪmu bir hata jawabni toƣra ⱪilalisun? Hudaning imtiⱨanida ɵtüx tǝlipi 100 nomur bolsa, 99 nomur alƣanni intiⱨamdin ɵtkǝn ⱨesabliƣili bolamdu? Mǝyli 99 nomur, 50 nomur, 15 nomur bolup, «yüz»lük tǝlǝpkǝ yeⱪin yaki yiraⱪ bolsun, ⱨǝmmisi ohxaxla tǝlǝpkǝ yǝtmǝydu. Gunaⱨ degǝn gunaⱨ. Gunaⱨning qongimu gunaⱨ, kiqikimu gunaⱨ. «Qünki adǝmlǝrning ⱨǝmmisi gunaⱨ sadir ⱪilip, Hudaning uluƣliⱪiƣa yetǝlmǝy, uningdin mǝⱨrum boldi» (Injil, «Rimliⱪlarƣa» 3-bab 23-ayǝt)»
Əstaydil oylinip kɵrsǝk, biz Dawut pǝyƣǝmbǝr bilǝn ohxax bir hulasigǝ kelimiz: —
«Dǝrwǝⱪǝ, muⱪǝddǝs yazmilarda yezilƣinidǝk: —
«Ⱨǝⱪⱪaniy adǝm yoⱪ, ⱨǝtta birimu yoⱪtur,
Yorutulƣan kixi yoⱪtur,
Hudani izdiginimu yoⱪtur.
Ⱨǝmmǝ adǝm yoldin qǝtnidi,
Ularning barliⱪi ǝrzimǝs bolup qiⱪti.
Meⱨribanliⱪ ⱪilƣuqi yoⱪ, ⱨǝtta birimu yoⱪtur» (Injil «Rimliⱪlarƣa, 3-bab, 10-12-ayǝt) (muxu yǝrdǝ rosul Pawlus Zǝburdiki sɵzlǝrni nǝⱪil kǝltüridu).
Yǝxaya pǝyƣǝmbǝrning deginidǝk: —
«Əmdi biz napak bir nǝrsigǝ ohxax bolduⱪ,
Ⱪiliwatⱪan barliⱪ «ⱨǝⱪⱪaniyǝtlirimiz» bolsa bir ǝwrǝt latisiƣila ohxaydu, halas;
Ⱨǝmmimiz yopurmaⱪtǝk hazan bolup kǝttuⱪ,
Ⱪǝbiⱨliklirimiz xamaldǝk bizni uqurup taxliwǝtti» (Tǝwrat, «Yǝxaya» 64-bab, 6-ayǝt)
Ⱪanqiliƣan yaxlar, oⱪuƣuqiliⱪ ⱨayatida ajayib uluƣwar ƣayilǝrgǝ yǝtmǝkqi bolidu! Biraⱪ ular bu uluƣwar ƣayilǝrni yǝnǝ xunqǝ tez taxliwetidu! Ular re'alliⱪⱪa, turmuxtiki ⱨǝⱪiⱪiy mǝsililǝrgǝ duq kǝlginidǝ, ɵzlirining ⱪǝlbidǝ Xǝytanning azduruxini yengip qiⱪⱪudǝk küqning yoⱪluⱪini ⱨaman ⱨes ⱪilidu. Demǝk, uluƣwar ƣayilǝrmu adǝmni ⱪutⱪuzalmaydu!
Yuⱪirida eytip ɵtkǝn Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝrning: «Ⱪǝlb ⱨǝmmidin aldamqi, uning dawasi yoⱪtur. Kimmu uni qüxinǝlisun?!» degǝn ɵtkür sɵzliri ⱨǝmmǝ adǝmning esidǝ tursun!
Bu yǝrdiki «ⱪǝlb» «Yǝⱨudiylarning ⱪǝlbi» yaki «etiⱪadqilarning ⱪǝlbi» wǝ yaki «kapirlarning ⱪǝlbi» ǝmǝs, bu «ⱪǝlb» — ⱨǝmmimizning, xundaⱪla siz wǝ mening ⱪǝlbimdur. Xunga yaxiƣanseri ɵzimiz ɵzimizni aldaxⱪa bǝk usta bolup ketimiz. Bǝzi adǝmlǝr da'im baxⱪilarni tǝnⱪid ⱪilidu: — Mǝsilǝn, «ⱨɵkümǝt ǝmǝldarliri tolimu qiriklixip kǝtti! Ular para alidu, ⱨoⱪuⱪwazliⱪ ⱪilidu!» dǝp ⱪaⱪxap ketidu. Lekin sizdin xuni sorap baⱪmaⱪqimǝn — ǝgǝr siz qong bir ǝmǝldar, yaki ǝmǝldarning oƣli bolƣan bolsingiz, ulardin baxⱪiqǝ ⱪilƣan bolattingizmu? Bǝzi kixilǝr oƣriliⱪ ⱪilip baⱪmiƣan — lekin oƣriliⱪ ⱪilmasliⱪtiki birdinbir sǝwǝb, pǝⱪǝt oƣriliⱪ ⱪilixⱪa obdan bir pursǝtning bolmiƣanliⱪi wǝ yaki baxⱪilarning kɵrüp ⱪelixidin ⱪorⱪⱪanliⱪidin ibarǝt. Yǝnǝ xuni sorap baⱪmaⱪqimǝnki, insanlarning muxundaⱪ ⱪuruⱪ oy-hiyallarda bolƣanliⱪi toƣruluⱪ Huda aldida ɵzlirini aⱪliyalamdu? Sizdǝ xundaⱪ ⱪilix haⱨixi bolƣan bilǝn pursǝt bolmiƣaqⱪa xundaⱪ ⱪilmidingiz, halas. Kɵnglingiz yǝnila Hudaning aldida napaktur.
