Guwaⱨliⱪlar



Ɵtmüxtin kǝlgǝn bir awaz



1. «Kona Gulam ɵldi» 

(Pakistandin bolƣan guwaⱨliⱪ)


«Mǝn nurƣunliƣan bigunaⱨ kixilǝrni ɵltürdum, Huda meni ⱪandaⱪmu kǝqürüm ⱪilsun?» ... du'a ⱪilƣum bar, ǝmma tuyuⱪsiz dǝⱨxǝtlik ⱪorⱪunqlar meni qirmiwaldi. Ƣǝzǝplǝngǝn Hudaning ⱪoliƣa qüxsǝm ⱪandaⱪmu bolup ketǝrmǝn?»


Pakistanliⱪ G. M. Na'aman 1947-yili Ⱨindistan parqilinix uruxiƣa arilixip ⱪelip, Islam üqün jǝng ⱪilƣan. Xu qaƣdiki rǝⱨimsizliklǝr uni roⱨi jǝⱨǝttin bǝk bi'aram ⱪilƣan wǝ uningda Hudani tonuxⱪa bolƣan intizarnimu tuƣdurƣan. Xuning bilǝn Mǝsiⱨ Əysa uni ⱪutⱪuzup, yengi bir adǝm ⱪilƣan. Bu jǝryanlarda eƣir ⱪarxiliⱪⱪa uqriƣan bolsimu, lekin Huda yǝnila uning kɵngligǝ hatirjǝmlik ata ⱪilƣan. Keyinki künlǝrdǝ u Pakistandiki Mǝsiⱨ muhlislirining jama'ǝtliridǝ hizmǝt ⱪilixⱪa baxliƣan.


Mǝn 1930-yili Ⱨindistanning ximalidiki Jammu xǝⱨiridǝ, yuⱪiri tǝbiⱪilik bir musulman a'ilisidǝ, bǝx oƣulning tunjisi bolup tuƣulƣanidim. Atam Ⱨindistan armiyisidǝ «subedar-mayor» bolƣan. U Islam xǝri'itidiki ⱪa'idǝ-yosunlarƣa ri'ayǝ ⱪilatti, ǝmma u adǝttiki kixilǝrdin azraⱪla pǝrⱪ ⱪilatti U «mistisizm» bilǝn bǝnd bolƣan sopi (sufi) idi.


Mǝn bǝx yaxⱪa kirgǝndǝ biz Zaffarwal degǝn bir ⱪǝdimiy xǝⱨǝrgǝ kɵqüp barduⱪ. Bu xǝⱨǝr Panjab rayonida bolup, Jammu xǝⱨiri wǝ Kǝxmir qegrisiƣa yeⱪin idi. Bu yǝrdiki mǝn oⱪuwatⱪan baxlanƣuq mǝktǝpning mudiri sopi ikǝn; mǝktǝptiki bǝzi sawaⱪdaxlirim bolsa, Mǝsiⱨ muhlisliridin ikǝn. Bu xǝⱨǝrdǝ Mǝsiⱨ muhlislirining bir jama'iti bar bolup, sabiⱪ musulman Ibraⱨim bu jama'ǝtkǝ aⱪsaⱪal bolƣanidi. Baliliⱪ waⱪtimda xu jama'ǝttǝ «hux hǝwǝr» jakarliƣuqi bolƣan bir ayalning tǝⱪwadarliⱪi manga qongⱪur tǝsir yǝtküzgǝnidi. U da'im hǝⱪlǝrgǝ Əysa wǝ Uning bizgǝ bolƣan meⱨir-muⱨǝbbiti toƣrisida sɵzlǝytti. Mǝn u ayaldin xuni kɵrdümki, uning barliⱪ dunyasi pǝⱪǝt Mǝsiⱨ Əysadin ibarǝt idi.


Toⱪⱪuz yeximda mǝn ottura mǝktǝptǝ oⱪux üqün Jammuƣa ⱪaytip kǝldim. Bu mǝktǝpning kǝypiyati baxⱪiqǝ idi, qünki oⱪutⱪuqilarning kɵpinqisi Ⱨindi dindarliri idi. Mǝktǝptiki oⱪuxum utuⱪluⱪ mingiwatⱪanidi, ǝmma on üq yaxⱪa kirginimdin tartip, mǝktǝptin zerikixkǝ baxlidim. Xuning bilǝn mǝktǝptin ⱪeqip, Ⱨindistan Ⱨawa Armiyisigǝ ⱪatnaxtim, Birma frontida ⱨǝrbiy boldum.


Uruxtin keyinki künlǝr mǝn üqün tolimu tǝskǝ tohtidi. Baliliⱪ dǝwrimdǝ «Wǝtǝnni (Pakistan) mustǝⱪilliⱪⱪa erixtürüx ⱨǝrikiti»gǝ anqǝ-munqǝ ⱪatnaxⱪanidim. Xunga ⱨɵkümǝt meni mǝlum bir yǝr asti tǝxkilatining ǝzasi dǝp gumanlinatti. Xuning bilǝn mening ⱨawa armiyisidǝ turiwerixim tǝskǝ tohtap, ahiri 1947-yili 5-ayda istepa bǝrdim ⱨǝm ketiximgǝ ruhsǝt berildi. Jammudiki anam wǝ akilirimning yeniƣa ⱪayttim, atamning yeⱪinda alǝmdin ɵtüp kǝtkǝnlikidin hǝwǝr taptim. Yurtumdimu paji'ǝlik ɵzgirixlǝr yüz bǝrgǝnidi. Pütün mǝmlikǝt iqi ⱪalaymiⱪanliⱪⱪa qɵmgǝnidi. Pakistanning mustǝⱪilliⱪⱪa erixix imkaniyiti qong bolƣaqⱪa, musulmanlar bilǝn Ⱨindi wǝ Sik dindarliri otturisida jiddi kürǝx bolmaⱪta ikǝn.


Hǝlⱪning kürǝx ⱪilix ⱪizƣinliⱪi ǝwjigǝ qiⱪixi bilǝn Panjabtiki mǝsqitlǝrdǝ «jiⱨad» (ƣazat, «muⱪǝddǝs urux») elan ⱪilindi. Bu «ⱨayajanliⱪ dolⱪun» mening Jammudiki musulman ⱪerindaxlirim üqün kürǝx ⱪiliximƣa türtkǝ boldi. Xuning bilǝn mǝn «Azad Kǝxmir»ning bir ǝzasi bolux süpitim bilǝn «ⱪizƣin wǝ yaramliⱪ» bir ⱨǝrbiy bolup qiⱪtim. Ⱨazir xu waⱪitlirimni oylisam, nomustin yerilƣudǝk bolup ketimǝn. Baxⱪilar bilǝn birlixip yezilarƣa ot ⱪoyattuⱪ, bǝzidǝ ⱪoralsiz kixilǝrni ɵltürǝttuⱪ wǝ bǝzidǝ ularni Islamni ⱪobul ⱪilixⱪa mǝjburlayttuⱪ. Bǝzibir wǝⱪǝlǝr mening wijdanimni tolimu ⱪiynaytti, mǝsilǝn, ⱨǝrbiylǝrning ɵzlirining xǝⱨwaniy ⱨǝwǝslirini ⱪandurux üqün, bir Ⱨindi dindar ⱪiziƣa basⱪunqiliⱪ ⱪilƣanliⱪini ɵz kɵzüm bilǝn kɵrgǝnidim. Mǝn uruxⱪanseri mǝyüslinip ketiwatattim. Mening bilidiƣan dunyayim, ǝslidǝ tinq wǝ hatirjǝm bolup, addiy puⱪralar ɵz'ara kɵyünüp, bir-biridin hǝwǝr elip turidiƣan axundaⱪ yahxi dunyaƣa kɵnüp kǝtkǝnidim. Axu yax qaƣlirimdila toⱪⱪuzum tǝl bir yigit idim.


Mǝn bir yezidin Mǝsiⱨ muhlisi bolƣan ottura yaxlardiki ikki ǝrni tutuwelip ularƣa: «Nemixⱪa musulman bolmaysilǝr?» dedim. Ular jawab bǝrmidi, ǝmma on ikki yaxliⱪ bir ⱪiz mundaⱪ dǝp warⱪirdi: «Biz undaⱪ ⱪilalmaymiz!». Mǝn yǝnǝ: «Əmdi silǝr kɵrgülükünglarni kɵrisilǝr! Mǝn silǝrni ɵltürüwetimǝn!» dedim. U: «Bolidu, lekin biz ixǝngǝn Nijatkarimiz: «Mana mǝn da'im silǝr bilǝn billǝ bolimǝn, dunyaning ahiriƣiqimu billǝ bolimǝn» — degǝn» — dedi.


Andin u üqǝylǝn tizlinip, Mǝsiⱨ Əysaning namini atap turup du'a ⱪildi. Ularning ornidin turuxi bilǝn mǝn ularƣa: «Mening ⱪilƣanlirimni kǝqürüm ⱪilinglar» dedim. Ular jawabǝn: «Biz Əysaning namida sizni kǝqürüm ⱪilimiz» dedi. Xu ⱨaman mǝn ularƣa ziyan yǝtküzmǝslikim kerǝk ikǝnlikini wǝ xuningdǝk hǝⱪlǝrdin mǝjburiy tartiwalƣan bǝzi nǝrsilǝrni igisigǝ ⱪayturup bǝrmisǝm bolmaydiƣanliⱪini ⱨes ⱪilip ⱪaldim.


Yǝnǝ bir ⱪetim, biz mǝlum bir yeziƣa ot ⱪoyuwetip, uningdin ⱪeqip qiⱪidiƣan kixilǝrni etix üqün kütüp turƣaniduⱪ. Uxtumtut kiqik balini kɵtürgǝn bir ⱪeri momay bizgǝ ⱪarap yügürüp kǝldi-dǝ, balini aldimƣa taxlidi ⱨǝmdǝ mundaⱪ dǝp warⱪiridi: «Uni ɵltürüwǝt! Silǝrning dininglar kixini ɵltürüwetixtur, silǝrning ilaⱨinglar bolsa, hǝⱪlǝrni ɵltürüxünglar bilǝnla razi bolidu — lekin xuni bilip ⱪoyunglarki, Huda Ɵzi yaratⱪan bǝndilirini ɵltürüxünglardin ⱨǝrgiz razi bolmaydu».


Mǝn aldimda yiƣlap yatⱪan xu kiqik baliƣa ⱪarap ⱨangweⱪip turup ⱪaldim. Birnǝqqǝ minutⱪiqǝ tilim pǝⱪǝtla gǝpkǝ kǝlmǝy ⱪaldi. Ɵzümning ⱪiliwatⱪan ixlirimƣa nǝprǝtlinidiƣan birhil ⱨessiyat iq-iqimdin urƣup qiⱪti. Mǝn momayƣa ⱪarap: «Balingizni eling, Huda ⱨǝⱪⱪidǝ sizgǝ ⱪǝsǝm berimǝnki, mening bu bir jüp ⱪolum ⱨazirdin baxlap din üqün ⱨǝrgiz birmu adǝm ɵltürmǝydu» — dedim. Mǝn ɵzümning ⱪanqilik rǝzil gunaⱨkar ikǝnlikimni tonup yǝtkǝndin keyin ɵz-ɵzümdin: «Mǝn nurƣunliƣan bigunaⱨ kixilǝrni ɵltürdum, Huda meni ⱪandaⱪmu kǝqürüm ⱪilsun?» dǝp soraxⱪa baxlidim. Manga beximni ⱪarangƣuluⱪ ⱪapliƣan bir ⱪorⱪunq qüxti. Ɵtkǝn künlǝrdiki Islam diniƣa bolƣan etiⱪadim wǝ ⱪa'idǝ-yosunliri toƣruluⱪ oylirim kallamdin bara-bara yoⱪaxⱪa baxlap, hudasiz bolup ⱪaldim. Mǝn «Azad Kǝxmir» guruⱨidin istepa bǝrdim. Ular istepa beriximdiki sǝwǝbning nemǝ ikǝnlikini kixilǝrgǝ eytmasliⱪ ⱨǝm ⱨeqkimgǝ bilindürmǝy jimjitla ketip ⱪelix xǝrti astida meni ⱪoyup bǝrdi.


Lekin nǝgimu baray, nemimu ⱪilay? Mening du'a ⱪilƣum bar idi, ǝmma tuyuⱪsiz dǝⱨxǝtlik ⱪorⱪunqlar meni qirmiwaldi. Ƣǝzǝplǝngǝn Hudaning ⱪoliƣa qüxsǝm ⱪandaⱪmu bolup ketǝrmǝn? Dostlirim yaki akilirimƣa Islam diniƣa ixǝnmǝywatⱪanliⱪimni eytsam ulardin ⱨeqⱪandaⱪ yardǝm tapalmaymǝn ... gǝrqǝ kɵnglüm bǝk bi'aram bolƣan bolsimu, yǝnila anam wǝ akilirimdin ayrilip ketix ⱪarariƣa kǝldim.


Bir keqisi mǝn Kamaliya poyiz istansisiƣa yetip kǝldim. Ⱪǝlbimdǝ Hudaƣa bolƣan qongⱪur ǝmma ⱪana'ǝt tapalmiƣan intizar bar idi. Tün yerimi bolƣanidi, mǝn poyiz kütüx ɵyidǝ Hudaƣa kɵngli-kɵksümdiki gǝplirimni tɵküp du'a ⱪildim: «I Huda, manga yardǝm ⱪilƣaysǝn — Sǝn bilǝn kɵrüxüxni halaymǝn!»


Du'a ⱪiliwatⱪinimda manga: «Mening meⱨir-xǝpⱪitim ⱨajitingdin qiⱪidiƣandur» degǝn bir awaz anglanƣandǝk boldi. Bu sɵzni anglapla ⱪayƣulirim, mǝyüslirim pütünlǝy tügǝp kǝtkǝndǝk ⱨessiyatta boldum. Mǝn bu sɵzni ɵz-ɵzümgǝ tǝkrar-tǝkrar eytiwatattim; xu qaƣda Mǝsiⱨ muhlisi bolƣan bir tazliⱪqi kirip kǝldi u bu sɵzni bilidikǝn, u manga: «Bu ǝsli rosul Pawlusning sɵzi (Injildiki «Korintliⱪlarƣa (2)» 12-bab, 9-ayǝt)» dedi.


Bu yǝrgǝ yeⱪin bir jayda nurƣun Mǝsiⱨ muhlisliri olturaⱪlaxⱪan bir yeza bar ikǝn, mǝn Mǝsiⱨ aⱪsaⱪili bilǝn kɵrüxüp beⱪix üqün, xu yeziƣa ⱪarap yol aldim. Mǝn ɵzümning Əysa Mǝsiⱨning muhlisi bolmaⱪqi ikǝnlikimni uningƣa eyttim. U manga bir parqǝ tonuxturux heti yezip bǝrdi wǝ meni ⱪiriⱪ kilometr yiraⱪliⱪtiki Gojra degǝn xǝⱨǝrgǝ ǝwǝtti. Bu xǝⱨǝrdǝ Mǝsiⱨ muhlislirining qong bir jama'iti bar ikǝn, jama'ǝt iqidǝ naⱨayiti bilimlik bir aⱪsaⱪal bar idi.


Bir küni kǝqtǝ mǝn bu adǝmgǝ beximdin ɵtkǝn ixlarni wǝ roⱨiy izdiniximni eyttim. U gepimgǝ ⱪulaⱪ selip, naⱨayiti diⱪⱪǝt bilǝn anglidi. Uning zoⱪiƣa wǝ ⱨesdaxliⱪiƣa erixix üqün mǝn yǝnǝ uningƣa ayalimning yeⱪinda uxtumtut alǝmdin ɵtkǝnlikini eytip bǝrdim. Bu ǝslidǝ yalƣan idi. U meni ⱪizƣinliⱪ bilǝn ⱪarxi aldi wǝ mening bu yǝrdǝ birnǝqqǝ ⱨǝptǝ turuxumni ɵtündi; xundaⱪ bolƣanda, mening zadi Mǝsiⱨ muhlisi boluxum yaki bolmasliⱪim toƣrisidiki ⱪararimni puhta oylinixⱪa yetǝrlik waⱪit qiⱪatti. Jama'ǝtmu xu waⱪit iqidǝ mening iradǝmning ⱪanqilik dǝrijidǝ ikǝnlikini bilǝlǝytti.


Ular meni bir kariwatliⱪ kiqik yataⱪ ɵygǝ orunlaxturup ⱪoydi, mǝn Injilning hux hǝwirini sistemiliⱪ oⱪup ɵzümgǝ singdürüxkǝ baxlidim. Bu yǝrdǝ bir dǝrwaziwǝn bar bolup, uning ismi Buta Mǝsiⱨ idi. Uning ixǝnqisi, etiⱪadi ⱨǝm küqlük ⱨǝm saddilarqǝ idi. Bu aⱪ kɵngül adǝm mening yahxi dostum wǝ yahxi tayanqim bolup ⱪaldi. Xuning bilǝn ⱨǝr küni billǝ du'a ⱪilidiƣan ⱨǝm birliktǝ Injil oⱪup paranglaxidiƣan bolup ⱪalduⱪ.


Bir küni kǝqtǝ aⱪsaⱪal uhlaxⱪa tǝmxilip kariwatta olturƣanidi, mǝn «ayalimning ɵlümi» toƣrisidiki sɵzlirimni ⱪayta tilƣa aldim: «Əslidǝ bu gǝp yalƣan idi. Mǝn Rǝb Əysani tonuxⱪa baxlidim. Əmdi yalƣanqiliⱪ iqidǝ yaxawǝrmǝymǝn» — dǝwǝttim. U mening bu iⱪrarimni anglap tǝsirlinip, mǝn bilǝn billǝ tizlinip olturup, Hudaning kɵnglümdin orun alƣanliⱪi üqün Hudaƣa rǝⱨmǝt eyttuⱪ.


Mǝn birinqi ⱪetimliⱪ «Gojra Mǝsiⱨ muhlisi qong mǝjlisi»gǝ ⱪatnaxtim, u mǝjlistin angliƣan tǝlimlǝr manga bǝk mǝdǝt boldi, biraⱪ mǝn üqün ǝng ǝⱨmiyǝtlik bolƣan bir kün bir yǝkxǝnbǝ küni boldi. U küni mǝn pütün jama'ǝt aldida turup Mǝsiⱨ Əysaƣa baƣliƣan etiⱪadimni etirap ⱪilip suƣa qɵmüldürüldum. Xu qaƣda mǝn: «Gulam Mǝsiⱨ» (Mǝsiⱨning hizmǝtqisi) degǝn yengi bir isimni ɵzümgǝ tallidim.


Xu ixtin uzun ɵtmǝy, akilirim «apimiz eƣir kesǝl», degǝnni baⱨanǝ ⱪilip meni alƣili kǝptu. Mǝn yurtumƣa ⱪaytip barƣandin keyin, bu ixning bir nǝyrǝng ikǝnlikini bildim. Apam bolsa sapsaⱪ turuptu, ǝmma u mening Mǝsiⱨ muhlisi bolƣanliⱪimƣa bǝkmu hapa boldi. Akilirim bolsa bǝzi mollilarni qaⱪirtip mǝn bilǝn muⱨakimǝ yürgüzdi. Biraⱪ ularning muzakirilirining tǝsir küqi bolmiƣaqⱪa, ular manga pǝⱪǝt birnǝqqǝ eƣiz aqqiⱪ sɵz wǝ tǝⱨdit selix bilǝnla ketip ⱪaldi. Xuning bilǝn akilirim meni ⱪattiⱪ urup, ⱪamqilap, birnǝqqǝ kün ax bǝrmǝy, ayrim bir ɵygǝ ⱪamap ⱪoydi. Biraⱪ etiⱪadim manga küq bǝrgǝqkǝ, bu ixlarƣa bǝrdaxliⱪ berǝlidim, ular mening xunqilik japa-muxǝⱪⱪǝtlǝrgǝ bǝrgǝn sǝwr-taⱪitimgǝ ⱪarap ⱨǝyran ⱪelixti. Ular mening ⱨazirⱪi mijǝz-hulⱪumning burunⱪi mijǝz-hulⱪumƣa xunqilik ohximay ⱪalƣanliⱪiƣa bolƣan ⱨǝyranliⱪini manga eytⱪanlirida, mǝn ularƣa «Mǝn ⱨazir yengi bir adǝm; burunⱪi Gulam ɵldi. Mǝndǝ turmuxⱪa nisbǝtǝn yengi pozitsiyǝ wǝ yengi ix-ⱨǝrikǝt pǝyda boldi» dedim. Ⱨayatimning hǝwpkǝ uqraydiƣanliⱪini ⱨes ⱪilip yǝttim, lekin Panjabtiki büyük Mǝsiⱨ muhlisi bolƣan Sadⱨu Sundar Singning: «Mǝsiⱨ Əysa üqün ɵlüx asan; biraⱪ Uning üqün yaxax tǝs. Ɵlüx bir-ikki sa'ǝtlik ix halas, lekin Mǝsiⱨ üqün yaxax, uning üqün kündilik ɵlüxtin ibarǝttur» degǝn sɵzlirini esimdǝ qing tutⱪanidim.


Uzun ɵtmǝy mǝn Hudaning meni sirtlarƣa qiⱪip Injildiki hux hǝwǝrni jakarlaxⱪa qaⱪirƣanliⱪini bildim. Xuning bilǝn mǝn nurƣun yǝrlǝrdiki Mǝsiⱨ muhlisi jama'ǝtlirini yoⱪlidim ⱨǝm ularning yardimi bilǝn bu hizmǝtni ⱪilix üqün jaⱨan kezixkǝ baxlidim. Zaffarwal xǝⱨiridǝ mening nurƣun tonuxlirim bar idi. Xundaⱪ bolsimu, mǝn ularning aldida hux hǝwǝrni jakarlaxⱪa jur'ǝt ⱪildim. Bu bolsa, Hudaning manga bǝrgǝn ⱪudritidur. Keyin mǝn yǝnǝ Sind ɵlkisigǝ berip Sind tilini ɵgǝndim, ⱨǝmdǝ Sind ɵlkisidiki Xikarpur xǝⱨiridǝ yilda bir ⱪetim tǝxkillinidiƣan «Kɵz dawalax lager»ƣa ⱪatnaxtim. Nurƣunliƣan kɵz kesiligǝ griptar bolƣan kixilǝr ɵz tuƣⱪanlirining ⱨǝmraⱨliⱪida Mǝsiⱨ muhlisi tǝxkilligǝn bu lagerƣa ⱨǝⱪsiz dawalinixⱪa erixix üqün kelǝtti. 1952-yili Sindtiki Kohli millitidin bǝziliri mening ular üqün hux hǝwǝrni qüxǝndürüx hizmitini ⱪiliximni tǝlǝp ⱪildi. Bu millǝt Ⱨindistan dindarliridin bolup, ular dǝslǝptǝ meni ⱪobul ⱪilmiƣanidi. Xuning bilǝn mǝn yeza sirtidiki bir dǝrǝh astida bir mǝzgil turup turuxⱪa mǝjbur boldum. Lekin Huda mening ⱪol tǝgküzüp turup du'a ⱪilixim arⱪiliⱪ bǝzibir kesǝl adǝmlǝrni saⱪaytⱪuzdi. Bu ixlar ünüm bǝrgǝndin keyin mǝn naⱨayiti ⱪizƣin ⱪarxi elindim.


Yǝnǝ uzun ɵtmǝy, tehimu kɵprǝk tǝrbiyǝ elixⱪa Gujranwala xǝⱨiridiki «Mǝsiⱨ muhlislar mǝdrisi»gǝ ǝwǝtildim. Tǝtil waⱪtida mǝn Karaqi xǝⱨirigǝ berip, bir türküm medsestralarƣa ikki ⱪetim tǝlim bǝrdim. Panjabliⱪ Baⱨargül degǝn bir sestra ⱪiz bolup, u Mǝsiⱨ etiⱪadqi a'ilisidin idi. Lekin u tǝkǝbbur ⱨǝm ⱨali üstün idi. Huda Ɵzining ⱪudriti bilǝn mening sɵzlirim arⱪiliⱪ uning tǝkǝbburluⱪiƣa ⱪattiⱪ zǝrbǝ bǝrdi bolƣay, u kɵz yaxlirini tɵküp tizlinip turup towa ⱪildi ⱨǝm ɵz ⱨayatini Mǝsiⱨ Əysaƣa tapxurdi. Muxu ix tüpǝylidin bizning rixtimiz baƣlinip ⱪalƣanidi. Ata-anisining toy ⱪiliximizƣa ⱪoxulƣanliⱪi meni bexim asmanƣa taⱪaxⱪudǝk huxal ⱪiliwǝtti. Xundin beri Baⱨargül mening ajayib küqlük ilⱨamim wǝ yardǝmqim bolup kǝldi. Biz toy ⱪilƣandin keyin mǝn ɵzümgǝ yǝnǝ bir yengi isim, yǝni Na'aman degǝn isimni ⱪoydum. Na'aman degǝn kixi ǝslidǝ bir Suriyǝlik general bolup, eƣir mahaw kesiligǝ giriptar bolƣan. U kiqik bir Yǝⱨudiy ⱪiz hizmǝtqisining guwaⱨliⱪ gepini anglap, Ilixa pǝyƣǝmbǝrning ⱪexiƣa barƣan. Ilixa pǝyƣǝmbǝr Hudaning ⱪudriti bilǝn uni saⱪaytⱪan. Ənǝ xu ⱪizning gepi Na'amanƣa muⱨim rol oyniƣiniƣa ohxax, mangimu ihlasmǝn ⱪiz-ayallarning gǝp-sɵzliri intayin muⱨim rol oynap kǝldi; «Na'aman» degǝn xu nam manga bu ixni bildüridu.


Mǝsiⱨ Əysaning yolida Hudaning hizmitini ⱪilƣinimizda biz ⱨǝm xad-huramliⱪ wǝ bǝhtsizlikkǝ yoluⱪtuⱪ. Ɵtkǝn yil (1994) kǝnji oƣlum Hudaning hux hǝwirini jakarliƣini üqün, u bir ⱪisim «ƣaziy»lar (ƣazat ⱪilƣuqilar) tǝripidin ɵltürüwetildi. Mǝn ulardin nǝprǝtlǝnmǝymǝn, ǝksiqǝ, ularƣa du'a ⱪilimǝn. Ular burunⱪi mǝndǝk, pǝⱪǝt ɵz ǝn'ǝnilirigǝ ⱪariƣularqǝ ǝgǝxkǝn, Hudaning rǝⱨimdilliⱪlirini kɵrmigǝn azƣan ⱪoylar, halas. Huda manga rǝⱨim ⱪilip, Ɵzining tǝngdaxsiz meⱨir-xǝpⱪitini kɵrsǝtti. U ularƣimu wǝ ⱨɵrmǝtlik kitabhanlirim bolƣan sizlǝrgimu ohxaxla iltipat ⱪilƣay, dǝp du'a ⱪilimǝn.


«Huda dunyadiki insanlarni xu ⱪǝdǝr sɵyiduki, Ɵzining birdinbir yeganǝ Oƣlini pida boluxⱪa bǝrdi. Mǝⱪsiti, Uningƣa etiⱪad ⱪilƣan ⱨǝrbirining ⱨalak bolmay, mǝnggülük ⱨayatⱪa erixixi üqündur» (Injil, «Yuⱨanna» 3:16)





2. «Muⱨǝbbǝtning türtkisi» (Gambiyǝdin bolƣan guwaⱨliⱪ)


«Ⱨayatimƣa qongⱪur ǝⱨmiyǝt yǝtküzgǝn ǝn'ǝnǝm wǝ mǝdǝniyitimning dǝl ɵzila kallamƣa qongⱪur soallarni, yǝni Huda toƣrisida, insan toƣrisida, ⱨayat-mamat wǝ mutlǝⱪ ⱨǝⱪiⱪǝt toƣrisidiki soallarni pǝyda ⱪilƣanidi. Bu soallar meni Ⱪur'anni qongⱪurraⱪ oⱪuxumƣa, tehimu qongⱪurraⱪ oyliniximƣa türtkǝ boldi. Ⱪur'anda meni ɵzigǝ jǝlp ⱪilidiƣan ix Mǝsiⱨ Əysa toƣrisidiki guwaⱨliⱪi boldi. Bu guwaⱨliⱪ boyiqǝ, Mǝsiⱨ Əysa ⱨǝm pǝyƣǝmbǝr ⱨǝm rosul, lekin krestⱪa mihlanƣan ǝmǝs idi».


Afriⱪidiki Gambiyǝlik «Lanin Osman Sanǝⱨ» Mandinka millitidin bolup, u ilgiri Islam diniƣa tolimu qongⱪur kirixip kǝtkǝnidi. U nurƣun tegi qongⱪur soallar toƣrisida mulaⱨizǝ yürgüzǝtti. Lekin Ⱪur'an uning oy-pikrilirini Mǝsiⱨ Əysaƣa ⱪaratti. «Muⱪǝddǝs Kitab» — «Tǝwrat», «Zǝbur», «Injil»ni oⱪux jǝryanida, u Hudaning ɵzini ɵz ǝyni petidǝ sɵyidiƣanliⱪini tonup yǝtti. U buni tonup yǝtkǝndǝ, pütün ⱨayatida ɵzgirix pǝyda boldi. Mana muxu tonuxⱪa kǝlgǝndin keyin, uning hux jǝwǝrni jakarlax hizmiti ɵzini Afriⱪidiki nurƣun yǝrlǝrgǝ elip bardi. Keyin u London uniwersitetida «Islamxunasliⱪ» dokturluⱪ unwanini aldi, andin Əngliyǝdiki Aberdin uniwersitetida oⱪutⱪuqiliⱪ ⱪilidu, Əngliyǝdimu hux hǝwǝr hizmitini dawamlaxturdi.


«Yurtumda, baliliⱪ wǝ yax waⱪitlirimda, ramazan eyi roza tutux waⱪitliri yeⱪinlaxⱪanseri, biz ⱪattiⱪ ⱨayajanlinip, ɵz'ara ittipaⱪlixip, huddi bir pütün gǝwdǝ ⱨasil ⱪilƣandǝk ⱨessiyatta bolup ketǝttuⱪ. Mǝn roza tutuxni ⱪizƣinliⱪ bilǝn kütüwalattim, qünki roza tutux Hudaƣa muⱨǝbbǝt ipadilǝx, Hudaƣa boysunux wǝ ihlasmǝnlikimizni bildürüxkǝ wǝ mujǝssǝmlǝxtürüxkǝ bǝlgilǝngǝn waⱪit idi. Lekin bǝzidǝ mening axundaⱪ ⱪattiⱪ ⱪa'idǝ-yosunlardin ⱪeqip kǝtküm kelǝtti: bǝzidǝ, Hudaning bizdǝk bǝndilirigǝ ⱪoyƣan tǝlǝplirini bǝk sürlük, bǝk ⱪattiⱪ dǝp ⱨes ⱪilip ⱪalattim. Lekin xuning bilǝn bir waⱪitta, mǝndǝ yǝnǝ, Hudaning biz üqün bekitkǝn bu ixini muwǝppiⱪiyǝtlik bilǝn orunliƣimdin qiⱪⱪan birhil ƣǝlibilik ⱨessiyatmu bar bolatti. Katta ziyapǝt bilǝn ɵtküzülidiƣan roza ⱨeyt-bayrimi biz üqün bir xǝrǝplik kün bolatti, ǝlwǝttǝ. Ⱨeyt ta'amlirdin, xundaⱪla pakiz ap'aⱪ kiyimimni kiyip, barliⱪ dostlirim bilǝn billǝ du'a ⱪilidiƣan jayƣa berixtin tolimu ⱨuzurlinattim. Mǝndǝ, Huda meni ⱪǝrzlirimni tügitix üqün meni ⱪobul ⱪildi, degǝn uluƣ bir ⱨessiyat bolatti.


Mǝn yataⱪta yetip oⱪuydiƣan bir musulmanlar ottura mǝktipigǝ oⱪuxⱪa kirdim. Biz mǝktǝptǝ, bǝzi ⱨeyt-ayǝm künliridǝ du'a ⱪilix bilǝn tünǝp qiⱪattuⱪ. Tang atⱪanda, mǝdⱨiyǝ mǝrsiyilirimizning Hudaƣa kɵtürülüxi bilǝn, Hudaning meⱨir-xǝpⱪiti bizgǝ qüxüwatⱪandǝk bolatti. Musulman qeƣimda mana muxundaⱪ tǝrbiyǝ-intizamlar manga singdurulgǝnidi, buning üqün Hudaƣa bǝk minnǝtdarmǝn.


Bǝlkim, xundaⱪ turuⱪluⱪ, mening yǝnǝ nemǝ üqün Mǝsiⱨ muhlisi bolup ⱪalƣanliⱪim üstidǝ oyliniwatⱪansiz? Ⱨayatimƣa qongⱪur ǝⱨmiyǝt yǝtküzgǝn ǝn'ǝnǝm wǝ mǝdǝniyitimning dǝl ɵzila kallamƣa qongⱪur soallarni, yǝni Huda toƣrisida, insan toƣrisida, ⱨayat-mamat wǝ mutlǝⱪ ⱨǝⱪiⱪǝt toƣrisidiki soallarni pǝyda ⱪilƣanidi. Bu soallar meni Ⱪur'anni qongⱪurraⱪ oⱪuxumƣa, tehimu qongⱪurraⱪ oyliniximƣa türtkǝ boldi. Ⱪur'anda meni ɵzigǝ jǝlp ⱪilidiƣan ix Mǝsiⱨ Əysa toƣrisidiki guwaⱨliⱪi boldi. Bu guwaⱨliⱪ boyiqǝ, «Mǝsiⱨ Əysa ⱨǝm pǝyƣǝmbǝr ⱨǝm rosul, lekin krestⱪa mihlanƣan ǝmǝs idi», qünki Ⱪur'anda baxⱪa birsi uning ornida krestⱪa mihlanƣan deyilgǝn. Mǝn ɵlüm wǝ ɵlümdin keyinki ⱨayat toƣrisida kɵp oylanƣanidim; xu waⱪitta ǝgǝrdǝ Huda baxⱪa birsini Mǝsiⱨ Əysaning orniƣa ⱪoyƣan bolsa, undaⱪta Hudaning axu ɵlgǝn kixi üqün mǝs'uliyiti bar bolƣan bolidu, degǝn oy mǝndǝ pǝyda boldi.


Bu waⱪitta mǝn yǝnǝ: «Mubada Mǝsiⱨ Əysa krestⱪa mihlanƣan bolsa, undaⱪta Hudaning mǝlum bir niyiti bar boluximu mumkin?» dǝp oylidim. Yǝnǝ bir oyum: Ⱨayatimizning ayrilmas bir ⱪismi jǝzmǝn dǝrd-ǝlǝmlǝr, ⱪayƣu-ⱨǝsrǝtlǝr wǝ arzu-ümidlirimizning parǝ-parǝ bolup yoⱪⱪa qiⱪixidin ibarǝt bolidu, dǝpmu oyliƣanidim. Xuning bilǝn mǝndǝ mundaⱪ bir tuyƣu pǝyda boldi: — Bu dǝrd-ǝlǝmgǝ tolƣan krest, ⱨayatimizning ǝng tüpki yeridiki ⱨayat siri toƣruluⱪ bizgǝ birnemini qüxǝndürmǝkqimidu? Buning bilǝn mǝn Mǝsiⱨ Əysaning tǝrjimiⱨaliƣa bǝk ⱪiziⱪip ⱪaldim. Mǝn Mǝsiⱨ Əysaning krestⱪa mihlinixi ⱨǝⱪiⱪǝtǝn tarihiy bir wǝⱪǝ ikǝnlikini etirap ⱪildim. Əng ahiri, bu Mǝsiⱨ Əysa mǝn üqün, yǝni mening gunaⱨlirimning kǝqürüm ⱪilinixi üqün krestta ɵldi, degǝn hulasigǝ kǝldim.


Mening Mǝsiⱨ Əysani ⱪobul ⱪilixim Ⱪur'anni oⱪuxumdin boldi. Keyin mǝn Muⱪǝddǝs Kitab — Tǝwrat, Zǝbur, Injilni oⱪux meni ɵzigǝ bǝk jǝlp ⱪildi. Bu kitabtin ajayib zor bir bayanni kɵrdümki, Huda meni ɵz ǝynim peti sɵyidikǝn, xundaⱪla mening «sawabliⱪ ixlardin alƣan nomur»umƣa ⱪiziⱪmaydikǝn. Xuni bayⱪidimki, Hudaning bizni ɵz ǝynimiz peti sɵyidiƣanliⱪini tonuwelixⱪa ǝng qong tosalƣulardin biri bizning yahxi boluxⱪa intilip «Hudani tǝsirlǝndürüx» mǝⱪsiti bilǝn ⱪilƣan hizmǝt yaki hǝyr-sahawǝtlik ixlirimizdin ibarǝt ikǝn. Bǝzidǝ uqiƣa qiⱪⱪan gunaⱨlirimizning ⱨǝddi-ⱨesabsiz kɵpiyip kǝtkǝnlikigǝ ⱪarap, mǝyüslinip ümidsizlinimiz. Lekin ⱨǝmmidin ajayib ix xuki, Injil boyiqǝ Huda bizni ɵz ǝyni petimiz boyiqǝ sɵyidu — bu ⱨǝⱪiⱪǝt ⱨayatimƣa zor ɵzgirix epkǝldi.


Mǝsiⱨ muhlisi jama'itigǝ ⱪatnixixⱪa intilginimdǝ, müxküllükkǝ uqridim. Bǝzi muhlislar musulmanlarning ziyankǝxlik ⱪilixiƣa uqriƣanliⱪidin, mǝndinmu gumanlandi. Ular meningdǝk adǝmlǝrgǝ tehi kɵnüp ketǝlmigǝnidi, ular meni aran degǝndǝ ⱪobul ⱪildi. Yǝnǝ bir tǝrǝptin birǝylǝn manga: «Siz bǝk muⱨim bolsingiz kerǝk. Xunga Huda sizni Islam dinidin ayrip qaⱪirip qiⱪti» dǝp ⱪoydi — bu ix meni tǝkkǝburluⱪⱪa azduruxⱪa tas ⱪaldi. Jama'ǝtni sǝl qaƣlap: «Ular yahxi ǝmǝskǝn, mǝn ularƣa mǝnsup ǝmǝsmǝn» degǝndǝk yǝnǝ bir azduruxⱪa uqridim. Yǝnǝ bir tǝrǝptin, bǝzi musulman dostlirim koqida meni qalma-kesǝk bilǝn urƣanda ⱨǝm harliƣanda, mǝn Huda ƣǝzipining ularning üstigǝ qüxüxini tilǝxtǝk azduruxⱪimu uqridim.