Yǝnǝ bir addiy misalni kɵrüp ɵtǝyli; bǝzi adǝmlǝr Ikkinqi Dunya Uruxidin anqǝ-munqǝ hǝwǝr tapⱪandin keyin «Nemislar nemixⱪa Yǝⱨudiylarƣa nemidegǝn ⱪorⱪunqluⱪ, ǝxǝddiy rǝⱨimsiz ziyankǝxlik ⱪilƣan?! Mǝn axu yǝrdǝ bolƣan bolsam, axundaⱪ kǝng kɵlǝmlik ziyankǝxlik ⱪilix ixliriƣa qoⱪum ⱪatnaxmiƣan bolattim! Baxⱪilar axundaⱪ ⱪilƣan tǝⱪdirdimu, lekin mǝn ⱨǝrgiz undaⱪ rǝⱨimsizlik ⱪilmiƣan bolattim», deyixydu. Sinaⱪⱪa duq kǝlmigǝn adǝm xundaⱪ oylixi mumkin. Mǝdǝniyǝt inⱪilabida, ⱪanqiliƣan kixilǝr ɵzliri ǝslidǝ ⱪilixni oylapmu baⱪmiƣan, ⱪisⱪisi qüxidimu kɵrüp baⱪmiƣan ǝxǝddiy ixlarƣa ⱪatnixip ⱪelip, ta bügüngǝ ⱪǝdǝr ⱪattiⱪ puxayman iqidǝ yaxap keliwatidu?
Mǝsiⱨ Əysaning on ikki alaⱨidǝ muhlisining iqidǝ, Simon Petrus isimlik bir adǝm bar idi. Petrus wǝ uning barliⱪ baxⱪa muhlisliri sinaⱪⱪa duq kǝlgǝndǝ, Mǝsiⱨdin tenip kǝtti. Biz bu ix toƣruluⱪ oylinayli. Bizmu sinaⱪⱪa duq kǝlgǝndila, Petrus wǝ baxⱪa muhlislarning bilip yǝtkinidǝk, ⱪǝlbimizning zadi ⱪandaⱪ ikǝnlikini ⱨǝⱪiⱪiy bilip yetǝlǝymiz. Xǝytan bilǝn gunaⱨ ⱪǝlbimizdin azraⱪla orun igiliwalsa, bizningmu besim astida ⱪilidiƣan ⱨǝrⱪandaⱪ yamanliⱪlirimiz ɵzimiz oylap baⱪmiƣan ⱪorⱪunqluⱪ dǝrijigǝ yetidu. Tɵwǝndǝ Əysaning muhlisi bolƣan Petrusning kǝqürmixini misal süpitidǝ kɵrüp baⱪayli: —
Mǝsiⱨ Əysaning satⱪunluⱪⱪa uqrixi wǝ ⱪurban bolux waⱪti yeⱪinlixip ⱪalƣanda, u axu muhlisliri bilǝn ⱨǝmdastihan bolup olturup mundaⱪ dedi: — (Injil «Matta» 26-bab)
«Bügün keqǝ silǝr ⱨǝmminglar Mening tüpǝylimdin tandurulup putlixisilǝr, qünki muⱪǝddǝs yazmilarda: —
«Mǝn padiqini uruwetimǝn, padidiki ⱪoylar patiparaⱪ bolup tarⱪitiwetilidu» dǝp pütülgǝn. Lekin Mǝn tirilgǝndin keyin Galiliyǝgǝ silǝrdin burun barimǝn, — dedi.
Petrus Uningƣa jawabǝn:
— Ⱨǝmmǝylǝn Sening tüpǝylingdin tandurulup putlaxsimu, mǝn ⱨǝrgiz putlaxmaymǝn, dedi.
Əysa uningƣa: — Mǝn sanga bǝrⱨǝⱪ xuni eytip ⱪoyayki, bügün keqǝ horaz qillaxtin burun, sǝn Mǝndin üq ⱪetim tanisǝn, — dedi.
Petrus uningƣa:
— Sǝn bilǝn billǝ ɵlidiƣan ix kerǝk bolsimu, sǝndin ⱨǝrgiz tanmaymǝn, — dedi. Ⱪalƣan muhlislarning ⱨǝmmisimu xundaⱪ deyixti».
Ⱨǝy, dostlirim! Nǝtijǝ ⱨǝmmimizgǝ ayan, waⱪti-sa'iti kǝlgǝndǝ, Mǝsiⱨ Əysaning deginidǝk, ularning ⱨǝmmisi istisnasiz uningdin tenip, ⱪeqip ketixti. Ularda toƣra etiⱪad, ⱨǝⱪiⱪiy bilim, ⱨǝtta Mǝsiⱨ Əysaning aliy tǝrbiyisi bolƣan, lekin ahirⱪi eƣir sinaⱪⱪa duq kǝlgǝndǝ, ⱨǝmmǝylǝn teyilip yiⱪilip qüxti. Dǝrwǝⱪǝ, ularning heli uluƣwar ƣayiliri bolƣanidi; lekin ɵzlirining ǝsli tǝbi'itidǝ bolƣan gunaⱨni (gunaⱨliⱪ, xǝhsiyǝtqil tǝbi'itini) tehi tonup yǝtmigǝn. Bizmu huddi xularƣa ohxax, Hudaƣa, ɵzimizgǝ wǝ baxⱪilarƣa ⱪanqiliƣan qirayliⱪ sɵz wǝ wǝdilǝrni ⱪilduⱪkin tang! Yaxliⱪimizda ⱪanqiliƣan uluƣwar ƣayilirimiz bolƣan bolƣiytti! Aⱪiwiti ⱪandaⱪ boldi? Pütünlǝy «ǝhlaⱪiy mǝƣlubiyǝt» boldi, ⱪanqǝ tirixⱪan bilǝnmu yǝnila xu mǝƣlubiyǝt, ǝhlaⱪiy qüxkünlüktur!
«Bilip ⱪoyunglarki, gunaⱨ sadir ⱪilidiƣan kixi gunaⱨning ⱪulidur» (Injil «Yuⱨanna» 8-bab 34-ayǝt)
«Nemidegǝn dǝrdmǝn adǝmmǝn-ⱨǝ! Ɵlümgǝ elip baridiƣan bu tenimdin kimmu meni ⱪutⱪuzar?» (Injil, «Rimliⱪlarƣa», 7-bab, 24-ayǝt)
Ⱨǝⱪiⱪiy ǝⱨwal xundaⱪ dǝⱨxǝtlik bolsa, pütün ka'inat dunyasida nǝdinmu ümid tepilsun? Yol barmu? Gunaⱨning dǝⱨxǝtlik kontroli wǝ qanggilidin halas bolƣili bolidiƣan ix barmu? Bizni xu gunaⱨning bulƣixidin ⱪutⱪuzalaydiƣan birǝr zat barmidu?