Mana muxundaⱪ ǝⱨwallarƣa uqriƣanda, ⱨayatimizning mǝyli ⱪandaⱪ ǝⱨwalda boluxidin ⱪǝt'iynǝzǝr, Mǝsiⱨ Əysaning biz üqün ⱪurbanliⱪ ɵlümining ⱨǝr waⱪit ⱨǝr zaman ɵzgǝrmǝs bir pakit ikǝnlikini Huda manga kɵrsitip bǝrdi. Bizning ⱨes-tuyƣumizning ⱪandaⱪ boluxidin ⱪǝt'iynǝzǝr, Mǝsiⱨ Əysaning biz üqün bolƣan ɵlümi Hudaning bizni sɵyidiƣanliⱪiƣa pakittur — bu adǝmgǝ nemidegǝn hatirjǝmlik yǝtküzidiƣan ix-ⱨǝ! «Zǝbur»diki nurƣun küylǝrni yazƣan Dawut pǝyƣǝmbǝrning: «Roⱨingdin neri boluxⱪa nǝlǝrgimu baralayttim? Ⱨuzurungdin ɵzümni ⱪaqurup nǝlǝrgǝ baralayttim?» degǝn siri meni qongⱪur tǝsirlǝndürdi. Hudaning ⱨazirliⱪi bolsa, yǝni Uning ⱨǝr da'im biz bilǝn billǝ bolidiƣanliⱪi Uning ⱨǝrda'im bizni ⱪuqaⱪlaydiƣan meⱨir-muⱨǝbbitidur. Rosul Yuⱨanna: «Mana ⱪaranglar, Huda'atining bizgǝ baƣliƣan xunqǝ zor muⱨǝbbitini!» deginidǝk, Huda meni ɵz ǝynim peti sɵyidu.


Rosul Pawlus bizni gɵⱨǝr saⱪlaydiƣan sapal ⱪaqilarƣa ohxitidu. Bu gɵⱨǝr dǝl Hudaning Roⱨining Ɵzidur. Muxu ⱪimmǝtlik gɵⱨǝrni bilip yǝtsǝkla, bu hǝwǝrni ⱨǝr adǝmgǝ, mǝyli musulman, mǝyli butpǝrǝs, mǝyli hudasiz yaki ismi bar jismi yoⱪ hristi'an bolsun, ⱨǝmmǝ adǝmgǝ yǝtküzüxni halaymiz.


Mǝn ɵzüm Əngliyǝdǝ wǝ Liwanda bir mǝzgil turup, Islam dinini wǝ ǝrǝb tilini heli ɵgǝngǝndin keyin, Afriⱪidiki muhlis jama'ǝtlirigǝ, musulman ⱪoxnilarƣa yeⱪinlixip ular bilǝn Injildiki hux hǝwǝrni ortaⱪlixix yardimidǝ bolux üqün Afriⱪiƣa ⱪaytip bardim. Biz Hudaning bizni sɵyidiƣanliⱪini ⱨǝⱪiⱪǝtǝn tonup yǝtkǝn bolsaⱪ, Uning bizgǝ baƣliƣan xunqǝ ixǝnqisi barki, u Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪ Ɵzini bizgǝ tapxurmaⱪqi, xundaⱪla U bu hux hǝwǝrni ⱪolimizƣa amanǝt ⱪilip ⱪoyƣandur. Uni tonuxturuxtiki birdinbir yol muⱨǝbbǝtning türtkisidindur.


Uning meni ⱪutⱪuzup Ɵz hizmitigǝ ǝwǝtkǝnliki üqün, manga bǝrgǝn ⱨǝmmǝ sowƣiti üqün mǝn Hudani mǝdⱨiyilǝymǝn. Yax waⱪtimdiki musulman tǝrbiyisi arⱪiliⱪ manga beƣixliƣan sowƣatlar wǝ ⱪimmǝtlik nǝrsilǝr üqünmu Uni mǝdⱨiyilǝymǝn. Bularnimu U Ɵzigǝ xan-xǝrǝp kǝltürüx üqün beƣixliƣan. Mening baxtin-ahir pǝrwix ⱪiliniximning iqki siri, Mǝsiⱨ Əysaning Ɵzidur. Buni jakarlax — yǝni muⱨǝbbǝt iqidǝ, kiqik pe'illiⱪ iqidǝ, sǝwr-taⱪǝt iqidǝ, Hudaƣa türlük hizmǝt ⱨǝm eytⱪan nurƣun rǝⱨmǝtlirim arⱪiliⱪ jakarlax — mening xan-xǝrǝplik burqumdur.






3. Afƣanistanliⱪ Jaⱨangir Durannining guwaⱨliⱪi — «Ahiri ⱨǝmmǝ adǝm Əysaƣa boysunidu»


«Mǝn Injilni inqikilǝp oⱪup tǝkxürüxkǝ baxlidim. Uningda manga: «Sǝn jaⱨangir degǝn adǝm gunaⱨkar, xunglaxⱪa Hudaning düxmini bolisǝn. Ⱨǝⱪiⱪiy aman-tinqliⱪ «sawabliⱪ ixlar» arⱪiliⱪ kǝlmǝydu» dǝwatⱪan birhil küq-ⱪudrǝt bar idi. Bu mǝn üqün ⱨǝⱪiⱪǝt; gǝrqǝ mǝn dɵlǝtmǝn, ⱨɵrmǝtkǝ sazawǝr adǝm bolsammu, mǝndǝ ⱨeqⱪandaⱪ hatirjǝmlik, kɵngül azadiliki yoⱪ idi. Mǝn tǝkǝbburluⱪⱪa tolƣanidim».


Jaⱨangir Duranni Afƣanistandiki Patan millitidin bolƣan aⱪsɵngǝk tǝⱪwadar musulman a'ilisining ƣururluⱪ ǝzasi idi. Mǝsiⱨ Əysaning yolini tutⱪan bir tonuxi uningƣa bǝrgǝn bir Injil uni ɵzining Hudaning aldida nijatⱪa moⱨtaj bolƣan gunaⱨkar ikǝnlikigǝ ixǝndürdi. U Mǝsiⱨkǝ ixǝndi. U qɵmüldürülginidǝ Rǝbbi ⱨǝm Ⱪutⱪuzƣuqisining ⱨǝⱪiⱪǝtliki wǝ ɵzigǝ yeⱪinliⱪini alamǝt ⱨes ⱪilƣan. Xuningdin keyin Jaⱨangir Sind rayonidiki musulman hǝlⱪlǝrgǝ bu nijatliⱪ hux hǝwirini yǝtküzüx bilǝn xuƣullinip kǝlgǝn.


— Mening ismim Jaⱨangir, Ka'ir Ulla Hanning oƣli, Afƣanistandiki sabiⱪ Han a'ilisi bolƣan «Durannilar»ƣa tuƣⱪanmǝn. Yüz yilqǝ ilgiri a'ilǝm Sind rayoniƣa kɵqüp kelip, bu ⱪǝdimki xǝⱨǝr Xikarpurda dɵlǝtmǝn pomexqiklǝrdin bolup ⱪalƣan. Mǝn Patan millitidin bolƣinimdin Islamƣa ixǝngǝnmǝn, Patanlar ⱪattiⱪ tǝⱪwadar musulman, xǝri'ǝtkǝ ⱪattiⱪ ri'ayǝ ⱪilidiƣan millǝt idi. Ata-anam ⱨǝm salmaⱪ ⱨǝm ɵzini tohtatⱪan adǝmlǝr idi, ular mǝn bilǝn akamƣa Islamning sirlirini üzül-kesil tonuxturƣan. Bügün akam xi'ǝ mǝzⱨipigǝ wǝkalitǝn dangliⱪ aⱪliƣuqi boldi. Mǝn bolsam «Mǝsiⱨning adimi» boldum.


Birnǝqqǝ yil ilgiri mǝn ɵy jabduⱪlirini satidiƣan dukanni baxⱪurƣinimda, birnǝqqǝ orunduⱪni kɵtürgǝn bir adǝm dukanƣa kirdi. Sɵⱨbǝt dawamida u «Muⱪǝddǝs Kitab» wǝ Mǝsiⱨ Əysa toƣrisida bir-ikki eƣiz gǝp ⱪildi. Xu qaƣda mǝn anqǝ diⱪⱪǝt ⱪilmaptimǝn, qünki kallamƣa xǝri'ǝt singdürülgǝn bolup, Hudaning meⱨir-xǝpⱪitini biraⱪla qüxiniwelixim mumkin ǝmǝs idi. Keyin u adǝmni yoⱪlap ɵyigǝ bardim. U manga «muⱪǝddǝs Injil» degǝn bir kitabni bǝrdi. Buni inqikilǝp oⱪup tǝkxürüxkǝ baxlidim. Uningda manga: «Sǝn jaⱨangir bolsang gunaⱨkar, xunglaxⱪa Hudaning düxmini bolisǝn. Ⱨǝⱪiⱪiy aman-tinqliⱪ «sawabliⱪ ixlar» arⱪiliⱪ kǝlmǝydu» — dǝwatⱪan birhil küq-ⱪudrǝt bar idi. Bu mǝn üqün ⱨǝⱪiⱪǝt; gǝrqǝ mǝn dɵlǝtmǝn, ⱨɵrmǝtkǝ sazawǝr adǝm bolsammu, mǝndǝ ⱨeqⱪandaⱪ hatirjǝmlik, kɵngül azadiliki yoⱪ idi. Mǝn tǝkǝbburluⱪⱪa tolƣanidim. Ta ⱨazirƣiqǝ bu Injildiki hux hǝwǝrning ⱪudritini bayan ⱪilidiƣan ayǝt esimdǝ turuptu: «Mǝn Mǝsiⱨ toƣrisidiki bu hux hǝwǝrdin ⱨǝrgiz hijil bolmaymǝn! Qünki u uningƣa ixǝngüqilirining ⱨǝmmisini, aldi bilǝn Yǝⱨudiylarni, andin keyin Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrni nijatⱪa erixtüridiƣan Hudaning küq-ⱪudritidur!».


Mǝn barƣanseri bi'aram bolup kǝttim. Hudaning ⱨǝmmǝ adǝmgǝ soraⱪqi bolidiƣanliⱪiƣa ixǝndim, ⱨǝm: «Uningdin (Mǝsiⱨ Əysadin) baxⱪa ⱨeqkimdǝ nijat yoⱪ, qünki pütkül asman astida insanlar arisiƣa tǝⱪdim ⱪilinƣan, Əysadin baxⱪa bizni ⱪutⱪuzidiƣan ⱨeqⱪandaⱪ bir nam yoⱪtur» degǝn bu ayǝtni oⱪup, nijat Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ bolƣanliⱪini qüxǝndim, qünki Ɵzi gunaⱨsiz bolsimu, U insaniyǝtning gunaⱨlirining ⱨǝmmisigǝ tegixlik bolƣan jazani Ɵz zimmisigǝ elip Ɵzini ⱪurbanliⱪ ⱪilƣan, degǝn hǝwǝrni oⱪup ɵgǝndim. Lekin ǝyni waⱪitta, Islamƣa boysunup ⱪilƣan «sawabliⱪ ixlar»ƣa baƣliƣan ümidimni üzüx, Mǝsiⱨ Əysaƣa ixinix mǝn üqün mumkin ǝmǝs idi. Əmma keqǝ-kündüz Injilni kɵngül ⱪoyup oⱪuwatattim. Harakter-mijǝzim ɵzgǝrmǝktǝ idi: hǝⱪlǝr mǝndǝk burun xunqǝ tǝkǝbbur bir adǝmning ⱨazir kǝmtǝr boluwatⱪanliⱪiƣa ⱪarap bǝk ⱨǝyran ⱪalƣanidi.


Mǝn ƣǝmgǝ qɵmgǝn ⱨalda du'a ⱪilixⱪa berildim. Mǝlum bir keqǝ mǝn üqün ⱨayatimning ⱨǝm ǝng ahirⱪi keqisi ⱨǝm tunjisi bolƣan bir keqǝ boldi, bir awazni anglidim. Bu awaz: «Pǝrixan roⱨning dawasi ixǝnqtur, Əysaning ⱨǝm Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨ ⱨǝm Hudaning Oƣli ikǝnlikigǝ baƣliƣan ixǝnqtur. Hudaning a'ilisining ǝzasi bolmaⱪqi bolsang, Uning Oƣlini Rǝbbim dǝp qaⱪir» degǝn awaz idi. Manga bundaⱪ gǝpni ⱪiliwatⱪan kim ikǝnlikini bilmidim. Ətigǝndǝ mǝn Mǝsiⱨ Əysaƣa ⱪǝt'iy ixinix ⱪarariƣa kǝldim. Bu ixni eniⱪraⱪ ⱪilix wǝ ɵzümning iradǝmni kɵprǝk qingitix üqün mǝn: «Ⱪiyamǝt künidǝ ⱨǝr adǝm Mǝsiⱨ Əysaƣa tizlinip sǝjdǝ ⱪilidu» degǝn ayǝtni oⱪudum. Mǝn ɵzümgǝ: «U qaƣda bu ix mǝjburiy bolidu, ǝmma mǝn buni ihtiyariy ⱪilimǝn» dedim.


Hǝⱪlǝr «Duranni Injilni oⱪuydikǝn» dǝp anglaptu. Kɵp kixilǝr kelip mening oⱪumasliⱪimni dǝwǝt ⱪilip: «Bu Injil ɵzgǝrtilgǝnikǝn. Azdurulup ketisiz. Etiⱪadingiz ajizlixip ketidu» dedi. Jawabǝn mǝn süküt ⱪildim. Ahirida Mǝsiⱨning manga: «Sǝn kixilǝrgǝ guwaⱨliⱪ berixing kerǝk» deginini sezip yǝttim. Xunga guwaⱨliⱪ berixkǝ baxlidim. Pütün xǝⱨǝr mǝn üqün astin-üstün bolup kǝtti. Kixilǝr yiraⱪ-yeⱪindin mǝn bilǝn muzakirilixix üqün kǝldi, lekin mening ⱪararimni ɵzgǝrtǝlmidi, qünki etiⱪadning nuri kɵnglümdǝ yeⱪilƣanidi.

Mǝn Mǝsiⱨ muhlisliri jama'iti pütün dunyaƣa ortaⱪ, mǝnmu uning bilǝn ortaⱪliximǝn degǝn ⱪararƣa kǝldim, xunga Xikarpur xǝⱨiridǝ jama'ǝt aldida suƣa qɵmüldürüldum.


Suƣa qɵmüldürülüxtin ilgiri, kɵnglümdǝ ilgiri ⱨes ⱪilip baⱪmiƣan, alamǝt baxⱪiqǝ bir ⱨessiyat pǝyda boldi. Suƣa qɵmülüx mǝn üqün ƣǝlitǝ ix ǝmǝs idi, mǝn yahxi su üzgüqi bolƣanmǝn, lekin bu su ohximaydu. Suƣa kiriximdin ilgiri, ⱪǝlbim bǝrⱪ urup eqilay dǝp turƣan bir ƣunqidǝk idi. Suƣa qɵmülüxüm bilǝn Mǝsiⱨning kresttiki ɵlümini kɵrdüm: Mǝsiⱨning Ɵzi meni elip Ɵzi bilǝn birlǝxtüriwatⱪanliⱪini kɵrdüm. Mǝsiⱨ Əysa Hudaning Oƣli ikǝn, ǝmdi Hudaliⱪ tǝbi'iti bilǝn insaniy tǝngǝ kirip dunyaƣa kelip, meni ⱪutⱪuzƣan wǝ ǝmǝliyǝttǝ Ɵz ⱪeni bilǝn pütün dunyaƣa nijat kǝltürgǝn, dǝp ixinimǝn. Etiⱪadning bayliⱪliri bilǝn beyiximiz kerǝk, buning bilǝn ɵz gunaⱨlirimizni yuyuwatⱪili bolidu. Ⱨǝmmǝ adǝmlǝr Mǝsiⱨ Əysani Rǝbbim wǝ nijatkarim dǝp qaⱪirixi kerǝk. Bu etiⱪad muzakirilǝr yaki adǝmning ǝⱪli arⱪiliⱪ kǝlgǝn ǝmǝs, bǝlki ixǝnqtinla kelidu. Əmma ⱪara asanla aⱪ bolmaydu, ɵzümning beximdin ɵtkǝn ixlar buni ispatlaydu!


Mǝn keyin Ⱨindistandiki Ⱨidirabad xǝⱨiridǝ bir Mǝsiⱨlik kitabhanisida hizmǝt ⱪildim. Xu yǝrdǝ nurƣun yax musulmanlar kelip Mǝsiⱨlik etiⱪadi toƣrisida soal soraxⱪa, Hudaning sɵzlirini oⱪuxⱪa kelip turidu. Ɵzümning du'ayim dǝl xuki, nijatning Mǝsiⱨtin kelidiƣanliⱪini, U Ɵzi Hudaning Oƣli ikǝnlikini musulman ⱪerindaxlirim ɵzi tonuwalsun degǝnliktur. Muⱪǝddǝs Roⱨning tǝsiri bilǝn nurƣun adǝmlǝr Mǝsiⱨ Əysa dunyaning Ⱪutⱪuzuqisidur dǝp bilidiƣan waⱪit yiraⱪ ǝmǝstur.






4. «Tapⱪan xadliⱪim» (Pakistandin bolƣan guwaⱨliⱪ)


«- Xu küni mǝn: «Əy japakǝxlǝr wǝ eƣir yük yüklǝngǝn ⱨǝmminglar! Mening yenimƣa kelinglar, Mǝn silǝrgǝ aramliⱪ berǝy!» (Injil, «Matta» 11-babtin) degǝn sɵzlǝrni anglidim. U ayǝt turmuxumni ɵzgǝrtti. Qünki xǝri'ǝtning eƣir yüki manga yüklǝngǝn bolup, tayanqim yoⱪ idi».


Hudani tonumaydiƣan lekin tǝⱪwadar adǝm üqün, gunaⱨ engi ⱪorⱪunqluⱪ ixtur. Pakistanliⱪ Parwǝz Yuⱨanna ɵsmürlük dǝwridǝ Islam diniƣa qongⱪur ixtiyaⱪ baƣliƣan. U kɵp waⱪitlarni du'a ⱪilix wǝ sopiliⱪ tǝriⱪidǝ ɵtküzgǝn. Ⱨalbuki, bular uningdiki gunaⱨ engini wǝ dozahⱪa bolƣan ⱪorⱪunqni yeniklǝxtürǝlmidi. Keyin u mǝlum bir dohturhanida Injildiki hux hǝwǝrni anglap ⱪalidu. Injildin elinƣan: «Mening yenimƣa kelinglar, mǝn silǝrgǝ aramliⱪ berǝy!» degǝn sɵzlǝr uning ⱨayatini ɵzgǝrtidu. Nijat-ⱪutⱪuzux «sawabliⱪ ixlar»din yaki kixilǝrning tirixixliri bilǝn kǝlmǝydu, bǝlki Huda insanƣa ata ⱪilƣan sowƣattinla ibarǝt, dǝp bilip yetidu. Huda Parwǝzgǝ nurƣun sinaⱪlardin ɵtüxkǝ wǝ xuning bilǝn bir waⱪitta kiqik pe'illiⱪta turuxⱪa mǝdǝt bǝrdi. U toy ⱪilƣandin keyin, ⱨazirƣiqǝ Pakistanda Mǝsiⱨ muhlisi toplaxⱪan bir yezidiki mǝktǝptǝ oⱪutⱪutqiliⱪ ⱪilidu.


Mǝn Pakistanliⱪ, musulman a'ilisidin bolimǝn. Baliliⱪ waⱪtimdin tartip mǝn diniy ⱪa'idǝ-yosunlarƣa ⱪiziⱪattim, din-etiⱪad toƣruluⱪ ɵginix mening arzuyum bolupla ⱪalmastin, bǝlki uningƣa mǝptun bolup ⱪalƣanidim. Esimdǝ tehi eniⱪ turuptiki, mǝn sǝkkiz yaxⱪa kirgǝndin baxlapla, hǝⱪlǝr meni «ǝwliyǝ» dǝp qaⱪirixⱪa baxliƣanidi. Ular yenimƣa kelip du'a ⱪiliximni tǝlǝp ⱪilatti, mǝn nemǝ desǝm, Huda xuni qoⱪum ǝmǝlgǝ axuridu, dǝp oylaytti. Mǝktǝpkǝ kirgǝndin keyin, mǝn ⱨeqkim bilǝn soⱪuxup ⱪalƣan ǝmǝsmǝn, pǝⱪǝt ɵginix bilǝnla boldum. Mǝyli oyun, mǝyli tǝnⱨǝrikǝt bolsun meni ⱪiziⱪturmaytti, din ǝⱨliliri bilǝn billǝ boluxⱪa intilǝttim. A'ilǝmmu dindar a'ilǝ ⱨesablinatti; atam ⱨǝm bilimlik ⱨǝm tǝⱪwadar musulman idi. Mǝn dadamƣa ohxax boluxni, xuning bilǝn hǝⱪlǝrning ⱨɵrmitigǝ erixixni arzu ⱪilattim. Xunglaxⱪa dinƣa bolƣan ⱪiziⱪixim mǝptunluⱪ dǝrijisigǝ yǝtkǝnidi.


Yǝttinqi sinipni püttürüxüm bilǝn atam kesǝl bolup tügǝp kǝtti. Mǝktǝptǝ yǝnǝ bir yil oⱪup ⱪaldim, ǝmma kɵnglüm sunuⱪ bolup bu dunyaƣa ⱪiziⱪmas bolup ⱪalƣanidim, yalƣuz boluxni halayttim. Ɵydin ayrilip qiⱪip bir pinⱨan jayda olturaⱪlixip, ya aqliⱪⱪa ya ussuzluⱪⱪa ⱪarimay xu yǝrdǝ turuxⱪa baxlidim. Bǝzidǝ birnǝqqǝ ⱨǝptǝ ɵygǝ ⱪaytmayttim. Keyin bir nǝwrǝ akam meni bir sopi pirƣa tonuxturdi. Mǝn bu pirƣa ǝgixixkǝ ⱪǝsǝm ⱪilip uning muhlisi boldum. U manga zaⱨitliⱪ tǝriⱪidǝ mengiximni dǝwǝt ⱪildi. Xunga keqiqǝ Ⱪur'anni oⱪup tünǝxkǝ baxlidim. Ⱨǝtta bǝzidǝ tamaⱪ yeyixnimu untup ⱪalattim, xu sǝwǝbtin ajizlap ketip, yolnimu aran dǝssǝp mangidiƣan ⱨalǝtkǝ qüxüp ⱪalƣan künlirimmu bolƣan. Kixilǝr mening ɵzlirining kesǝllik, balayi'apǝt, ⱪiyinqiliⱪlardin haliy boluxliri üqün du'a ⱪilip turuxumni ɵtünüp, meni keqǝ-kündüz demǝstin izdǝp kelixkǝ baxlidi. Mǝn bu alǝmdin xunqǝ sowup kǝttimki, ⱨeqkimning meni izdǝp kelixini halimayttim. Əmma «Ⱪoƣliƣandin ⱪaq, ⱪaqⱪanni ⱪoƣla» degǝndǝk, ular meni tehimu izdǝydiƣan bolup kǝtti.


Mǝn Islam xǝri'itigǝ ri'ayǝ ⱪilixⱪa, bekitilgǝn bǝx waⱪ namaz, ⱪoxumqǝ namaz wǝ tünǝklǝrni ɵtküzüxkǝ intilix bilǝn kün ɵtküzǝttim. Əmma ɵzüm bolsam, xǝri'ǝtkǝ hilapliⱪ ⱪiliwatⱪan, gunaⱨ sadir ⱪiliwatⱪanidim. Küqümning bariqǝ güzǝl ixlarni ⱪilixⱪa intilgǝn bolsammu, lekin Hudaning ⱪutluⱪ künliridimu mǝn Hudaƣa nemidur bir gunaⱨ sadir ⱪiliwatⱪandǝk ⱪilattim. Əng ǝxǝddiy gunaⱨim tǝkǝbburluⱪ bilǝn mǝƣrurluⱪ idi. Qünki ibadǝt ⱪilƣandin keyin, ɵzümni pak, baxⱪilarni bolsa gunaⱨkar dǝp ⱪarayttim. Bǝkmu bi'aram bolattim, zadi ⱪandaⱪ ⱪilsam gunaⱨtin azad bolalaymǝn, sawabliⱪ ixlarni ⱪilmisam dozahⱪa qüximǝn degǝn oylarda bolattim. Muxundaⱪ ⱪorⱪunqlar meningdǝ da'im bolup turatti. Mǝn ɵzümning xǝri'ǝtkǝ ǝmǝl ⱪilalmaydiƣanliⱪimni ⱨes ⱪilip ⱪaldim, bu yük manga tolimu eƣir kelǝtti. Xu qaƣlarda ɵzümning tǝⱪwadar musulman ikǝnlikimni bildürüx üqün uzun saⱪal ⱪoyuwalƣanidim. Əmdiliktǝ bolsa, mǝn saⱪalni alduriwǝttim, ɵzümni Hudaƣa tapxurƣanikǝnmǝn, undaⱪta bundaⱪ kɵrünüxlǝrni saⱪlap ⱪelixning yǝnǝ nemǝ ⱨajiti bolsun? Ⱪoxnilirim bolsa: «Gǝrqǝ Huda kixining kɵnglini bilgǝn bolsimu, lekin xǝri'ǝt degǝn sirtⱪi ⱪiyapǝtni asas ⱪilidu» dǝp manga ⱪarxiliⱪ kɵrsitixkǝ baxlidi. Mǝn: «Mǝn musulman bolƣinim üqün xǝri'ǝtkǝ ǝmǝl ⱪilixim, namaz oⱪuxum wǝ roza tutuxumla boldi» dǝp, ularning pikirlirigǝ pisǝnt ⱪilmidim, ǝmma kɵnglüm tehiqǝ bi'aram idi.



Xu künlǝrdǝ mǝn kɵzümni dawalitix üqün Taksila xǝⱨirigǝ «Mǝsiⱨ muhlisi» bǝrpa ⱪilƣan bir dohturhaniƣa beriximƣa toƣra kǝldi. U yǝrdǝ, Mǝsiⱨ muhlislirining Hudaning sɵzlirini jakarlawatⱪanliⱪini anglap ⱪaldim. Pütün diⱪⱪitim bilǝn ⱪulaⱪ saldim, ularning sɵzliri mening kɵnglümdiki qigixlǝrni yǝxti. Dǝl xu küni mǝn: «Əy japakǝxlǝr wǝ eƣir yük yüklǝngǝn ⱨǝmminglar! Mening yenimƣa kelinglar, Mǝn silǝrgǝ aramliⱪ berǝy!» (Injil, «Matta» 11-babtin) degǝn ajayib sɵzlǝrni anglidim. U ayǝt turmuxumni ɵzgǝrtiwǝtti. Qünki mǝn xǝri'ǝtning eƣir yüklirini ɵz üstümgǝ yükliwalƣan bolup, ⱨeqⱪandaⱪ tayanqim yoⱪ idi. U ayǝt meni axu Injilni qüxǝndürgüqi bir xǝrⱨqi bilǝn sɵzlixixkǝ türtkǝ boldi.


Dawalax tamamlinixi bilǝn mǝn ɵyümgǝ ⱪayttim. Injil hux hǝwirining ⱨǝⱪiⱪǝt ikǝnliki meni pütünlǝy ixǝndürdi. Əmma ilgiriki diniy ⱪa'idǝ-yosunlarni taxliwetix unqǝ asan ix ǝmǝs idi. Hǝⱪlǝr nemǝ dǝydu? Uruⱪ-tuƣⱪanlirim mǝndin yüz ɵrüp, manga nǝprǝtlinixi mumkin. Hux hǝwǝrni angliƣandin keyin, ularning ixi manga eƣir dǝhli yǝtküzgǝnidi. Mǝn roⱨiy jǝⱨǝttin ⱪattiⱪ elixtim wǝ bǝk ⱪattiⱪ bax ⱪaturdum. Əmma du'a ⱪilixni taxliwǝtmidim. «Manga toƣra yol kɵrsǝtkǝysǝn. Mǝsiⱨ Əysaƣa ǝgixixkǝ küq bǝrgǝysǝn» dǝp du'ani dawamlaxturdum. Rǝb Mǝsiⱨ Əysaning, mǝndǝk bir gunaⱨkarning towa ⱪilip, du'a ⱪiliximni ⱪobul ⱪilidiƣanliⱪiƣa wǝ manga tǝsǝlli wǝ amanliⱪ beridiƣanliⱪiƣa ixǝndürüldüm.


Hudaƣa tǝxǝkkur bolsunki, U manga jasarǝt bǝrdi. Mǝn Taksilaƣa yǝnǝ berix ⱪarariƣa kǝldim. U yǝrdǝ mǝn Rǝb Mǝsiⱨ Əysani Ⱪutⱪuzƣuqim dǝp bilip altǝ aydin keyin qɵmüldürüldüm. Keyin mǝn Ⱨidir'abad xǝⱨirigǝ muⱪǝddǝs Tǝwrat, Zǝbur wǝ Injilni qongⱪur ɵginixkǝ bardim. U yǝrdǝ, Hudaning Mǝsiⱨ Əysani ⱪurbanliⱪ ⱪilix (krestⱪa mihlax) arⱪiliⱪ manga kɵrsǝtkǝn meⱨir-xǝpⱪitining nemǝ ikǝnlikini, Ɵz Oƣlidiki insanƣa kɵrsǝtkǝn meⱨir-muⱨǝbbitini qüxinip yǝttim. Bu ɵginixlǝrdin keyin, mǝn ilgirki mǝktǝp ⱨayatimdiki oⱪuxlirimni taxliwǝtkǝnlikim üqün bilim jǝⱨǝttin kɵp yetǝrsiz ikǝnlikimni, ǝmdi tehimu kɵp bilimgǝ erixixim kerǝklikini ⱨes ⱪilip yǝttim. Mǝn ⱨazir bir tǝrǝptin bakalawrliⱪ kinixkisini elix üqün ɵginiwatimǝn, bir tǝrǝptin Mǝsiⱨ Əysaning hux hǝwirini tarⱪitix hizmiti bilǝn xuƣulliniwatimǝn. Huda guwaⱨliⱪ berixim üqün, Mǝsiⱨkǝ tayinixtin kǝlgǝn xad-huramliⱪni baxⱪilar bilǝn ortaⱪlixixim üqün manga küq-ⱪudrǝt yǝtküzidu.


Mǝsiⱨkǝ ixinip towa ⱪilƣinimdin keyin, mǝn nurƣun ⱪiyinqiliⱪⱪa duq kǝldim, ǝmma Rǝbbim manga mǝdǝt berip, azduruxⱪa uqriƣinimda manga ƣǝlibǝ yǝtküzgǝnidi. Dǝslǝptǝ a'ilǝmdikilǝr manga ⱪattiⱪ ⱪarxi turƣanidi, ǝmma keyin meni ⱪobul ⱪilixⱪa baxlidi. Ümidim a'ilǝmdikilǝr meni ⱪobul ⱪilƣinidǝk Rǝbbimnimu ⱪobul ⱪilixidin ibarǝt idi. Nijatliⱪ ix-ⱨǝrikǝtlǝrdin ǝmǝs, ⱨǝtta xǝri'ǝtkǝ ǝmǝl ⱪilixⱪa tirixixlardin ǝmǝs, bǝlki Hudaning meⱨir-xǝpⱪitidin kelidu, degǝn ⱨǝⱪiⱪǝt meni ⱨazirƣiqǝ xadlanduridu. Muⱪǝddǝs Kitabning deginidǝk:


«Ⱨǝⱪⱪaniy adǝm yoⱪ, ⱨǝtta birimu yoⱪtur,

Yorutulƣan kiximu yoⱪtur» (Injil, «Rimliⱪlarƣa» 3:10)


Wǝ:

«Silǝr xǝpⱪǝt bilǝnla ixǝnq arⱪiliⱪ ⱪutⱪuzuldunglar. Bu ix ɵzünglardin kǝlgǝn ix ǝmǝs, bǝlki Hudadin kǝlgǝn iltipat — u zadila adǝmlǝrning ǝmǝl-ǝjridin kǝlmǝydu, bu ⱨǝm ⱨeqkimning mahtanmasliⱪi üqündur» (Injil, «Əfǝsusluⱪlarƣa» 2:8-9)


Turmuxum pütünlǝy ɵzgǝrtildi. Hǝⱪlǝr üqün hizmǝt ⱪilixtiki roⱨ ilgiriki tǝkǝbburluⱪum wǝ mǝƣrurluⱪumning ornini basti. Mǝsiⱨkǝ ixǝngǝndin keyin, mening nurƣun addiy hizmǝt wǝ ǝmgǝklǝrni ⱪiliximƣa toƣra kǝldi, mǝsilǝn, baxⱪilarƣa hux yaⱪmaydiƣan pol süpürüx, ⱪaqa-ⱪuqilarni yuyux, kɵzǝtqilik ⱪilix wǝ baxⱪilar. Bu bǝhtim «Silǝrgǝ mǝlumki, yat ǝllǝr üstidiki ⱨɵkümranlar dǝp ⱨesablanƣanlar ⱪol astidiki hǝlⱪ üstidin buyruⱪwazliⱪ ⱪilip ⱨakimiyǝt yürgüzidu, wǝ ⱨoⱪuⱪdarliri ularni hojayinlarqǝ idarǝ ⱪilidu. Biraⱪ silǝrning aranglarda bundaⱪ ix bolmaydu; bǝlki silǝrdin kim mǝrtiwilik boluxni halisa, u silǝrning hizmitinglarda bolsun; Wǝ kim aranglarda birinqi boluxni istisǝ, u ⱨǝmmǝ adǝmning ⱪuli bolsun. Qünki Insan'oƣlimu dǝrwǝⱪǝ xu yolda kɵpqilik Mening hizmitimdǝ bolsun demǝy, bǝlki kɵpqilikning hizmitidǝ bolay wǝ jenimni pida ⱪilix bǝdiligǝ nurƣun adǝmlǝrni ⱨɵrlükkǝ qiⱪiray dǝp kǝldi» degüqi bolƣan Mǝsiⱨ Əysaƣa tayiniximdin kǝlgǝnidi (Injil, «Markus» 10-bab, 42-45 ayǝt).


Mǝn ⱨazir ottura mǝktǝptǝ oⱪutⱪuqiliⱪ ⱪilimǝn. Ma'axim tɵwǝn bolsimu mǝn intayin hux yürimǝn. Kǝlgüsidǝ Rǝbbimgǝ tehimu ünümlük hizmǝt ⱪilix üqün Tǝwrat, Zǝbur wǝ Injilni ɵgǝnmǝkqimǝn. Hudaning mǝⱪsiti meningdǝ ǝmǝlgǝ axurulƣay, Hudaning Mǝsiⱨ Əysada mǝndǝk bir ǝrzimǝs gunaⱨkarƣa kɵrsǝtkǝn meⱨribanliⱪini wǝ xǝpⱪitini kixilǝr bilǝn ortaⱪlixixtiki pursǝtlǝr kɵprǝk kǝlgǝy dǝp intizarliⱪ bilǝn du'a ⱪilimǝn.


Amin!






5. «Mǝn kǝqürüm ⱪilindim!» (Serrale'on jumⱨuriyitidin bolƣan guwaⱨliⱪ)


Adǝmning ɵzidǝ bolidiƣan gunaⱨ tuyƣusi ɵzining kǝqürüm ⱪilinixⱪa moⱨtaj ikǝnlikini ⱨǝr waⱪit ǝskǝrtip turidu. Afriⱪidiki Serrale'onluⱪ Yüsüf Sǝydu Mans isimlik bir adǝm ɵzidin ǝyiblik ɵtkǝn bir ixta, Əysa Mǝsiⱨkǝ etiⱪad ⱪilƣan bir momayning ǝksiqǝ ɵzidin kǝqürüm soriƣanliⱪi uni qongⱪur oylanduruxⱪa türtkǝ boldi. Uzun ɵtmǝy, u ɵzi Mǝsiⱨ Əysadin kǝqürüm tapⱪan wǝ xu qaƣdin beri Mǝsiⱨ Əysaning hizmitidǝ bolup kǝlgǝn. U birnǝqqǝ yil, Serrale'on jumⱨuriyitidǝ ɵtküzülgǝn «Ⱨǝrbir adǝm üqün yengi ⱨayat» degǝn ⱨǝrikǝtkǝ yetǝkqilik ⱪilƣan. Bügün u Serrale'on jumⱨuriyitidiki wǝ baxⱪa yǝrlǝrdiki jama'ǝtlǝrdǝ baxlamqiliⱪ rol oynimaⱪta.


Ata-anam Fulani (Fulaⱨ) ⱪǝbilisidin idi. Atam Islam jǝm'iyitining rǝⱨbiri idi, xu sǝwǝbtin bolsa kerǝk, mǝn pütünlǝy Islam dini tǝrbiyisidǝ qong bolƣanmǝn. Mǝn altǝ yaxⱪa kirgǝn yilim, oⱪux üqün ɵz yurtumdin ayrilip, bir «karmoko» (ǝrǝb til oⱪutⱪuqisi)ning ⱪexiƣa ǝwǝtilgǝnidim. Mǝn uning yenida sǝkkiz yil turdum. U manga Ⱪur'an wǝ Islam xǝri'itini ɵgǝtti: mǝn roza tutuxni, sǝdiⱪǝ berixni, ⱪurbanliⱪ ⱪilixni,... ixⱪilip musulmanlarning barliⱪ burqlirini ǝmǝlgǝ axuruxⱪa baxlidim. U künlǝrdǝ mening Injil toƣrisida ⱨeqⱪandaⱪ hǝwirim yoⱪ idi. Qünki xu rayonda Mǝsiⱨ muhlisliri yoⱪ idi.


Ⱪur'anni ikki rǝt toluⱪ ɵginip qiⱪⱪandin keyin, ɵyümgǝ ⱪayttim. Atamning meni ɵz yurti Gwiniyǝ jumⱨuryitidiki Mamu rayoniƣa ǝwǝtix pilani bar idi, ǝmma ǝmǝlgǝ axuralmay u alǝmgǝ kǝtti. Xu qaƣlarda mǝn bǝzi Mǝsiⱨ muhlislirini uqritip ⱪalattim, ular meni ɵz mǝktǝplirigǝ kirixkǝ tǝklip ⱪildi. Ularning etiⱪadiƣa ⱪiziⱪmidim, qünki Islam diniƣa ixǝnqim kamil idi, ǝmma mening Ingliz tilini ɵgǝngüm, zamaniwiy ma'aripⱪa erixkümmu bar idi; xunga ularning tǝklipini ⱪobul ⱪildim.


Mǝn bu mǝktǝptǝ Mǝsiⱨ etiⱪadi manga ⱨeqⱪandaⱪ tǝsir yǝtküzmigǝn ǝⱨwal astida bǝx yil oⱪudum. Xu qaƣda mǝn yaxanƣan bir ayal oⱪutⱪuqining ɵyidǝ turƣaq uning hizmitidǝ bolƣanidim. Uning ɵyidǝ du'alar bolup turatti, Tǝwrat, Zǝbur wǝ Injil toƣruluⱪ tǝlimlǝr berilip turatti; ⱨǝtta mǝnmu bǝzidǝ muhlislarning ibadǝt yiƣiniƣa kirip ⱪarap olturattim, lekin Mǝsiⱨlik etiⱪadiƣa ixǝndürülginim yoⱪ.


Bir küni xu rayondiki waliy mǝktǝpni kɵzdin kǝqürgili kǝlgǝnidi, ayal oⱪutⱪuqi uni qüxlük tamaⱪⱪa tǝklip ⱪiliptu. U meni tamaⱪni üstǝlgǝ yǝtküzüp beriximni tǝlǝp ⱪildi. Mǝn uningƣa ⱪoxuldum. Əmma keyin mǝn kajliⱪ ⱪilip gepimdin yeniwaldim, xundaⱪla uni rǝnjitip ⱪoydum. Ətisi uning ɵyigǝ hizmǝtkǝ barƣinimda, u meni ɵygǝ kirgüzmidi. Xunga mǝn mǝktǝpkǝ ⱪayttim. Ɵzümning ⱪilƣan yaman iximƣa pǝrwayim pǝlǝk idi.


Qüxtin keyin ɵyigǝ yǝnǝ bardim. Bu momay ixik aldida turuptikǝn. Mǝn uningƣa yeⱪinlaxⱪinimda u ismimni qaⱪirip, bǝkmu pǝs awazda: «Sǝydu, meni kǝqür» — dedi. Mǝn birⱨaza jim turup andin: «Nemǝ üqün?» dǝp soridim.

U: «Mǝn ǝtigǝndǝ sǝndin rǝnjiptimǝn» — dedi.


Mǝn gunaⱨ toƣrisida bir ⱪetimmu ǝstayidil oylinip baⱪmiƣanidim, lekin bu ix meni qongⱪur oylandurdi. Nemixⱪa u mǝndin kǝqürüm soridi, mǝn ɵzüm ǝyiblik tursam, ǝslidǝ mǝn ɵzüm uningdin kǝqürüm sorixim kerǝk ǝmǝsmidi?


Huda muxu Mǝsiⱨ muhlisi bolƣan momayning kiqik pe'illiⱪi bilǝn kǝqürüm sorixi arⱪiliⱪ mǝndǝ ɵzümdiki gunaⱨⱪa nisbǝtǝn oyƣitix pǝyda ⱪildi, meni oylandurup ⱪoydi. Bu ix bolsa, Hudaning mǝndǝk bir gunaⱨkarni Ɵz yeniƣa ⱪayturup ǝkelixtiki alamǝt yolining baxlinixi bolƣanidi. Uzun ɵtmǝy bu ⱪǝdirlik momay meni Gidǝndǝmbu xǝⱨirigǝ yǝnimu kɵprǝk ɵginixim üqün ǝwǝtti. Xu yǝrdǝ mǝn Mǝsiⱨ muhlislirining bir yiƣiniƣa ⱪatnaxⱪinimda, Huda bir tǝlim bǝrgüqi arⱪiliⱪ manga sɵz ⱪildi. Bu tǝlim bǝrgüqi wǝz eytⱪandin keyin, birsining «Yiƣin ahirlaxⱪanda bizgǝ bǝht-bǝrikǝt tilǝp du'a ⱪilip bǝrsingiz» dǝwatⱪinida, mǝn bolsam allimuⱪaqan tizlinip olturup, Rǝb Əysa Mǝsiⱨkǝ gunaⱨlirimni iⱪrar ⱪiliwatⱪanidim. Mǝn kɵnglümdiki ajayib birhil tinq-amanliⱪ wǝ huxalliⱪtin ɵzümning kǝqürüm ⱪilinƣanliⱪimni ⱨes ⱪilalidim.


Əmma mǝn ɵygǝ ⱪaytip kelixim bilǝnla, ɵydikilǝrning ⱪarxiliⱪiƣa uqridim. Taƣilirim mening ɵygǝ kiriximni mǝn'i ⱪildi, keyinki ikki yil iqidǝ mǝn ɵygǝ ⱪaytalmidim. Əmma keyin taƣilirimning manga ⱨeq amali ⱪalmidi, ǝksiqǝ ular mǝndǝ qong ɵzgirixning yüz bǝrgǝnlikini bayⱪap ⱪaldi. Bu wǝⱪǝdin ilgiri, mǝn ɵydiki qong jedǝlqining biri idim. Mǝn nurƣun adǝmlǝr bilǝn soⱪuxⱪanidim, ⱨǝtta yaman ix ⱪilƣanliⱪ sǝwǝbimdin birnǝqqǝ ⱪetim sotⱪa qaⱪirtilƣanidim. Mǝsiⱨkǝ ixǝnginimdin keyin, ⱨeliⱪi ǝski ⱪilmixlarning birǝr sayisimu ⱪalmiƣanidi.


Xunga ular meni ɵz gepigǝ kirgüzǝlmigǝndin keyin, mening ɵygǝ ⱪaytiximƣa yol ⱪoydi. Keyinki künlǝrdǝ ikki akam wǝ bir singlimgimu Mǝsiⱨ Əysani tonutⱪuzƣanidim.


Əysa Mǝsiⱨkǝ etiⱪad ⱪilƣinimni oquⱪ etirap ⱪilix üqün suƣa qɵmüldürüldum. Mǝn keyin yurtumda tɵt yil oⱪutⱪuqiliⱪ ⱪildim. Bir mǝzgil tehimu qongⱪur tǝrbiyǝ alƣandin keyin, mǝn muhlislar jama'itidǝ hizmǝt ⱪilixⱪa baxlidim. Yurtimizdiki «ⱪurƣaⱪ pǝsil» (yamƣur yaƣmaydiƣan) mǝzgilidǝ ⱨǝrⱪaysimiz ⱨǝrⱪaysi yezilarƣa berip, Mǝsiⱨ Əysa toƣrisidiki hux hǝwǝrni jakarlaymiz. Yurtimizda Mǝsiⱨ muhlisliri kɵpǝymǝktǝ.


Mǝsiⱨ Əysa mening ⱨayatimni ɵzgǝrtip, meni Hudaƣa yeⱪinlaxturdi. Mǝn ⱨeq yǝrdin tapalmaydiƣan hatirjǝmlikni Uningdinla taptim. Uning meni gunaⱨ ⱪilixtin saⱪliyalaydiƣanliⱪini, uruⱪ-tuƣⱪanlirim meni taxliwǝtkǝn waⱪitlardiki kɵp sinaⱪlarda wǝ azablirimda Uning mǝndin toluⱪ hǝwǝr alƣanliⱪini bilimǝn. Buningƣa guwaⱨliⱪ berip bu hux hǝwǝrni yǝtküzüx bilǝn xuƣullanmaⱪtimǝn.






6. «Ⱪimmǝtlik mǝrwayit» (Pakistanliⱪ tewipning guwaⱨliⱪi)


«Muⱨimi waz kǝqkǝn nǝrsilǝr ǝmǝs, bǝlki erixkǝnliktur. ...mening ming jenim bolsa ⱨǝmmisini Mǝsiⱨ Əysaƣa beƣixlayttim»


«Pakistanliⱪ dohtur Muⱨǝmmǝd Abdul Kayyum Daskawiy ihlasmǝn ziyaliy a'ilidin kelip qiⱪⱪan bolup, u «Pakistan mǝmlikǝtlik azadliⱪ tǝxkilati»ning ixliri üqün aliy mǝktǝptiki oⱪuxini tohtitip ⱪoyƣanidi. Lekin u kitab oⱪux aditini dawamlaxturdi. U tasadipiy muⱪǝddǝs Injilni oⱪux pursitigǝ erixti. Injildiki muⱨǝbbǝtlik bir Hudaning ɵz oƣlining gunaⱨlirini kǝqüridiƣan atilardǝk Hudaliⱪi toƣrisidiki hǝwǝr uni naⱨayiti jǝlp ⱪildi. Əmma uning Mǝsiⱨ muhlisining bir a'ilsini ziyarǝt ⱪilƣanliⱪi uning a'ilisidǝ xunqǝ dǝⱨxǝtlik inkas ⱪozƣiwǝttiki, u ɵyidin qiⱪip ketixkǝ mǝjbur boldi. U musapir bolup ⱪaldi. Xuning bilǝn u Mǝsiⱨ muhlisi bolux ⱪarariƣa kǝldi. U nurƣun japa-muxǝⱪⱪǝtlǝr arⱪiliⱪ Hudaning meⱨir-xǝpⱪitini tonup, uning padixaⱨliⱪiƣa kirip, hatirjǝmlikni tapti. Keyin Pakistanda dangliⱪ ma'aripxunas wǝ muhlis jama'ǝtliri arisida yetǝkqi bolup yetildi, xundaⱪla millǝt wǝ hǝlⱪning ⱨɵrmitigǝ sazawǝr boldi».


Mǝn 1903-yili Siyalⱪot degǝn xǝⱨǝrdǝ, ɵzlirini Muⱨǝmmǝdning dǝwridǝ Mǝkkǝ xǝⱨiridǝ ⱨɵküm sürgǝn Kürǝyxlǝrdin qiⱪⱪan dǝp ⱪaraydiƣan bir a'ilidǝ tuƣulƣanidim. Taƣam birinqi bolup Urdu tili luƣitini tüzgüqi wǝ birnǝqqǝ kitab, dǝwǝtnamilǝr ⱨǝm xe'irlarning aptori bolup, dangⱪi qiⱪⱪan alim idi. U Islam diniƣa tolimu ihlasmǝn idi, diniy yiƣinlarda nutuⱪ sɵzlǝxkǝ da'im tǝklip ⱪilinatti. Atam dǝslǝptǝ Siyalⱪotta oⱪutⱪuqiliⱪ ⱪilƣan, keyin Ludⱨiyana xǝⱨiridǝ birnǝqqǝ yil hizmǝt ⱪilip, 1919-yilidiki ⱪalaymiⱪan mǝzgilidǝ Siyalⱪotⱪa ⱪaytⱪan. Xu qaƣda mǝn intizami qing wǝ oⱪutⱪuqilirining süpiti yuⱪiri, Mǝsiⱨ muhlisliri baxⱪuridiƣan dangliⱪ «Murray» degǝn aliy mǝktǝptǝ bir mǝzgil oⱪuxta boldum. Bu yǝrdǝ Muⱪǝddǝs Kitab (Tǝwrat, Zǝbur, Injil)din elinƣan dǝrslǝr ɵtülǝtti; ǝmma bundaⱪ dǝrslǝrgǝ kǝlginimizdǝ mu'ǝllim du'a ⱪilix üqün kɵzini yumƣan waⱪtidin paydinilip biz musulmanlar ƣippidǝ tikiwetǝttuⱪ, yaki bolmisa mu'ǝllimni tǝngliktǝ ⱪoyidiƣan soallarni sorap turuwalattuⱪ.


Xu künlǝrdǝ siyasiy puraⱪ naⱨayiti küqlük idi. Kixilǝr siyasiy ǝrkinlikni tǝlǝp ⱪilixatti. Türkiyǝning Sultani tǝhttin qüxürülgǝnliki, hǝlipilikning ɵrüwetilgǝnliki bilǝn kixilǝr ⱪaynam-taxⱪinliⱪⱪa qɵmgǝnidi. Xu yǝrdiki tinqsizliⱪ manga ⱪattiⱪ tǝsir ⱪildi, mǝn aliy mǝktǝptiki oⱪuxumni tohtitix ⱪarariƣa kǝldim. Meni ⱨeqkim rayimdin yandurulmaytti.


Ⱨazir kitab oⱪuxⱪa waⱪtim kɵp idi. Taƣamning kütüphanisini tǝpsiliy kɵrüp qiⱪtim. Taƣam ɵzi yazƣan «Ⱨǝⱪiⱪiy bir Hristi'anning du'asi» degǝn urduqǝ xe'irlar toplimiƣa kɵzüm qüxti. Uni kɵrüp ⱨǝyran ⱪaldim, dǝrⱨal uni oⱪux üqün olturdum. Uning asasiy mǝzmuni xuki, Mǝsiⱨiylǝr Hudaning yolidin ezip ketixi bilǝn, musulmanlar bolsa ⱨǝⱪiⱪiy etiⱪadning iz basarliridin bolup qiⱪidu. Kitabta taƣam hristi'anlarni ɵz etiⱪadidin waz keqip, Islamni ⱪobul ⱪilixⱪa ündigǝnidi. Bu bolsa musulmanlarning ǝn'ǝniwiy pozitsiyisi idi. Kitabning Injilning bǝzi ayǝtlirigǝ kɵrsǝtkǝn izaⱨatliri bar idi, xunga mǝn bu yǝrlǝrni birsi ilgiri atamƣa sowƣa ⱪilƣan Injildin izdidim. Bu ayǝtlǝrning aldi-kǝynidiki ayǝtlǝrni oⱪuxum bilǝn Injilning bǝzi tǝmsilliri, mɵjiziliri wǝ tǝlimlirini uqrattim. Oⱪuƣanlirimƣa ǝⱪlim ⱨǝyran idi; nemixⱪidur etiⱪad-ǝⱪidilirimning Injildiki bilǝn qong pǝrⱪliri barliⱪini qüxǝnmǝy ⱪaldim. Huda bilǝn adǝmlǝr otturisidiki munasiwǝt toƣruluⱪ deyilgǝnliri meni ajayib tǝsirlǝndürdi. Mǝsiⱨning tǝmsilliridin biri boyiqǝ, «Ɵz yolidin ezip kǝtkǝn bir oƣlini kütüp turƣan ata»dǝk bir Huda barmu? Ⱨeq bolmiƣanda ⱪandaⱪ ⱪilip Huda adǝmgǝ Ata bolalisun?


Bundaⱪ mǝsililǝr meni bǝk bi'aram ⱪildi. Bularni a'ilidikilirimgǝ desǝm eƣir awarqiliⱪⱪa ⱪalattim. Mǝsiⱨ Əysaning yolini tutⱪan bir sawaⱪdiximdin yardǝm soridim. U meni ihlasmǝn wǝ naⱨayiti bilimlik bir muhlis aⱪsaⱪal tonuxiƣa tonuxturup ⱪoydi. Biz birnǝqqǝ sa'ǝt paranglaxtuⱪ, keyin yǝnǝ kɵrüxüxkǝ kelixtuⱪ.


Kitabni oⱪuxni dawamlaxturdum. «Muⱨǝbbǝtlik bir Huda» degǝn bu sɵz meni mǝⱨliya ⱪiliwaldi. Injil tǝswirligǝn bu muⱨǝbbǝt ⱨǝmmǝ insanni ɵz ⱪoyniƣa alidiƣan, pak, sap, muⱪǝddǝs bolup, bizning jǝmiyitimizdǝ tilƣa alƣan «muⱨǝbbǝt»tin xunqǝ ɵgziqǝ idi — uning ǝⱨmiyiti mening oyliƣinimdin artuⱪ idi. Kixini tehimu oylanduridiƣini Injilning «Matta» ⱪismida hatirilǝngǝn, Mǝsiⱨ Əysaning «muhlislarƣa bǝrgǝn yolyoruⱪliri» addiy ǝmma kixining bexini ⱪaturatti. Əmma bu ⱪisimdiki «Üqning birliki» wǝ «Əysaning krestⱪa mihlinixtiki ⱪurbanliⱪida kǝqürüm ⱪilinix» degǝnni xu qaƣda ⱪobul ⱪilalmidim. Ata-bowilirimning etiⱪadidin guman ⱪilƣum yoⱪ idi, ǝmma bu yengi dunya meni ɵzigǝ jǝlp ⱪiliwalƣanidi.


Bu mǝzgildǝ mǝn Siyalⱪotⱪa yeⱪin jayda ɵtküzülgǝn mǝmlikǝtlik musulmanlar tawapgaⱨi diniy murasimiƣa ⱪatnaxtim. Xunqǝ nurƣun kixilǝrning nemixⱪa bu tawapgaⱨⱪa kǝlgǝnlikini bilgüm bar idi. Tawapqilar arisidiki uzunƣa sozulƣan wǝz-nǝsiⱨǝtlǝrni anglap olturdum. Kǝqlik tamaⱪ yemǝy mǝzin bamdat namazƣa ǝzan towliƣuqǝ bir pǝdǝ uhliwaldim. Bamdat namazdin keyin mǝn ⱪorsiⱪim aq wǝ ⱨalsiz ⱨalda poyiz bilǝn ɵygǝ ⱪayttim. Azraⱪ birnemǝ yǝwelip yǝnǝ uhlidim.


Ⱪanqilik uhliƣimni bilmǝymǝn, ǝmma oyƣinixim bilǝn ⱪattiⱪ sarasimigǝ qüxtüm. Atam mening bu muhlis aⱪsaⱪilini ziyarǝt ⱪilƣanliⱪimdin hǝwǝr tepip, bu ix toƣruluⱪ mǝndin ⱨeqnemǝ sorimayla meni ⱪattiⱪ urdi, meni ɵz kününgni ɵzüng al, dǝp ɵydin qiⱪiriwǝtti. Bundaⱪ küqlük inkas ⱪayturuxning sǝwǝbi mǝn Mǝsiⱨ Əysaƣa ixǝnq baƣlisam, ihlasmǝn diniy ǝrbablar dǝp ⱪarilip kǝlgǝn a'ilǝmning ƣururiƣa ⱪattiⱪ zǝrbǝ bolatti. Yǝnǝ kelip yurtimizda Islamning ⱪarax-ǝⱨkamliri toƣruluⱪ gumanliⱪ soal sorax eƣir gunaⱨ dǝp ⱪarilatti. Bir nǝwrǝ akam manga: «Sǝn ǝslidǝ ɵz ukam iding; biraⱪ ǝmdi sǝn mening düxminimsǝn» — dedi. Pulum, aqⱪuqlirimmu yoⱪilip kǝtkǝnidi. Manga iq aƣritⱪan bir ⱨammam kǝqkiqǝ uhlimay olturup zǝhmi-jaraⱨǝtlirimni yuyup tengip ⱪoydi.


Ⱨazir a'ilidikilirimdin ayrilip ⱪelixim bilǝn Əysaning ⱨǝⱪiⱪǝtǝn Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨ ikǝnlikidin mǝndǝ ⱨeqⱪandaⱪ guman ⱪalmidi. Mǝn Pasrurda turidiƣan bir dostumni izdǝp bardim, u meni Pasrurdiki bir muhlis aⱪsaⱪalƣa tonuxturup ⱪoydi. Bu tǝjribilik adǝm Pasrurda Mǝsiⱨkǝ bolƣan imanimni qɵmüldürülüx bilǝn axkara etirap ⱪilsam, manga hǝtǝrlik ikǝnlikini sezip meni bu yǝrdin 700 kilometr yiraⱪtiki Landⱨa'ur degǝn xǝⱨǝrgǝ ǝwǝtti. U yǝrgǝ poyiz bilǝn bir sotka mangƣandin keyin yetip bardim. Mǝn baridiƣan jay xǝⱨǝr sirtidiki 1400 metr egizliktiki taƣda idi. Mǝn ⱨerip-eqip aran yetip kǝldim. Ular meni bir yataⱪⱪa orunlaxturup ⱪoydi, kariwatta yetip dǝm aldim. Kǝq kirixi bilǝn bǝk soƣuⱪ bolup kǝtti, ǝdiyal nepiz ikǝn, tang etixini kütüp yattim. Ɵy ⱪarangƣu idi, biraⱪ ⱪǝlbim meni issitidiƣan bir eytⱪusiz illiⱪ huxalliⱪⱪa tolƣanidi. Keyin mǝn mɵgdǝp ⱪalƣan ohxaymǝn, qünki birsi ixikni qǝkti. Ixikni aqsam ⱪuyax taƣdin nǝyzi boyi ɵrligǝnidi. Meni yoⱪlap kǝlgǝn adǝm urdu tili ɵgitix üqün meni yallimaⱪqi boldi. Mǝn uningdin Injil toƣruluⱪ nurƣun bilim aldim. Qüxtin keyin xu yǝrdiki yǝnǝ bir oⱪutⱪuqi manga ikki kün iqidiki tunji tamaⱪni etip bǝrdi.


Mǝn xu yǝrdǝ etiⱪadimni etirap ⱪilip suda qɵmüldürüldum. Mǝn on sǝkkiz yaxⱪa kirgǝnidim. Xu yil küzdǝ mǝn Rawalpindi degǝn xǝⱨǝrgǝ ɵginixkǝ bardim. Miladiyǝ (Roȥdestwa) bayramida muhlis yiƣini ayaƣlaxⱪandin keyin yataⱪⱪa ⱪayttim. Meni ⱨeqkim tamaⱪⱪa tǝklip ⱪilmidi, mǝndǝ pul yoⱪ idi. Yataⱪhanining bir hizmǝtqisi manga iq aƣritip ikki som berip turdi, bir somni qüxlük tamaⱪⱪa sǝrp ⱪildim, yǝnǝ bir somni kǝqkǝ ⱪaldurdum. Kǝqtǝ derizini birsi qǝkti. Berip ⱪarisam mǝktǝptiki bir professor manga birnǝqqǝ pirǝnik wǝ mewilǝrni elip kǝptu. U: «Ayalim bularni sizgǝ ǝwǝtti» — dedi. Bu xǝⱨǝr boyiqǝ meni oylaydiƣan pǝⱪǝt bir kixila bar ikǝn! Bu addiy dostluⱪ keyinki yillardiki ⱪimmǝtlik dostluⱪning baxlinixi idi.


Atam mening Mǝsiⱨkǝ ǝgixix iradǝmning qingliⱪini kɵrüp, mǝn bilǝn ǝplǝxti. Əslidǝ u meni «Hristi'an bolup kǝtting» dǝp, manga yardǝm berixni rǝt ⱪilƣanidi, mana ǝmdi mening oⱪuxlarda erixkǝn utuⱪlirimdin pǝhirlǝndi.


Buni oⱪuƣan kɵp kixilǝr bu mundaⱪ yalƣuzluⱪ, japa-müxǝⱪⱪǝt wǝ dǝrd-ǝlǝm qekixkǝ ǝrziydiƣan ixmu? — dǝp sorixi mumkin. Baxⱪiqǝ ⱪilip eytⱪanda, mǝn Mǝsiⱨ muhlisi bolup nemigǝ erixtim? Muⱨimi waz kǝqkǝn nǝrsilǝr ǝmǝs, bǝlki erixkinidur. Bu toƣruluⱪ Mǝsiⱨ Əysaning mundaⱪ dangliⱪ bir tǝmsili bar: Mǝlum bir kixi etizda bir mǝrwayit uqratⱪan. Keyin u ⱨǝmmǝ mal-mülükini setiwetip, bu etizni alƣan, xundaⱪla mǝrwayitⱪa erixkǝnlikidin huxalliⱪⱪa qɵmgǝn. Əmdi kim bu kixigǝ ⱨesdaxliⱪ ⱪilidu? Mǝn dǝl xu etizdin mǝrwayitni tepiwalƣan kixidurmǝn. Mǝn yǝnǝ kelip Mǝsiⱨning baxⱪa bir tǝmsildiki esil mǝrwayitlarni izdǝp yürüp, bǝk ⱪimmǝtlik, bǝk qirayliⱪ bir mǝrwayitni uqratⱪan, ⱨǝm xu mǝrwayitni setiwelix üqün ⱨǝmmǝ nǝrsisini setiwǝtkǝn sodigǝrdurmǝn. Mǝn Mǝsiⱨtǝ bolƣan yengi muⱪǝddǝs ⱨayat, U bizgǝ ǝpkǝlgǝn Hudaƣa bolƣan tonux, ⱨalak ⱪilƣili bolmaydiƣan buzulmas ümidkǝ erixtim. Mǝn xunqǝ kɵp japa-muxǝⱪⱪǝtlǝrni qǝkkǝn yaki qekidiƣan bolsammu, bu mening erixkǝnlirim aldida ⱨeqnǝrsǝ ǝmǝs.


Mǝsiⱨ bolsa manga bu tǝmsildiki axu «intayin ⱪimmǝtlik mǝrwayit»tur. Bu dunyada ǝng yahxisi, ǝng sepi, ǝng uluƣi mǝrwayit ikǝn. Muxu ⱪimmǝtlik mǝrwayitⱪa erixix jǝryanidiki bǝzi ixlar intayin dǝrdlik bolƣini bilǝn, mǝn ularning ⱨeqⱪaysisini ɵzgǝrtküm yoⱪ; mening ming jenim bolsa ⱨǝmmisini Mǝsiⱨ Əysaƣa beƣixlayttim. Ɵzi muⱨǝbbǝt bolƣan bir Hudani tonux adǝmning ǝⱪli yǝtmǝydiƣan ix bolsimu, bǝribir ⱨǝⱪiⱪǝttur. Buningdin yuⱪiri turƣan ⱨeqnemini bilmǝymǝn.


Manga nisbǝtǝn ǝng karamǝt ix xuki, U insanlardin ⱨesabsiz yuⱪirida turƣuqi bir Hudadur, xundaⱪtimu U meni ⱨǝⱪiⱪiy, durus adǝmlikkǝ kɵtürüx üqün Ɵzini tɵwǝn ⱪilƣan Hudadur! Mǝsiⱨtǝ bolƣan mirasimiz nemidegǝn karamǝt-ⱨǝ! U ⱨǝrbir ⱪilƣan ixliri, ⱨǝmmǝ adǝmgǝ oquⱪ turidiƣan «oquⱪ-axkara» Mǝsiⱨdur. Uning ⱨeqⱪandaⱪ yoxurƣudǝk ixi yoⱪ, ⱨayatida «ⱪarangƣuluⱪ» yoⱪ, yaman ƣǝrizi yoⱪ, yoxurun xǝrtliri yoⱪ, U toluⱪ ǝrkinlikni sɵyidiƣan Hudadur. Baxⱪilarning hizmitidǝ bolsa U muⱨǝbbǝt iqidǝ julalinip turidu. U krestⱪa mihlanƣan waⱪtida düxmǝnlirining Uni: «U baxⱪilarni ⱪutⱪuzƣan, ɵzini ⱪutⱪuzalmaydu» degǝnliki, Uni mazaⱪ ⱪilix üqün bolsimu, ǝmǝliyǝttǝ Uning uluƣluⱪini bizgǝ kɵrsitip beridu. Qünki U bizni ⱪutⱪuzux üqün Ɵzini ⱪutⱪuzuxni rǝt ⱪilƣanidi. U krestⱪa mihlinip ɵlgüqǝ baxtin-ayaⱪ sadiⱪ, ƣǝyur, wǝdisidǝ turƣanidi.


Insanlar tarihida Uningƣa ohxax xunqǝ aliyjanab, sap, yiraⱪni kɵrǝr, sehi wǝ baxⱪilarni kǝqürüxkǝ tǝyyar turidiƣanlar bolƣan ǝmǝs. Bu dunyada ɵzüm tonuydiƣan ǝng yahxi kixilǝr, dǝrwǝⱪǝ dǝl Uningƣa ǝng ohxaydiƣan kixilǝrdur. Uningƣa ohxap ketidiƣan kixilǝr kɵprǝk bolƣan bolsa, bu dunya jǝnnǝtning ɵzi bolatti. Əzǝldin kixilǝrning Uningda Hudaliⱪ tǝbi'iti bar dǝp ⱪarap, Uningƣa ibadǝt ⱪilƣanliⱪi ⱨeqⱪandaⱪ ǝjǝblinǝrlik ix ǝmǝs. U bolsa pütün nǝzirini «ǝrxtiki Atisiƣa mǝrkǝzlǝxtürgǝn teleskop», xuning bilǝn U ǝrxtiki Atisining julaliⱪini ɵlüp ketidiƣan ǝr-ayallarƣa yeⱪinlaxturidu.


Əgǝr ⱨaman bir küni bu elixangƣu dunya ongxalsa, bu kixilǝrning Uningƣa ǝgǝxkǝnlikidin bolidu. U Ɵzi ⱨǝm insanning toƣra nixani ⱨǝm tarihning nixanidur. U dunyaƣa yengi kɵzⱪarax, yengi danaliⱪ, yengi qüxǝnqilǝr, yengi ümid ǝpkǝlgǝn. Gǝrqǝ mǝn Uning harakterining ⱨǝrⱪandaⱪ jǝⱨǝtigǝ yetix wǝ yaki U manga buyruƣan ⱨǝrⱪandaⱪ ixlarni orunlaxtin xunqǝ yiraⱪ bolsammu, U yǝnila meni ⱪayil ⱪilƣan, mǝn tǝxna bolƣan ǝng uluƣ, ǝng aliy Bolƣuqidur. Bizdǝ Uning ⱪilƣan wǝdisi barki, Uning yardimi adǝmni ɵzgǝrtidu, Uning bizgǝ bolƣan dostluⱪining küqi bilǝn adǝmlǝr mukǝmmǝllikkǝ, bǝhtkǝ erixidu.


«Rumka ǝynǝk bolmisa xarabning rǝnggini kɵrǝlmǝysiz,

Ⱨalbuki, rumkiƣa xarab ⱪuyulsa, ǝynǝkni kɵrǝlmǝysiz,

Xuningdǝk Mǝsiⱨning ⱨǝrbir güzǝlliki kɵrünmǝs Hudani sürǝtlǝydu,

U dunyadiki barliⱪ hǝlⱪ-alǝm aldida Hudaliⱪ julaliⱪni kɵrsǝtküqidur».







7. «Ⱨǝmmǝ ix ɵzgǝrdi» (Irandin bolƣan guwaⱨliⱪ)


«Mǝn towa ⱪilixim kerǝk! Ɵzümni «alǝmdǝ bir» dǝp ⱪariƣanliⱪimƣa towa ⱪilixim kerǝk... Hudaning meⱨir-xǝpⱪiti bilǝn, mǝn ɵzümning biqarǝ bir gunaⱨkar ikǝnlikimni bara-bara tonup yǝttim, Rǝbbimning manga rǝⱨim ⱪilixini ɵtünidiƣan dǝrijigǝ yǝtkǝnlikimni tehimu ⱨes ⱪilip yǝttim».


Iranliⱪ Ⱨassan Dǝⱨⱪani-Tafti, musulman a'ilisidǝ tuƣulup, Mǝsiⱨiylǝr ⱪurƣan mǝktǝptǝ oⱪuƣan. Bu mǝktǝpning tǝsiri bilǝn u Mǝsiⱨ Əysaƣa ǝgixixkǝ jǝlp ⱪilinƣan. Birnǝqqǝ yil ɵtkǝndin keyin, u kɵnglidǝ hatirjǝmlik wǝ aramliⱪⱪa erixǝlmigǝn tuyƣuda bolƣan, u ⱪaytidin qongⱪur towa ⱪilix arⱪiliⱪ Rǝb Mǝsiⱨ Əysani yengidin tonup yǝtkǝnidi. Keyinki künlǝrdǝ, u Irandiki muhlis jama'ǝtliri iqidǝ aⱪsaⱪal bolƣan. 1979-yili Iran inⱪilabi waⱪitlirida, Mǝsiⱨ muhlislirining tartⱪan azab-oⱪubǝtliridǝ nurƣun hǝtǝrlik ǝⱨwallarƣa duq kǝlgǝndǝ, u jasarǝt wǝ ⱪǝysǝrlik kɵrsǝtkǝn.


Mǝn Iranning ottura ⱪismidiki Yǝzd xǝⱨirigǝ yeⱪin bolƣan Taft degǝn bir yezida tuƣulup qong bolƣan. Yǝzd xǝⱨiridiki «Mǝsiⱨ muhlisi dohturhana»sining kɵrsǝtkǝn meⱨir-xǝpⱪiti bilǝn anam Əysa Mǝsiⱨkǝ ixinip, Mǝsiⱨdǝ bolidiƣan Hudaning meⱨir-muⱨǝbbitini tonup yǝtkǝn. U Əysa Mǝsiⱨni Ⱪutⱪuzƣuqim dǝp etirap ⱪilip qɵmüldürülgǝn. Əmma 1914-yili bu dohturhanining taⱪilip ⱪelixi uni Taft yezisiƣa ⱪaytip kelixkǝ mǝjbur ⱪilƣan. U yǝrdǝ u Muⱨǝmmǝd isimlik bir musulman tuƣⱪiniƣa yatliⱪ ⱪilinƣan.



Xu yǝrdǝ turuxluⱪ bir Mǝsiⱨ muhlisi bolƣan Kingdon hanim ɵyimizgǝ pat-pat kelip turatti. Bǝzi waⱪitlarda ɵyimizgǝ yigirmǝ nǝqqǝ kixi jǝm bolup ⱪalatti. Ular bolsa Kingdon hanimning Injilni qüxǝndürüxini anglaytti. Bǝx yaxⱪa kirginimdǝ, anam tügǝp kǝtti. Bu mǝn üqün tolimu paji'ǝlik bir ix boldi. Əmma keyin qüxǝndimki, Huda muxu bǝhtsizlik arⱪiliⱪ manga yahxiliⱪ ata ⱪilƣanikǝn. Mǝn ǝslidǝ xi'ǝ mǝzⱨipidiki musulmanlarning tǝrbiyisidǝ bolƣan; ⱨǝr yili «Ⱨɵsǝynning wapati»ni hatirilǝx mǝrikisigǝ ⱪatnixip turƣanmǝn. Əmma Kingdon hanim bolsa atamƣa da'im degüdǝk: «Ⱨassanni Yǝzd xǝⱨirigǝ oⱪuxⱪa ǝwǝtsingiz» dǝytti. Qünki anamning ahirⱪi wǝsiyiti, meni Mǝsiⱨ muhlisi tǝrbiyisidǝ oⱪutuxtin ibarǝt idi. Ahiri atam Ⱪur'anni eqip pal saldurup baⱪti. Palda «Bu ixning yahxi bolidiƣanliⱪi» qiⱪti. Xuning bilǝn atam meni u mǝktǝptǝ oⱪuxⱪa ruhsǝt ⱪildi. Yǝttǝ yaxⱪa kirgǝn yilim, mǝn qirayliⱪ ⱪǝdimki xǝⱨǝr Isfaⱨanƣa oⱪuxⱪa bardim. Xu yǝrdǝ Mǝsiⱨ muhlisliri bǝrpa ⱪilƣan dohturhana, institut wǝ mǝktǝplǝr bar idi.


Mǝn bir mǝzgil roⱨiy jǝⱨǝttin dawalƣuq ⱨalitidǝ boldum. Yazliⱪ tǝtilning dǝslǝpki biriniqi, ikkinqi ⱨǝptiliridǝ mǝn ɵzümni «Mǝsiⱨ muhlisi» dǝp ⱨesablap, etiⱪad toƣrisida ⱪoxna-dostlirim bilǝn «Ⱪutⱪuzƣuqi Mǝsiⱨ Əysa ⱨǝmmidin üstün» dǝp talax-tartix ⱪilixⱪa baxlidim. Əmma birnǝqqǝ ⱨǝptǝ ɵtkǝndin keyin, mǝn yezimizda boluwatⱪan musulmandarqiliⱪ kǝypiyatining küqlük tǝsirigǝ uqrap ⱪaytidin musulman boldum. On ikki yaxⱪa kirgǝn waⱪtimda, hristi'an mǝktipidin alƣan tǝsirim yurtumda ⱪaytidin musulman bolƣan waⱪtimdiki tǝsirimdin heli dǝrijidǝ yuⱪiri boldi. Xuning bilǝn mǝn Taft yezisiƣa ⱪaytⱪan waⱪitlirimda etiⱪad üstidǝ tehimu küqlük talax-tartix ⱪildim! Muxu sǝwǝbtin atam meni ⱪoxnilirimizning besimi bilǝn mǝktǝptin yanduruwaldi. Əmma Kingdon hanim wǝ Isfaⱨan xǝⱨridin kǝlgǝn bǝzi kixilǝr dadamƣa ⱪayta-ⱪayta meni ǝslidiki mǝktipimdǝ oⱪutux kerǝklikini dǝwǝt ⱪildi. U yǝnǝ Ⱪur'an eqip «pal» saldurdi, palning nǝtijisi «Mǝktǝpkǝ ⱪaytsang hǝyrlik bolidu» dǝp qiⱪti. Dadam mǝktipimgǝ ⱪaytiximƣa maⱪul boldi. Mǝktǝptiki ɵginixim tolimu nǝtijilik idi.