Mǝn sizgǝ pütün ⱪǝlbim, pütün küqüm ⱨǝm xu ⱪǝdǝr hoxalliⱪ bilǝn jakarlaxni halaymǝnki, buningƣa berilidiƣan birdinbir jawab: —
Huda Ɵzi adǝm ⱪutⱪuzalaydu,
Ⱨǝm ⱪutⱪuzuxni halaydu!
Yuⱪirida eytip ɵtkinimizdǝk, Musa arⱪiliⱪ kǝlgǝn muⱪǝddǝs ⱪanun wǝ kɵnglimizdǝ Hudaning awazi bolƣan wijdanimizning yol kɵrsitixi, ɵzimizning gunaⱨimizni ɵzimizgǝ ⱨaman obdan tonutup beridu. Hudaning insanƣa muⱪǝddǝs ⱪanunni qüxürüxining asasiy mǝⱪsiti dǝl xudur. Biraⱪ ular adǝmni ⱪutⱪuzalmaydu. Ⱨǝrⱪandaⱪ adǝm ɵzining tirixixi bilǝn ɵzini ⱪutⱪuzalmaydu. Diniy pa'aliyǝtlǝr, yǝni Islam dinidiki, hristi'an dinidiki yaki baxⱪa ⱨǝrⱪandaⱪ dindiki pa'aliyǝtlǝr bolsun, ⱨǝmmisi adǝmni ⱪutⱪuzalmaydu, wǝ ɵzgɵrtǝlmǝydu. Din adǝmni ⱪutⱪuzalmaydu. Adǝm ⱨǝⱪiⱪiy tirixⱪanda, xundaⱪla sǝmimiy bolƣanda, ɵzining bir gunaⱨkar ikǝnlikini ⱨaman obdan tonup yetidu. Rosul Pawlusning deginidǝk: «Tǝwrat ⱪanuni arⱪiliⱪ insan ɵz gunaⱨini tonup yetidu» (Injil, «Rimliⱪlarƣa» 3-bab, 20-ayǝt».
Yuⱪirida eytip ɵtkinimizdǝk, biz ɵzimizdǝ ǝnǝ xundaⱪ eƣir kesǝlning barliⱪini tonup yǝtkinimizdǝ, tewipⱪa moⱨtaj ikǝnlikimizni ⱨes ⱪilimiz. Injilning mǝnisi «hux hǝwǝr»dur; Hudaƣa ⱨǝmdusana bolsun, bu ⱨǝrgiz ⱪuruⱪ gǝp ǝmǝs! Huxhǝwǝr dǝl xuki: — Bir dana dohtur bar! — pǝⱪǝt birla. U bu dunyaƣa kǝldi. U Huda tǝripidin ǝwǝtildi. Xuning bilǝn Uningƣa «Mǝsiⱨ» (Ⱪutⱪuzƣuqi, pǝyƣǝmbǝr, kaⱨin wǝ alǝmning kǝlgüsi Padixaⱨi) degǝn unwan wǝ xundaⱪla «Əysa» (Yaⱨwǝⱨning, yǝni Pǝrwǝrdigarning ⱪutⱪuzixi) degǝn nam berilgǝn. Uning Ⱪutⱪuzƣuqi bolƣanliⱪi, «yahxi tewip» salaⱨiyitini ayan ⱪilƣan tɵwǝndikidǝk hatirilǝrdǝ kɵrülidu (Lawiy degǝn gunaⱨkar adǝm Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ nijatni tapidu): —
«Lawiy ɵyidǝ Uningƣa katta bir ziyapǝt bǝrdi. Ular bilǝn zor bir top bajgirlar wǝ baxⱪilarmu xu yǝrdǝ ⱨǝmdastihan bolƣanidi. Biraⱪ Pǝrisiylǝr wǝ ularning eⱪimidiki Tǝwrat ustazliri ƣudungxup uning muhlisliriƣa:
— Silǝr nemixⱪa bajgir wǝ gunaⱨkarlar bilǝn bir dastihanda yǝp-iqip olturisilǝr?! — dǝp aƣrinixti.
Əysa ularƣa jawabǝn:
— Saƣlam adǝmlǝr ǝmǝs, bǝlki kesǝl adǝmlǝr tewipⱪa moⱨtajdur. Mǝn ⱨǝⱪⱪaniylarni ǝmǝs, bǝlki gunaⱨkarlarni towiƣa qaⱪirƣili kǝldim, — dedi» (Injil, «Luⱪa», 5-bab, 29-32-ayǝt).
Mǝyli ixining mǝyli ixǝnmǝng, Huda sizni ǝzǝldin sɵyüp kǝlgǝn, ⱨazirmu küqlük ⱨǝm qongⱪur sɵygü bilǝn sɵyidu. U bu dunyadiki birmu adǝmning ɵlüxi, Uning Ɵzidin ayriwetilinip dozahⱪa qüxüxini halimaydu. Adǝm ɵzini dawaliyalmaydu, ⱪutⱪuzalmaydu, ǝmma adǝm ⱪilalmaydiƣan ixlarni Hudaning Ɵzi ⱪilalaydu ⱨǝm xundaⱪ ⱪilixni halaydu. U sizni ⱪutⱪuzalaydu. Tɵwǝndǝ Tǝwrattiki «Yǝrǝmiya» wǝ «Əzakiyal» degǝn ikki pǝyƣǝmbǝrning sɵzlirini oⱪup kɵrüng: —
Tǝwrat, «Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝr» 31-bab, 31-34-ayǝt: —
«Mana, xu künlǝr keliduki, — dǝydu Pǝrwǝrdigar, — Mǝn Isra'il jǝmǝti wǝ Yǝⱨuda jǝmǝti bilǝn yengi ǝⱨdǝ tüzimǝn; bu ǝⱨdǝ ularning ata-bowiliri bilǝn tüzgǝn ǝⱨdigǝ ohximaydu; xu ǝⱨdini Mǝn ata-bowilirini ⱪolidin tutup Misirdin ⱪutⱪuzup yetǝkliginimdǝ ular bilǝn tüzgǝnidim; gǝrqǝ Mǝn ularning yoldixi bolƣan bolsammu, Mening ular bilǝn tüzüxkǝn ǝⱨdǝmni buzƣan, — dǝydu Pǝrwǝrdigar. Qünki xu künlǝrdin keyin, Mening Isra'il jǝmǝti bilǝn tüzidiƣan ǝⱨdǝm mana xuki:
— Mǝn Ɵz Tǝwrat-ⱪanunlirimni ularning iqigǝ salimǝn,
Ⱨǝmdǝ ularning ⱪǝlbigimu yazimǝn.
Mǝn ularning Ilaⱨi bolimǝn,
Ularmu Mening hǝlⱪim bolidu.
Xundin baxlap ⱨeqkim ɵz yeⱪiniƣa yaki ɵz ⱪerindixiƣa: — «Pǝrwǝrdigarni tonuƣin» dǝp ɵgitip yürmǝydu; qünki ularning ǝng kiqikidin qongiƣiqǝ ⱨǝmmisi Meni tonup bolƣan bolidu; qünki Mǝn ularning ⱪǝbiⱨlikini kǝqürimǝn ⱨǝmdǝ ularning gunaⱨini ⱨǝrgiz esigǝ kǝltürmǝymǝn, — dǝydu Pǝrwǝrdigar»
Bu ǝⱨdini diⱪⱪǝt ⱪilip oⱪusingiz, Pǝrwǝrdigar nurƣun ⱪetim: «Mǝn..., Mǝn..., Mǝn... ⱪilimǝn» degǝn. Buningda ⱪilqilik xǝrtlǝr mǝwjut ǝmǝs. Xuning bilǝn «yengi ǝⱨdǝ» Hudaning Ɵz ihtiyari bilǝn ⱪilidiƣan ixidur, wǝ xundaⱪla ⱨǝrbir ⱪobul ⱪilƣuqiƣa nisbǝtǝn bir mɵjizidur. Huda Əzakiyal pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ xu ohxax ǝⱨdini yǝnǝ bir ⱪetim jakarlidi: —
Tǝwrat, «Əzakiyal pǝyƣǝmbǝr» 36:25-27-ayǝt: —
«Mǝn (Pǝrwǝrdigar) süpsüzük suni üstünglarƣa qaqimǝn, buning bilǝn silǝr pak bolisilǝr. Silǝrni ⱨǝmmǝ paskiniliⱪinglardin wǝ butliringlardin paklaymǝn. Mǝn silǝrgǝ yengi ⱪǝlb berimǝn, iqinglarƣa yengi bir roⱨ salimǝn; teninglardiki tax yürǝkni elip taxlap, meⱨrlik bir ⱪǝlbni ata ⱪilimǝn. Mening Roⱨimni iqinglarƣa kirgüzüp, silǝrni ǝmr-pǝrmanlirim boyiqǝ mangƣuzimǝn, ⱨɵkümlirimni tutⱪuzimǝn, xuning bilǝn ularƣa ǝmǝl ⱪilisilǝr».
Yǝnǝ diⱪⱪǝt ⱪilip oⱪusingiz, bu yǝrlǝrdimu ⱪilqilik xǝrtlǝr mǝwjut bolƣan ǝmǝs. Huda ⱪayta-ⱪayta «Mǝn..., Mǝn..., Mǝn... ⱪilimǝn» degǝn. Əstayidil bir oⱪuƣuqi bolƣan siz bǝlkim: «Dǝrwǝⱪǝ bu ǝⱨdǝ ajayib anglinilidikǝn, manga tolimu yaⱪti, lekin «Isra'il wǝ Yǝⱨuda ⱪowmliridin bolmisamqu? Mǝn ⱪandaⱪ ⱪilip bu ǝⱨdidiki ortaⱪqiliⱪⱪa igǝ bolalaymǝn?», «Bu ǝⱨdining waⱪti kǝldimu-yoⱪ?» dǝp sorixingiz mumkin. Sizning bu soalliringiz yahxi ⱨǝm orunluⱪ. Awwal ikkinqi soalingizƣa jawab berǝy — bu ǝⱨdining waⱪti yetip kǝldi! (Injildiki tɵwǝndiki ayǝtlǝrni kɵrüng). Birinqi soalingizƣa kǝlsǝk, Injilda bu ǝⱨdining da'irisi dunyadiki ⱨǝrbir adǝm üqün kengǝytilgǝn. Xuning bilǝn bu ǝⱨdǝ barliⱪ insan üqün ⱨǝⱪiⱪǝtǝn «Injil» («hux hǝwǝr») boldi (xunga bǝzidǝ Injil «yengi ǝⱨdǝ» dǝpmu atilidu). Bularni ispatlap, rosul Petrus Yǝⱨudiy hǝlⱪigǝ Mǝsiⱨning hux hǝwirini jakarliƣanda mundaⱪ degǝn («Rosullarning pa'aliyǝtliri» 2:38-39): —
«Towa ⱪilinglar, ⱨǝrbiringlar Əysa Mǝsiⱨning namida gunaⱨliringlarning kǝqürüm ⱪilinixi üqün qɵmüldürüxni ⱪobul ⱪilinglar wǝ xundaⱪ ⱪilsanglar Hudaning iltipati bolƣan Muⱪǝddǝs Roⱨ silǝrgǝ ata ⱪilinidu. Qünki bu wǝdǝ silǝrgǝ wǝ silǝrning baliliringlarƣa, yiraⱪta turuwatⱪanlarning ⱨǝmmisigǝ, yǝni Pǝrwǝrdigar Hudayimiz Ɵzigǝ qaⱪirƣanlarning ⱨǝmmisigǝ ata ⱪilinidu».