On sǝkkiz yaxⱪa kirgǝn yilim mǝn etiⱪadimni etirap ⱪilip suƣa qɵmüldürüldüm. Mǝn atamƣa: «Mǝn Mǝsiⱨ Əysadin ɵzüm haliƣan bǝht wǝ xadliⱪni taptim» dǝp hǝt yazdim. Tǝtil kelixi bilǝn Taft yezisiƣa ⱪayttim. U yǝrdǝ nurƣun ⱪarxiliⱪlarƣa uqridim, ɵz a'ilǝm bolsa meni kapir dǝp ⱪaraydiƣan bolup ⱪaldi. Əmma ular manga yǝnila meⱨriban wǝ meⱨmandost idi. Istafan xǝⱨiridiki waⱪtimda, muhlis jama'iti iqidiki ibadǝt ⱪilix, kalam-xerif (Muⱪǝddǝs Kitab) oⱪux, mǝdⱨiyǝ nahxlirini yezix yaki tǝrjimǝ ⱪilix ⱪatarliⱪ ixlarning mǝs'uliyiti kɵpinqǝ manga berilǝtti. Xu künlǝrdiki gɵdǝklǝrqǝ huxalliⱪ mǝn üqün untulƣusiz idi.


1940-yili mǝn Istafan institutini püttürüp, Teⱨran xǝⱨirigǝ ɵginixkǝ bardim. Lekin xu yǝrdiki kǝypiyat heli baxⱪiqǝ bolup, hudasizliⱪ pǝlsǝpisi bilǝn psihologiyining tǝsiri heli küqlük ikǝn. Xu qaƣdiki psihologiyining nǝziriyilirigǝ asasǝn, insan degǝn jinsiy yol bilǝn wǝ yaki himiyǝ-fizika ⱪanuniyǝtliridin barliⱪⱪa kǝlgǝn, pütünlǝy bir «himiyǝlik maxina, halas» degǝn idiyǝ xǝkillinip ⱪalƣanidi. Muxundaⱪ hudasizliⱪ idiyiliri mening balilarqǝ etiⱪadimni alliburun tǝwritip ⱪoyƣanidi. Lekin mǝn üqün Teⱨranning bir yahxi tǝripi xu boldiki, xu yǝrdǝ tǝjribilik, bilimlik Mǝsiⱨiy lektor-oⱪutⱪuqilar bar idi. Ulardin biri manga: «Siz üqün barliⱪ ixlar bimǝnǝ tuyulsimu, siz du'a ⱪilixni wǝ muhlis jama'itining yiƣiniƣa ⱪatnixixni taxlap ⱪoymang» dǝp nǝsiⱨǝt ⱪildi. Mǝn bu obdan nǝsiⱨǝtni ⱪobul ⱪildim. Teⱨrandimu mǝn Amerikiliⱪ bir Mǝsiⱨiy bilǝn dost bolup ⱪaldim. Biz ikkimiz da'im mungdixattuⱪ, uqriƣan mǝsililirimiz toƣruluⱪ du'a ⱪilixattuⱪ.


Yaxlar mǝktǝpni püttürgǝndin keyin dɵlǝt ⱪa'idisi boyiqǝ ⱨǝrbiy sǝpkǝ ⱪatnixixi kerǝk idi. Ɵzüm bir Mǝsiⱨ muhlisi, uruxⱪa ⱪatnaxsam ⱪǝt'iy bolmaydu dǝp bilgǝqkǝ, bu hizmǝtni ɵtǝxtin haliy boluxⱪa tirixtim, ǝmma ɵzümni ⱪutⱪuzuwalalmidim. Armiyǝgǝ ⱪatnixix jǝdwilini toldurƣanda ɵzümni «Mǝsiⱨ muhlisi» dǝp yazdim. Polkownik manga «Ata-bowiliringning etiⱪadini taxliwetipsǝn, ǝmdi ha'in bolisǝn!» dǝp ⱪattiⱪ ǝyiblǝp warⱪiriƣanidi. Əmma bir mǝzgil ɵtkǝndin keyin, mǝn «liftinant»liⱪⱪa ɵstürüldum, ma'aximmu ɵskǝnidi. Xuning bilǝn mǝndǝ a'ilidikilirimning turmux sǝwiyisini yuⱪirilitix ümidi tuƣuldi. Əmma Hudaning meni ɵz hizmitigǝ qaⱪiriwatⱪanliⱪini bilip yǝttim; Mǝsiⱨ Əysaning: «Ata-anisini meni sɵygǝndin artuⱪ sɵyidiƣan kixi manga layiⱪ ǝmǝstur» degǝn sɵzlirini esimgǝ elip, Əysa Mǝsiⱨning yoli bilǝn mangmisam bolmaydiƣanliⱪini ⱨes ⱪilip yǝttim.


Ⱨǝrbiy sǝptin ⱪaytⱪandin keyinki ikki yil jǝryanida, muhlislar üqün kitab nǝxir ⱪilix hizmiti wǝ yaxlarning hizmitidǝ boldum. Jama'ǝt üqün hizmǝt ⱪilix meni hux ⱪilatti, ǝmma ɵzümning kɵngli bolsa bi'aram idi. Qünki mǝn ɵzümdǝ roⱨiy jǝⱨǝttin ⱨeqⱪandaⱪ ilgirilǝx yoⱪ dǝp ⱨes ⱪilip ⱪaldim. Keyinrǝk, Əngliyǝdiki Kambridȥ uniwersitetigǝ bilim axurƣili bardim.


Kambridȥ degǝn bu ⱪǝdimki, qirayliⱪ wǝ timtas xǝⱨǝr manga bǝkmu yeⱪip kǝtkǝqkǝ, tolimu ⱨayajanlandim. Əmma awwalⱪi urƣup turƣan ⱨayajanlirimning pǝsiyixi bilǝn, kɵnglümdiki ⱨeliⱪi bi'aramliⱪ yǝnǝ pǝyda boldi. Əmma bu ⱪetimⱪisi bǝkrǝk küqlük boldi. Mǝn barƣanseri ƣeribsinip yalƣuzluⱪ ⱨes ⱪildim. Anamni mǝndin xunqǝ baldur ayriwǝtkǝn Hudani ǝyiblidim. Kɵnglümning tegi-tǝktining muⱨǝbbǝtsiz, ⱪuruⱪ bir jay ikǝnlikini ⱨes ⱪilip yǝttim. Meni ɵz ǝynim bilǝn sɵyidiƣan bir sɵygügǝ tǝxna boldum. Nurƣun kixilǝr baxⱪilar ɵzini hux ⱪilidiƣan ixlarni ⱪilƣandin keyin yaki ularni ɵzi haliƣan ⱪelipⱪa kirgüziwalƣandin keyin andin ularni «sɵyidu». Mǝn anining meⱨir-muⱨǝbbǝtkǝ tolƣan baƣriƣa wǝ yaki atining kǝng ƣulaq aqⱪan ⱪuqiⱪiƣa xunqilik ⱪanmidimki, ularƣa ⱪanqilik tǝxna ikǝnlikimni oylisamla, pütün bǝdinimni birhil soƣuⱪ titrǝk besip, tolimu ƣeribqilik iqidǝ ⱪalattim. Manga ziyankǝxlik ⱪilip, meni ɵz hǝlⱪimdin ayriwǝtkǝn kixilǝrni ǝyiblǝyttim. Bǝzidǝ ɵzümdǝ bolidiƣan ɵz ɵzümgǝ iq aƣritix wǝ ümidsizlik dolⱪunliri xunqilik küqlük boldiki, kɵz yaxlirim yamƣurdǝk tɵkülüp ketǝtti. Mǝn Ayup pǝyƣǝmbǝrgǝ ohxax, ɵzümning tuƣulƣan künümgǝ lǝnǝt oⱪudum.


Ⱨeqkim meni qüxǝnmǝytti, gǝrqǝ qüxǝngǝn bolsimu, mǝn ulardin yardǝm alalmayttim. «Ɵzingizni Mǝsiⱨ Əysaƣa tapxurung», «Du'a ⱪilsingizla Huda kɵnglingizgǝ tinq-amanliⱪ beridu» — degǝn sɵzlǝr manga pǝⱪǝt mǝnisiz ⱪuruⱪ diniy ibarilǝrla bolup ⱪalƣanidi, halas.


Mǝn muxundaⱪ künlǝrdǝ birǝylǝnning tonuxturuxi bilǝn, yaxlarƣa da'im yardǝm berip turidiƣan danixmǝn bir aⱪsaⱪal bilǝn kɵrüxtüm. U ikki sa'ǝtkiqǝ yiƣlap turup ⱪilƣan dǝrd-ⱨalimni anglidi. Mǝn bu adǝmning meni sɵyidiƣanliⱪi wǝ meni qüxinidiƣanliⱪini ⱨes ⱪilip yǝttim, xundaⱪla Hudaning u arⱪiliⱪ mening kɵnglümni qoⱪum saⱪaytalaydiƣanliⱪinimu bilip yǝttim. Keyin ikkimiz yǝnǝ birnǝqqǝ ⱪetim sɵⱨbǝtlǝrdǝ bolduⱪ. Xu jǝryanlarda, u manga Zǝbur wǝ Ayup pǝyƣǝmbǝrning kitabini (Tǝwratning bir ⱪismi) oⱪuxumni nǝsiⱨǝt ⱪildi. Dǝrwǝⱪǝ bu ikki kitabning tǝsiri xunqilik küqlük boldiki, huddi ⱪuyax nurining muzni eritiwǝtkinidǝk, mǝn uqratⱪan ⱪiyinqiliⱪ wǝ dǝrd-ǝlǝmlǝrnimu ǝnǝ xundaⱪ yoⱪⱪa qiⱪiriwǝtti. Ⱨǝzriti Ayupning sɵzlirini oⱪuƣinimda, u sɵzlǝrni huddi mǝn ɵzüm sɵzlǝwatⱪandǝk bolattim:


«— Mǝn ɵz ⱨayatimdin nǝprǝtlinimǝn; dǝrd-ǝlimimni tɵküp Hudaƣa ⱪaⱪxaymǝn...» 

 «Hudayim, nemixⱪa didaringni mǝndin yoxurisǝn, meni nemixⱪa düxmining dǝp bilisǝn?...»  

«Aⱨ, Pǝrwǝrdigarni tapⱪili bolidiƣan jayni bilsǝmkǝnmǝn kaxki!» (Tǝwrat, «Ayup», 10-, 13-, 23-babtin). Kitabni oⱪup ahiriƣa kǝlgǝndǝ, ɵzümningmu Ayupⱪa ohxax sɵzlǝrni ⱪiliwatⱪanliⱪimni bayⱪap ⱪaldim: «Sǝn toƣruluⱪ nurƣun sɵzlǝrni ɵz ⱪuliⱪim bilǝn angliƣanmǝn, ǝmma ⱨazir ɵz kɵzüm bilǝn Seni kɵrdüm; xunga ɵzümni ǝrzimǝs birnemǝ dǝp ⱪaraymǝn, puxayman iqidǝ topa wǝ külgǝ milinip gunaⱨlirimƣa towa ⱪilimǝn!».


 Ayup pǝyƣǝmbǝrning bu sɵzliri meningmu sɵzüm bolup ⱪaldi.


Mǝn towa ⱪilixim kerǝk! Ɵzümni «Alǝmdǝ bir» dǝp ⱪariƣanliⱪimƣa towa ⱪilixim kerǝk. Ɵzümning ǝsli ⱪiyapitimni ǝmdi toluⱪ bilip yǝttim: Mǝn ǝslidǝ ɵtüp kǝtkǝn bir xǝhsiyǝtqi, ⱪuruⱪ sɵlǝt, ⱨakawur, «mükǝmmǝl» sahtipǝz diniy roⱨaniy ikǝnmǝn. Mǝn muhlis jama'itigǝ yardǝm berix üqün «roⱨaniy bolay» degǝn mǝⱪsǝt bilǝn Əngliyǝgǝ barƣan; xundaⱪla ɵzüm roⱨaniy bolƣandin keyin, yǝnǝ dawamliⱪ ɵginiweriximning ⱨajiti yoⱪtur, pǝⱪǝt baxⱪilarƣila ɵginix tǝlimlirini bǝrsǝm bolar!» degǝngǝ ohxax oylarda bolƣaqⱪa, bir sahtipǝz roⱨaniyƣa aylinip ⱪaptimǝn halas! Hudaning meⱨir-xǝpⱪiti bilǝn, mǝn ɵzümning biqarǝ bir gunaⱨkar ikǝnlikimni bara-bara tonup yǝttim, Rǝbbimning manga rǝⱨim ⱪilixini ɵtünidiƣan dǝrijigǝ yǝtkǝnlikimni tehimu ⱨes ⱪilip yǝttim.


Beximdin yuⱪiriⱪidǝk nurƣun ixlar ɵtkǝndin keyin, ⱨǝmmǝ ix ɵzgǝrdi. Gunaⱨning nemǝ ikǝnlikini, Mǝsiⱨ Əysaning darƣa mihlinixi arⱪiliⱪ Hudaning bizni kǝqürüm ⱪilix üqün ⱪandaⱪ bǝdǝl tɵligǝnlikini ǝmdi bildim. Buni bilix wǝ Hudaning meⱨir-muⱨǝbbitini ɵginixni baxlixim bilǝn, kɵnglüm bara-bara yorup, barliⱪ ƣǝm-ⱪayƣu, ƣǝxlik, bi'aramliⱪ yoⱪilixⱪa baxlidi. Xuningdin keyin ǝslidiki mǝndǝ insan balisi bilǝn qiⱪixip ɵtüx tǝs bolƣan ix, ǝmdiliktǝ bolsa asan ix bolup qiⱪti. Mǝn ⱨǝmmǝ adǝmlǝrning, ⱨǝtta manga ohxax bir gunaⱨkar kixiningmu Hudaning meⱨir-muⱨǝbbitining obyekti bolup sɵyülidiƣan, hasliⱪi bar xǝhs bolidikǝn, degǝn ⱪaraxta boldum, ta ⱨazirƣiqǝ xu ⱪaraxta bolup kǝlmǝktimǝn.


Amin!







8. «Mǝn ɵmürwayǝt Uning hizmitini ⱪilimǝn» (Marakǝxlik bir jinayǝtqining guwaⱨliⱪi)


«Ɵtmüxümning ⱪapⱪarangƣuluⱪi, ⱨaraⱪtin, paⱨixǝ ayallardin, gunaⱨtin ikǝn. Lekin bügünümning yoruⱪluⱪi ⱨǝmmǝ hatirjǝmlikning mǝnbǝsi bolƣan Mǝsiⱨ Əysa tǝripidin ata ⱪilinƣan xadliⱪ, hatirjǝmlik wǝ aramliⱪtindur»


Yax Marakǝxlik Əⱨmǝt Sussi ɵyidiki tizgindin ⱪeqip, jinayǝt yoliƣa kirip ⱪalƣan. Əⱨmǝt uning ziyankǝxlikigǝ uqriƣuqilardin birining ɵzini kǝqürüm ⱪilƣanliⱪiƣa ⱪarap intayin ⱨǝyran ⱪaldi. Uni kǝqürgǝn bu kixi Mǝsiⱨ muhlisi idi. Əⱨmǝt keyinrǝk Injil oⱪuxⱪa baxlidi, uningdiki Mǝsiⱨning meⱨir-muⱨǝbbiti, gunaⱨkarlarni kǝqürüxi wǝ bu dunyaning Ⱪutⱪuzƣuqisi ikǝnliki ⱨǝⱪⱪidiki hux hǝwǝr uni mǝⱨliya ⱪiliwaldi. A'ilisidikilǝr buni anglap uni taxliwǝtkǝn bolsimu, keyin uning ⱨayatidiki qong ɵzgirixni kɵrüp, yǝnǝ uning bilǝn ǝplǝxti. U Marakǝxtǝ ⱨazirmu Rǝbbi bolƣan Əysaning hizmitidǝ bolmaⱪta.


— Ɵzüm ɵskǝn kiqik yezidin ayrilip, taƣamning ɵyidǝ turup, ottura mǝktǝptǝ oⱪuxni dawamlaxturux üqün Kasablanka degǝn xǝⱨǝrgǝ sǝpǝr ⱪildim. Mǝn u yǝrdǝ yǝnǝ tijarǝttǝ taƣamƣa yardǝmqi boldum. Xu qaƣda mǝn on yǝttǝ yaxⱪa kirgǝnidim. Mǝn qong xǝⱨǝrdǝ bolƣinim üqün «xamalƣa ǝgixip» yoldin qiⱪⱪanlar bilǝn bir yolda mangdim. «Ⱪoqa ⱪizliri» wǝ «xǝⱨǝr noqiliri» bilǝn tonuxux mǝn üqün tǝs ǝmǝs idi, mǝn tezla ular bilǝn tonuxuwaldim, andin ularning bir ǝzasi bolup ⱪaldim. Imtiⱨanlardin ɵtǝlmǝy, ɵzümning putiƣa ɵzüm palta qaptim.


Bir küni taƣamning ayali jozamdiki mǝn ⱪizlar bilǝn qüxkǝn bir rǝsimni kɵrüp ⱪaldi. Taƣam ǝnsirǝp atamƣa baldur kelixini tapilap bir hǝt yollidi. Atam kelip mǝndin nemǝ ix bilǝn waⱪtimni ɵtküzgǝnlikimni soridi. Mǝn uningƣa: «Putbol oynax bilǝn» dǝp jawab bǝrdim. Atam ƣǝzǝplinip ⱪizlar bilǝn qüxkǝn ⱨeliⱪi rǝsimni manga kɵrsitip: «Yarimas nan ⱪepi! Kɵzümgǝ ikkinqi kɵrüngüqi bolma! Sǝn atangƣa layiⱪ ǝmǝssǝn!» dǝp ⱪattiⱪ warⱪiridi.


Mǝn ɵydin qiⱪip koqilarda nixansiz tenǝp yürdum. Uqriƣan kona dostlardin biri mǝndin nemǝ ix yüz bǝrgǝnlikini soridi, mǝn uningƣa ⱨǝmmǝ ixni dǝp bǝrdim. U külüp ketip: «I ǝhmǝⱪ! Sǝn mening bǝx yil ilgiri beximdin seningkigǝ ohxax ixning ɵtkǝnlikini sanga dǝp bǝrginimni untup ⱪalƣan ohxaysǝn! Xu qaƣda mǝn ümidsizlǝnmigǝnidim. Mana mǝn ⱨazir ata-anamning tizginidin azad boldum!»  dedi.


«Sǝn yoldin azƣiningni «azad boldum» dǝp ⱪaramsǝn?» dedim mǝn.

«Nemǝ desǝng dǝwǝr» — dedi u, «ⱨeq bolmiƣanda yegüdǝk bir qixlǝm nenim, panaⱨlanƣudǝk jayim bar. Dɵlitimizdǝ buningdin artuⱪ jayni tapⱪili bolmaydu. Mǝn «ezip kǝtkǝn» bolsam, sǝnmu ezip kǝtkǝnsǝn. Mǝn bilǝn mang, bizning kattibeximiz bilǝn kɵrüxüp, biz bilǝn billǝ ixlǝ».

Ɵzüm hizmǝtsiz, yǝydiƣan nǝrsǝm bolmiƣaqⱪa, u meni ɵyidǝ ⱪondurdi.


Bu xayka kattibexi meni oƣriliⱪⱪa tǝrbiyilidi. Mǝn yǝttǝ aydin keyin bu ixⱪa kirixtim, ⱪorsiⱪimƣa, tamakamƣa, ⱨariⱪimⱪa yetǝrlik pul taptim. Əmma saⱪqilar «owimiz»ni tepiwalƣandin keyin mǝn yǝnǝ koqilarda laƣaylap yürüxkǝ mǝjbur boldum. Bir dostum bilǝn ikkimiz kɵktat bazaridin hizmǝt tepip ixliduⱪ. Xu yǝrdǝ biz bir ayalning siwitidin puldinini oƣriliduⱪ. Saⱪqilar uzun ɵtmǝyla bizni tutuwelip idarisigǝ ǝpkǝtti. Bu ayalning pulini alƣanliⱪimizni iⱪrar ⱪilduⱪ wǝ ⱪalƣan pulini uningƣa ⱪayturup bǝrduⱪ. Bir saⱪqi uningdin bizning üstimizdin ǝrz ⱪilidiƣan-ⱪilmaydiƣanliⱪi toƣruluⱪ soriwidi, u: «Yaⱪ. Əysa Mǝsiⱨ gunaⱨlirimni, xundaⱪla ⱨǝmmǝ adǝmning gunaⱨlirini kǝqürüm ⱪilƣan, xunga mǝnmu ularni kǝqürüm ⱪilixni halaymǝn» dedi.


Bu sɵzlǝr manga ⱪattiⱪ tǝsir ⱪildi wǝ heli uzaⱪ waⱪitⱪiqǝ ⱪulaⱪ tüwümdǝ jaranglap turdi. Mǝsiⱨ Əysa degǝn kim? U nemixⱪa kǝqürüm ⱪilidu? Bu ayal nemixⱪa bizni kǝqürdi? Bu jawabsiz soallar xu qaƣda kallamƣa kiriwalƣanidi.


Biraⱪ ⱪanun adǝmni kǝqürmǝydu. Xunga mǝn jazalinip türmidǝ yǝttǝ ay yattim. Atam mening xu yǝrdǝ yatⱪanliⱪimdin hǝwǝr tapti; ⱪoyup berilginimdǝ u meni kɵrgili kǝldi. Mǝn kɵzümgǝ liⱪ yax alƣan ⱨalda uningdin kǝqürüm soridim, u meni kǝqürdi.


Keyinki yili atam meni Ⱪur'an ɵgitidiƣan mǝktǝptǝ oⱪuxⱪa tizimlitip ⱪoydi. Uni hux ⱪilix üqün mǝn ⱪoxuldum. Bu yil iqidǝ mǝn bolupmu Rim imperiyǝsining ximaliy Afriⱪimizni ixƣal ⱪilƣanliⱪi toƣruluⱪ nurƣun tarihiy kitablarni oⱪup qiⱪtim. Ximaliy Afriⱪadiki ǝjdadlirimiz Islam diniƣa kirixtin ilgiri kɵpinqisi Mǝsiⱨ Əysani Ⱪutⱪuzƣuqimiz dǝp etirap ⱪilƣanidi. Musulman armiyisi kǝlginidǝ hǝlⱪni Islam dinini ⱪobul ⱪilixⱪa ⱪiliqning tiƣi bilǝn mǝjburliƣan. Mana bu sǝwǝbtinla bizlǝr ⱨazirƣiqǝ musulman bolup kǝlgǝnmiz. Mǝn gumanƣa qɵmdüm, namazdin tohtap ⱪaldim. Ⱨeq bolmiƣanda, namaz oⱪux dil-roⱨimni da'im ⱪuruⱪ ⱪalduratti. Mǝktǝptiki mollilar meni dinsiz, hudasiz dǝp ⱪariƣaqⱪa mǝktǝptinmu tohtap ⱪaldim.


Uzun ɵtmǝy taƣamning tǝklipi bilǝn Kasablanka xǝⱨirigǝ ⱪaytip bardim. Xu yǝrdǝ Kamil isimlik axhana hojayini bolƣan bir ottura xǝrⱪliⱪⱪǝ yoluⱪtum. Bir ⱪetim uning bilǝn paranglaxⱪanda uningdin din toƣruluⱪ bir soal soridim. U manga ⱪarap: «Nilmǝmsǝn, Əⱨmǝt, mǝn Mǝsiⱨ Əysaning yolida Hudaƣa ixinimǝn» dedi.


«Sǝn ǝrǝb tursang, ⱪandaⱪqǝ Mǝsiⱨ muhlisi bolisǝn? Ərǝblǝr iqidǝ Mǝsiⱨ muhlislirimu barmu?»


«Untup ⱪalƣan ohxaysǝn, ottura xǝrⱪtǝ bolsa ɵtkǝndǝ nurƣun «Mǝsiⱨlik» ǝrǝb ⱪǝbililiri, padixaⱨliⱪlar bar idi. Silǝr ximaliy Afriⱪiliⱪlar Mǝsiⱨning yolini tutⱪanlar pǝⱪǝt Yawropaliⱪlar iqidila bolidu dǝp ⱪaraysilǝr, bu toƣra ǝmǝs» — dedi u. Andin u manga bir Injilni ariyǝt bǝrdi.


Ɵyümdǝ ixikni yepip ⱪoyup oⱪuxⱪa baxlidim. Tunji bolup ⱪǝlbimning qongⱪur yerigǝ orniƣan ix xuki, bu kitab ǝrǝbqigǝ tǝrjimǝ ⱪilinƣanikǝn, uning hǝwiri dunyaning ⱨǝrbir irⱪidiki ⱨǝmmǝ kixigǝ ǝⱨmiyǝtlik, ⱨalⱪiliⱪ idi. Mǝn Mǝsiⱨ Əysaning: «Yenimƣa kǝlgǝn kixini ⱨǝrgiz taxlimaymǝn» deginini oⱪuxum bilǝn kɵnglümdǝ birhil jǝzmǝnlik pǝyda boldi.


Kamilni yǝnǝ yoⱪlap bardim. U mǝndin Injilni oⱪudungmu yoⱪ, uning toƣrisida ⱪandaⱪ oyliding, dǝp soridi. Mǝn jawabǝn: — Ⱨǝ'ǝ, mǝn oⱪudum, wǝ Injildiki nurƣun muⱨǝbbǝtkǝ tolƣan jümlilǝrdin tǝsirlǝndim, — dedim. U yǝnǝ: — «Mǝnggülük ⱨayat toƣrisida, Mǝsiⱨ Əysaƣa ixǝngǝn, Uningƣa tayanƣan kixi gunaⱨliridin kǝqürüm ⱪilinidu, degǝnlǝrni oⱪuƣansǝn?» dǝp soridi.


Mǝn bǝzi «Sirttin Injil oⱪux mǝktipi»ning adreslirini taptim, uzun ɵtmǝy ular bilǝn alaⱪilaxtim. Ular nurƣun oⱪuxluⱪni manga ǝwǝtip bǝrdi. Bular mening kɵzümni aqti, «Huda yoruⱪluⱪtur, uningda pǝⱪǝt ⱪarangƣuluⱪ yoⱪtur» degǝn ⱨǝⱪiⱪǝtni qüxǝndim. Xuningdin keyin mǝn qüxǝnqimni qongⱪurlaxturux üqün bir Mǝsiⱨ muhlisi ⱪerindiximdin mǝhsus Injilni ɵginixkǝ baxlidim.


Bir küni, kǝqlik tamaⱪtin keyin muhlislarning yiƣiniƣa ⱪatnixixⱪa bardim. Xu kǝqtǝ taƣam ǝwǝtkǝn bir ⱪoxnamning manga ǝgixip kǝlgǝnlikini sǝzmǝptimǝn. Ɵtmüxümning ⱪapⱪarangƣuluⱪi, ⱨaraⱪtin, paⱨixǝ ayallardin, gunaⱨtin ikǝn. Lekin bügünümning yoruⱪluⱪi, ⱨǝmmǝ hatirjǝmlikning mǝnbǝsi bolƣan Mǝsiⱨ Əysa tǝripidin ata ⱪilinƣan xadliⱪ, hatirjǝmlik wǝ aramliⱪtindur. Biraⱪ buni taƣam qüxǝnmǝytti. Yiƣindin ⱪaytⱪinimda, u meni jazalap urdi wǝ ǝtisi bir ⱪoxnisi bilǝn billǝ meni saⱪqi idarisigǝ apardi.


Saⱪqi ofitseri bir tǝrǝp ⱪilidiƣan delolarning kɵpinqisi oƣriliⱪⱪa munasiwǝtlik bolƣaqⱪa, taƣamdin mening nemini oƣriliƣanliⱪimni soridi. «Ⱨeqnemini oƣrilimidi» dedi taƣam, «u bir nǝrsǝ oƣriliƣan bolsa, ⱨeqgǝp ǝmǝs idi! Əmma uning ⱪilmixi oƣriliⱪtin zor dǝrijidǝ eƣir. U ɵzining dinidin tenip kǝtkǝn».


Saⱪqi bolsa: «Siz uning dini wǝ etiⱪadi bilǝn karingiz bolmisun» dedi, «Uning ⱨalal ixlǝp, haliƣanqǝ oylax ǝrkinliki bar. Bu ⱨɵkümǝtning ixi ǝmǝs» dǝp bizni ⱪoyuwǝtti.


Taƣam ümidsizlinip ⱪoxnilirini manga pisǝnt ⱪilmasliⱪⱪa wǝ manga ⱨaⱪarǝt ⱪilixⱪa küxkürtti. Kɵnglümdǝ birdinbir tǝsǝllim Injildiki yeⱪimliⱪ sɵzlǝr idi. Birnǝqqǝ kündin keyin mǝn bir «kengǝx»kǝ ⱪatnixixⱪa qaⱪirildim; bu «kengǝx» atam, taƣam, bir ⱪoxnam, üq imam wǝ baxⱪilarni ɵz iqigǝ alƣanidi. Bu kengǝxkǝ kirixtin awwal «Manga jur'ǝt bǝrgǝysǝn» dǝp Hudaƣa du'a ⱪildim. «Silǝr kengǝx-sotlar aldiƣa ǝpkelingǝn waⱪtinglarda Muⱪǝddǝs Roⱨ silǝrgǝ nemǝ deyix kerǝklikini ɵgitip ⱪoyidu» degǝn Injildiki wǝdini manga ǝslitip ⱪoydi.


Bir imam sɵz eqip manga: «Gepimgǝ ⱪulaⱪ sal, ukam, ƣǝyriy dinni ⱪobul ⱪilma. Etiⱪadingni ɵzgǝrtimǝn dǝp oylima, ɵzgǝrtsǝng aⱪiwiti eƣir bolidu» dedi.


Mǝn uning sɵzini ahiriƣiqǝ anglap olturdum, andin: «Dostlirim, mening gepimgǝ ⱪulaⱪ salƣaysilǝr. Silǝr ⱨǝmminglarning Ⱪur'anda «Roⱨ'il'ullaⱨ» (Hudaning Roⱨi) dǝp atalƣan Mǝsiⱨ Əysa wǝ Uning yaratⱪan mɵjiziliridin hǝwiringlar bar. U bimarlarni saⱪaytⱪan, ɵlüklǝrni tirildürgǝn, gunaⱨsiz yaxiƣan, krestⱪa mihlinip ɵlgǝn, Ɵzi ɵlümdin tirildürülüp, ǝrxi'ǝlaƣa kɵtürülgǝn, ahirida ⱪiyamǝt küni U ⱪaytip kelidu. Silǝrning Uningƣa etiⱪad baƣliƣunglar yoⱪmu?» dedim.


 Ⱨǝmmǝylǝn manga ⱨangweⱪip ⱪaridi, ⱨeliⱪi qong imam meni bir xapilaⱪlap: «Ata-bowiliringning dinidin ⱪandaⱪmu waz keqǝlǝysǝn?» — dedi.


Mǝn jawabǝn: «Etiⱪad bolsa ata-anidin miras ⱪalidiƣan nǝrsǝ ǝmǝs. Bu Muⱪǝddǝs Roⱨning ǝjiridur. Jismaniy jǝⱨǝttǝ mǝn bolsam atamning oƣli bolimǝn, ǝmma roⱨiy jǝⱨǝttǝ mǝn Hudaning pǝrzǝntimu bolimǝn. U meni boƣⱪan gunaⱨning kixǝnliridin azad ⱪildi. Silǝr ⱪandaⱪmu mening bundaⱪ asarǝtkǝ ⱪaytiximni halaysilǝr?» — dedim.


Imam aƣzini eqip: «Silǝrgǝ agaⱨlandurup ⱪoyay, kimki bundaⱪ kapir bilǝn ⱨǝmdastihan bolsa yaki bir ɵydǝ uhlisa, uningƣa ohxax kapir bolidu!» dǝp warⱪirap kǝtti.


Xuning bilǝn mǝn üqinqi ⱪetim makansiz, hizmǝtsiz ⱨalda koqida aylinip yürüxkǝ mǝjbur boldum. Əmma yaƣaqqi bir dostum esimgǝ kǝldi. Uni izdǝp taptim. Uning bilǝn uzun waⱪit turdum. Bu dostum bayanimni anglap tǝsirlǝndi. Umu keyin Mǝsiⱨ Əysaƣa ixǝnq baƣlap Uni Ⱪutⱪuzƣuqim dǝp etirap ⱪildi.


Bu mǝzgildǝ hizmǝt tepix üqün du'a ⱪilixtin tohtimidim. Bir küni arⱪamdin tonux awazni anglidim: «Əⱨmǝt, buyaⱪⱪa kǝl». Bu atamning dosti, xǝⱨirimizdiki qong sodigǝr Ibraⱨim idi. «Sening a'ilǝngdikilǝrning ǝⱨwali ⱪandaⱪ?» dedi u.


«A'ilidikilirimning ǝⱨwali yahxi. Əmma birnǝqqǝ aydin beri ulardin pütünlǝy hǝwǝrsiz mǝn» dedim.

«Nemixⱪa?» dedi u.

Mǝn uningƣa: «Ular meni etiⱪadim tüpǝylidin ɵydin ⱨǝydiwǝtti, mǝn ⱨazir hizmǝt izdǝwatimǝn» dedim.

«Manga bir ixǝnqlik adǝm kerǝk. Halisang, mǝn üqün ixlǝ» dedi u.

Mǝn: «Sizgǝ rǝⱨmǝt, ǝpǝndim. Biraⱪ bilixingiz kerǝkki, mǝn ⱨazir Əysa Mǝsiⱨning yolida mangimǝn» dedim.

U: «Etiⱪading toƣruluⱪ gǝp sorimidim. Sǝn ǝⱪilliⱪ, ǝstayidil wǝ sǝmimiy bolsangla, bu manga kupayǝ» dedi.


Rǝbbimgǝ rǝⱨmǝt eytip, ǝtisi ixni baxlidim. Kün, ⱨǝptǝ, aylar ɵtti. Heridarlarning ⱨǝmmisi hizmitim wǝ ularƣa ⱪilƣan mu'amilǝmdin meni ǝtiwarlaytti. Yǝttǝ aydin keyin Ibraⱨim bir ix bilǝn sirtⱪa qiⱪip ketip, meni dukanni baxⱪuruxⱪa ⱪaldurdi. Ⱪaytip kelixi bilǝnla meni ɵyigǝ tǝklip ⱪilip: «Mana bu azraⱪ pulni al. Qeqingni aldur, yahxi yasinip ɵyümgǝ kǝqlik tamaⱪⱪa kǝl» dedi.


Mǝn kǝlsǝm kimlǝr bar ikǝn demǝmsiz? Mǝn ⱨǝyran ⱪaldim. Olturƣanlar atam, anam, wǝ ⱨammam idi! Ibraⱨim sǝpǝrdin ⱪaytixida yezamdin ɵtüp ketiwetip, a'ilidikilirimni ɵzi bilǝn billǝ elip kǝlgǝnidi. Mǝn ata-anamning ⱪoyniƣa ɵzümni taxlidim, ular kɵz yaxlirini eⱪitⱪan ⱨalda meni sɵyüp kǝtti. Meni ǝyiblǝxning ornida dadam manga yeⱪinlixip: «Əⱨmǝt, ɵtkǝnki ⱪiliⱪimni kǝqür. Taƣang ɵtkǝndǝ sening xunqǝ kɵp yaman gepingni ⱪildi. Mǝn seni paⱨixiwazliⱪ ⱪilidiƣan, zǝⱨǝrlik qekimlik qekidiƣan, koqida tǝmtǝslǝp yüridiƣan mutǝⱨǝmlǝrgǝ ohxax bolup kǝtkǝn qeƣi, dǝp oylap ⱪaptimǝn. U hǝwǝrlǝr meni ⱪayƣuƣa qɵmdürgǝn, ǝmma Ibraⱨim yeⱪinⱪi hǝwǝringni bizgǝ ǝpkǝlginidǝ mǝn intayin hux boldum» — dedi.


«Toƣra, ata, mǝn ǝsli sǝn oyliƣandǝk bolup ⱪalƣanidim. Biraⱪ Rǝbbim Əysa Mǝsiⱨ manga nurƣun ixlarni ɵgǝtti, yoldin ezip kǝtkǝn ⱪoza bolƣan meni ⱪutⱪuzup, Ɵz ⱪotiniƣa saⱪ elip kǝldi. Mǝn Uningƣa ixinimǝn, ɵmürwayǝt Uning hizmitidǝ bolimǝn. Biz ⱨayatimizda yengi sǝⱨipǝ aqayli».


«Silǝr Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning meⱨir-xǝpⱪitini bilisilǝr — Gǝrqǝ U bay bolsimu, silǝrni dǝp yoⱪsul boldiki, silǝr Uning yoⱪsulluⱪi arⱪiliⱪ beyitilisilǝr» 


(Injil, «Korintliⱪlarƣa (2)», 8-babtin)








9. «Toluⱪ oyƣinix» (Mawriti'usluⱪ tewipning guwaⱨliⱪi)


«Ɵzümni Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪ Hudaƣa tapxuruxumning sǝwǝbi mǝn Uning Mǝsiⱨtǝ bolƣan meⱨir-muⱨǝbbitigǝ uqriximdin bolƣan. Keyin beximdin ɵtküzgǝnlirim wǝ ⱨazirmu ɵtküziwatⱪanlirim kɵrgǝn xerin qüxlirimdinmu artuⱪ».


Afriⱪidiki Mawriti'uslik Abdul Razzaⱪ Barakat Ullaⱨ Mǝsiⱨ etiⱪadiƣa erixkǝn kixilǝrdin biri. Xu jǝryanda Mǝsiⱨ Əysa insanni Ⱪutⱪuzƣuqi dǝp tonuxturulƣan bir kitabqini oƣuƣan. Uning kallisida nurƣun gumanlar pǝyda bolƣan, ǝmma Hudaning muⱨǝbbiti uning kɵz aldida namayan bolƣan, u Mǝsiⱨning nijatini ⱪobul ⱪilƣan, Hudaning muⱨǝbbitidǝ huxal bolƣan, yengi dostluⱪlar bilǝn beyiƣan yengi adǝm bolƣan.