Yǝnǝ diⱪⱪǝt ⱪilip oⱪusingiz, bu sɵzlǝrni ⱪilƣuqi adǝm dǝl ɵz waⱪtida Igisi Mǝsiⱨ Əysadin tanƣan, yǝni ⱪorⱪup, Əysaning yenidin ⱪeqip Uningdin tenip kǝtkǝn Petrusning ɵzidur. U yuⱪirdiki sɵzlǝrni, xundaⱪla Əysaning ɵlümi, tirilixi wǝ adǝm ⱪutⱪuzulaydiƣanliⱪini jür'ǝtlik bilǝn birnǝqqǝ ming adǝm aldida oquⱪtin oquⱪ jakarliyaliƣan! ǝslidǝ ⱪorⱪunqaⱪ bu adǝm ⱪandaⱪlarqǝ ɵzgirip kǝtkǝn? Petrus dǝl ɵzining yuⱪiriⱪi sɵzliri arⱪiliⱪ bizgǝ ɵzidiki ɵzgirixni qüxǝndürüp bǝrgǝn. Ɵzgirixning birdinbir qüxǝndürluxi bolsa «Muⱪǝddǝs Roⱨ — Hudaning küq-ⱪudriti bilǝndur»! Xuning bilǝn u ⱨǝⱪiⱪǝtǝn «rosul Petrus» degǝn ismiƣa layiⱪ bolƣan.
Ⱪǝdirlik kitabhan, yuⱪirida eytilƣanlarning ǝⱨmiyitini tonup yǝttingizmu? Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ qüxürülgǝn ǝⱨdǝ, mukǝmmǝl bolsimu, adǝmni ⱪutⱪuzalmaytti. Hudaning uluƣ pilani boyiqǝ, muⱪǝddǝs ⱪanunning ǝng muⱨim wǝzipisi dǝl bizgǝ ɵzimizning gunaⱨlirimizni, gunaⱨimizning dǝⱨxǝtlik ikǝnlikini obdan axkara tonutuxtin ibarǝt. U arⱪiliⱪ bizning rast eƣir gunaⱨliⱪ kesiligǝ giriptar bolƣanliⱪimizni biliwalalaymiz. Hudaƣa ming tǝxǝkkur, u ⱨǝrgiz bizgǝ «kesiling bǝk eƣir ikǝn» dǝp, ⱪutⱪuzulux yolini kɵrsitip bǝrmigǝn ǝmǝs. U, kɵngli ⱪara, da'im baxⱪilarning kǝmqilikini wǝ ⱪusurlirini tepix bilǝn ⱨozurlinip yüridiƣan adǝmlǝrgǝ ⱨǝrgiz ohximaydu! Ⱪisⱪisi, Uning bizni ǝyiblǝxlirining ɵzi Uning bizgǝ kɵyünidiƣanliⱪini wǝ bizni ⱪutⱪuzux niyitidǝ ikǝnlikini ispatlaydu. U tewiplar iqidiki ǝng esil tewipni, kesǝllirimizni dawalaydiƣan birdinbir tewipni bu dunyaƣa ǝwǝtti.
Bir eƣir bimar dohturƣa kɵrünüptu. Dohtur uning ǝⱨwalini tǝkxurgǝndin keyin: «Kesilingiz bǝk eƣir, sizgǝ dǝrⱨal «yürǝk almaxturux» operatsiyisi ⱪilmisam bolmaydu, bolmisa kɵridiƣan künliringiz az ⱪalidu» — dǝptu. Bimar jawabǝn: «Deginingiz bǝlkim toƣridur. Lekin ǝmǝliyǝttǝ mǝn anqǝ bi'aramliⱪ ⱨes ⱪilmaymǝn. Mǝn kesilimgǝ qidap, künlirimni ǝplǝp-sǝplǝp ɵtküzǝlǝymǝn. Sizning bǝk yahxi bir dohtur ikǝnlingizgǝ ⱪǝt'iy ixinmǝn, biraⱪ rastini eytsam, kesilimni «operatsiyǝ ⱪildurƣudǝk dǝrijidǝ» eƣir ǝmǝs dǝp ⱪaraymǝn. «Operatsiyǝ ⱪilix» ⱨajǝtsiz. Mǝn dorigǝrlǝrdin dora elip iqsǝmla, yahxlinip ⱪalarmǝn?» — dǝptu.
Ⱪǝdirlik kitabhan, muxundaⱪ adǝmning aⱪiwiti ⱪandaⱪ bolar? Siz bǝlkim uni bǝk ǝhmǝⱪ dǝp ⱪarixingiz mumkin. Lekin muⱪǝddǝs ⱪanun wǝ yaki wijdanimiz ɵzimizni ⱪiynap, bizgǝ eƣir gunaⱨliⱪ kesǝllirimiz barliⱪini ǝskǝrtkǝndin keyin, biz ⱪandaⱪ ⱪilimiz? Kesilimizgǝ ⱪoyulƣan eniⱪ toƣra di'agnoz, yuⱪirida eytⱪinimizdǝk Tǝwrat wǝ Injilda eniⱪ deyilgǝn ǝmǝsmu? —
«Ⱨǝⱪⱪaniy adǝm yoⱪtur, ⱨǝtta birimu,
Ⱨǝm yoⱪtur aⱪilanǝ adǝm».
Nurƣun adǝm: ««hristi'an dini»ni etirap ⱪilimǝn» degini bilǝn pǝⱪǝtla ⱪutⱪuzulmay keliwatidu. Qünki din adǝmni saⱪaytalmaydu. Yuⱪirida eytilƣan ⱨeliⱪi kesǝl kixidǝk, ularmu «Əysa Mǝsiⱨning ⱨǝⱪiⱪǝtǝn yahxi dohtur ikǝnlikigǝ ⱪǝt'iy ixinimǝn» deyixidu, lekin ular dohturƣa boysunmaydu, ɵzini dohturƣa tapxurmaydu, ǝksiqǝ «Əⱨwalim unqǝ eƣir ǝmǝs» deyixidu. Bundaⱪ pozitsiyǝ wǝ ⱪilmix pǝⱪǝt ɵzini dinƣa baƣliƣanliⱪ, halas. Ularning aƣzidiki gepining ⱪuruⱪ ikǝnliki dunyaƣa ayandur. «Ixinix gǝptǝ ipadilǝnmǝs, bǝlki ⱨǝrikǝttǝ ipadilinǝr» degǝn sɵz bar. Ⱨǝrbir adǝm ɵz kɵnglidǝ bir ⱪararƣa kelip, pütün ixǝnqisi bilǝn ɵzini Huda ǝwǝtkǝn dohturƣa tapxuruxi kerǝk. Qünki ⱨǝr birimiz «operatsiyǝ», yǝni «yürǝk-ⱪǝlb almaxturux» operatsiyisi ⱪilduruximiz kerǝk. Pǝⱪǝt Huda ǝwǝtkǝn dohturla, xundaⱪ inqikǝ wǝ nazuk operatsiyini ⱪilalaydu. Əzakiyal pǝyƣǝmbǝrning yuⱪirida eytip ɵtkǝn ǝⱨdisini yǝnǝ bir ⱪetim kɵrüp ɵtǝyli: —
— «Mǝn silǝrgǝ yengi ⱪǝlb berimǝn, iqinglarƣa yengi bir roⱨ salimǝn; teninglardiki tax yürǝkni elip taxlap, meⱨrlik bir ⱪǝlbni ata ⱪilimǝn. Mening Roⱨimni iqinglarƣa kirgüzüp, silǝrni ǝmr-pǝrmanlirim boyiqǝ mangƣuzimǝn, ⱨɵkümlirimni tutⱪuzimǝn, xuning bilǝn ularƣa ǝmǝl ⱪilisilǝr» — bu, ⱨǝⱪiⱪiy «yürǝk almaxturux» operatsiyisi bolmay nemǝ?
Bu bir mɵjizǝ. Injilda bu yǝnǝ «yengi tuƣulux» dǝpmu atilidu. Siz dǝrⱨal towa ⱪilip, ⱨǝrhil yamanliⱪ, napakliⱪ, yalƣanqiliⱪ, aldamqiliⱪ, sahtipǝzlik wǝ rǝzillikni taxliwetip, ulardin yiraⱪlixip: «Rǝb Əysa mangimu ǝnǝ xu yürǝk operatsiyǝsini ⱪilsun» dǝp, ɵzingizni Hudaƣa tapxurung. Sizgǝ gunaⱨ ⱪilƣanlarni, uwal ⱪilƣanlarni kǝqürüm ⱪiling. Qünki Mǝsiⱨ Əysa mundaⱪ tǝlim berǝtti: «Baxⱪilarni kǝqürmisǝnglar, ǝrxtiki Atanglarmu silǝrni kǝqürmǝydu». Baxⱪilardin oƣrilap yaki aldap alƣan ⱨǝrⱪandaⱪ pul yaki mal-mülükni imkaniyǝtning bariqǝ ⱪayturup bering. Ilgiri baxⱪilarƣa ziyan yǝtküzgǝn bolsingiz, ulardin ǝpu sorang. «Sǝn ⱪurbangaⱨ aldiƣa kelip Hudaƣa ⱨǝdiyǝ atimaⱪqi bolƣiningda, ⱪerindixingning seningdin aƣrinƣan yeri barliⱪi yadingƣa kǝlsǝ, ⱨǝdiyǝngni ⱪurbangaⱨ aldiƣa ⱪoyup turup, awwal ⱪerindixing bilǝn yarixiwal, andin kelip ⱨǝdiyǝngni ata» (Injil «Matta», 5-bab).
Ərlǝr, ayalliringlarni uruxtin ⱪol üzünglar! Bundaⱪ ixni «ɵrp-adǝt» yaki «ǝn'ǝniwiy ⱨoⱪuⱪ» degǝnlǝr, Hudaning aldida Xǝytanning sɵzliridǝk yirginqliktur. Ayalingiz siz sɵyüxingiz kerǝk bolƣan «ⱪoxningiz»mu ⱨesablinidu ǝmǝsmu?!
Towa ⱪilixta bolsa, awwal ɵz küq-iradingiz bilǝn biriniqi basⱪuqni besixingiz kerǝk; bu etiⱪadning baxlinixidur, Muⱪǝddǝs Roⱨ sizni yetǝklǝp towa ⱪilix yolining ahirⱪi nuⱪtisiƣa yǝtküzidiƣan küqǝytküqidur. Ɵzingizni Hudaƣa tapxurƣiningizda, ɵz tilingiz wǝ sɵzliringiz bilǝn Hudaƣa yürǝk-baƣringizni tɵküp du'a ⱪiling. Bu siz bilǝn Igingiz bolƣan Huda otturisidiki xǝhsiy ixtur. Xunga baxⱪilarning sɵzlirini ixlitixkǝ bolmaydu, ⱪisⱪisi, baxⱪa tilni ixlitixkǝ tehimu bolmaydu. Bǝzilǝr, Huda pǝⱪǝt mǝlum bir til arⱪiliⱪla adǝmning du'asini ⱪobul ⱪilalaydikǝn wǝ qüxinǝlǝydikǝn, dǝp oylaydu, bu nǝdin qiⱪⱪan pǝtiwa? Du'a qin kɵngül sɵzliri bolmisa du'a ⱨesablanmaydu. Ɵzingizni, teningizni, jeningizni, roⱨingizni Hudaƣa xǝrtsiz tapxurung, nǝtijisi yuⱪiriⱪi ayǝtlǝrdǝ deyǝlgǝndǝk bolidu. Yǝrǝmiya wǝ Əzikiyal pǝyƣǝmbǝrlǝr bizgǝ yǝtküzgǝn axu ayǝtlǝrni yǝnǝ bir ⱪetim inqikilǝp kɵrüng, Hudaning ⱪimmǝtlik wǝdiliri boyiqǝ, tɵwǝndiki nǝtijilǝrning rast bolidiƣan-bolmaydiƣanliⱪini kɵrüp beⱪing: —
(1) Gunaⱨliringizning kǝqürüm ⱪilinixi;
(2) Hudaning sizdiki tax yürǝkni elip taxliwetixi;
(3) Sizgǝ yengi ⱪǝlb berixi (tax yürǝk ǝmǝs, meⱨir-muⱨǝbbǝtlik ⱪǝlb, ⱪoxningizni sɵyidiƣan ⱪǝlb);
(4) Huda Ɵz Muⱪǝddǝs Roⱨini ⱪǝlbingizgǝ mǝnggülük makanlaxturuxⱪa ǝwǝtip berixi;
(5) Muⱪǝddǝs Roⱨning sizgǝ Muⱪǝddǝs Kitablarning mǝnilirini eqip, Ɵz küq-ⱪudriti bilǝn, wijdan wǝ ⱪǝlbingizdǝ Hudaning iradisini, ǝmr-pǝrmanlirini sizgǝ ɵgitip qüxǝnduruxi;
(6) Sizning Hudaning iradisi, ǝmr-pǝrmanliri boyiqǝ ix kɵrüxingiz üqün tǝbi'iy ⱨalda Hudaƣa muⱨǝbbitingiz bar boluxi;
(7) Yaratⱪuqingiz Hudani, yǝni sizni sɵyidiƣan Hudani xǝhsǝn tonuxingiz;
(8) Huda mǝnggü Hudayingiz bolidu, siz mǝnggü Uningki bolisiz;
(9) Mǝsiⱨ Əysa degǝndǝk: «Bǝrⱨǝⱪ, bǝrⱨǝⱪ, Mǝn silǝrgǝ xuni eytip ⱪoyayki, Mening sɵz-kalamimni tutidiƣan kixi ǝbǝdil'ǝbǝd ɵlüm kɵrmǝydu» — Mǝsiⱨkǝ etiⱪad ⱪilƣuqilarƣa nisbǝtǝn ɵlüm ⱨayatning yǝnǝ bir ⱪǝdimi» bolidu, halas; etiⱪad ⱪilƣuqining roⱨi ɵlümdin keyin Mǝsiⱨ bilǝn billǝ bolidu, andin tirilix künidǝ dozahⱪa qüxmǝy, ǝbǝdil'ǝbǝd Huda bilǝn billǝ yaxap, Huda Ɵzigǝ bekitkǝn «yengi asman, yengi zemin»din nesiwisidin bǝⱨrimǝn bolidu.