Ata-anam Mawriti'usta olturaⱪlaxⱪan Ⱨindistanliⱪ, xǝri'ǝtkǝ ⱪattiⱪ ri'ayǝ ⱪilidiƣan ihlasmǝn musulmanlardin idi. Yax waⱪitlirimda urdu tilini oⱪux ⱨǝm yezixni, Ⱪur'anni (qüxǝnmigǝn ⱨalda) oⱪuxni ɵgǝngǝnidim, keyin Islamning tarihini, mǝdǝniyitini wǝ ilaⱨiyǝtxunasliⱪini heli tǝkitlǝydiƣan Islam dini ottura mǝktipigǝ kirdim. Mǝn ⱨǝmmǝ ǝmr-pǝrmanlarƣa ri'ayǝ ⱪilattim, ǝmma bara-bara ularning ǝⱨmiyiti toƣruluⱪ kɵnglümgǝ xǝk qüxti. Manga: «Sǝn ular arⱪiliⱪla u alǝmdǝ jǝnnǝtkǝ erixǝlǝysǝn» deyilgǝnidi. Lekin mǝn Hudaning rǝⱨmigǝ erixǝrmǝnmu, yaki naraziliⱪiƣa uqrarmǝnmu dǝp ǝnsirǝp ⱪaldim. Ⱪǝlbim manga yaki namaz oⱪuxlar, roza tutuxlar wǝ Ⱪur'anni oⱪuxlar erixtürǝlmǝydiƣan birhil tǝsǝllini izdimǝktǝ idi. Ən'ǝnǝ wǝ ⱨǝdislǝrni taxlap Islamning «ǝyni ɵzi»gǝ kirix ⱪarariƣa kǝldim, uni pǝⱪǝt ⱨǝdislǝrning arⱪa kɵrünüxi bolƣan Ⱪur'andin baxⱪa yǝrdin tapⱪili bolmaytti. Xunga uning bir fransusqǝ tǝrjimisini oⱪuxⱪa kirixtim.


Musulmanlarning ⱨǝmmisi Ⱪur'anning ǝrǝbqǝ oⱪuluxidin qiⱪⱪan güzǝllikni uning Hudadin qüxürülgǝnlikining ispati dǝp ⱪarixidu. Ⱨapizlar Ⱪur'anni mǝsqittǝ yaki radi'oda oⱪuƣinida mǝndimu xundaⱪ ⱨessiyat pǝyda bolƣanidi. Əmma fransuz tilidiki tǝrjimisini oⱪuƣinimda mǝzmunliridin ⱨǝm bexim ⱪatti ⱨǝm ümidsizlinip kǝttim. Etiⱪadimni ⱪattiⱪraⱪ tǝwrǝtkǝn ix «Sürǝ Əhzab» (33-)ni oⱪuxumdin boldi. Muⱨǝmmǝd «pǝwⱪuladdǝ wǝⱨiy bilǝn» ɵzigǝ oƣul bolƣan Za'idning ayalini ɵz ǝmrigǝ alƣanikǝn. Xu qaƣda uning ayali toⱪⱪuz idi. Muⱨǝmmǝd üqün wǝ baxⱪa bǝndilǝr üqün baxⱪa-baxⱪa ɵlqǝm bar ohxaydu.


On altǝ yaxⱪa kirginimdǝ bu ayǝtlǝr üstidǝ ⱪayta-ⱪayta oylinip jawab tapalmay gumanƣa qɵmdüm wǝ kɵngül azabi iqidǝ birnǝqqǝ ayni ɵtküzdüm. Ⱪur'an ǝrǝbqidǝ güzǝl bolƣini bilǝn, buning ɵzila Hudadin kǝlgǝnlikining toluⱪ ispati bolalmaydu. Mǝn yǝnǝ kelip Islamning ƣalibiyǝtliri toƣrisida oylinattim — Hudaning ⱪoli jǝzmǝn ular bilǝn billǝ idi! Əmma Buddizm, Ⱨindu dini wǝ kommunizm ⱪatarliⱪlarningmu ƣalibiyǝtliri bar. Kallamda qigix hiyallar dawamlixatti, roza tutuxtin, namazlardin tohtidim, pǝⱪǝtla atamning qing turuwelixi bilǝn jümǝ namiziƣila ⱪatnixattim.


Birnǝqqǝ aydin keyin, mǝn mǝsqittǝ bolup atamning yenida olturƣinimda oylinip ⱪaldim: «Jǝnnǝt, dozah mǝwjutmu? Ɵlüximiz bilǝn ƣayib bolimizmu?» dǝp oylidim. Andin: «Hudaƣa hizmǝt ⱪilixning ǝng yahxi yoli baxⱪa insanning hizmitini ⱪilix» dǝp oylidim. Mǝn alliburun tibabǝtqilikni ɵginixkǝ bǝl baƣliƣanidim. Əmdi mǝn ɵzümni baxⱪilarning azab-aƣriⱪlirini yeniklitixkǝ beƣixlidim. Keyin bu yolning ɵzini ⱪurban ⱪilixnimu ɵz iqigǝ alidiƣanliⱪini tonup yǝttim, ǝmma mǝn baxⱪilarda kɵrgǝn xǝhsiyǝtqilik wǝ tamahorluⱪ ahir ɵzümdǝ pǝyda bolƣanidi. Kǝlgüsim üstidǝ meni namǝlum bir ƣǝm-ƣussǝ qirmiwalƣanidi — mǝn ⱨayatimda muwǝppiⱪiyǝtkǝ eriximǝnmu, yaki mǝƣlubiyǝtkǝ uqraymǝnmu? Yaki da'im tayini yoⱪ adǝm bolup ⱪalimǝnmu? Yǝnǝ kelip mǝn ɵzümni pǝs qaƣlayttim; uning üstigǝ baxⱪilar bilǝn sɵzlǝxkinimdimu bǝk kekǝqlǝp ketǝttim. Xunga ɵginixtǝ, ɵzümning sawaⱪdaxlirimdin yahxi ikǝnlikimni ispatlax üqün tirixattim. Mǝn: «Ottura dǝrijilik imtiⱨanlarda birinqi bolsamla, bǝhtlik bolimǝn» dǝp oylayttim. Gǝrqǝ mǝn uningƣa erixkǝn bolsammu, mǝndǝ ƣǝlibǝ ⱨessiyati wǝ huxalliⱪi bolmidi. «Aliy dǝrijilik» imtiⱨanlardimu ohxax boldi. Andin mǝn yǝnǝ: «Ajayib dɵlǝt bolƣan Əngliyǝgǝ barsamla andin huxalliⱪⱪa erixǝrmǝn. Xu yǝrdǝ uniwersitettiki yanquⱪi dɵng oⱪuƣuqi bolimǝn, ɵz ⱨayatimning ⱨǝⱪiⱪiy igisi bolimǝn» — dǝp oylidim.


Dǝrwǝⱪǝ ata-anamdin ayriliƣinimƣa ⱪayƣurƣan bolsammu, ǝmma ⱪǝlbim qong arzu-intizarlarƣa tolƣan ⱨalda Əngliyǝgǝ sǝpǝr ⱪildim. Biraⱪ ⱨawasining soƣuⱪluⱪi, kilimatining ⱨɵllüki, ⱪonalƣu tepixtiki ⱪiyinqiliⱪlar wǝ u yǝrdiki ⱨǝmmǝ nǝrsining natonuxluⱪi bilǝn mening yengi dɵlǝttǝ turuxtiki ⱨayajanliⱪlirim bǝk tezla pǝsǝydi. Manga yɵlǝk bolƣudǝk adǝm yoⱪ idi. Yoƣan zallarda, yüzligǝn oⱪuƣuqilar arisida leksiyǝlǝrni anglixim kerǝk idi; ⱨǝmmǝ ix manga huddi «Maxina adǝmning turmuxi»dǝk tuyulatti. Mǝn da'im yalƣuz yürǝttim; xawⱪunlar ⱪapliƣan miƣ-miƣ adǝmlǝr otturisida na'ümid ƣeribliktǝ ⱪaldim. Dostluⱪni, ilpǝtqilikni izdidim; lekin pǝⱪǝtla tǝkǝllupkila erixtim. Mǝn xunqilik mǝyüslinip kǝttimki, fakultet modirini izdǝp uningƣa tibabǝtqilikni taxlaymǝn dǝp eyttim. U mundaⱪ yeniklik ⱪilmasliⱪimni, tibabǝtqilik birinqi yilda mana xundaⱪ adǝmni mǝyüslǝndüridiƣanliⱪini eytti. Xunga mǝn kɵnglümdǝ: «Hatirjǝmlikkǝ, kɵngül azadilikigǝ mǝn ⱪaqanmu eriximǝn? Huxalliⱪ mǝn üqün pǝⱪǝt ham hiyaldin ibarǝtmu?» dǝp oylisammu ɵginixni tohtitip ⱪoymidim.


Bir küni ǝtigǝndǝ xundaⱪ ümidsiz kǝypiyatta sinipning sirtida Jim Swanniy isimlik Əngliyǝlik bilǝn uqrixip ⱪaldim. Biz birnǝqqǝ eƣiz paranglaxtuⱪ. Xuningdin keyin biz da'im kɵrüxüp, siyasidin tartip dunyadiki ⱨǝmmǝ ixlar toƣrisida uzundin-uzun paranglixidiƣan bolduⱪ. Uning kɵzⱪarixi ijabiy wǝ jür'ǝtlik idi, buningda uning Hudaƣa baƣliƣan janliⱪ etiⱪadi ⱨǝmmidin üstünlükni igiligǝnidi. Baxⱪa oⱪuƣuqilar pǝⱪǝtla «ⱨǝptǝ ahiridiki dǝm elix» üqün yaxaytti. Ularning «xǝnbilik oynax»liri toƣrisidiki eytⱪanliri manga xǝrmǝndiqilik ⱨǝm yirginqlik tuyulatti. Ular kɵp waⱪtini uhlax bilǝn, ⱪalƣinini ⱨaraⱪkǝxliktǝ, paⱨixiwazliⱪta ɵtküzǝtti. Aⱪiwiti «ⱨaraⱪkǝxlik bax aƣriⱪi» wǝ ⱪorⱪunqluⱪ «duxǝnbǝ ǝtigǝnlik ⱨalsizliⱪ»i bolatti. «Ⱨayat degǝngǝ nemidegǝn kɵp ⱨǝjwiylik arilaxⱪan-ⱨǝ!» dǝp oylattim. Biraⱪ mening ⱨayatimmu ularningkidin yahxi deyǝrlik ǝmǝs idi. Ⱨayatimni ⱪandaⱪ ⱪilip mukǝmmǝl wǝ ǝⱨmiyǝtlik ɵtküzüxni bilmǝyttim.


Bir ⱪetim Jim meni ɵz «muhlis jama'iti»ning yaxlar guruppisiƣa tonuxturdi. Bu yaxlarning ɵzgiqiliki, hux huyluⱪi meni tǝsirlǝndürdi. Ularning biridin buning sǝwǝbini sorisam u jawabǝn Əysa Mǝsiⱨning ularning Rǝb-Ⱪutⱪuzƣuqisi bolƣanliⱪi buning sǝwǝbi, dedi. Mǝn uning mǝnisini ⱨeq qüxinǝlmidim; uning üstigǝ, ǝⱪli bar kixilǝrning Hudaning insan kǝbi Əysa Mǝsiⱨ degǝn bir Oƣli bar dǝp ixinixi bimǝnilik dǝp oylidim. Lekin uningƣa ⱪiziⱪip ⱪaldim. Jim manga bir Injilni sowƣa ⱪildi, ǝmma u kona ingliz tilida tǝrjimǝ ⱪilinƣan bolup, manga oⱪup qüxinix bǝk ⱪiyin kǝldi. Birnǝqqǝ babni oⱪuƣandin keyin taxliwǝttim.


Bir xǝnbǝ küni mǝn uniwersitettiki «Mǝsiⱨ yolini tutⱪan oⱪuƣuqilar uyuxmisi»ning bir yiƣiniƣa ⱪatnaxtim. Bǝrgǝn wǝzning kɵpinqisi esimdǝ ⱪalmaptu, ǝmma yiƣin ahirlaxⱪanda «Etiⱪadning ⱨalⱪiliⱪ mǝsilisi» degǝn bir kitabqini eliwaldim. Ⱪaytip kelipla uni oⱪuxⱪa baxlidim.


Yazƣuqi insaniyǝtning Hudaƣa asiyliⱪ ⱪilixining nǝtijisidǝ uning bilǝn yiraⱪlixip ketiwatⱪanliⱪini, Uningdin xunqǝ ayrilip ⱪeliwatⱪanliⱪini bayan ⱪilƣan. Bizning Uning bilǝn bolƣan munasiwitimiz ⱨazir muⱨǝbbǝtlik maⱨiyǝttǝ ǝmǝs, bǝlki ⱪanuniy maⱨiyǝtkǝ igǝ bolup ⱪaldi. Huda bizni Uning bilǝn mǝjburiy ⱨalda ǝp boluxni halimaydu, qünki U «maxina adǝmlǝr»gǝ ǝmǝs, bǝlki Ɵzigǝ ixinip talliƣan wǝ qin ⱪǝlbidin Ɵzini sɵyidiƣan insanlarning Ɵz pǝrzǝntliri boluxini halaydu. U bir tǝrǝptin mukǝmmǝl, adil bolup bizning Uningdin gunaⱨimiz bilǝn asiyliⱪ ⱪiliximizƣa sǝl ⱪarimaydu; yǝnǝ bir tǝrǝptin U bizning ⱨalak boluximizni halimaydu, qünki U ⱨǝmmimizni sɵyidu. U muxundaⱪ «insan üqün ⱨǝl ⱪilƣili bolmaydiƣan ⱪisilqiliⱪ»ⱪa yüzlinip, insan tǝsǝwwur ⱪilalmaydiƣan, birdinbir ⱪilalaydiƣan amalni ⱪilƣan. U bolsimu, Ɵzining Oƣli xundaⱪla Kalami (Sɵzi) bolƣan Mǝsiⱨ Əysani ǝwǝtip insan boluxⱪa qüxürgǝn; Mǝsiⱨ insaniyǝt salaⱨiyitigǝ kirip ǝr-ayallarning gunaⱨining Ɵzining üstigǝ ⱪoyuluxiƣa yol ⱪoydi. Xunglaxⱪa, Uningƣa oydurma toⱪulup ǝrz ⱪilinip addiy jinayǝtqi süpitidǝ ɵltürüwetilgǝn, xundaⱪ ⱪilip barliⱪ gunaⱨlirimizning ⱪorⱪunqluⱪ aⱪiwitini Ɵz üstigǝ alƣan. Xuning bilǝn bir waⱪitta Huda Ɵzining insanƣa bolƣan muⱨǝbbitini ipadilidi wǝ ⱨǝm gunaⱨni jazalaydiƣan mutlǝⱪ adilliⱪini kɵrsǝtti. Huda Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ bizgǝ Ɵz kǝqürümini ayan ⱪilip, bizni Ɵz yeniƣa yeⱪinlixixⱪa tǝklip ⱪilidu. Yazƣuqi yǝnǝ: «Uning muⱨǝbbitigǝ sizdǝ nemǝ inkas bolidu? Sizning baxⱪilarƣa kɵsǝtkǝn muⱨǝbbitingiz, kɵyünüxingiz rǝt ⱪilinƣan bolsa ⱪandaⱪ bolar idi?» dǝp yazƣan.


Ilgiriki birnǝqqǝ yilliⱪ ⱨayatim kɵz aldimƣa kelip Hudaning muⱨǝbbitini wǝ meni yoxurunqǝ yetǝkligǝn ⱪolini kɵrgǝndǝk boldum. Awariqilikkǝ yoluⱪⱪinimda U du'alirimni angliƣan bolsimu, mǝn uzun ɵtmǝyla manga kɵrsǝtkǝn rǝⱨimdillikini untup ⱪalƣanidim. Mǝsiⱨ Əysaƣa bolƣan ⱪarxiliⱪlirimni, yǝnǝ bir ⱪetim «muⱪǝddǝs kǝqlik tamaⱪ»ni Uni mazaⱪ ⱪilix üqün yegǝnlikimni esimgǝ kǝltürdüm. Lekin U tehiqǝ meni sɵyüp manga kɵyümqanliⱪ kɵrsitip turatti. Manga tizlinip Uningdin kǝqürüm soriximdin baxⱪa yol ⱪalmiƣanidi.


Bu bir tinqsiz keqidin keyinki yǝkxǝnbǝ idi. Ata-anam mening Mǝsiⱨkǝ baƣlinixim bilǝn a'ilimizgǝ kelidiƣan horluⱪlarƣa ⱪandaⱪ pozitsiyǝ tutar degǝn hiyal iqidǝ muhlis jama'iti yiƣinƣa berip ⱪatnaxtim. Xunqǝ sɵygǝn adǝmlirimgǝ ⱪandaⱪmu yüz kelǝlǝymǝn? Oⱪux puli üqün pütünlǝy atamning ⱪoliƣa ⱪarayttim, istiⱪbalim zadi ⱪandaⱪ bolidu? Mǝsiⱨiy dostlirim manga ⱨǝmmǝ ƣǝm-ǝndixǝngni Mǝsiⱨkǝ yüklǝ, U sanga küq beridu, dǝp dǝwǝt ⱪilixti; ǝmma ular Əngliyǝlik bolƣaqⱪa, mǝsilǝmning eƣir maⱨayitini tǝbi'iyki bilmǝytti. Bara-bara Hudaƣa tayinixning nemǝ ikǝnlikini ɵgǝndim, uning Mǝsiⱨdǝ bolƣan meⱨir-xǝpⱪitini beximdin ɵtküzüxi bilǝn dadil bolup Mǝsiⱨ toƣruluⱪ guwaⱨ boluxⱪa baxlidim, Glasgaw xǝⱨiridǝ bolƣan yurtdaxlirimning ⱨǝmmisi buningdin hǝwǝr tapti. Ɵzüm baldur Mǝsiⱨlik etiⱪadi toƣruluⱪ — Injilning bayanlirining ixǝnqlikliki, Mǝsiⱨ Əysaning «Hudaning Oƣli» bolƣanliⱪi wǝ ɵlümining mǝnisi, Hudadiki «Üqning birliki» toƣruluⱪ nurƣun soallarni otturiƣa ⱪoydum. Bu etiⱪadim orunluⱪ, ǝⱪilƣa siƣidu dǝp ɵzümni razi ⱪilixim kerǝk idi; etiⱪad kɵngüldiki ix bolsimu, mǝniwiy jǝⱨǝttin ǝjir ⱪilixⱪa toƣra kelidu. Etiⱪadimni qüxinixim wǝ ⱨazirⱪi zamaniwiy dunyada yaxaxⱪa tegixlik munasiwitimni tepixim kerǝk idi.


Ɵzümni Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪ Hudaƣa tapxuruxumning sǝwǝbi, mǝn Uning Mǝsiⱨtǝ bolƣan meⱨir-muⱨǝbbitigǝ uqriximdin bolƣan. Keyin beximdin ɵtküzgǝnlirim wǝ ⱨazirmu ɵtküziwatⱪanlirim kɵrgǝn xerin qüxlirimdinmu artuⱪ. Hudani, meni sɵyidiƣan wǝ manga kɵyünidiƣan Atam dǝp tonup yǝttim, bu pǝⱪǝtla Mǝsiⱨ Əysaning bǝrgǝn tǝlimi bilǝnla ǝmǝs, yǝnǝ Mǝsiⱨning Ɵzini ɵq kɵridiƣan kixilǝrgǝ bolƣan meⱨrilik mu'amilisi arⱪiliⱪmu kɵrülidu. Mǝsilǝn, Mǝsiⱨ Əysaning Zakkay isimlik bajgir (Injil, «Luⱪa» 19-bab) wǝ Samariyǝlik ayal (Injil, «Yuⱨanna» 4-bab) ⱪatarliⱪlarƣa ohxax kixilǝrgǝ ⱪilƣinidǝk.


Xunga mǝn ɵz ⱨayatimda Hudaning pilan-iradisining orunlaxturuxini izdǝp tepip, uning ⱪudritini yǝtküzidiƣan meⱨir-xǝpⱪiti bilǝn uni ǝmǝlgǝ axurux üqün tirixixⱪa kirixtim. Pǝⱪǝt nǝrsǝ-kerǝklǝrgǝ erixix üqünla ǝmǝs, bǝlki Huda bilǝn alaⱪǝ baƣlaxning kɵngüllük bolidiƣanliⱪidin, adǝmni yengibaxtin roⱨlanduridiƣanliⱪidinmu du'a ⱪilimǝn. Hudaning mening ɵz ǝynimni meni sɵyüxigǝ wǝ ⱪobul ⱪilixiƣa erixkǝnlikimni bilginim üqün, mǝn ɵzümni «ɵz ǝynidǝ» ⱪobul ⱪilixni ɵgǝngǝnmǝn (mǝsilǝn, mǝn ǝslidǝ imtiⱨanlarda birinqi bolmisam bolmaydu dǝp yürgǝnidim. Əmma ⱨazir mǝyli birinqi bolay, ǝng ahiri bolay, Hudaning manga xundaⱪ ǝⱪil-parasǝt bergini üqün tǝxǝkkur ⱪilmǝn). Buning bilǝn ɵz ɵzümni bilixtiki adǝmni ⱨayajanƣa salidiƣan sǝrgüzǝxtni ɵtküzüxkǝ baxlidim. Ɵtkǝndǝ ɵzümdǝ ƣil-pal ⱪilip kɵrüngǝn ⱪabiliyǝtlǝr wǝ yoxurun küqlǝr namayan boluxⱪa baxlidi. Kɵnglümdiki «ɵz ɵzümni pǝs kɵrüx tügüqi» yexildi, duduⱪlap sɵzlixim asasǝn tügidi.


Mǝsiⱨkǝ baƣlinix manga nisbǝtǝn roⱨiy, ⱨessiy, idiyiwi jǝⱨǝttin toluⱪ oyƣinix boldi. Nurƣun kɵngüldikidǝk dostluⱪⱪa erixtim. Əslidǝ mǝn Ⱨindi millitidin bolƣaqⱪa, Afriⱪiliⱪlar wǝ Yawropiliⱪlar arisida ɵzümning irⱪ-millǝt mǝsilisigǝ bǝk sǝzgür idim; ǝmma ⱨazir ⱨǝrⱪandaⱪ irⱪ, ⱨǝrⱪandaⱪ millǝt muhlisliri arisida ⱨeqⱪandaⱪ irⱪ-millǝt sǝzgüm yoⱪ. Bu «Mǝsiⱨdin ortaⱪ nesiwidǝ bolux»ning karimiti xunqǝ ajayib bolƣanki, mǝn uning sǝwǝbini ⱨǝmixǝ izdǝp yürǝttim. Ahirida jawabni Injil «Əfǝsusluⱪlarƣa yazƣan mǝktup», 2-babtin taptim: 


«Silǝrning xu qaƣda Mǝsiⱨsiz bolup, Isra'ilning puⱪraliⱪining sirtida turup, wǝdilǝrni elip kǝlgüqi ǝⱨdilǝrni yat bilip, bu dunyada ümidsiz ⱨǝm hudasiz yaxiƣininglarni esinglarda tutunglar; lekin ǝsli yiraⱪlarda bolƣan silǝr ⱨazir Mǝsiⱨning ⱪeni arⱪiliⱪ yeⱪin ⱪilindinglar; qünki U bizning inaⱪliⱪimizdur, U ikki tǝrǝpni bir ⱪilip otturidiki ara tamni qeⱪiwǝtti; yǝni, Ɵz ǝtliri arⱪiliⱪ ɵqmǝnlikni tügitip, bǝlgilimilǝrni kɵrsǝtkǝn, ǝmrlǝrni yǝtküzgǝn ⱪanunni bikar ⱪilip, ikki tǝrǝpni Ɵzidǝ yengi bir adǝm ⱪilip yaratti, xuning bilǝn inaⱪliⱪni apiridǝ ⱪildi; krestkǝ mihlinip muxuning wasitisi bilǝn ɵqmǝnlikni ⱪǝtl ⱪilip, ikkisini bir tǝndǝ Huda bilǝn ǝplǝxtürdi; andin U kelip, yiraⱪlarda turƣan silǝrgimu inaⱪliⱪ hux hǝwirini jakarlidi, yeⱪindikilǝrgimu inaⱪliⱪni jakarlidi. Qünki ⱨǝr ikkimizning Uning arⱪiliⱪ bir Roⱨta Ata aldiƣa kirix ⱨoⱪuⱪimiz bardur».


Mǝyli uning irⱪi, milliti, yaki u sawatliⱪ yaki sawatsiz bolsun, mǝn ⱨǝrⱪaqan ɵzümning etiⱪadini ǝtiwarlaydiƣan, Hudani sɵyidiƣan bir Mǝsiⱨ muhlisdixim bilǝn kɵrüxsǝm dǝrⱨal arimizdiki bir rixtini ⱨes ⱪilmǝn.


Mǝsiⱨning yetǝkqiliki astida ⱨayatning ǝⱨmiyitini wǝ bǝhtning sirini ɵgǝnmǝktimǝn — kündilik turmuxtiki «yaz wǝ ⱪix»larning ⱨǝmmisidǝ Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir Hudaning ɵzgǝrmǝs sɵygüsi wǝ kɵyünüxi bardur. Ƣalibiyǝt, mǝƣlubiyǝt ohxaxla uning qǝksiz muⱨǝbbitining yoruⱪluⱪi bilǝn ⱪariƣanda bu muⱨǝbbǝt xu ixlarning iqidǝ turƣanliⱪi kɵrünidu. Ⱨazir mǝn kǝlgüsigǝ ƣǝm-ǝndixǝ bilǝn ǝmǝs, bǝlki toluⱪ muⱪǝrrǝr ümidwarliⱪ bilǝn tǝlpünimǝn, xundaⱪ bolƣandila ⱨayatⱪa karamǝt wǝ stihiyilik yǝtküzülidu.







10. Nigeriyǝdin bir ⱨekayǝ


«Pütün xǝⱨǝrgǝ aⱪsaⱪal bolƣan»


«Silǝrning ata-ananglar musulman boluxtin ilgiri ƣǝyriy dinlik ǝmǝsmidi? Ular silǝrning ƣǝyriy dinlik boluwerixinglarni mǝjburliƣanmu?» Ular silǝrni Islam diniƣa boysunuxⱪa yol ⱪoydi, qünki silǝr bundaⱪ ⱪilixni toƣra dǝp ixǝndinglar. Mǝn ⱪǝlbimdǝ Əysaning Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨ ikǝnlikigǝ ixinip, uningƣa ǝgǝxkǝn tursam, silǝr meni yǝnǝ musulman boluwerixⱪa mǝjbur ⱪilsanglar, bu silǝr üqün gunaⱨ ǝmǝsmu?»


Bir Mǝsiⱨ muhlisining barliⱪ kixilǝrgǝ kɵrsǝtkǝn meⱨir-muⱨǝbbiti wǝ kɵyümqanliⱪi Afriⱪidiki Nigeriyǝlik Tiyamiyu Akinladǝni Əysa Mǝsiⱨning Ⱪutⱪuzƣuqi-nijatkar ikǝnlikigǝ ixǝndürdi. Xuningdin keyin u Mǝsiⱨ Əysaning yoliƣa kirdi, bu ix ɵz atisinimu tǝsirlǝndürdi. U ⱨazir Ibadan degǝn qong xǝⱨǝrdiki bǝzi muhlislar jama'ǝtlirigǝ aⱪasalliⱪ ⱪilidu.


Tiyamiyu Akinladǝ 1935-yili tuƣulƣan. Atisi yurtidiki qong musulman jǝmi'ǝtliridin birining bexi bolup, «Mǝn ɵz oƣlumni ⱨǝrgiz addiy puⱪralar oⱪuydiƣan baxlanƣuq mǝktǝptǝ oⱪutmaymǝn» dǝp, Tiyamiyuni kiqik waⱪtidila Islam xǝri'iti küqlük bolƣan mǝdristǝ, ǝng bilimlik hǝlpǝttin Ⱪur'an ɵginixkǝ ǝwǝtti. Əmma tɵt yildin keyin atisi sirtⱪa sodiƣa qiⱪip kǝtkǝndǝ, a'ilisidikiliri Tiyamiyuni addiy bir baxlanƣuq mǝktǝpkǝ oⱪuxⱪa bǝrdi. Atisi ⱪaytip kǝlgǝndǝ bu re'alliⱪⱪa boysundi. Biraⱪ ⱨǝr küni kǝqtǝ Tiyamiyu mǝktǝptin qüxüp yǝnǝ bu diniy mǝktǝpkǝ berip ɵginǝtti. U on tɵt yaxⱪa kirgǝndǝ xu qaƣdiki Nigeriyǝdǝ eⱪip yürgǝn Mǝsiⱨ muhlisliriƣa ⱪarxi sɵz-ibarilǝrni bilip ⱪaldi. Ɵzidiki Muⱪǝddǝs Kitab (Tǝwrat, Zǝbur, Injil)ni elip uningdiki Mǝsiⱨ muhlislarƣa ⱪarxi ixlitilidiƣan ayǝtlǝrning astiƣa ⱪerindax bilǝn sizdi. Tǝwratta hatirilǝngǝn Musa pǝyƣǝmbǝrning Yǝⱨudiylarƣa bǝrgǝn yuyunux toƣrisidiki tǝlimlirini, Injildin Mǝsiⱨ Əysa muhlislirining putini yuƣanliⱪini oⱪup, bu ayǝtlǝr arⱪiliⱪ Mǝsiⱨ muhlisliriƣa: «Silǝr nemixⱪa musulmanlarƣa ohxax namazdin ilgiri xundaⱪ tǝrǝt almaysilǝr?» dǝp zǝrbǝ bǝrmǝkqi boldi.


Əmma bu xǝⱨǝrdiki muhlislar jama'itining bir aⱪsaⱪili uning atisi bilǝn dost idi, nǝtijidǝ Tiyamiyu muhlislar jama'itidiki bǝzi oƣul balilar bilǝn oynaxⱪa baxlidi wǝ bu aⱪsaⱪalning ɵyidǝ yüz beriwatⱪan ixlarƣa diⱪⱪǝt ⱪildi. U bu adǝmning ɵzini izdǝp kǝlgǝn barliⱪ meⱨmanlarƣa ⱪilƣan sǝmimiy mu'amilisini — ular bilǝn paranglaxⱪanliⱪini, ularƣa kɵyüngǝnlikini, ularning ⱨal-ǝⱨwalini sorap yardǝm bǝrgǝnlikini kɵrǝtti. Ɵzini oⱪutⱪan hǝlpǝt bolsa, uni izdǝp kǝlgǝn kixilǝrgǝ jadugǝrlik ⱪilixni yahxi kɵrǝtti. Bǝzidǝ kixilǝr uningƣa pul berip ɵzlirigǝ amanliⱪ tilitǝtti, bǝzidǝ baxⱪilarƣa yamanliⱪ tilǝp, ǝpsun oⱪutatti. Tiyamiyu bu ixlardin ɵz hǝlpitining ǝlning ⱨalini ǝmǝs, bǝlki ɵz mǝnpǝ'itini oylaydiƣanliⱪini ⱨes ⱪildi.


Xuning bilǝn Tiyamiyu Injildiki hux hǝwǝr toƣrisida barƣanseri oylinidiƣan bolup ⱪaldi. Muⱪǝddǝs Kitabni kɵrüxkǝ ⱪiziⱪip ⱪaldi. Uzun ɵtmǝy uningda Mǝsiⱨ muhlisi bolux arzusi tuƣuldi; ǝmma atisiƣa deyixkǝ petinalmidi. Aran degǝndǝ u Mǝsiⱨ muhlisi bolƣan bir dostining yeniƣa berip bir yil turup uningdin Injilni ɵgǝndi. Ɵyigǝ ⱪaytⱪandin keyin u bir musulmanlar baxlanƣuq mǝktipidǝ oⱪutⱪuqi boluxⱪa tǝyinlǝndi. U yǝrdǝ «tenidǝ bar, roⱨida yoⱪ» namazni oⱪuxⱪa wǝ mǝsqitkǝ berixkǝ mǝjbur boldi. U yǝkxǝnbǝ küni yurttiki muhlislar yiƣiniƣa ⱪatnixixⱪa petinalmay, muhlis bolƣan yiraⱪtiki bir tuƣⱪinini yoⱪlap barƣaq uning bilǝn yiƣinƣa yoxorunqǝ baratti. Xu yǝrdiki aⱪsaⱪalƣa ɵzining qɵmüldürülux arzusini eytti. U on toⱪⱪuz yaxⱪa kirgǝndila andin yoxurunqǝ qɵmüldürüldi.


Atisi bu hǝwǝrni anglap, a'ilǝ yiƣini qaⱪirip, kelǝrki jümǝ Tiyamiyuni ɵzi mǝsqitkǝ elip berip uning qɵmüldürülüxini «yuyup taxlap» ⱪaytidin musulman ⱪilmaⱪqi ikǝnlikini elan ⱪildi. Tiyamiyu ularning muzakirisini sǝwrqanliⱪ bilǝn anglap, ahirida: «Silǝrning ata-ananglar musulman boluxtin ilgiri ƣǝyriy dinlik ǝmǝsmidi? Ular silǝrning ƣǝyriy dinlik boliwerixinglarni mǝjburliƣanmu? Ular silǝrni Islam diniƣa boysunuxⱪa yol ⱪoydi, qünki silǝr bundaⱪ ⱪilixni toƣra dǝp ixǝndinglar. Mǝn ⱪǝlbimdǝ Əysaning Ⱪutⱪuzƣuqi-mǝsiⱨ ikǝnlikigǝ ixinip, uningƣa ǝgǝxkǝn tursam, silǝr meni yǝnǝ musulman boluwerixⱪa mǝjbur ⱪilsanglar, bu silǝr üqün gunaⱨ ǝmǝsmu?» — dedi.


A'ilisidikilǝr hapa bolƣan bolsimu, oƣlining ⱪarar-iradisigǝ ⱪarap uni ɵzgǝrtǝlmǝydiƣanliⱪini bilip yǝtti. Tiyamiyu yengidin oⱪutⱪuqiliⱪ hizmitini tepip, ɵyidin qiⱪip kǝtti. Birnǝqqǝ yildin keyin u a'ilisidikiliri bilǝn ǝplixip ⱪaldi wǝ ularni yoⱪlap bardi, ǝmma u Nijatkari toƣruluⱪ bir eƣizmu gǝp ⱪilalmaytti. U musulmanlarning ⱨeyti bolƣanda, a'ilisidikilǝrgǝ bir az pul bǝrdi.


Tiyamiyu keyinqǝ muhlislarning jama'itigǝ aⱪsaⱪalliⱪ hizmitini ⱪilixⱪa tallandi, uning aⱪsaⱪalliⱪining mǝjbüriyǝtlirigǝ ǝmǝl ⱪilixi üqün du'a ⱪilidiƣan bir yiƣin orunlaxturuldi. Tiyamiyuning bǝzi dostliri nurƣun nǝsiⱨǝtlǝr bilǝn atisini bu yiƣinƣa ⱪatnixixⱪa ⱪayil ⱪildi. Bu dadisi üqün tunji ⱪetimliⱪ Mǝsiⱨ muhlislar mǝdⱨiyǝ-ibaditigǝ ⱪatnixixi idi. Xu yiƣinda jama'ǝt «muⱪǝddǝs kǝqlik tamaⱪ»ni yedi, atisi buningƣa ⱪarap bǝk tǝsirlǝndi. U bu ixni qüxǝnmigǝn bolsimu, buningdin Hudaning xan-xǝripini kɵrdi. U: «Keyinki ⱨǝptidǝ mǝn sǝn bilǝn muhlis yiƣiniƣa ⱪatniximǝn» — dedi. Xu waⱪittin baxlap u dunyaƣa ɵzining Mǝsiⱨ Əysaning ǝgǝxküqisi bolƣanliⱪini jakarlidi. Tiyamiyuning a'ilisidǝ anisidin baxⱪa ⱨǝmmisi ɵzlirini Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪ Hudaƣa tapxurdi.


Tiyamiyu aⱪsaⱪalliⱪ wǝzipisi bilǝn bir yurttiki jama'ǝtkǝ hizmǝt ⱪilixⱪa tǝklip ⱪilindi. U yurtⱪa kelipla jama'ǝt arisida qong wǝ ⱪattiⱪ jedǝl bolƣanliⱪini bildi. Əmma u sǝwr-taⱪǝtlik bilǝn Injildiki aram-tinqliⱪ yǝtküzidiƣan ayǝtlǝrni oⱪup ularni bir-biri bilǝn ǝplǝxtürdi. U baxtin baxlapla Mǝsiⱨning yolini tutⱪuqilarƣa kɵyünginigǝ ohxaxla xu yurttiki musulmanlarƣimu kɵyündi. Ular uning ǝslidǝ musulman ikǝnlikini bilip uningdin gumanlandi. Əmma u ular bilǝn talaxmidi. U Mǝsiⱨ Əysaƣa etiⱪad ⱪilƣuqilarni ⱪandaⱪ yoⱪliƣan bolsa musulmanlarnimu xundaⱪ yoⱪlidi. U pütün yurttikilǝrning ⱨalidin hǝwǝr aldi — yengi taxyol yasiƣinida ularƣa gürjǝk yardǝm bǝrdi, ⱨamilidar bolƣan ayallarning xipa tepixⱪa baxⱪa yurtⱪa berix awariqilikidin halas ⱪilix üqün bir «tuƣut xipahanisi» bǝrpa ⱪilixⱪimu yardǝmlǝxti. Yaxlarƣa hizmǝt pursiti yaritip berix üqün ularni beliⱪ baⱪidiƣan kɵlqǝk yasaxⱪa ilⱨamlandurdi; bǝzidǝ xǝⱨǝr xeyhi wǝ mǝsliⱨǝtqiliri bilǝn xǝⱨǝr ǝⱨwalini mǝsliⱨǝtlǝxkili mǝⱨkimigǝ baratti. Kixilǝr: «Bu adǝm hristi'anlarning hizmǝtqisi ǝmǝs, bǝlki pütün xǝⱨǝrning hizmǝtqisi.» deyixǝtti. Tiyamiyuning ⱨayati ⱨǝⱪiⱪǝtǝn uning Igisining ǝks ǝttürülüxi bolup Mǝsiⱨ Əysaning bu dunyadiki ⱨǝrbir adǝmgǝ bolƣan muⱨǝbbitini ipadilǝydu wǝ ayan ⱪilidu.