— «Yengi Əⱨdǝ», yǝni Injil axu toⱪⱪuz nǝtijining ⱨǝmmisini ɵz iqigǝ alidu.
Yuⱪiriⱪi toⱪⱪuz nǝtijidin baxⱪa, yǝnǝ erixidiƣan nurƣun nǝtijilǝrmu bolidu. Bu yǝrdǝ bir-birlǝp sɵzlǝp olturmaymiz. Siz Injil kitabidin birni tepip oⱪusingiz, bular huddi güzǝl mǝnziridǝk bolup, kɵz aldingizda asta-asta namayan boluxⱪa baxlaydu.
Bǝzilǝrning bu nijatliⱪ ixlarni anglap, bu «yengi tuƣulux»ning xunqilik asanliⱪiƣa ixǝngüsi kǝlmǝydu. «Axundaⱪ ajayib ixlar, ⱪandaⱪlarqǝ xunqǝ asan bolidu?» dǝp soraydu. Toƣra, asan bolƣan ǝmǝs. Bu nijat adǝmning kɵzi yǝtmǝydiƣan, dunyaning barliⱪ bayliⱪliridin exip ketidiƣan eƣir bǝdǝl bilǝn barliⱪⱪa kǝltürülgǝn. Huda Ɵzining bizgǝ bolƣan qongⱪur meⱨri-muⱨǝbbiti üqün, Ɵzi xu bǝdǝlni tɵligǝn. Qünki U Ɵzining adilliⱪining tǝlipini ⱪana'ǝtlǝndürüxi üqün, ⱨǝrbir gunaⱨni jazalixi kerǝk. Ⱨǝzriti Ibraⱨimning ɵz oƣlini ⱪurbangaⱨⱪa ⱪoyƣinidǝk, Huda bizni Ɵz kǝqürümi ⱨǝm nijatiƣa erixsun dǝp, Ɵzining sɵyümlüki bolƣan Mǝsiⱨ Əysani, rǝzil adǝmlǝrning ⱪoli bilǝn krestkǝ mihlinixⱪa ⱪoyƣan. Xundaⱪ ⱪilip U burunⱪi wǝ ⱨazirⱪi dǝwrlirimizdiki gunaⱨlarning ⱨǝmmisini mutlǝⱪ ⱪusursiz, ǝyibsiz, gunaⱨsiz Əysa Mǝsiⱨning üstigǝ yükligǝn. Rǝb ⱨǝzriti Isⱨaⱪning Ibraⱨim atisiƣa boysunup ⱪurbanliⱪ boluxⱪa raziliⱪ bilǝn ɵzini tapxurƣinidǝk, Əysa Mǝsiⱨ bu ixta Ɵzini ǝrxtiki Atisiƣa boysunup tapxurƣan. U Ɵzining bizgǝ baƣliƣan muⱨǝbbiti üqünmu, Ɵz raziliⱪi bilǝn gunaⱨlirimizni üstigǝ elip ⱪurbanliⱪ bolƣan. Xuning bilǝn bir waⱪitta, Hudaning mutlǝⱪ pak-muⱪǝddǝsliki, mutlǝⱪ adilliⱪi toluⱪ ⱪana'ǝtlǝndurulgǝn, mukǝmmǝl adilliⱪi bilǝn etiⱪad ⱪilƣuqilarning ⱨǝrbirigǝ (bizning tǝripimizdin eytⱪanda) ⱨǝⱪsiz kǝqürüm wǝ yengi ⱨayatni ata ⱪilalaydu; U nijat yoli ⱨǝrbir insan balisiƣa oquⱪ turmaⱪta. Mana bu muⱨǝbbǝttur!
Yǝⱨudiylarning «qong muⱪǝddǝs ibadǝthanisi»da, Hudaning ⱨuzuri biwasitǝ turƣan «ǝng muⱪǝddǝs jay» bar idi. Ⱨeqⱪandaⱪ adǝm xu yǝrdǝ kirixkǝ bolmaytti; bir yilda pǝⱪǝt bir ⱪetimla «bax kaⱨin» ⱪurbanliⱪ ⱪenini Hudaning aldida sepixkǝ, Hudaning hǝlⱪi üqün du'a ⱪilixⱪa kirǝlǝytti. Muxu «ǝng muⱪǝddǝs jay»ning aldida qong wǝ ⱪelin pǝrdǝ turatti. Mǝsiⱨ Əysaning Hudaƣa Ɵz roⱨini tapxurup ɵlüxi bilǝn xu pǝrdǝ dǝl otturidin, üstidin astiƣiqǝ yirtilip kǝtkǝn (Injil, «Matta» 27-bab). Bu pǝrdining yirtilixidiki ǝⱨmiyǝt xuki, Huda: «Mening yenimƣa baridiƣan yol eqildi!» degǝnni, pütün insanƣa jakarliƣan.
«Biraⱪ Huda, mol rǝⱨim-xǝpⱪǝtni kɵrsǝtküqi bolup, bizni sɵygǝndǝ bizgǝ kɵrsǝtkǝn alǝmbǝhx meⱨir-muⱨǝbbiti tüpǝylidin, — ⱨǝtta ita'ǝtsizliklǝrdǝ ɵlgǝn waⱪtimizdimu, bizgǝ Mǝsiⱨ bilǝn billǝ jan kirgüzüp (meⱨir-xǝpⱪǝt bilǝn ⱪutⱪuzuldunglar!), bizni Uning bilǝn billǝ tirildürüp, ǝrxlǝrdǝ Mǝsiⱨ Əysa bilǝn billǝ olturƣuzƣan; mǝⱪsiti kǝlgüsi zamanlarda Uning Mǝsiⱨ Əysada bizgǝ ⱪaritilƣan meⱨribanliⱪi bilǝn ipadilǝngǝn xapa'itining xunqǝ ƣayǝt zor ikǝnlikini kɵsitixtin ibarǝttur; qünki silǝr xǝpⱪǝt bilǝnla ixǝnq arⱪiliⱪ ⱪutⱪuzuldunglar. Bu ix ɵzünglardin kǝlgǝn ix ǝmǝs, bǝlki Hudadin kǝlgǝn iltipat — u zadila adǝmlǝrning ǝmǝl-ǝjridin kǝlmǝydu, bu ⱨǝm ⱨeqkimning mahtanmasliⱪi üqündur»
(Injil, «Əfǝsusluⱪlarƣa», 2-bab, 3-, 8-ayǝt).
Mǝn muxu ixlarning pütünlǝy rast ikǝnlikini obdan bilimǝn. Qünki ɵzüm xu ixlarni beximdin ɵtküzgǝnidim. Xunga xularni siz bilǝn bǝk ortaⱪlaxⱪum bar. Izdining, oylining, du'a ⱪiling, tapalaysiz! Tapⱪandin keyin, xu hǝzinini baxⱪilar bilǝn tǝng ülǝxtürüng! Huda siz bilǝn billǝ bolƣay. Mening sizni jǝnnǝttǝ kɵrgüm bar! Hudayimƣa amanǝt!
Ⱨɵrmǝt bilǝn,
Dostingiz,
Helil Əysa.
1996
«Internet»tin paydilinidiƣan bolsingiz,
«www.mukeddeskalam.com» din
Muⱪǝddǝs Kitabtiki barliⱪ ⱪisimlarni qüxürgili bolidu.
«I sɵyümlüklirim, bir-birimizgǝ meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsitǝyli; qünki meⱨir-muⱨǝbbǝtning ɵzi Hudadindur wǝ meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsǝtküqining ⱨǝrbiri Hudadin tuƣulƣan bolidu wǝ Hudani tonuydu. Meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsǝtmigüqi kixi Hudani tonumiƣan bolidu; qünki Huda Ɵzi meⱨir-muⱨǝbbǝttur. Hudaning meⱨir-muⱨǝbbiti bizdǝ xuning bilǝn axkara boldiki, Huda bizni Uning arⱪiliⱪ ⱨayatⱪa erixsun dǝp birdinbir yeganǝ Oƣlini dunyaƣa ǝwǝtti. Meⱨir-muⱨǝbbǝt dǝl xuningdin ayanki, yǝni bizlǝrning Hudani sɵyginimiz bilǝn ǝmǝs, bǝlki U Ɵzi bizni sɵyüp gunaⱨlirimizning jazasini kɵtürgüqi kafarǝt boluxⱪa Ɵz Oƣlini ǝwǝtkini bilǝn ayandur.
I sɵyümlüklirim, Huda bizgǝ xu ⱪǝdǝr meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsǝtkǝn yǝrdǝ, bizmu bir-birimizgǝ meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsitixkǝ ⱪǝrzdardurmiz. Ⱨeqkim ⱨeqⱪaqan Hudani kɵrgǝn ǝmǝs; lekin bir-birimizgǝ meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsǝtsǝk, Huda bizdǝ yaxaydu wǝ Uning meⱨir-muⱨǝbbiti bizdǝ kamalǝtkǝ yǝtkǝn bolidu. Biz bizning Uningda yaxawatⱪanliⱪimizni wǝ Uning bizdǝ yaxawatⱪanliⱪini xuningdin bilimizki, U Ɵz Roⱨini bizgǝ ata ⱪilƣan. Biz xuni kɵrgǝn wǝ xundaⱪla xuningƣa guwaⱨliⱪ berimizki, Ata Oƣulni dunyaƣa ⱪutⱪuzƣuqi boluxⱪa ǝwǝtti.
Əgǝr kimdǝkim Əysani Hudaning Oƣli dǝp etirap ⱪilsa, Huda uningda, umu Hudada yaxaydu. Biz bolsaⱪ Hudaning bizgǝ bolƣan meⱨir-muⱨǝbbitini tonup yǝttuⱪ, xundaⱪla uningƣa tolimu ixǝnduⱪ. Huda Ɵzi meⱨir-muⱨǝbbǝttur wǝ meⱨir-muⱨǝbbǝttǝ yaxiƣuqi kixi Hudada yaxaydu, Hudamu Uningda yaxaydu.
Muxundaⱪ bolƣanda, meⱨir-muⱨǝbbǝt bizdǝ mukǝmmǝllixidu; xuning bilǝn biz soraⱪ künidǝ hatirjǝm-ⱪorⱪmas bolalaymiz. Qünki Əysa ⱪandaⱪ boluwatⱪan bolsa bizmu ⱨazir bu dunyada xundaⱪ boluwatimiz. Meⱨir-muⱨǝbbǝttǝ ⱪorⱪunq yoⱪtur; kamil meⱨir-muⱨǝbbǝt ⱪorⱪunqni ⱨǝydǝp yoⱪⱪa qiⱪiridu. Qünki ⱪorⱪunq Hudaning jazasi bilǝn baƣlinixliⱪtur; ⱪorⱪunqi bar kixi meⱨir-muⱨǝbbǝttǝ kamalǝtkǝ yǝtküzülgǝn ǝmǝstur.
Biz meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsitimiz, qünki Huda aldi bilǝn bizgǝ meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsǝtti.
(Injil, «Yuⱨanna» 1-mǝktub, 4-babtin)