11. Pakistandin bir ⱨekayǝ


«Nijat wǝ amanliⱪ bǝrgüqi»


«Bu kitab bǝk uluƣ. Ⱨǝmmigǝ Ⱪadirning manga ata ⱪilƣinini baxⱪilarƣa kɵrsitixni halaymǝn»


«Xeⱨit» degǝn nam ⱨǝmmǝ adǝmgǝ layiⱪ boliwǝrmǝydu, yǝni ɵzining bǝngbaxliⱪidin yaki Hudaning yolidin baxⱪa yolni ⱪoƣdax üqün ɵlgǝn kixilǝrgǝ berilix toƣra kǝlmǝydu. Əmma «din»ini taxlap ɵzini Mǝsiⱨ Əysaƣa baƣlap wǝ Uningƣa ǝgǝxkǝnlǝrning tizimliki nurƣun ⱨǝⱪiⱪiy xeⱨitlǝrni, jümlidin qɵmüldürüxni ⱪobul ⱪilixⱪa pursǝt bolmiƣan, «dindarlar» tǝripidin ɵltürülgǝn namsiz kixilǝrni ɵz iqigǝ alidu. Kamar Zi'a degǝn ⱪiz bolsa ulardin biri. U Mǝsiⱨ muhlisi bolƣan bir oⱪutⱪuqining sap ⱨayatidin Muⱪǝddǝs Kitab (Tǝwrat, Zǝbur, Injil)ni oⱪuxⱪa jǝlp ⱪilinƣan. U oⱪux dawamida Mǝsiⱨ Əysaning Ɵzini Hudaƣa birdinbir yeⱪinlaxturalaydiƣan Ⱪutⱪuzƣuqi ikǝnlikini kɵrüp yǝtkǝn. Kɵp yil ɵtmǝyla u Pakistanda bir namǝlum ⱪatil tǝripidin ɵltürülgǝn.


«Mǝn on yǝttǝ yaxⱪa kirgǝndǝ jǝnubiy Ⱨindistandiki ⱨɵkümǝt aqⱪan mǝtkǝptǝ sǝkkizinqi sinipta oⱪuwatⱪanidim. Xu qaƣda atam kesǝl bolup ⱪelip oⱪuxtin waⱪitliⱪ ayrildim. Bir mǝzgildin keyin yǝnǝ oⱪux üqün ɵyümgǝ yeⱪin bir Mǝsiⱨ muhlisi mǝktipigǝ ǝwǝtildim. Bu mǝktǝpkǝ berixim bilǝnla mǝn bir oⱪutⱪuqiƣa naⱨayiti ⱪiziⱪip ⱪaldim. U mǝn bilidiƣan barliⱪ kixilǝrdin pütünlǝy baxⱪiqǝ idi. Mǝn uning mulayimliⱪiƣa, oⱪuƣuqilarƣa bolƣan meⱨribanliⱪiƣa wǝ hizmitigǝ bolƣan mǝs'uliyǝtqanliⱪiƣa diⱪⱪǝt ⱪilip yürǝttim. Uning ⱨayati mǝndǝ xunqǝ qongⱪur tǝsirat ⱨasil ⱪilƣanki, meni ⱪattiⱪ oylandurup ⱪoyƣanidi. «Bir insan balisi ⱪandaⱪsigǝ xundaⱪ bolalisun?» dǝp ⱪayta-ⱪayta oylandim. Keyin tonup yǝttimki, bu ixlar Hudaning Roⱨi uningda bolƣanliⱪidin bolƣan.


Bu mǝktǝptǝ mǝn Muⱪǝddǝs Kitabni ɵginixkǝ baxlidim. Ⱨǝr ⱨǝptidǝ ikki kün «Kona Əⱨdǝ» Tǝwrat wǝ Zǝburni, ikki kün «Yengi Əⱨdǝ» Injilni ɵginǝttuⱪ. Ⱪalƣan künlǝrdǝ biz «yadlax» dǝrsliri bilǝn bolattuⱪ. Muⱪǝddǝs Kitabtin nahxilarni ɵginip yadlayttuⱪ. Dǝslǝptǝ mǝn anqǝ ⱪiziⱪmidim, bǝlki erǝnsizlik bilǝn ɵgǝndim. Mǝn hǝⱪlǝr hristi'anlarni «kupurluⱪ ⱪilƣuqilar» dǝp atiƣanliⱪini angliƣanmǝn, ⱨǝtta ularning kitabiƣa tegip ketixnimu halimayttim.


Bir küni biz Tǝwrattiki «Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr» degǝn ⱪisimning 53-babini ɵgǝnduⱪ, bu manga bǝk tǝs kǝldi. Əmma bu kitab miladiyǝdin 700 yil ilgiri yezilƣanidi, uningdiki Mǝsiⱨ Əysaning kǝlgüsidǝ tartidiƣan azab-oⱪubǝtliridin aldin bexarǝt berilgǝn uningdiki xu babni ɵginix dawamida Huda manga Ɵz iltipatini kɵrsǝtti. Bu kitabtin ⱨǝⱪiⱪiy ⱨayat wǝ küq-ⱪudrǝtni tapⱪili bolidiƣanliⱪi ayan boldi. Mǝsiⱨ Əysaning ɵlümdin  tirildürülüp mǝnggü ⱨayat bolidiƣanliⱪini tonup yetixkǝ baxlidim. Xuning bilǝn Huda ⱪǝlbimgǝ etiⱪad ata ⱪilip, Mǝsiⱨ Əysani mening Ⱪutⱪuzƣuqim, gunaⱨlirimni kǝqürgüqi boluxⱪa ǝwǝtkǝnlikigǝ ixǝndim. Pǝⱪǝt U bolsila meni mǝnggülük ɵlümdin ⱪutⱪuzalaytti. Mǝn pǝⱪǝt xu qaƣdila ɵzümning xunqǝ rǝzil gunaⱨkar ikǝnlikimni tonup yetixkǝ baxlidim. Ilgiri mǝn ɵzümning ⱪilƣan «yahxiliⱪlirim» yaki ⱪilƣan «sawabliⱪ ixlirim» meni ⱪutⱪuzidu, dǝp oylap yürǝttim.


Xuningdin baxlap bir yengi küq-ⱪudrǝt mǝndǝ pǝyda boldi. Xǝytan ɵz tor-zǝnjirlirini elip meni tutuwalmaⱪqi bolƣan bolsa, mǝn Injilni oⱪup Mǝsiⱨ Əysani tayanqim ⱪildim. Mǝsiⱨ Əysaning yolida mangƣanliⱪim üqün ⱪarxiliⱪⱪa uqridim, ɵyümdin, a'ilidikilirimdin ayrilixⱪa toƣra kǝldi. Mǝsiⱨ Əysa meni Ɵzining bir muhlisining ɵyigǝ yǝtküzdi, mǝn ular bilǝn billǝ turdum. Mǝn suƣa qɵmüldürüldum. Xu tapta mǝn toluⱪ ixǝnq bilǝn eytalaymǝnki, Mǝsiⱨ Əysa nijat wǝ aramliⱪ bǝrgüqidur. Xundaⱪ hatirjǝmlikni bu dunya berǝlmǝydu; u Hudaning ata ⱪilƣan sowƣitidur».


Bular Kamarning ɵz ⱪoli bilǝn yazƣan hatirisi. Əmǝliyǝttǝ u Mǝsiⱨ muhlisi bolƣandin keyin, ɵyidǝ turƣan yǝttǝ yil iqidǝ baxⱪa muhlislar bilǝn mungdixip ortaⱪlixix pursiti bolup baⱪmiƣan. Uning birdinbir ⱨǝmraⱨi bir kiqik Injil idi. Yoxurun ⱨalda oⱪuƣan bu Injil yǝttǝ yil mabǝynidǝ ⱨeq dosti bolmiƣan uning etiⱪadiƣa küq berip kǝlgǝnidi. Yǝttǝ yildin keyin uning anisi uni ɵylimǝkqi boldi. Xuning bilǝn u ɵydin qiⱪip ketip, bir mǝzgilgiqǝ bir muhlis dosti bilǝn turdi. Uning bǝzi uruⱪ-tuƣⱪanliri uni izdǝp kelip, qing turuwalƣaqⱪa, u ular bilǝn billǝ anisi bilǝn kɵrüxkili bardi.


Ɵyigǝ ⱪaytip kǝlgǝndin keyin, u bir dohturhanida sestra boldi. U yǝrdǝ uning nurƣun muhlis dosti bolup, künlǝrni intayin huxal ɵtküzdi. U baxⱪa etiⱪadqilarƣa, ⱨǝtta nurƣun aⱪsaⱪallarƣa ⱪariƣanda Tǝwrat wǝ Injildin helila qongⱪur qüxǝnqilǝrgǝ igǝ idi. U Muⱪǝddǝs Kitabⱪa bǝk amraⱪ bolup, qɵmüldürüluxidin ilgirimu: «Huda meni Muⱪǝddǝs Kitabning oⱪutⱪuqisi boluxumni halaydu. Bu kitab bǝk uluƣ. Uning manga ata ⱪilƣinini baxⱪilarƣa kɵrsitixni halaymǝn» — dedi. Keyin uning eƣir kesǝl boluxi uning üqün eƣir sinaⱪ boldi. U kɵz yaxlirini tɵküp turup, ɵzigǝ gumaniy soallarni ⱪoydi. Lekin Huda sinaⱪta uningƣa ƣǝlibǝ ata ⱪildi wǝ kesilini saⱪaytti.


Yǝnǝ bir mǝzgildin keyin u bir dosti bilǝn «Panjab» degǝn rayonƣa «Sik dini»dikilǝr bilǝn Mǝsiⱨning xan-xǝrǝpliri, meⱨir-xǝpⱪǝtlirini ortaⱪlixix mǝⱪsitidǝ bardi. Ular «panjabqǝ» kiyim kiyip, yezilarƣa berip Injildiki hux hǝwǝrni ular bilǝn ortaⱪlaxti. Panjab tili ular üqün tǝsrǝk kǝldi. Əmma ular Panjabdiki kɵpinqisi kǝmbǝƣǝl wǝ sawatsiz muhlis jama'ǝtliri bilǝn nurƣun künlǝrni billǝ ɵtküzdi, ular bilǝn Injildiki qong sirlar üstidǝ sirdaxti. Bu muhlislar Panjab tilida mǝdⱨiyǝ nahxilirini eytixⱪa bǝk amraⱪ idi, Kamar ularƣa jor bolup dumbaⱪ qelixip bǝrdi. Mǝyli bǝzidǝ ǝⱨwali bǝk ⱪiyin bolsimu, ǝmma ular yǝnila intayin huxal yürǝtti.


Uning ɵyidikilǝr uningƣa tezdin ⱪaytip kǝl dǝp ⱪayta-ⱪayta hǝt yazdi. Uning ɵyigǝ berip, uruⱪ-tuƣⱪanliri bilǝn bǝk kɵrüxküsi bar bolup, yük-taⱪlirini somkiƣa ⱪaqilidi; ǝmma uning kɵngli bi'aram bolƣaqⱪa, uzunƣiqǝ du'a ⱪildi. Du'adin keyin u olturup ɵyidikilǝrgǝ hǝt yazdi. Hǝttǝ asasǝn: «Ⱪaytip barsam, mundaⱪ ikki xǝrtim bar; biri, Mǝsiⱨning adimi süpitidǝ yaxaxⱪa yol ⱪoyux; ikkinqisi, meni toy ⱪilixⱪa mǝjburlimasliⱪ» degǝn mǝzmun bar idi. Hǝt zakaz ⱪilip selinƣan bolsimu, jawab hǝt kǝlmidi.


Aridin bir ay ɵtüp, bir küni kǝqtǝ u jama'ǝtning bir pa'aliyitidǝ ⱪaqa-ⱪomuqlarni yuyuxⱪa yardǝmlǝxkǝndin keyin, ɵz turalƣusiƣa huxal ⱨalda uhlaxⱪa qiⱪip kǝtti. U küni meⱨmanlar naⱨayiti kɵp idi. Lekin meƣmanlar arisiƣa bir düxmǝn soⱪunup kiriwalƣan bolsa kerǝk. Ətigǝndǝ Kamar naxtiƣa kǝlmidi. Dostliri kelip ⱪarisa keqidǝ birsi uning bexiƣa intayin ɵtkür bir ǝswab bilǝn ⱪattiⱪ urup ɵltürüwǝtkǝnidi.


Uning jǝsǝti Sahiwaldiki ⱪǝbristanliⱪⱪa dǝpnǝ ⱪilindi. Nurƣun Mǝsiⱨiylǝr wǝ musulmanlar dǝpnǝ murasimiƣa ⱪatnaxti. Murasimda Injildiki: «Ɵlgüqǝ Manga sadiⱪ bol. U qaƣda Mǝn sanga ⱨayatliⱪ tajini kiydürimǝn» degǝn pasaⱨǝtlik sɵz oⱪuldi.


Saⱪqilar ǝnzini tǝkxürüp ɵyigǝ kǝldi. Yip uqini tepixi üqün Kamarning kitab-hǝtlirini bir-birlǝp oⱪudi. Bǝlkim ular bu hǝtlǝrni ümidsizlǝngǝn axiⱪining heti bolsa kerǝk dǝp oyliƣan boluxi mumkin. Əmma ⱨeqnemini tapmalmay, ɵy igisigǝ: «Əpǝndim, ⱨeqⱪandaⱪ yip uqi tapalmiduⱪ. Bu ⱪiz pǝⱪǝtla Mǝsiⱨingizgǝ axiⱪ bolƣan» — dǝp doklat ⱪildi. Sahiwaldiki Mǝsiⱨiylǝr ɵzliri bǝrpa ⱪilƣan dohturhanidiki hizmǝtqilǝrgǝ wǝ bimarlarƣa atalƣan bir du'ahana yasaldi, Kamar üqün tiklǝngǝn bu hatirǝ ⱨazirƣiqǝ saⱪlanmaⱪta.





12. «Mǝn pak-muⱪǝddǝs bir Hudaƣa ⱪandaⱪmu yeⱪin turalaymǝn?» (Tanzaniyǝdin, yǝni  sabiⱪ «Zanzibar»din bolƣan guwaⱨliⱪ)


«Nurƣun kixilǝr bexiƣa eƣirqiliⱪ qüxkinidila andin Hudaning hux hǝwirini ⱪobul ⱪilidu, biraⱪ mǝn bu dunyaƣa nisbǝtǝn eytⱪanda, turmuxum tinq-hatirjǝm wǝ raⱨǝtlik bolƣinidimu etiⱪadimni Mǝsiⱨkǝ baƣlidim»


Siyasiy sǝwǝblǝr tüpǝylidin türmigǝ solanƣan Afriⱪidiki Zanzibarliⱪ (Zanzibar ⱨazir Tanzaniyǝ degǝn dɵlǝtning bir rayoni) Natani'al Idarus bir ajayib türmidax — «Injil muⱪǝddǝs» bilǝn tonuxⱪan. Uning kitabta yezilƣan ⱨǝⱪiⱪǝtlǝrgǝ bolƣan qüxǝnqisi bara-bara qongⱪurlixip, ahirida u Mǝsiⱨ Əysani gunaⱨkarlarning birdinbir Ⱪutⱪuzƣuqisi, xunga meningmu Ⱪutⱪuzƣuqim dǝp ⱪobul ⱪilƣan. A'ilisidikilǝr ƣǝm-ⱪayƣuƣa qüxkǝn bolup, ularning ⱪarxiliⱪi bilǝn uning qɵmüldürülüp etiⱪadini etirap ⱪilixiƣa uzun waⱪit kǝtkǝn. Lekin ahirida u Mǝsiⱨ Əysaƣa baƣliƣan etiⱪadini op'oquⱪ etirap ⱪilip, qongⱪur xadliⱪ wǝ ⱪana'ǝt tapⱪan.


— Bǝx yax waⱪtimdin tartip Ⱪur'anni ǝrǝb tilida oⱪuxni ɵgǝndim. Yurtum Islamiyǝttiki birnǝqqǝ uluƣ alim qiⱪⱪan yǝr idi. Ⱨǝr küni ǝtrapimizdiki nurƣun egiz munarlardin mǝzinlǝrning jarangliⱪ awazliri yangrap turatti. Mǝn bolsam molla boluxⱪa intayin intilǝttim. Mǝn soal soriƣuqilarni anqǝ yaⱪturmaydiƣan bir muⱨitta oⱪuwatⱪan naⱨayiti yuwax oⱪuƣuqi idim. Ɵginix manga ⱪiyin kǝlgǝn bolsimu, tǝliyimning ongdin kǝlgini xuki, mu'ǝllimim bizning yeⱪin tuƣⱪinimiz idi. Uningdin baxⱪa a'ilimiz «Xarif»lǝr (hǝⱪlǝr muⱨǝmmǝdning uruⱪ-tuƣⱪanliri dǝp ⱪariƣan) jǝmǝtidin qiⱪⱪan bolup, bizdiki sunniy eⱪimidiki musulman jama'itidǝ imtiyazliⱪ orunda turatti.


Zanzibardiki Ərǝb sultanliⱪini ɵrüwǝtkǝn 1964-yildiki inⱪilabta, siyasiy kelip qiⱪixi tüpǝylidin mǝn on tɵt ayƣiqǝ türmigǝ solandim. On bǝx kixi bilǝn bir üq metr uzunluⱪtiki tar gundihaniƣa solap ⱪoyuldum. Bir küni, torustin sim-sim yamƣur ɵtüp turƣan salⱪin tang sǝⱨǝrdǝ, palisimning yenida turƣan kiqik bir kitabni bayⱪap ⱪaldim. Mana bu mening «Injil»ni tunji ⱪetim kɵrüxüm idi. Türmidaxlirimning ⱨeqⱪaysisi bu kitabning nǝdin kǝlgǝnlikini bilmǝytti, mǝn: — ««Ⱪizil krest»tiki birǝr ziyarǝtqi muxu yǝrgǝ ⱪoyup ⱪoyƣan boluxi mumkin» dǝp oylidim. Ⱨǝr küni gundihanidin sirtⱪa qiⱪⱪan waⱪtimda bu kiqik kitab manga ǝng yeⱪin ülpǝt bolatti. Mǝn ⱨǝr küni uni oⱪup turattim. Oⱪuƣanseri uningƣa amraⱪ bolup kǝttim.


Keyin musulmanlar üqün tǝs bir mǝsiligǝ yoluⱪtum: «Huda bir bolsa, ⱪandaⱪmu «Üqtǝ birlik» bolalisun?» dǝp ɵzümdin soridim. Gǝrqǝ iⱪtidarim yǝtmǝydu dǝp oyliƣan bolsammu, Mǝsiⱨ Əysaning ⱪilƣan uluƣ hizmitini ⱨǝm Muⱨǝmmǝdning pǝyƣǝmbǝrlikining da'irisini tǝkxürüp tǝtⱪiⱪ ⱪilix ⱪarariƣa kǝldim. Mǝn Muⱪǝddǝs Kitab bolƣan Tǝwrat, Zǝbur wǝ Injildiki mǝzmunlardin gumanlanmiƣanidim wǝ yaki bǝzi musulmanlarning: «Mǝsiⱨ Əysa toƣrisidiki kitab (Injil) ɵzgǝrtiwetilgǝn» degǝn kɵzⱪarixiƣimu ixǝnmigǝnidim. Manga yardǝm beridiƣan adǝm yoⱪ idi, xu yǝrdiki birdinbir Mǝsiⱨ muhlisi zindandiki naⱨayiti aldirax bir hizmǝtqi idi. Əmma Hudaning meⱨir-xǝpⱪiti bilǝn, birsi meni Daressalamdiki bir sirttin oⱪux mǝktipining «Muⱪǝddǝs Kitab ɵginix» kursiƣa tonuxturup ⱪoydi. Türmidin ⱪoyup berilginimdin keyin mǝn bu kurs arⱪiliⱪ ɵginiximni dawamlaxturdum. Xuning bilǝn bir waⱪitta mǝn kǝqlik islamiy wǝzlǝrni anglap turdum.


Xu mǝzgildǝ mǝn Huda insanƣa axkariliƣan ⱨǝⱪiⱪǝtni birⱪǝdǝr qongⱪur qüxǝndim wǝ Əysa Mǝsiⱨ mening ornumda jazalinip, ⱪurbanliⱪ bolƣanliⱪini wǝ bu ⱪurbanliⱪ arⱪiliⱪ Huda gunaⱨlirimni kǝqürüm ⱪilidiƣanliⱪini qüxinip, Hudaning kixilǝrgǝ yengi ⱨayat bǝrmǝkqi bolƣanliⱪiƣa ixǝndim. Bu yolda Hudaning manga kɵrsǝtkǝn yolyoruⱪi naⱨayiti eniⱪ idi. Beximdin ɵtküzgǝn ajayib ixlarni yazsam, birnǝqqǝ tom kitab bolidu. Nurƣun kixilǝr bexiƣa eƣirqiliⱪ qüxkinidila andin Hudaning hux hǝwirini ⱪobul ⱪilidu, biraⱪ bu dunyaƣa nisbǝtǝn eytⱪanda turmuxum tinq-hatirjǝm wǝ raⱨǝtlik bolƣinidimu mǝn etiⱪadimni Mǝsiⱨkǝ baƣlidim. Hudaning meⱨir-xǝpⱪiti bilǝn mening Hudani tonuxumni tosap kǝlgǝn, meni qirmiwalƣan ⱨǝrbir asarǝttin ɵzümni ⱪutuldurdum. Bu ixta Muⱪǝddǝs Kitabning muⱨim roli bar idi. Baxtin baxlapla mǝn Injil «mǝktupliri»diki ikki ayǝttin naⱨayiti tǝsirlǝngǝnidim. Uning birsi:  


«Qünki Hudaning nijatni barliⱪ insanlarƣa elip kelidiƣan meⱨir-xǝpⱪiti ayan boldi; U bizgǝ ihlassizliⱪ wǝ bu dunyaning arzu-ⱨǝwǝslirini rǝt ⱪilip, ⱨazirⱪi zamanda salmaⱪ, ⱨǝⱪⱪaniy, ihlasmǝn ⱨayatni ɵtküzüximiz bilǝn, uluƣ Huda, nijatkarimiz Əysa Mǝsiⱨning xan-xǝrǝp bilǝn kelidiƣanliⱪiƣa bolƣan mubarǝk ümidimizning ǝmǝlgǝ exixini intizarliⱪ bilǝn kütüxni ɵgitidu» (Injil, «Titus» 2-bab, 11-ayǝt).



Yǝnǝ birsi agaⱨ bolup:


«Xunqǝ uluƣ ⱪutⱪuzux-nijatⱪa etibar bǝrmisǝk, biz ⱪandaⱪmu jazadin ⱪeqip ⱪutulalaymiz?! Qünki bu nijatning hǝwiri dǝslǝptǝ Rǝb arⱪiliⱪ uⱪturulƣan, ⱨǝm Uning ⱨǝⱪliⱪini biwasitǝ angliƣanlarmu bizgǝ tǝstiⱪliƣan» (Injil, «Ibraniylarƣa», 2-bab, 3-ayǝt)


Bǝzilǝr manga ǝsⱪetip ⱪalar dǝp birnǝqqǝ kitabni ariyǝtkǝ bǝrdi. Əmma ɵzümning oy-pikirlirimni wǝ mǝsililirimni birdinbir yexip bǝrgüqi pǝⱪǝt Muⱪǝddǝs Kitab ikǝn dǝp ⱪaridim, baxⱪa kitablardin bara-bara kɵnglüm sowup ⱪaldi. Dǝl xu waⱪitta Daressalamdiki «sirttin oⱪux mǝktipi»ning mudiri manga bir pütün «Muⱪǝddǝs Kitab»ni bǝrdi.


Buni oⱪup ɵzümning gunaⱨkar ikǝnlikimni, ⱨǝr adǝmning bu dunyaƣa kǝlginidǝ bir gunaⱨliⱪ tǝbi'itigǝ waris bolidiƣanliⱪini ɵgǝndim. Buni insaniyǝtning asasliⱪ birdinbir mǝsilisi dǝp tonup yǝttim. Injilda, «Yuⱨanna (1)», 1-bab, 5-6 ayǝttǝ yezilƣandǝk:


«Biz Uningdin angliƣan ⱨǝm silǝrgǝ bayan ⱪilidiƣan hǝwirimiz mana xudurki, Huda nurdur wǝ Uningda ⱨeqⱪandaⱪ ⱪarangƣuluⱪ bolmaydu. Əgǝr biz Uning bilǝn sirdax-ⱨǝmdǝmlikimiz bar dǝp turup, yǝnila ⱪarangƣuluⱪta yürsǝk, yalƣan eytⱪan wǝ ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ ǝmǝl ⱪilmiƣan bolimiz».


Muxuningdin biz adǝmlǝrning ⱪarangƣuluⱪta mangidiƣan gunaⱨkarlar ikǝnlikini, ǝmma Hudaning adǝmlǝrdin pütünlǝy baxⱪiqǝ ikǝnlikini, xundaⱪla nur ikǝnlikini kɵrimiz. Yoruⱪluⱪ bilǝn ⱪarangƣuluⱪ billǝ ɵtǝlmiginidǝk, Huda wǝ gunaⱨmu billǝ bolalmaydu. Gunaⱨim tüpǝylidin Hudadin ayrilip sürgün ⱪilinƣan gunaⱨkar bolƣan mǝn bir pak, muⱪǝddǝs Huda bilǝn ⱪandaⱪqǝ yeⱪin turalaymǝn?


«Muxu sɵz ixǝnqlik wǝ ⱨǝr adǝm uni ⱪobul ⱪilixi tegixliktur — «Mǝsiⱨ Əysa gunaⱨkarlarni ⱪutⱪuzux üqün dunyaƣa kǝldi!»» (Injil, «Timotiyƣa (1)» 1-bab, 15-ayǝt). Xunga, mǝn ǝslidǝ Muⱨǝmmǝddin pǝs turidiƣan bir pǝyƣǝmbǝr dǝp ⱪariƣan bu Mǝsiⱨ Əysani, ǝmǝliyǝttǝ bizning ǝng qong mǝsilimizni ⱨǝl ⱪilix üqün Hudaning ǝwǝtkǝn Ⱪutⱪuzƣuqisidur, dǝp qüxǝndim.


Zanzibardiki musulmanlar arisida Mǝsiⱨkǝ bolƣan etiⱪadimni etirap ⱪilix asan ǝmǝs idi. Anam Xariflar jǝmǝtidin bolƣanliⱪimizni Hudadin kǝlgǝn bǝrikǝt dǝp ⱪaraytti. Xunga Mǝsiⱨkǝ bolƣan etiⱪadim qoⱪum uningƣa birhil ⱨǝsrǝt elip kelǝtti. U ihlasmǝn musulman bolup ǝslidila akamning Marksizm-Leninizm etiⱪadliri uningƣa ⱪattiⱪ azab elip kǝlgǝnidi. Mening türmidǝ yatⱪinim uning azabini tehimu eƣirlitiwǝtkǝnidi. Mening azad ⱪilinƣanliⱪim uning birdinbir huxalliⱪi idi. Injilni oⱪuƣinimƣa ⱪǝdǝr, u manga ǝslidǝ ɵgǝtkǝn etiⱪadni dawamlaxturuxum uningƣa tǝsǝllimu bǝrgǝnidi.


Mening yeⱪin bir dostum birinqi bolup mening mǝsqitkǝ barmay pat-pat Muⱪǝddǝs Kitab oⱪuydiƣanliⱪimni, yǝkxǝnbǝ küni Mǝsiⱨ muhlislarning yiƣiniƣa ⱪatnixidiƣanliⱪimni bayⱪap ⱪaldi. A'ilidikilirim bu ix toƣruluⱪ mǝn bilǝn muzakirǝ ⱪilixⱪa yiƣin qaⱪirdi. Mǝn ɵzümning ularƣa bolƣan muⱨǝbbitimning ɵzgǝrmigǝnliki bilǝn ularni hatirjǝm ⱪilixⱪa tirixtim, yǝnǝ kelip mǝn ularƣa mening Əysa Mǝsiⱨkǝ etiⱪad ⱪilƣinimƣa ⱪarxi bolsanglar, muzakirini etiⱪadimning tüp sǝwǝbliri wǝ uli bolƣan ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ ⱪaritixinglar kerǝk, dedim. Lekin buning ornida ular bir xǝyh tǝyyarliƣan dimidi ⱪilƣan suni manga bǝrdi, ular bu mening pozitsiyǝmni ɵzgǝrtidu dǝp ixǝngǝnidi. Əmma uning manga ⱨeqⱪandaⱪ tǝsiri yoⱪ idi.


Xuning bilǝn bir waⱪitta muhlis dostlirim manga Ⱪutⱪuzƣuqimning namini baxⱪilarƣa yǝtküzüxtin ⱪorⱪmasliⱪimƣa ilⱨam beridiƣan hǝtlǝrni yezip turatti. Mǝn dǝslǝptǝ Daressalamƣa, andin Keniyǝgǝ bardim. Keniyǝdǝ nurƣun Afriⱪiliⱪ wǝ Yawropaliⱪ muhlislar bilǝn ortaⱪlixixtin bǝⱨrimǝn boldum. Andin yǝnǝ atamning yurti bolƣan ximaliy Afriⱪidiki Adǝngǝ bardim. Xu qaƣdiki jiddiy wǝziyǝt iqidǝ mǝn Mǝsiⱨkǝ bolƣan etiⱪadimni etirap ⱪilip dengizda qɵmüldürüldum. Suƣa qɵmüldürüx bolsa bizning kona gunaⱨliⱪ tǝbi'itimizdin ayrilip, Mǝsiⱨ Əysa bilǝn ɵlüp, dǝpnǝ ⱪilinip wǝ yengi ⱨayatⱪa erixkǝnlikimizni, tirilgǝnlikimizni bildüridu. Mǝn üqün ⱨayatim toluⱪ mǝnǝ-ǝⱨmiyǝtkǝ erixkǝn bolup, Hudani Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪ toluⱪ sɵyimǝn, keqǝ-kündüz Uning ⱪurbanliⱪ ⱪeni bǝrgǝn nijat-azadliⱪim wǝ xad-huramliⱪim bilǝn Hudani mǝdⱨiyǝlǝymǝn. Qin kɵnglümdin, bu dunyadiki ⱨǝrbir ǝr-ayal, oƣul-ⱪizlar bu nijatliⱪ yolni tapsun, Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪ Hudadin bolƣan xadliⱪtin bǝⱨrimǝn bolsun degǝn arzuyum bilǝn du'a ⱪilimǝn.







13. Tanzaniyǝdin bir ⱨekayǝ


«Mǝsiⱨ manga mǝnilik ⱨayat ata ⱪildi»


«Ⱪɵnglüm nemini tartsa xuni ⱪilattim, ǝmma oylimiƣan yǝrdin bir ixtin keyin xundaⱪ ⱪilƣinimdin ɵzümni ⱪupⱪuruⱪ ⱨes ⱪildim»


Ərǝb millitidin bolƣan Tanzaniyǝlik Talib Barwaniƣa nisbǝtǝn ⱨayat pütünlǝy mǝnisiz bilingǝnidi. Əmma bǝzi hizmǝtdaxliri arⱪiliⱪ u Hudaƣa tayinixⱪa baxlidi. U ⱨazir ximaliy Afriⱪida Mǝsiⱨ muhlisi jama'ǝtliri arisida hizmǝt ⱪilidu.


«Ata-bowilirim Ərǝbistandiki Omandin bolup, jaⱨan kezip Zanzibar (ⱨazirⱪi Tanzaniyǝ)gǝ kǝlgǝn. Ular xu yǝrdiki Afriⱪiliⱪlar bilǝn toy ⱪilip xu yǝrdǝ olturaⱪlixip ⱪalƣan. Ata-anam manga bǝk kɵyünǝtti, anam tǝⱪwadar musulman idi. U meni diniy mǝktǝpkǝ ǝwǝtti, mǝn Ⱪur'anni oⱪuxni (mǝnisini qüxǝnmigǝn ⱨalda), bǝx waⱪ namaz oⱪuxni, Ramzanda roza tutuxni, zakat berixni ɵgǝndim. On nǝqqǝ yaxⱪa kirgǝndǝ dunyani kezix istikim pǝyda boldi. Ahir ɵydin ⱪeqip qiⱪip, Ⱨindistandiki Bombay (ⱨazirⱪi Mumbay) xǝⱨirigǝ bardim. Xu yǝrdǝ mǝn yük parahotida axhana mulazimǝtqisi bolup, dunyani bir ⱪetim aylandim. Andin mǝn ɵygǝ ⱪayttim, ǝmma bir yildin keyin yǝnǝ sǝpǝrgǝ qiⱪip, Ⱨindistanƣa wǝ Pars Ⱪoltuⱪiƣa bardim. Birnǝqqǝ jayda ixlǝp pul tepip, andin Əngliyǝgǝ bir tǝrǝptin ixlǝp, bir tǝrǝptin oⱪux üqün bardim. Biraⱪ nixanimƣa yetǝlmidim, Londonda kǝyp-sapa turmuxⱪa ɵginip ⱪaldim. Kɵnglüm nemini tartsa xuni ⱪildim, ǝmma oylimiƣan yǝrdin xundaⱪ «oynax»tin keyin xundaⱪ ⱪilƣinimdin ɵzümni ⱪupⱪuruⱪ ⱨes ⱪildim.


Bir küni ɵzümning muxundaⱪ ɵtküzüwatⱪan turmuxumdin mutlǝⱪ bizar bolup, xǝrⱪiy Londondiki bir ⱪǝⱨwǝhaniƣa kirdim. Bir kixi kirip Əngliyǝ Ⱨawa Armiyisigǝ kirix toƣruluⱪ waraⱪlarni tarⱪatti. Xu qaƣda ⱨǝrⱪandaⱪ ixni ⱪilixⱪa razi idim, pǝⱪǝtla ⱨazirⱪi ǝⱨwalimni ɵzgǝrtǝlisǝmla mǝyli, dǝp oylattim. Xundaⱪ ⱪilip mǝn Əngliyǝ Ⱨawa Armiyisigǝ kirdim, asasiy tǝrbiyǝ wǝ elektron tǝrbiyisini alƣandin keyin mǝn Liwiyǝgǝ ǝwǝtildim. Bu ⱨawa armiyisidiki turmux manga yaⱪti, nurƣun adǝmlǝr bilǝn dost boldum. Yoⱨan isimlik bir Əngliyǝlik bilǝn yeⱪin munasiwǝttǝ boldum. Biz pat-pat Tobruk xǝⱨirigǝ su üzüxkǝ yaki sǝylǝ ⱪilixⱪa billǝ qiⱪattuⱪ.


Bir kǝqtǝ mǝn bǝx kixilik qedirimizgǝ ⱪaytip kirsǝm, Yoⱨan tizlinip du'a ⱪiliwetiptu. Mǝn bǝk ⱨǝyran ⱪaldim, qünki mǝn ǝzǝldin Yoⱨanni «dindar» dǝp oylimayttim. Uning bizdǝk tɵt tompayning aldidila tizlinip du'a ⱪilƣan jür'itigǝ ⱪayil boldum. U ornidin turuxi bilǝnla mǝn uningdin dindar bolup qiⱪⱪanliⱪining sǝwǝbini soridim. U, bu ixning din bilǝn munasiwǝtsizlikini, uning ⱨazirⱪi ⱨayatida Muⱪǝddǝs Roⱨning barliⱪini manga dǝp bǝrdi. Bu manga ƣǝlitǝ wǝ yengiliⱪ tuyulƣaqⱪa, u mǝn bilǝn olturup manga qüxǝndürdi: — Insanlar gunaⱨliri tüpǝylidin Hudadin ayrilip ⱪalƣan, xunga ⱨǝmmǝ adǝm dozahⱪa kirixkǝ tegixlik idi. Əmma Huda insanƣa bolƣan muⱨǝbbitidin gunaⱨsiz bolƣan Mǝsiⱨ Əysani ǝwǝtti, Mǝsiⱨ Əysa gunaⱨlirimizning ⱨǝmmisini Ɵz zimmisigǝ artip ornimizda krestkǝ mihlinip ⱪurbanliⱪ boldi. Bizning dozahⱪa kirixkǝ tegixlik bolƣan jazayimizni U üstigǝ aldi. Ⱨazir kim boluxidin ⱪǝt'iynǝzǝr Uning iltipatini ⱪobul ⱪilsila, Mǝsiⱨ ularƣa gunaⱨining kǝqürümini ⱨǝm Muⱪǝddǝs Roⱨ elip kelidiƣan mǝnggülük ⱨayatni ata ⱪilidu, dedi.


Pǝrmanliriƣa ri'ayǝ ⱪilmisammu, mǝn yǝnila Islamning ǝⱪidilirigǝ ixinǝttim. Mǝn Mǝsiⱨ Əysani Ibraⱨim, Nuⱨ wǝ Musa ⱨǝzrǝtlirigǝ ohxax pǝyƣǝmbǝr dǝp ixinǝttim. Mǝsiⱨ Əysa Hudaning Oƣli deyilsǝ manga kupurluⱪ bolatti. Xunga mǝn: — Ɵzlirini «hristi'an» dǝp atiƣan nurƣun ǝllǝrdiki kixilǝr «Əysaning namida» irⱪiy kǝmsitixni saⱪlap baxⱪilarƣa kɵp yaman ixlarni ⱪilmaⱪta dǝp, Yoⱨanning tǝlimigǝ rǝddiyǝ berǝttim. «Musulmanlar dunyasida bundaⱪ ix yoⱪ» dǝp turuwalattim (ǝmǝliyǝttǝ mǝn ⱨazir musulmanlarda bundaⱪ ixlarning kɵp ikǝnlikini bildim — Ərǝblǝrning Bǝdu'in wǝ Kabiliylǝrgǝ, Pakistanliⱪlarning Bengalliⱪlarƣa, Turkiyǝliklǝrning Kurdlarƣa bolƣan mu'amiliri ⱪatarliⱪlar). Əmǝliyǝttǝ bu qaƣda bǝzi Mǝsiⱨ muhlisliri mǝn üqün du'a ⱪilatti.


Bir küni anqǝ ⱪiziⱪmiƣan bolsammu, Yoⱨanning gepi bilǝn yǝnǝ bir muhlis Petrus isimlik birsi bilǝn kɵrüxtüm. U starxiy serȥant bolsimu, ǝmma mǝn tonuydiƣan baxⱪa serȥantlarƣa ohximaydiƣan yǝrliri bar idi. U ⱪolida Muⱪǝddǝs Kitabni tutup turup, Tǝwrat wǝ Zǝburlardin Əysa Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨning dunyaƣa kelidiƣanliⱪi, ⱪilidiƣan ixliri, ɵlümi, dǝpnǝ ⱪilinidiƣanliⱪi, tirildürülidiƣanliⱪi wǝ asmanƣa kɵtürülidiƣanliⱪining ⱨǝmmisi aldin bexarǝt berilgǝnlikini manga bayan ⱪildi. Injil hatirisidǝ bu bexarǝtlǝrning ǝmǝliyǝttǝ bolƣanliⱪini manga qüxǝndürdi. Ahirida u Injildiki «Wǝⱨiy» degǝn ahirⱪi ⱪisimning 3-babini kɵrsitip: —


«Mana, Mǝn ⱨazir ixik aldida turup, ixikni ⱪeⱪiwatimǝn. Əgǝr biri awazimni anglap ixikni aqsa, uning yeniƣa kirimǝn. Mǝn uning bilǝn, umu Mǝn bilǝn billǝ ƣizalinidu» degǝnni manga oⱪup bǝrdi. Bu sɵzlǝr ⱪǝlbimni ⱪattiⱪ bi'aram ⱪildi. Baxⱪilarning «hristi'anlarning Injilni ɵzgǝrtip yazƣan» degǝnlirini angliƣan bolsammu, mǝn Injildiki bu sɵzni ⱨǝⱪiⱪǝt dǝp tonudum. Mǝsiⱨ Əysa kɵnglümning ixiki sirtida turup ⱪeⱪiwatⱪanliⱪini, bu ixikni aqalaydiƣan yaki yepiⱪliⱪ ⱪalduridiƣan birdinbir adǝm mǝn ɵzüm idim. Xu qaƣda mening bir ⱪararƣa kǝlgüm yoⱪ idi, xunga mǝn Petrusⱪa hox dǝpla ketip ⱪaldim.


Esimdǝ eniⱪ turuptuki, mǝn bu ixni untup ketix üqün dǝrⱨal kinoƣa bardim. Əmma Mǝsiⱨning: «Mǝn ⱨazir ixik aldida turup...» degǝnliri kallamda tǝkrarlinatti. Mǝn ɵz ɵzümgǝ bundaⱪ ⱪilixim ǝhmǝⱪliⱪ, ⱨǝmmisi ɵtüp ketidu, dǝyttim. Kinohanidin qiⱪip, mǝst bolup ⱨǝmmini untay dǝp kulubⱪa barmaⱪqi boldum. Əmma xu ǝtraptiki bir harabǝ kǝpigǝ kirip ⱪaldim. Xu yǝrdǝ mǝn pütünlǝy tügǝxkǝn ⱨalda ɵzümni kontrol ⱪilalmay ⱪaldim. Mǝn tizlandim: «Rǝb Əysa Mǝsiⱨ, mǝn Sening gunaⱨlirim üqün krestkǝ mihlinip ⱪurbanliⱪ ⱪilinƣanliⱪingni bildim. Sǝn gunaⱨdin birdinbir Ⱪutⱪuzƣuqidursǝn. Mǝn ⱨazir ɵz ⱨayatimning ixikini aqay, ⱨayatimƣa, ⱪǝlbimgǝ kirip ɵz Rǝbbim wǝ Ⱪutⱪuzƣuqim bolƣin» dǝp du'a ⱪildim. Ornumdin turuxum bilǝn qongⱪur bir hatirjǝmlik, qong bir huxalliⱪ meni qirmiwaldi. Gunaⱨlirim kǝqürüm ⱪilindi dǝp bildim, bu hǝyrlikni, güzǝllikni ⱨǝmmǝ adǝm bilǝn ortaⱪlaxⱪum kǝldi.


Bu qong buruluxtin bir'ay keyin tǝtil munasiwiti bilǝn bǝx yil ayrilƣan yurtum Zanzibar (Tanzaniyǝ)gǝ ata-anamni yoⱪlap kǝldim. Mǝn: «A'ilidikilirim wǝ yurtdaxlirim mening Mǝsiⱨ muhlisi bolƣanliⱪimdin hǝwǝr tapsa, nemǝ ix yüz berǝr» dǝp ⱪorⱪtum. Yurtumda kixilǝr: «Ƣǝrb Jaⱨangirliki» bilǝn Mǝsiⱨ muhlisi, yǝni «hristi'an» bolux ǝmǝliyǝttǝ bir gǝp, dǝp ⱪaraytti. Apam wǝ a'ilidikilirimning meni kɵrgǝndiki huxalliⱪiƣa ⱪarap Mǝsiⱨ muhlisi bolƣanliⱪimni ulardin yoxurmaⱪqi boldum. Əmma bir sa'ǝt ɵtmǝyla oylimiƣan bir ix yüz bǝrdi, mǝn Mǝsiⱨ Əysaƣa bolƣan etiⱪadimni elan ⱪilaymu yaki rǝt ⱪilaymu dǝp ikkilinip ⱪaldim. Mǝn elan ⱪildim. A'ilidikilirim: «Bu nemǝ ⱪilƣining?» dǝp manga ⱨǝyran ⱪaldi. Ular bǝk azablandi. Mǝnmu apam üqün xundaⱪ azablandim. Mǝsiⱨ muhlisi bolmiƣan kixi Mǝsiⱨ muhlisilirining Hudaƣa wǝ Mǝsiⱨ Əysaƣa baƣliƣan muⱨǝbbitini a'ilisidiki ǝng sɵyümlük kixigǝ baƣliƣan muⱨǝbbitidin (mǝyli ularni xunqǝ sɵyüxidin ⱪǝt'iynǝzǝr) üstün ⱪoyuxi kerǝklikini bǝlkim qüxǝnmǝsliki mumkin. Ⱪisⱪisi, apammu, mǝnmu kɵz yexi ⱪilduⱪ, azablanduⱪ, ɵz'ara qüxinixǝlmiduⱪ.


Xuningdin keyin Hudani manga bǝk yeⱪin dǝp ⱨes ⱪilip kǝldim. Mening ǝng ⱪiyinqiliⱪ qaƣlirimda Uning yeⱪinliⱪi ispatlanƣanidi.


Ⱨazir on yil ɵtüp kǝtti. Ɵzümning «ixikim»ni Uningƣa aqⱪanliⱪimdin ⱪilqǝ puxayminim yoⱪ. Rǝbbim manga ⱪaltis, tolimu sɵyümlük etiⱪaddax Lewanliⱪ bir ayalni nesip ⱪildi, bizni Hudadin bǝk minnǝtdar ⱪilƣan ikki balimiz bar. Mǝn ⱨazir Əngliyǝdiki elektron zapqasliri xirkitidǝ ixlǝymǝn, Əngliyǝdiki muhlis jama'ǝtliri iqidimu wǝz eytix bilǝn bolup turimǝn. Ayalim bilǝn ikkimiz ximaliy Afriⱪiƣa berip Injildiki hux hǝwǝrni tarⱪitixni bǝk halaymiz, ǝmma ⱨazirƣiqǝ u yǝrgǝ berip hizmǝt ⱪilix pursiti qiⱪmidi.


Mǝsiⱨkǝ baƣliƣan etiⱪadim manga kɵngüllük turmux ɵtküzüxkǝ yardǝm beridu. Burun bolsa turmuxum bǝk zerikǝrlik, ƣǝmkin wǝ mǝnisiz bolƣanidi, ⱨazir ⱨayatimizning ǝⱨmiyǝtlik boluwatⱪanliⱪidin huxalmǝn, Rǝb manga yüz beridiƣan ⱨǝrⱪandaⱪ ǝⱨwaldin ƣǝm ⱪilmasliⱪni ɵgǝtkǝn. Buning ornida, ⱨǝrⱪandaⱪ ixni mǝyli qong mǝyli kiqik bolsun du'ayimda Uningƣa tapxuruxni ɵgǝndim. Mǝyli ular meni nemǝ desun yaki nemǝ ⱪilsun, U meni ⱨeqkimdin nǝprǝtlǝnmǝslikni ɵgǝtkǝn. Kɵnglümdǝ mal-mülkümning bar-yoⱪluⱪidin ǝmǝs, bǝlki Hudaƣa tamamǝn tayinixtin kǝlgǝn qongⱪur amanliⱪ, ǝndixisiz, hatirjǝm bir ⱨessiyat bar.


Mǝsiⱨ muhlisliⱪ turmuxi asan bolmisimu, lekin U manga nisbǝtǝn ǝng esil, ǝng ⱪaltis, ǝng ⱨayajanliⱪ wǝ ⱪana'ǝtlinǝrlik turmux. Xunga pursǝt kǝlsila, Hudaning Mǝsiⱨ Əysada insanlarƣa kɵrsǝtkǝn meⱨir-muⱨǝbbǝt hux hǝwirini baxⱪilar bilǝn ortaⱪlixix mǝn bilǝn ayalimning ǝng qong huxalliⱪimizdur.








14. Ilgiriki dǝwrdin kǝlgǝn yǝnǝ bir sada (Pakistandin bir guwaⱨ)


«Ⱨayatning buliⱪini taptim»


«Mǝn musulmanlarning Muⱪǝddǝs Kitab (Tǝwrat, Zǝbur, Injil)ni oⱪuxtin ⱪorⱪⱪanliⱪi toƣrisida beximni ⱪaturdum. Xunga mǝn kɵprǝk salmaⱪliⱪ wǝ ǝstayidilraⱪ bolup Muⱪǝddǝs Kitabni ɵginix ⱪarariƣa kǝldim, xuning bilǝn Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir Hudaƣa manga yolyoruⱪ bǝrgǝy dǝp du'a ⱪildim. Oⱪuƣanseri Mǝsiⱨ muhlislirining tutⱪan etiⱪadiƣa bolƣan ⱪarxiliⱪimning ⱨǝmmisi uqup kǝtti»


Aslam Han yax waⱪtida ⱪiran yigit bolup, tolimu tǝⱪwadar musulman idi. Diniy bǝs-munazirlǝrgǝ ⱪatnixip turƣaqⱪa, Muⱪǝddǝs Kitab (Tǝwrat, Zǝbur, Injil)ƣa rǝddiyǝ berix üqün uni oⱪup tǝkxürdi. Əksiqǝ kɵzi eqilip Hudaning insanƣa ata ⱪilƣan, Mǝsiⱨ Əysada bolƣan halisanǝ kǝqürümni — ⱨeqⱪandaⱪ adǝm ɵz ǝjri bilǝn erixǝlmǝydiƣan sowƣini kɵrdi. Ⱨayat uning üqün yengibaxtin baxlandi. Xu waⱪittin tartip u Mǝsiⱨ Əysadiki hux hǝwǝrni ɵz ⱨayatiƣa tǝwǝkkül ⱪilip da'im tarⱪitip turdi. U nurƣun yillar Pakistandiki muhlis jama'ǝtlǝr arisida aⱪsaⱪal bolup tǝlim berix hizmiti bilǝn xuƣullinip kǝldi.


Mǝn Pakistanning Gujrat ɵlkisidiki ⱨɵrmǝtkǝ sazawǝr musulman a'ilidin qiⱪⱪanmǝn. Atam yǝr igisi bolup, a'ilimiz yurtimizdikilǝr arisida ǝng mǝrtiwiliklǝrning biri idi. Mǝn a'ilǝmdǝ birla oƣul bolup, atam dunyaning ǝng esil nǝrsilirining ⱨǝmmisini manga elip berǝtti. Uning ɵlqimi boyiqǝ u manga ǝng yahxi tǝrbiyǝni orunlaxturdi. U manga Islam wǝ uningƣa munasiwǝtlik ixlarni ɵgitix üqün bilimlik bir ɵlimani tǝklip ⱪilƣanidi. Atam sunniy eⱪimidiki musulman bolup, meni ɵz dinining güzǝllikini qüxiniximni wǝ uning ǝⱪidilirini baxⱪilarƣa yǝtküzüxümni halaytti.


Yezimizdiki baxlanƣuq mǝktǝpni püttürginimdin keyin, atam Rajastanda (Ⱨindistanning ƣǝrbiy ximalida) ⱨɵkümǝt mǝrtiwisini ⱪobul ⱪildi. Xu yǝrdǝ mǝn bir mǝsiⱨiylǝr baxⱪuridiƣan ottura mǝktǝpkǝ kirdim. Bu mǝktǝptǝ «Muⱪǝddǝs Kitab»tiki dǝrslǝr Mǝsiⱨ muhlis bolƣanlarƣa ⱨǝm muhlis ǝmǝslǝrgǝ ohxaxla ɵtülǝtti. Mǝn buni halimidim, gǝrqǝ bax mudir manga besim ixlǝtkǝn bolsimu, xu dǝrslǝrgǝ ⱪatnixixni ⱪǝt'iy rǝt ⱪildim. Uningdin baxⱪa, tǝbiⱪǝ-mǝrtiwǝmdin xunqǝ pǝhirlǝndimki, kǝmbǝƣǝl a'ililǝrdin qiⱪⱪan xu mǝktǝptiki «hristi'an» oⱪuƣuqilar bilǝn arilixixni yahxi kɵrmidim. Mǝsiⱨiylǝrgǝ ⱪiziⱪmidim, ularning etiⱪadida meni jǝlp ⱪilƣudǝk ⱨeqnemǝ yoⱪ idi. Xu qaƣda mǝn: «Əngliyǝliklǝr bu dɵlǝtning namrat turmuxta ⱪalƣan hǝlⱪlirigǝ para berip ularƣa ɵz turmuxidiki adǝtlǝrni wǝ dinini ⱪobul ⱪildurmaⱪta bolsa kerǝk» degǝn oyda idim.


Xu mǝzgildǝ Islam dinidin qiⱪⱪan bir Injil xǝrⱨqi Rajastanƣa kǝldi, u bizning xǝⱨirimizgimu kǝldi. Yurtimizdiki Mǝsiⱨ muhlisliri uningƣa guwaⱨlik ⱪilixⱪa pürsǝt berix üqün birnǝqqǝ yiƣin orunlaxturƣanidi. Mǝn atam bilǝn bu yiƣinlarning bǝzilirigǝ ⱪatnaxtuⱪ, atam xu wǝz eytⱪuqiƣa birnǝqqǝ ⱪiyin soallarni ⱪoydi. Esimdǝ ⱪelixiqǝ, bu adǝm soallarƣa anqǝ ǝtrapliⱪ jawab berǝlmidi. Xuning bilǝn «hristi'anlar» wǝ ularning etiⱪadiƣa bolƣan nǝpritim qongⱪurlaxti. Xuningdin keyin mǝndǝ Mǝsiⱨ muhlisi aⱪsaⱪallirini wǝ Injil tarⱪatⱪuqilarni rǝswa ⱪilix wǝ ularƣa awariqilik kǝltürüx adǝt bolup ⱪaldi. Islam dini birdinbir toƣra etiⱪad, dunyadiki ǝng pǝzilǝtlik yol ikǝnlikigǝ qing ixǝnqim bar idi.


Xu künlǝrdǝ Ⱨindi dinidiki «Arya Samaj» degǝn bir mǝzⱨǝpning bǝzi ǝzaliri yurtimizƣa kǝldi. Ularning mǝⱪsiti Malkana millitidikilǝrni Ⱨindi diniƣa ⱪaytidin boysundurmaⱪqi idi. Bu Malkana milliti ǝslidǝ Ⱨindi dinqiliri bolup, keyin Islamƣa boysundurulƣanidi. Bu «ⱪayta boysundurux» ⱨǝrikiti «Xudⱨi» dǝp atilatti, mǝnisi «saplaxturux» (Ⱨindi diniƣa ⱪaytidin boysunux). Mǝn üqün bu ⱨǝrikǝtni tosax bǝk muⱨim ix idi, xunga mǝn dǝrⱨal Arya Samajƣa ⱪarxi ⱨǝrikǝt ⱪilix üqün kürǝxkǝ atlandim. Rǝⱪiblirim buningdin meni qong bir düxmǝn dǝp ⱪaridi, xunga ⱨǝrhil yol bilǝn manga ziyan yǝtküzmǝkqi boldi. Bir küni ular mǝn uhlawatⱪan kǝpigǝ yoxurunqǝ kelip ɵgzini buzup, meni eƣir zǝhimlǝndürdi. Nǝtijidǝ birnǝqqǝ kün kariwatta yetip ⱪaldim. Bu wǝⱪǝ mening ƣǝyriy dinqilarƣa bolƣan nǝpritimni tehimu küqǝytti, pütün küqüm bilǝn Arya Samajdikilǝrgǝ ⱪarxi turdum.


Bu wǝⱪǝlǝr meni musulman dindaxlirimƣa wǝkalitǝn wǝz eytⱪuqi ⱪildi. Dangⱪim yiraⱪⱪa tarⱪilip, Ⱨindistandiki «Barliⱪ dindarlarning qong mǝjlisi»gǝ ⱪatnixix pursitigǝ muyǝssǝr boldum. Bu mǝjlis Arya Samaj tǝripidin Ⱨindistan Maynipur naⱨiyisidǝ orunlaxturulƣan, ⱨǝrhil din ǝⱨliliri tǝklip ⱪilinƣanidi. Mǝn üqün yahxi ix idi, qünki u mening baxⱪa etiⱪadlarni tǝkxürüxümgǝ türtkǝ bolatti. Ularning kitabqilirini, tǝxwiⱪ waraⱪlirini eliwelip uni tǝkxürüp tǝtⱪiⱪ ⱪilixⱪa baxlidim. Asasiy mǝⱪsitim ewǝn tepix wǝ ǝjdadlirimning dinining üstünlükini ɵz ɵzümgǝ ispatlaxtin ibarǝt idi. Ⱨindi dini ǝsǝrliri roⱨiy aqliⱪimni ⱪana'ǝtlǝndürǝlmidi; lekin Tǝwrat, Zǝbur wǝ Injilƣa azraⱪ ⱪiziⱪip ⱪaldim.


Bir küni atam Muⱪǝddǝs Kitabni oⱪuwatⱪanliⱪimni bayⱪap bǝk bi'aram bolup kǝtti. U meni buningdin ⱪol üzüxkǝ buyrudi, xundaⱪ ⱪilip uning mening bu kitabni oⱪup «hristi'an»ƣa aylinip ⱪeliximdin ⱪorⱪⱪanliⱪi axkarlandi. Mǝn undaⱪ oylimidim, ǝmma mǝn musulmanlarning Muⱪǝddǝs Kitab (Tǝwrat, Zǝbur, Injil)ni oⱪuxtin ⱪorⱪⱪanliⱪi toƣrisida beximni ⱪaturdum. Xunga mǝn kɵprǝk salmaⱪliⱪ wǝ ǝstayidilraⱪ bolup Muⱪǝddǝs Kitabni ɵginix ⱪarariƣa kǝldim, xuning bilǝn Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir Hudaƣa manga yolyoruⱪ bǝrgǝy dǝp du'a ⱪildim. Balilardǝk sǝbiylik bilǝn oⱪuƣinimda, xu muⱪǝddǝs kitablar wujudumƣa tǝsir ⱪilixⱪa baxlidi, Muⱪǝddǝs Roⱨning karamiti bilǝn oⱪuƣanseri Mǝsiⱨ muhlislirining tutⱪan etiⱪadiƣa bolƣan ⱪarxiliⱪlirimning ⱨǝmmisi uqup kǝtti.


Muⱪǝddǝs Kitabni ɵginix jǝryanida Mǝsiⱨlik etiⱪadining yoxurun sirliri manga ayan boluxⱪa baxlidi. Bayⱪiƣanlirim atamning u toƣrisidiki uⱪumliriƣa pütünlǝy ohximaydiƣan qiⱪti. Bu Muⱪǝddǝs Kitabning dunyadiki birdinbir nijatni axkariliƣan, Hudaning insanƣa baƣliƣan sɵygüsini wǝⱨiy ⱪilƣan birdinbir kitab ikǝnlikini bayⱪidim. U mǝn üqün bir yoxurun gɵⱨǝr bolup, adǝmni gunaⱨning lǝnitidin halas ⱪilidiƣan, adǝmgǝ mǝnggülük ⱨayat bǝhx etidiƣan Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪ bolƣan nijatni kɵrsǝtkǝnliki manga ayan boldi. «Xunga ǝmdi birsi Mǝsiⱨdǝ bolsa, u yengi bir yaritilƣuqidur! Kona ixlar ɵtüp, mana, ⱨǝmmǝ ix yengi boldi» (Injil, «Korintliⱪlarƣa 2-mǝktup», 5:17)


Mǝn ⱨazir nijat (ⱪutⱪuzulux)ning Hudadin kǝlgǝn bir sowƣat ikǝnlikini tonup yǝttim. «Sawabliⱪ ixlar» yaki yahxiliⱪ ⱪilix arⱪiliⱪ uningƣa erixix ⱨǝrgiz mumkin ǝmǝs. Rosul Pawlusning adǝmning tǝbi'iti toƣrisidiki sɵzliri bundaⱪ hataliⱪtin saⱪlinix üqün tolimu ünümlük agaⱨlandurux bolidu: «Iqimdǝ, yǝni mening ǝtlirimdǝ ⱨeq yahxiliⱪning mǝwjut ǝmǝslikini bilimǝn; qünki yahxiliⱪ ⱪilix niyitim bar bolsimu, uni ⱪilalmaymǝn. Xuning üqün ɵzüm haliƣan yahxiliⱪni ⱪilmay, ǝksiqǝ halimiƣan yamanliⱪni ⱪilimǝn. ...nemidegǝn dǝrdmǝn adǝmmǝn-ⱨǝ! Ɵlümgǝ elip baridiƣan bu tenimdin kimmu meni ⱪutⱪuzar?» (Injil, «Rimliklarƣa» 7-babtin).


«Qünki barliⱪ insanlar gunaⱨ sadir ⱪilip, Hudaning xan-xǝripigǝ yetǝlmǝy, uningdin mǝⱨrum boldi» (Injil, «Rimliⱪlarƣa» 3-bab, 23-ayǝt).

Hulasǝm xuki, ⱨeqⱪandaⱪ adǝm ɵz tirixixliri bilǝn nijatⱪa erixǝlmǝydu. Ⱨǝtta Ⱪur'anmu pütün insanning gunaⱨkar bolidiƣanliⱪini, gunaⱨsiz wǝ sap bolƣan kixi pǝⱪǝt bir, yǝni Əysa Mǝsiⱨ ikǝnlikini manga ɵgǝtti. Rǝb Əysa Mǝsiⱨ Ɵz waⱪittiki tǝnⱪidqilǝrgǝ «Ⱪaysinglar Meni gunaⱨi bar dǝp dǝlilliyǝlǝysilǝr, ⱪeni? Ⱨǝⱪiⱪǝtni sɵzlisǝm, nemǝ üqün Manga ixǝnmǝysilǝr?» dǝp op'oquⱪ soriƣan (Injil «Yuⱨanna», 8-babtin). Xunga mǝn pǝⱪǝt Mǝsiⱨningla sap ikǝnlikigǝ, Uning sapliⱪi Hudaning sapliⱪi ikǝnlikigǝ qing ixǝndim. Nijat-ⱪutulux bolsa Hudaning sowƣitidur, u pǝⱪǝt Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪla kelidu.


Bu sir manga axkarilanƣandin keyin mǝn baxⱪa kitabni kɵrmǝy, pǝⱪǝtla Tǝwrat, Zǝbur, Injil degǝn Muⱪǝddǝs Kitabⱪa kɵngül ⱪoydum. Mǝn gunaⱨkarning paskiniliⱪini yuyiwetidiƣan, uningƣa mǝnggülük ⱨayat ata ⱪilidiƣan ⱨayatning buliⱪini, yǝni Mǝsiⱨ Əysani taptim. Bularni beximdin ɵtküzüx bilǝn mǝn ⱨǝm ⱨǝsrǝttǝ ⱪaldim ⱨǝm huxal boldum. Ⱨǝsritim bolsa mǝn ⱨazir ǝjdadlirimdin ayrilip ⱪaldim; huxalliⱪim bolsa Ⱪutⱪuzƣuqim, Nijatkarim Rǝb Mǝsiⱨ Əysaƣa erixtim. Xunga xu mǝzgildǝ Hudadin yolyoruⱪ elix üqün kɵpinqǝ waⱪtimni du'a ⱪilix wǝ Muⱪǝddǝs Kitabni oⱪux bilǝn ɵtküzdum.


Bir küni Muⱪǝddǝs Kitabni eqipla kɵzüm Rǝb Əysaning tǝsǝlli yǝtküzidiƣan sɵzlirigǝ qüxti: «Əy japakǝxlǝr wǝ eƣir yük yüklǝngǝn ⱨǝmminglar! Mening yenimƣa kelinglar, Mǝn silǝrgǝ aramliⱪ berǝy!» (Injil, Matta, 11-bab, 28-ayǝt). Rǝbning Ɵzi manga tǝsǝlli wǝ aram-tinqlik hǝwirini yǝtküzdi. Keyin mǝn bir aⱪsaⱪal muhlisni tepip uningdin meni qɵmüldürüxini tǝlǝp ⱪildim. U etiⱪadimning rast ikǝnlikini jǝzmlǝxtürgǝndin keyin, 1928-yili 8-ayning 27-küni meni qɵmüldurdi.


Keyin ⱨayatimda yengi sǝⱨipǝ eqildi. Uruⱪ-tuƣⱪanlirimning ⱨǝmmisi mǝndin munasiwǝtni üzdi, meni taxliwǝtti. Makansiz sǝrgǝrdan bolup ⱪaldim. Ayalim xu qaƣlarda manga yeⱪinlaxmaytti, lekin mǝn uningƣa du'a ⱪildim, umu Mǝsiⱨ Əysaning muhlisi boluxⱪa baxlidi. U Mǝsiⱨning yeniƣa kǝlgǝndin keyin ikkimiz billǝ Rǝb üqün hux hǝwǝr tarⱪitix hizmitini ⱪilduⱪ. Pakistandiki birnǝqqǝ yǝrlǝrdǝ bu hizmǝtlǝrni ⱪilduⱪ. Buni yazƣan waⱪitta biz Laⱨor xǝⱨiridǝ muhlis jama'itining «sorax orni»ni tǝxkillǝwatⱪan wǝ baxⱪuriwatⱪaniduⱪ. Bu mǝrkǝzdǝ biz Hudaning Mǝsiⱨ Əysa bizgǝ ata ⱪilƣan sɵygüsining karamǝt hux hǝwirini izdigüqilǝr wǝ Mǝsiⱨ etiⱪadi toƣruluⱪ soal soriƣuqilar bilǝn ortaⱪliximiz.






15. «Bu dǝl mening barliⱪ tǝⱪǝzzaliⱪimdur» 

 Ⱨindoneziyǝdin bir ⱨekayǝ


«Ɵzümning Hudaning küq-ⱪudritigǝ, nijatliⱪ meⱨir-xǝpⱪitigǝ erixkinim, mening uningƣa nisbǝtǝn qüxǝnqigǝ igǝ bolƣanliⱪimdin ǝmǝs, bǝlki Uning küq-ⱪudritining xunqǝ uluƣ bolƣanliⱪidindur, deyixim kerǝk»


Mǝriyǝm yax Ⱨindoneziyǝlik bolup, Muⱪǝddǝs Kitabⱪa tasadipiy wǝ mǝⱪsǝtsiz uqrixip ⱪalƣan. U Muⱪǝddǝs Kitab ⱨǝm ɵzi bilǝn alaⱪǝ ⱪilixⱪa baxliƣan Mǝsiⱨ muhlislirining dostluⱪi arⱪiliⱪ Mǝsiⱨkǝ jǝlp ⱪilinƣan. Ahirida u ⱨalⱪiliⱪ ⱪǝdǝmni besip, yengi aramliⱪ wǝ ⱪana'ǝtni tapⱪanidi. Xunglaxⱪa u «Mǝsiⱨ Əysaning meⱨir-muⱨǝbbiti iqidǝ» turup yaxaxⱪa wǝ Mǝsiⱨ Əysaning bu muⱨǝbbitini tehi tonup yǝtmigǝn kixilǝr üqün hizmǝt ⱪilixⱪa intilgǝnidi.


Omumǝn ⱪilip eytⱪanda, bir kixi mǝlum etiⱪadning arⱪa kɵrünüxidin anqǝ-munqǝ hǝwǝrdar bolƣandila andin xu etiⱪadⱪa yaki uningdiki yol-tǝriⱪigǝ jǝlp ⱪilinidu. Əmma ɵzümning kǝqürmixlirim pütünlǝy baxⱪiqǝ idi. Əyni waⱪittiki ⱪǝlbimdiki rǝzillikni ⱨazir bayan ⱪilixtin tolimu nomus dǝp ⱨes ⱪilimǝn. Əmma bu hatirǝm ɵz ⱨayatimni ǝks etidiƣan ǝynǝk boluxi kerǝk; xunga ɵzümning Hudaning küq-ⱪudritigǝ, nijatliⱪ meⱨir-xǝpⱪitigǝ erixixim, mening Uningƣa nisbǝtǝn qüxǝnqigǝ igǝ bolƣanliⱪimdin ǝmǝs, bǝlki Uning küq-ⱪudritining xunqǝ uluƣ bolƣanliⱪidindur, deyixim kerǝk.


Mǝn musulman a'ilidǝ tuƣulƣanliⱪim üqün tǝbi'iyki Islam xǝri'itigǝ ri'ayǝ ⱪilixⱪa küqümning bariqǝ intilǝttim. Ata-bowilirimdin tartip Islam diniƣa ixinip kǝlgǝn bir adǝmning bularning tǝsiri, tǝrbiyisi astida Islam diniƣa ixǝnmǝy, baxⱪiqǝ yol tutuxi mumkinmu? Meningdin, Islamni ǝyni waⱪitta yahxi qüxǝngǝnmu-yoⱪ, yaki Islam seni mǝnggü nijatⱪa erixtürǝlǝmdu-yoⱪ degǝn mǝsilǝ toƣruluⱪ hǝwiring barmidi? — dǝp sorap ⱪelixingiz mumkin. Jawabim xuki, «Yoⱪ».


Islamning tǝlǝp-ǝⱪidilirini yahxi dǝp bilǝttim; ⱨǝⱪiⱪǝtǝn bǝzi jǝⱨǝtlǝrdǝ Mǝsiⱨ Əysaning tǝlimliridin anqǝ qong pǝrⱪliri yoⱪ idi. Mǝsilǝn, Mǝsiⱨ Əysaning «Taƣ üstidǝ bǝrgǝn tǝlimliri» (Injil, «Matta» ⱪismi, 5-7-bablar)gǝ ohxax Islamdimu ɵzimizni ⱪandaⱪ tutux kerǝkliki, bǝzi ǝⱨwal astida nemǝ ⱪiliximiz kerǝkliki ⱪǝyt ⱪilinƣan yahxi dǝwǝtlǝrni tapalaymiz. Əmma musulman bolup ⱪilƣan ixlirimning ⱪandaⱪ nǝtijisi bolar degǝn mǝsilǝ toƣruluⱪ da'im beximni ⱪaturattim. Mǝn ⱪayta-ⱪayta oyliƣan ikkinqi mǝsilǝ xuki, mening Islam yolida nurƣun ixlarni ⱪiliximning sǝwǝbi pǝⱪǝtla kiqikimdin tartip xundaⱪ tǝrbiyǝ alƣanliⱪimdin ibarǝt, halas? Əmǝliyǝttimu, ǝⱨwal ⱨǝⱪiⱪǝtǝn xundaⱪ idi. Uningdin baxⱪa, mening dinƣa ixinix-ixǝnmǝslikim bilǝn ⱨeqkimning kari yoⱪtǝk kɵrünǝtti. Eⱨtimal mǝn bundaⱪ ixlarni bexidin ɵtküzgǝn birdinbir Ⱨindoneziyǝlik ǝmǝsturmǝn, qünki bu mǝmlikǝttikilǝrning kɵpinqisi ǝmr-mǝrüplǝrgǝ manga ohxaxla ri'ayǝ ⱪilidu qünki ularning bundaⱪ ⱪilixi ata-anisidin ⱪobul ⱪilƣan imani bolƣanliⱪidindur, halas.


Gǝrqǝ toluⱪ tǝswirlǝp berǝlmisǝmmu, mening Mǝsiⱨlik etiⱪadⱪa ⱪandaⱪ jǝlp ⱪilinƣanliⱪ jǝryanini sizgǝ dǝp bǝrgüm bar. Mǝn da'im bundaⱪ ixning mǝndǝ yüz bǝrgǝnlikidin ⱨǝyran ⱪalimǝn, ǝmma xunisi eniⱪki, bu Hudaning meni ⱪutⱪuzuxtiki pilani idi. Mening Mǝsiⱨ Əysaning yoliƣa kirix jǝryanim bǝk addiy boldi. Muⱪǝddǝs Kitabni (Tǝwrat, Zǝbur, Injil) kɵtüriwalƣan bir adǝm akamni yoⱪlap kǝldi, ular olturup paranglaxⱪan waⱪtida mǝn u kitabni oⱪudum. Mǝn uni oⱪup intayin ⱨuzurlandim, yǝnǝ kelip uningdin nurƣun qüxǝnqigǝ igǝ boldum. Əmma kɵp oⱪuyalmidim. U adǝm kitabni elip ketip ⱪaldi. Mǝn uningƣa xunqǝ ⱪiziⱪip ⱪalƣanidim, uni oⱪuxⱪa xunqǝ tǝⱪǝzza boldum, Mǝsiⱨ muhlisi jama'itining aⱪsaⱪilini tepip uningdin bir Muⱪǝddǝs Kitabni ariyǝtkǝ aldim. U mening mǝsiⱨiy ǝmǝslikimni bilip ⱨǝyran ⱪaldi.


Muⱪǝddǝs Kitabni ⱪayta-ⱪayta oⱪuƣandin keyin uningdiki sirlarni kɵprǝk qüxinixkǝ tolimu tǝⱪǝzza boldum. Tǝwrattiki «Yaritilix» wǝ Injilning «Matta» degǝn ⱪisimliri bolupmu meni qongⱪur tǝsirlǝndürdi, oⱪuƣanlirimni ixlitixkǝ arzuyum küqlük idi. Əmma bu toƣrisida ⱨeqkimgǝ gǝp ⱪilixⱪa jür'ǝt ⱪilalmidim. Yardǝm tǝlǝp ⱪilidiƣan yaki Mǝsiⱨ muhlisi turmuxi toƣrisida soraydiƣan dostummu yoⱪ idi. Ɵz kɵnglüm tohtawsiz ⱨalda meni Mǝsiⱨ muhlisi jama'itigǝ ⱪatnixixni dǝwǝt ⱪilƣan bolsimu, muhlis jama'itining yiƣinliriƣa ⱪatnixixtin ɵzümni tarttim.


Ahir mǝn gǝrqǝ birmu muhlis yiƣiniƣa ⱪatnixip baⱪmiƣan, Mǝsiⱨiylǝrning ǝⱪidǝ-yosunliridin hǝwǝrsiz bolsammu, ɵzümning Mǝsiⱨkǝ baƣliƣan etiⱪadimni etirap ⱪilip, mǝsiⱨiy mǝktǝptiki yax muhlislar üqün orunlaxturulƣan bir kursⱪa ⱪatnaxtim. Bir yildin keyin yataⱪliⱪ mǝktǝpkǝ kirip oⱪudum. Bizning yataⱪtiki baxⱪa oⱪuƣuqilarning ⱨǝmmisi muhlislar bolup, ular yiƣinƣa barƣanda mǝnmu billǝ bardim. Bu bolsa ɵz ⱨayatimni Hudaƣa tapxuridiƣan jǝryanning baxlinixi idi. Mǝn oquⱪ-axkara ⱨalda ixǝngüqilǝr bilǝn yeⱪin alaⱪlixixni ⱪarar ⱪildim. Yiƣinlarda aktip rol oynaxⱪa, ata-anamning aldida etiⱪadimni etrap ⱪilip, jür'ǝtlik wǝ tüz, oquⱪ-axkara yaxaxⱪa baxlidim.


Yolumda tosalƣular tehi kɵp idi, qünki ɵyümdikilǝr mening Əysa Mǝsiⱨkǝ etiⱪad ⱪilƣuqilar qong a'ilisining bir ǝzasi bolƣinimni bilgǝndin keyin, gǝrqǝ ular yiƣinƣa ⱪatnixixⱪa wǝ xu yǝrdiki ⱨǝrikǝtlǝrgǝ arilixiximƣa ⱪarxiliⱪ ⱪilmiƣan bolsimu, ular meni qɵmüldürülüxkǝ ruhsǝt ⱪilmidi (mǝn tehi on sǝkkiz yaxⱪa kirmigǝn). Xu qaƣda mǝn ularning kɵnglini aƣritixni halimidim. Mǝn qɵmüldürülüxning ɵzi Mǝsiⱨ Əysaƣa bolƣan etiⱪadimizning asasi ǝmǝslikini tonup yǝtkǝnidim; yiƣinƣa ⱪatnixix wǝ muhlis jama'iti iqidǝ pa'aliyǝttǝ boluxni dawam ⱪildim, mening nurƣun muhlis bolƣan dostlirim bar idi. Xundaⱪ ⱪilip tɵt yil ɵtüp kǝtti. Mǝsiⱨ muhlislirining «ɵmlükini» bilgǝnseri meni bǝk jǝlp ⱪilƣanidi. Mǝsiⱨkǝ ixinixtin ilgiriki pütün tǝxnaliⱪim dǝl xu idi.


Tɵt yildin keyin, gǝrqǝ etiⱪadim sǝwǝbidin eƣir ziyankǝxlikkǝ uqriƣan bolsammu, qin ⱪǝlbim, pütün jenim, ⱪǝt'iy iradǝ bilǝn qɵmüldürülüxni tǝlǝp ⱪildim, muhlislar tǝlipimni ⱪobul ⱪildi. Mǝn qɵmüldürüldüm. Bu basⱪuqtin keyin mǝn baxⱪa ixǝngüqilǝrning kǝqüridiƣan sa'adǝtlik turmuxiƣa tǝxna boldum. Mǝndǝ zor huxalliⱪ, qongⱪur hatirjǝmlik, toluⱪ ⱪana'ǝt wǝ ƣǝyurluⱪ pǝyda boldi. Ɵzümning bu etiⱪadni nemixⱪa ⱪobul ⱪilƣanliⱪimni qüxinixkǝ baxlidim. Eⱨtimal buni qüxinixkǝ pǝⱪǝt birmu sǝwǝb kɵrsitip berǝlmǝymǝn, qünki Huda bilǝn bolƣan munasiwitim ǝzǝldin ⱨazirⱪidǝk xunqǝ yeⱪin bolup baⱪmiƣan. Ixⱪilip kɵnglümdǝ hatirjǝmlikning boluxi Hudaning pilaniƣa kɵprǝk boysunƣanliⱪimdindur.


Huda aldida turuxⱪa layiⱪ kixi süpitidǝ ⱪobul ⱪilinƣanliⱪim ɵz-ɵzümdinmu? Mǝn gunaⱨkar bolƣanliⱪimni qüxǝngǝnlikim üqün pǝhirlinixim kerǝkmu? Yaⱪ, ⱨǝrgiz undaⱪ ǝmǝs, ǝlwǝttǝ. Əmma mǝn mǝndin ilgiriki baxⱪa muhlislarning Mǝsiⱨ Əysaning muⱨǝbbiti iqidǝ yaxiƣinidǝk yaxax tǝxnaliⱪim bar, qünki Mǝsiⱨ muhlisi bolup beximdin ɵtküzgǝn ixlar ilgiriki ixlarƣa zadi ohximaydu. Mǝn Hudaning meⱨir-muⱨǝbbitining uluƣluⱪini ⱨes ⱪildim. Huda du'alirimni anglap jawab berip kǝldi. Bular bolsa Mǝsiⱨ Əysaning muⱨibbiti iqidǝ yaxiƣinimdin keyinki manga kǝlgǝn qong ilⱨam idi.


Hudaning nijati (ⱪutⱪuzidiƣanliⱪi)ning hux hǝwirini tehi anglap baⱪmiƣan kixilǝrgǝ yardǝm berix arzuyum intayin küqlük. Huda bu dunyaƣa ǝwǝtkǝn Ⱪutⱪuzƣuqisini tehi tonumaydiƣan, xuning bilǝn Uning nijatini tehi ⱪobul ⱪilmiƣan ǝtrapimizdiki kixilǝrgǝ ƣǝmhorluⱪ ⱪilmisaⱪ bolmaydu. Xunqǝ kɵp kixilǝr Hudani tonuymǝn degini bilǝn ǝmǝliyǝttǝ Uning toƣrisida anqǝ-munqǝ hǝwirila bar, halas. Ular Uning insanƣa sowƣat ⱪilmaⱪqi bolƣan nijatini tehi ⱪobul ⱪilmiƣan. Ularning hux hǝwirini qüxinixkǝ tehi kɵngli eqilmidi, bu bǝk eƣir mǝsilǝ. Ular ɵzlirining «sawabliⱪ ix»lirini Hudani hursǝn ⱪilixⱪa yetǝrlik dǝp ⱪaraydu, ǝmma ⱪilƣan ixlirining nemǝ ǝⱨmiyiti barliⱪini qüxǝnmǝy, Hudaning sǝltǝnitigǝ bir küni erixǝlǝydiƣan yaki erixǝlmǝydiƣanliⱪini tehi bilmǝydu. Xundaⱪ adǝmlǝrgǝ Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪ Hudani ⱨǝⱪiⱪǝtǝn tonutuxⱪa intiliximiz kerǝk.


Amin!





16.Wang Mingdaw bilǝn ɵtküzülgǝn ziyarǝt


Tɵwǝndikisi, muhbirning Mǝsiⱨ muhlisi jama'ǝtliridǝ naⱨayiti ⱨɵrmǝtkǝ sazawǝr bolƣan Injil xǝrⱨqisi ⱨǝm jakarliƣuqisi jonggoluⱪ Wang Mingdaw bilǝn ɵtküzgǝn ziyarǝt hatirisi. Bu kixi Injildiki hux hǝwǝrni tarⱪatⱪanliⱪ sǝwǝbidin türmidǝ jǝm'i yigirmǝ üq yil yatⱪan. Bu uzun yillar jǝryanida, u bir ⱪetim naⱨayiti ⱪattiⱪ besim astida Mǝsiⱨ Əysaƣa bolƣan etiⱪadini inkar ⱪilip, bir parqǝ «iⱪrarnamǝ» yazƣan. Xunga u ⱪoyup berilgǝn. Keyin u iⱪrarnamǝ yazƣiniƣa ⱪattiⱪ puxayman ⱪilƣan wǝ towa ⱪilƣan, andin u yazƣan ⱨeliⱪi «iⱪrarnamǝ»sini bikar ⱪilidiƣanliⱪini oquⱪ-axkara jakarliƣan. Xuning bilǝn u ⱪayta ⱪolƣa elinip, türmigǝ taxlanƣan.


U bu türmini «Manga nurƣun sawaⱪ bǝrgǝn, büyük bir uniwersitet» dǝp tǝswirligǝn. Wang Mingdaw Huda toƣruluⱪ yigirmǝ nǝqqǝ kitab yazƣan. Bu kitablar Xanggang wǝ Singgaporda nǝxir ⱪilinƣan. U 1993-yili wapat bolƣan.


Soal: «Ƣǝrb dɵlǝtliridǝ nurƣun Mǝsiⱨ muhlisliri üqün, ɵzini harliƣan yaki ɵzigǝ naⱨǝⱪqiliⱪ ⱪilƣan kixilǝrni kǝqüriwetixning ɵzi ⱪiyin bir mǝsilǝ. Siz ɵzingizgǝ ziyankǝxlik ⱪilƣan kixilǝrni ⱪandaⱪmu kǝqürürwetǝlǝrsiz?»

Jawab: «Manga ziyankǝxlik ⱪilƣanlarning sǝwǝnlikini esimdin qiⱪiriwǝttim. Ularni pütünlǝy kǝqüriwǝttim. Qünki Rǝb Əysa Mǝsiⱨ bizgǝ eytⱪanki, «Ornunglardin turup du'a ⱪilƣininglarda, birǝrsigǝ ƣuminglar bolsa, uni kǝqürünglar. Xu qaƣda, ǝrxtiki Atanglarmu silǝrning gunaⱨliringlarni kǝqürüm ⱪilidu. Lekin silǝr baxⱪilarni kǝqürüm ⱪilmisanglar, ǝrxtiki Atanglarmu silǝrning gunaⱨliringlarni kǝqürüm ⱪilmaydu» (Injil, «Markus» 11-babtin). Xunga, biz ⱨǝrⱪandaⱪ adǝmdin nǝprǝtlǝnsǝk bolmaydu. Manga ziyan yǝtküzgǝn ⱨǝrbir adǝmni kǝqürǝlǝymǝn. Muxundaⱪ boluxum kerǝk, qünki mǝn ɵzüm qong bir gunaⱨkarmǝn. Huda meni kǝqürüm ⱪilƣan yǝrdǝ, mǝn ⱪandaⱪsigǝ baxⱪilarni kǝqürǝlmǝydikǝnmǝn?».


Soal: «Türmidiki qeƣingizda, yeningizda oⱪuƣudǝk birǝr Muⱪǝddǝs Kitab barmidi?»

Jawab: «Yoⱪ. Mǝn türmidǝ ɵtküzgǝn yigirmǝ üq yil on ay jǝryanida, mǝndǝ ⱨeqⱪaqan birmu Muⱪǝddǝs Kitab wǝ yaki uning birǝr ⱪismimu bolƣan ǝmǝs. Ⱨǝtta birǝr ayǝtnimu kɵrüp baⱪmiƣan».


Soal: «Siz ǝslidǝ Muⱪǝddǝs Kitabning birnǝqqǝ ⱪisimlirini yadliwalƣan, xundaⱪmu?»

Jawab: «Ⱨǝ'ǝ, xundaⱪ. Mǝn Muⱪǝddǝs Kitabning nurƣun ⱪisimlirini, jümlilirini yadliwelip, esimdǝ qing saⱪliƣan. Mǝn ɵzǝmni Muⱪǝddǝs Kitab bilǝn bǝk yeⱪin tonux adǝm dǝp ⱨesablimaymǝn. Əmma nurƣun uzun abzaslarni yadⱪa elixⱪa ɵzümni kɵndürüwalƣanidim. Xunga türmidiki qaƣlirimda u ayǝtlǝrni asanla esimgǝ kǝltürǝlǝyttim. Gǝrqǝ yenimda Muⱪǝddǝs Kitab yoⱪ bolsimu, lekin bardǝkla turatti, qünki nurƣun ayǝtlǝr esimdǝ saⱪlaⱪliⱪ idi. Meningdǝ Muⱪǝddǝs Kitab bar bolƣan bolsa, ǝlwǝttǝ tehimu yahxi bolƣan bolatti. Bǝzidǝ bǝzibir tǝpsiliy yǝrlirini esimgǝ kǝltürǝlmǝyttim. Əmma muⱨim tǝlimlirini ⱨǝm Hudaning insanƣa bǝrgǝn wǝdilirini ǝslǝp, ularning qongⱪur mǝnilirini oylax bilǝn uzun waⱪitni ɵtküzǝttim. Mǝn ilgiri nurƣun mǝdⱨiyǝ nahxilirinimu hǝnzuqǝ ⱨǝm inglizqǝ yadliwalƣanidim. Bu nahxilarning pütün kuplitini ǝmǝs, bǝlki ikki-üq kuplitlirini yadliyalayttim. Mǝn türmidǝ xunqǝ uzun waⱪit yetiximni ⱨǝrgizmu oylap baⱪmiƣanidim. Uzun yetiximni bilgǝn bolsam, intayin kɵp ayǝtlǝrni, mǝdⱨiyǝ nahxilarni yadliwalƣan bolattim».


Soal: «Siz türmidǝ mǝdⱨiyǝ nahxilirini eytattingizmu?»

Jawab: «Ⱨǝ'ǝ. Əmma mǝn baxⱪilarƣa tǝsir yetip ⱪalmisun dǝp pǝs awazda eytattim. Mǝn ⱨoylida aylinip yürüp eytattim. Mǝn: «Mǝn Mǝsiⱨ Əysaning ⱪoynida» ⱨǝm «Ⱪutⱪuzƣuqim meni yetǝklǝp yoldin ɵtküzidu» degǝn nahxilarni bǝk yahxi kɵrǝttim.


Soal: «Axu japaliⱪ yillarda etiⱪadingizda ⱪandaⱪmu qing turalidingiz? Nemǝ ix sizgǝ mǝdǝt bǝrdi? Muⱪǝddǝs Kitabning pǝwⱪuladdǝ sɵzimu?»

Jawab: «Muⱪǝddǝs Kitabtin yadliwalƣan nurƣun ayǝtlǝr manga küq bǝrdi. Əmma pǝwⱪul'addǝ bir sɵzmu bar, u Tǝwrattiki «Mikaⱨ pǝyƣǝmbǝr» ⱪismining 7-babidiki:

«Biraⱪ mǝn bolsam, Pǝrwǝrdigarƣa ⱪarap ümid baƣlaymǝn;

Nijatimni bǝrgüqi Hudani kütimǝn;

Mening Hudayim meni anglaydu.

Manga ⱪarap hux bolup kǝtmǝ, i düxminim;

Gǝrqǝ mǝn yiⱪilip kǝtsǝmmu, yǝnǝ ⱪopimǝn;

Ⱪarangƣuluⱪta oltursam, Pǝrwǝrdigar manga yoruⱪluⱪ bolidu.

Mǝn Pǝrwǝrdigarning ƣǝzipigǝ qidap turimǝn

 Qünki mǝn Uning aldida gunaⱨ sadir ⱪildim

U mening dǝwayimni sorap, mǝn üqün ⱨɵküm qiⱪirip yürgüzgüqǝ kütimǝn;

U meni yoruⱪluⱪⱪa qiⱪiridu;

Mǝn Uning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini kɵrimǝn...»».


Soal: «Sizning türmidǝ ɵtküzgǝn ǝng bǝhtlik waⱪtingiz ⱪaysi?»

Jawab: «Manga berilgǝn sinaⱪ wǝ zǝrbilǝr kɵpǝytilgǝnseri, Hudaning manga bǝrgǝn meⱨir-xǝpⱪiti xunqǝ zor boldi.


Mǝn bir ⱪetim ezip ketip, Rǝbbimdin tanƣanidim. Əmma xu ⱪetimⱪi ezixtin keyin, Muⱪǝddǝs Kitabning uluƣ sɵzliri da'im esimgǝ keliwelip, manga ⱪayta küq bǝrgili turdi. Huda Ɵzining sɵzi bilǝn meni ⱪayta ornumdin turƣuzup, Ɵzini etirap ⱪilixⱪa riƣbǝtlǝndürdi. Rosul Petrusmu Rǝb Əysadin bir ⱪetim teniwalƣanidi. Mǝn bolsam, uningdin birnǝqqǝ yil tenip gunaⱨ sadir ⱪildim. Əmma Hudaƣa tǝxǝkkur, rosul Petrus aqqiⱪ yax tɵküp, towa ⱪilƣandin keyin kǝqürüm ⱪilinƣan. Əmma mǝndǝ bolsa kɵz yaxlar yoⱪ idi, lekin kɵnglüm eƣir dǝrd-ǝlǝmgǝ toxⱪanidi. Ahiri mǝn ɵzümning gunaⱨlirimni iⱪrar ⱪilip, towa ⱪildim. Rǝbbim menimu kǝqürüm ⱪildi. Eqinixliⱪ ⱨalda yoldin ezip kǝtkǝn bolsammu, rosul Petrustǝk mǝnmu ornumdin dǝs turup, Rǝbning yeniƣa ⱪaytalidim. Petrusning bexidin ɵtkǝn bu ǝⱨwal meni riƣbǝtlǝndürüp, manga tǝssǝlli bǝrdi. Bu, bir adǝm yiⱪilip ketixi bilǝn ɵzining ajizliⱪini tonup yetidiƣanliⱪini, xuning bilǝn bir waⱪitta Rǝbning bu adǝmning ajizliⱪiƣa hatimǝ berip, uni Ɵzigǝ ⱪaritiwelixi bilǝn uni küqlük ⱪilalaydiƣan ⱪabiliyitiningmu barliⱪini ispatlaydu. Rosul Pawlus: «(Manga amanǝt ⱪilinƣan) muxu wǝⱨiylǝrning zor uluƣluⱪi tüpǝylidin kɵrǝnglǝp kǝtmǝslikim üqün ǝtlirimgǝ sanjilƣan bir tikǝn, yǝni meni urup tursun dǝp Xǝytanning bir ǝlqisi manga tǝⱪsim ⱪilinƣan; buning mǝⱪsiti, mening kɵrǝnglǝp kǝtmǝslikim üqündur. Buning toƣrisida u mǝndin kǝtsun dǝp Rǝbgǝ üq ⱪetim yelindim; lekin U manga: «Mening meⱨir-xǝpⱪitim sanga yetǝrlik; qünki Mening küq-Ⱪudritim insanning ajizliⱪida toluⱪ ǝmǝlgǝ axurulidu» — dedi. Xunga mǝn Mǝsiⱨning küq-ⱪudriti wujudumda tursun dǝp ajizliⱪlirimdin mahtinixni tehimu huxluⱪ bilǝn talliwalimǝn; xunga mǝn Mǝsiⱨ üqün ajizliⱪlarni, ⱨaⱪarǝtlǝrni, ⱪiyinqiliⱪlarni, ziyankǝxliklǝrni wǝ azab-oⱪubǝtlǝrni hursǝnlik dǝp bilimǝn. Qünki ⱪaqan ajiz bolsam, xu qaƣda küqlük bolimǝn» degǝn (Injil, «Korintliⱪlarƣa» 2-mǝktup, 12-babtin).


Mǝn uzun bir mǝzgil mǝƣlubiyǝtkǝ uqriƣanidim, ǝmma Hudaƣa xükri, mǝƣlubiyitim Hudaning meⱨir-xǝpⱪiti bilǝn ƣalibiyǝtkǝ aylandi. Mǝn bu dunyaƣa, pǝⱪǝt Rǝbbim toƣrisidila qong sɵzliyǝlǝymǝn. Bu barliⱪ ƣǝlibilǝrning ƣalibiyǝtqisi yalƣuz Udur. Huda Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ mundaⱪ degǝn:


«Dana kixi danaliⱪi bilǝn, küqlük kixi küqlükliki bilǝn, bay bayliⱪliri bilǝn pǝhirlinip mahtanmisun; pǝhirlinip mahtiƣuqi bolsa xuningdin, yǝni Meni, yǝr yüzidǝ meⱨir-muⱨǝbbǝt, adalǝt wǝ ⱨǝⱪⱪaniyliⱪni yürgüzgüqi Mǝn Pǝrwǝrdigarni tonup yǝtkǝnlikidin pǝhirlinip mahtansun; qünki Mening hursǝnlikim dǝl muxu ixlardindur, — dǝydu Pǝrwǝrdigar».


Mǝn pǝⱪǝt eƣir mǝƣlubiyǝtkǝ uqriƣandin keyinla Hudayimƣa ⱪandaⱪ tayinixni ɵgǝndim. Xunga, mǝn bügün ɵzümning küqi wǝ iradisidin ǝmǝs, bǝlki Hudayimdin pǝhirlinip qong sɵzlǝymǝn — yiⱪilip kǝtkinimdin keyin Uning meni yǝnǝ ⱪandaⱪ ⱪilip, ornumdin turƣuzup, küqlük adǝm ⱪilƣanliⱪi toƣruluⱪ sɵzlǝymǝn. Mǝn bügün yigirmǝ yil ilgiriki ɵzümdin küqlükmǝn».


Soal: «Bu uzun yillar jǝryanida, siz baxⱪa ixǝngüqilǝr bilǝn alaⱪilixip turalidingizmu?»

Jawab: «Mǝn sirttin ⱨeqⱪandaⱪ hǝwǝr alalmidim. Ayalim bilǝn oƣlumdin baxⱪa, ⱨeqkimning hetini tapxurup alƣinim yoⱪ. Əmma u ikkisi hǝtkǝ artuⱪqǝ gǝp yazalmaytti. Mǝnmu xundaⱪ idim, muxundaⱪ ⱪilƣandila hetim asan yollinatti. Xunga mǝn sirttiki ixlardin tamamǝn degüdǝk hǝwǝrsiz idim.


Soal: «Rǝb Ɵz iradisi bilǝn sizni türmidǝ yetixⱪa buyruƣan. Buningda bir hataliⱪ bar dǝp ⱪaramsiz?».

Jawab: «Yaⱪ. Huda ⱨeqbir hataliⱪ ɵtküzmigǝn. Biz Injildiki Rimliⱪ jama'itigǝ yezilƣan mǝktuptin: «Xundaⱪla xuni bilimizki, pütkül ixlar Hudani sɵyidiƣanlarning, yǝni Uning mǝⱪsǝt-muddi'asi boyiqǝ qaⱪirilƣanlarning bǝht-bǝrikitigǝ birliktǝ hizmǝt ⱪilmaⱪta» dǝp bilimiz».


Soal: «Siz türmidǝ yatmiƣan bolsingiz, Rǝbning hizmitidǝ tehimu kɵprǝk bolƣan bolmamtingiz?»

Jawab: «Yaⱪ. Mening türmidǝ yatⱪandiki ⱪilƣan hizmitim, türmidǝ yatmiƣandiki ⱪilƣan hizmitimdin kɵp ⱨǝm ünümlük boldi».

Soal: «Siz türmidǝ yatⱪiningizda kɵp tayaⱪ yedingizmu?»

Jawab: «Kǝqürüng, bu toƣrisida gǝp ⱪilƣum yoⱪ. Ⱨǝmmini Huda bilidu. Kǝlgüsidiki Junggo ⱨɵkümitining axu qaƣlardikigǝ ⱪariƣanda kɵp yahxi bolup ketidiƣanliⱪiƣa ixinimǝn, xunga ɵtüp kǝtkǝn ixlarni tilƣa elip olturuxni halimaymǝn».


«Rǝⱨmǝt sizgǝ. Ⱪilƣan sɵzliringiz bizgǝ qongⱪur ilⱨam bolsun!».







Tɵwǝndiki «guwaⱨliⱪlar» xǝrⱪiy junggodiki bir «Mǝsiⱨ muhlis jama'iti»dikilǝrning bayan ⱪilƣan bǝzibir ix-wǝⱪǝliridin elinƣan. Bu ixlardin Hudaning Ɵz ⱪowmiƣa yǝtküzgǝn meⱨir-xǝpⱪitini wǝ muxu ixlar arⱪiliⱪ Uning pütün insaniyǝtkǝ bolƣan meⱨir-muⱨǝbbitini kɵrgili bolidu. Muxundaⱪ kɵp ⱪimmǝtlik bayanlar «Junggodiki Mǝsiⱨ muhlis jama'ǝtlirining yeⱪinⱪi ǝⱨwalliri» degǝn bir kitabqidin tepilidu. 







17. Rak kesilining saⱪaytilixi


«Bizning iqimizdǝ Huang famililik bir ǝpǝndi bar. U ǝsilidǝ butpǝrǝs idi. U Budda dinida qing turƣanidi. Künlǝrning ɵtüxi bilǝn uning salamǝtliki naqarlixixⱪa baxlidi. Uning axⱪazini ⱨeqⱪandaⱪ tamaⱪni singdürǝlmǝy, kɵngli elixip, ⱪusupla yürǝtti. U dohturƣa ɵzini üzül-kesil tǝkxürtküzgǝndin keyin, ɵzining jigǝr rak kesiligǝ giriptar bolƣanliⱪi toƣrisidiki di'agnozni aldi ⱨǝm kesilining ahirⱪi basⱪuqⱪa yetip, dawalaxning ünümi bolmaydiƣanliⱪini uⱪti.


Huang Əpǝndi ɵz yurtiƣa yeⱪin bir yeziƣa berip, xu yǝrdǝ ɵz ɵlümini kütti. U turuwatⱪan yǝrdǝ yǝnǝ bir dohturning barliⱪini anglap, bir tǝkxürtüp beⱪix wǝ yaki ⱨayatini uzartidiƣan bir dora elix ümididǝ uningƣa kɵründi. Bu dohtur bolsa Mǝsiⱨ muhlisi idi. Bu dohtur aldinⱪi dohturning «jigǝr rak, ahirⱪi basⱪuq, dawalap saⱪaytix mumkin ǝmǝs» degǝn di'agnozini yǝnǝ bir ⱪetim jǝzmlǝxtürdi.


Bu Mǝsiⱨiy dohtur Huang Əpǝndigǝ ⱨayatni uzartidiƣan dorining yoⱪliⱪini, lekin uning Mǝsiⱨ Əysaƣa ixinip, Uningƣa tayansa mǝnggülük ⱨayatⱪa erixǝlǝydiƣanliⱪini qüxǝndürdi. U ǝstayidilliⱪ bilǝn tǝpsiliy ⱨalda uningƣa Injildiki hux hǝwǝrni qüxǝndürdi wǝ uningƣa Rǝb Əysa Mǝsiⱨkǝ ixinixni dǝwǝt ⱪildi. Dohtur uningƣa: Huda Mǝsiⱨ Əysani pütün insanning Rǝbbi wǝ Ⱪutⱪuzƣuqisi ⱪilip tiklǝp, Uni ɵlümdin tirildürüp, alǝmning ǝng yuⱪiri orniƣa kɵtürdi, dǝp qüxǝndürdi. Xunga Əysa Ɵzi halisila, ⱨǝrⱪandaⱪ kesǝlni saⱪaytidiƣan ⱪudrǝtkǝ igǝ. «Əmma Mǝsiⱨ Əysaning sizning kesilingizni saⱪaytix-saⱪaytmasliⱪi muⱨim ǝmǝs» dedi dohtur, «Muⱨimi, sizning mǝnggülük ⱨayatⱪa erixixingiz».


«Mǝn Mǝsiⱨ Əysaƣa ixinixni halaymǝn» dedi Huang Əpǝndi. Dohtur yǝnǝ bir Mǝsiⱨ muhlisini qaⱪirtip kirdi, üqǝylǝn ixhanida tizlinip olturup du'a ⱪildi. Xuning bilǝn Huang Əpǝndi Mǝsiⱨ Əysada yengi bir adǝm bolup qiⱪti.


U ɵyigǝ ⱪaytixi bilǝn ayaliƣa Mǝsiⱨ Əysaƣa ixǝngǝnlikini eytti, ⱨǝm ayalidin ɵydiki ⱨǝmmǝ mǝbudni kɵydürüp taxliwetixni tǝlǝp ⱪildi. Ayali yoldixining ümidsiz ǝⱨwalini obdan bilgǝqkǝ, uning deginidǝk ⱪildi.


Xundin baxlap, Huang Əpǝndining ǝⱨwali kündin küngǝ tehimu naqarlixip kǝtti. Ⱨǝr küni kǝqtǝ, u ayali bilǝn tizlinip olturup, billǝ du'a ⱪilatti. U jismaniy jǝⱨǝttin bexidin azabliⱪ ixlarni ɵtküzgǝn bolsimu, mǝnggülük ⱨayatⱪa erixkǝnliki üqün Rǝbkǝ rǝⱨmǝt eytti. Xu qaƣda uning aƣriⱪi dǝⱨxǝtlik tutⱪanidi. Ayali uning üqün azraⱪ ⱪuwwǝtlik tohu xurpisi ⱪilip bǝrdi, ǝmma kesǝl tehimu yamanlixip kǝtti. Əmǝliyǝttǝ u keyinki nǝqqǝ ⱨǝptǝ iqidǝ tehimu ajizlap kǝtkǝnidi. A'ilisidikilǝr uning dǝpnǝ tǝyyarliⱪini ⱪilixⱪa baxlidi. Jǝsǝt sanduⱪinimu elip ⱪoydi, ⱨǝtta bir dɵngning yenidin gɵr kolapmu ⱪoydi.


U bir keqisi uhlawetip, qüxidǝ ap'aⱪ ton kiyiwalƣan bir kixini kɵrdi. Bu kixi ⱪolida piqaⱪ tutⱪan ⱨalda turatti. Uning nemǝ ⱪilmaⱪqi ikǝnlikini bilmǝy turupla, Huang Əpǝndi uning bilǝn elixti. Biraⱪ aⱪ tonluⱪ kixi üstünlükkǝ erixip, uningƣa piqaⱪni tǝgküzdi. Ətisi u sa'ǝt sǝkkizdǝ oyƣandi. Oylimiƣan yǝrdin, uzundin beri tunji ⱪetim ⱪorsiⱪi aqⱪandǝk boldi. Azraⱪ tohu xurpisi iqkǝndin keyin, u yǝnǝ uhlap ⱪaldi. Oyƣanƣinida alamǝt bir kɵrünüxni kɵrdi; ikki aⱪ tonluⱪ kixi kariwitining yenida turatti. Bu ikki kixi uningƣa: «Sǝn saⱪayding» dedi. U ⱪoli bilǝn ɵzini siliƣanidi, bǝdinidiki ixxiⱪning yanƣanliⱪini bayⱪidi. Uning ⱪorsiⱪi naⱨayiti eqip kǝtkǝn bolup, u qong bir qinǝ tamaⱪni yǝwǝtti. Uning akisi uni «ahirⱪi ⱪetim yoⱪlax üqün» kǝlginidǝ, inisining tik olturƣanliⱪini kɵrüp, intayin ⱨǝyran ⱪaldi. U inisiƣa ahxamⱪi bolƣan ixlani bayan ⱪilip, tenining pütünlǝy saⱪiyip kǝtkǝnlikini eytti. Nurƣun kixilǝr bu wǝⱪǝni bilip, mǝbudlirini qeⱪip taxlap Mǝsiⱨ muhlisi boluxⱪa baxlidi.











18.  «Ⱨǝyran ⱪaldim!»

(Irlandiyаdin guwaⱨliⱪ sɵzlǝr)


«Mǝn turmuxta izdǝp yürgǝn, ⱪǝlbim sǝzmigǝn tǝxnani taptim. Bu ǝrxtiki Atam, Mǝsiⱨ Əysada axkarilanƣan Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir Huda idi...»


Ⱨǝyranmǝn! Rast, mǝn ⱨǝⱪiⱪǝtǝn ⱨǝyran ⱪaldim. Mǝn dǝl ɵzüm izdigǝn nǝrsini taptim. Kixilǝrning uni izdǝp tapalixi ⱪǝt'iy mumkin ǝmǝs dǝp oylap yürǝttim, ǝmma kütülmigǝn yǝrdin izdǝp yürgǝn nǝrsǝm, yǝni ⱨayatliⱪning ǝⱨmiyitini tepiwalƣinimda, bexim asmanƣa taⱪaxⱪudǝk dǝrijidǝ huxal bolup kǝttim.


Yaxlarning kɵpinqisigǝ ohxax, mǝn izdǝnmǝktǝ idim, ⱨayatliⱪning ǝⱨmiyitini azraⱪ bolsimu qüxiniwelixⱪa tirixiwatattim. Yaxliⱪta bolidiƣan zoⱪlar, xundaⱪla barƣanqǝ exiwatⱪan bilimlǝr mening kɵnglümni tǝxna ⱪilidiƣan: «Mǝn zadi kim?» «Nemixⱪa bu dunyaƣa kǝlgǝnmǝn?» degǝn soallirimƣa ⱪana'ǝtlǝndürgüdǝk jawab berǝlmǝytti.


Oyun-tamaxa, tansa keqiliki, ⱨaraⱪ iqix, ⱨǝrhil ɵtküzülgǝn pa'aliyǝtlǝrgǝ dost-buradǝrlirim bilǝn billǝ ⱪatnixix, yengidin erixkǝn ǝrkinlik ⱪatarliⱪlarning ⱨǝmmisi yaxliⱪ ⱨayatimƣa heli kɵp zoⱪ tuyƣularni elip kǝlgǝnidi. Əmma kɵngüllük pa'aliyǝtlǝrgǝ ⱪatnixip turƣan bolsammu, xundaⱪla nurƣun kixilǝr manga ⱨǝmraⱨ bolƣan bolsimu, lekin ⱪǝlbimning qongⱪur yeridǝ birhil yalƣuzluⱪ tuyƣusi bar idi, xundaⱪla erixixim mumkin bolmaydiƣan nemidur bir nǝrsigǝ qongⱪur tǝxnaliⱪimmu bar idi. Kütülmigǝn yǝrdin mǝn u nǝrsini tepiwaldim. Aⱨ, xu qaƣdiki xadliⱪim alǝmgǝ siƣmay ⱪaldi bolƣay!


Buningdin bǝkrǝk karamǝt ix xuki, bu xadliⱪni oylimiƣan yǝrdin taptim.


Ismimni bilgǝndin tartip mǝn Hudaƣa wǝ u ǝwǝtkǝn Ⱪutⱪuzƣuqisi «Mǝsiⱨ» Əysaƣa ixinip kǝldim. Mǝn Hudadin ⱪorⱪattim; Hudadin bolƣan xu ⱪorⱪunqum dǝrwǝⱪǝ meni gunaⱨning ǝng rǝzilliridin saⱪlap kǝlgǝnidi. Əmma manga nisbǝtǝn Huda bǝk yiraⱪ idi. Insanlar Uni toniyalaydu, dǝp oylap baⱪmiƣanmǝn. U bolsa ǝrxtǝ, pak-muⱪǝddǝs, küq-ⱪudrǝtlik, uluƣ. Mǝn bolsam yǝrdǝ, kiqik, ǝrzimǝs, gunaⱨkar. Əmma uxtumtut U Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪ manga Ɵzini axkarilaxⱪa baxlidi. Qongⱪur ⱨanglardin Uning meni tartiwatⱪanliⱪini sǝzdim, ǝmma bularni qüxǝnmidim. Dǝslǝptǝ Hudaning qaⱪiriⱪini ɵzümdiki din bilǝn arilaxturdum. Əslidǝ mǝn bu diniy pa'aliyǝtlǝrni asasǝn toƣra dǝp ⱪarayttim. Əmma ularni zerikǝrlik wǝ bǝribir ⱪǝlbimdiki izdinixlirim bilǝn ⱨeq munasiwiti yoⱪ dǝp ⱪarayttim. Mǝn «Huda» wǝ «din» qoⱪum bir, dǝp ⱪarayttim. Huda mǝndin yiraⱪ, uni tonuƣili bolmaytti — biraⱪ tosattin, uni tonup ⱪaldim. Mǝn Uni «Atam» dǝp tonudum, Uning manga baƣliƣan muⱨǝbbitini bildim. Mǝn bir mǝst bolup ⱪalƣan, ǝs-ⱨoxini yoⱪatⱪan adǝmdǝk bolup ⱪaldim, ⱪǝlbim bolsa yeⱪinlaxⱪili bolidiƣan, muⱨǝbbǝtlik, karamǝt, uluƣ bir Hudani tonux bilǝn tolƣanidi. Manga bundaⱪ karamǝt ixlar ⱪandaⱪlarqǝ nesip bolƣandu?!


Bu xadliⱪni tepiximning jǝryani mundaⱪ:


Bir yil ilgirila ɵzüm ɵz diniy etiⱪadlirimƣa sadiⱪlarqǝ berilixkǝ ǝstayidilliⱪ bilǝn tirixⱪanidim. Gǝrqǝ mǝn ǝslidǝ ⱨǝⱪiⱪǝtǝn Hudaƣa etiⱪad ⱪilƣan bolsammu, bu ixni diniy turmuxumƣa munasiwǝtsiz dǝp ⱪarayttim. Xu qaƣda bǝzi ɵzüm ⱨɵrmǝtlǝydiƣan kixilǝr tǝripidin yǝnǝ «tirixix»ⱪa dǝwǝt ⱪilinip riƣbǝtlǝndürüldüm, dǝslǝpki üq ayda mǝn ⱪǝlbimning bariqǝ intilip turdum. Nǝtijidǝ kɵnglüm tehimu ⱪuruⱪ bolup ⱪaldi, dinni gǝrqǝ yahxi ix dǝp ⱪariƣan bolsammu, meni ɵzgǝrtǝlmidi, kɵnglümdǝ yaki ⱨayatimda ⱨeqⱪandaⱪ ɵzgirix ⱨasil ⱪilalmidi.


Mǝn yurtumdin sirtlarƣa bardim. Xuning bilǝn mǝn ⱨǝⱪiⱪǝtǝn aⱪkɵngül, meⱨriban wǝ ⱨǝⱪⱪaniy bǝzi kixilǝrgǝ uqridim. Ular dostanǝ ⱨalda Huda toƣrisida gǝp ⱪilatti, Hudani «Ata» dǝp atap sɵzlǝytti. Ular ɵzlirining ⱨayatining mǝrkizi wǝ nixani Huda ikǝnliki toƣrisida sɵzlǝytti. Mǝn bir yil ilgiriki üq ayliⱪ intiliximni esimgǝ elip, mundaⱪ tirixiximning manga ⱨeqⱪandaⱪ paydisi bolmiƣudǝk dǝp oylap, u adǝmlǝrni sarang yaki ⱨeq bolmiƣanda ǝhmǝⱪ dǝp ⱪaridim.


Ularning deyixiqǝ, gunaⱨ insanlarni Hudani tonuxtin yiraⱪlaxturdikǝn, ǝmma Əysa Mǝsiⱨ insanlarning gunaⱨining yükini Ɵz zimmisigǝ elix wǝ insanlarni ǝrxtiki Atisi bolƣan Huda bilǝn yeⱪinⱪlaxturux üqün bu dunyaƣa kǝlgǝnidi. Mǝn bu burunⱪi tǝlimlǝrni bǝk ƣuwa ǝsliyǝlǝyttim, ǝmma bu ix ⱨayatimƣa ǝslidǝ ⱨeqⱪandaⱪ ɵzgirix kǝltürüp baⱪmiƣanidi. Ⱨazir mǝn bir kixining Mǝsiⱨ Əysaning gunaⱨimni yuyux üqün mening ornumda krestⱪa mihlinip ⱪurban bolƣanliⱪi toƣruluⱪ sɵzlǝwatⱪinini angliwatⱪanidim. Tosattin mǝn Əysaning mǝn üqün ⱪurbanliⱪ bolƣanliⱪini kɵrgǝndǝk boldum. Gunaⱨlirimning rǝzillikini ⱨes ⱪilip, Əysa Mǝsiⱨkǝ qidimay ⱪaldim. Uning manga kɵrsǝtkǝn muⱨǝbbitini ⱨes ⱪilip, Uni xunqǝ uluƣ, xunqǝ karamǝt ikǝn dǝp oylidim. «Xunqǝ pak, xunqǝ muⱪǝddǝs, xunqǝ yahxi bir kixining gunaⱨimni Ɵz üstigǝ elip mening ornumda ɵlümgǝ buyruluxi adilliⱪ ǝmǝs, Uningdin kɵrǝ mǝn dozahⱪa qüxkinim tüzük!» dǝp warⱪirdim. Lekin Uning muⱨǝbbiti xunqǝ büyükki, Uni rǝt ⱪilƣili bolmaytti, mǝn pǝⱪǝtla «Rǝⱨmǝt, rǝⱨmǝt, rǝⱨmǝt» degǝnni ⱪayta-ⱪayta dǝp, yǝnǝ «Mǝn senila dǝp yaxaxni halaymǝn» deyǝlidim. Mǝn xu qaƣda Huda ⱨǝⱪiⱪǝtǝn ⱨayat, U ⱪǝlbimdǝ wǝ turmuxumda mǝn bilǝn billǝ ikǝn dǝp tonudum.


Xu yolda mǝn kütülmigǝn yǝrdin Hudani tonudum. Uning manga yeⱪin ikǝnlikini, Uning du'alirimni anglap wǝ jawab beridiƣanliⱪini bildim. Ⱪǝlbimgǝ gǝp ⱪilidiƣan Muⱪǝddǝs Kitab bolƣan Tǝwrat, Zǝbur wǝ Injillar Uning manga ⱪilƣan tirik sɵzi bolup ⱪaldi. Dǝslǝptǝ mǝn Hudaning mǝn üqün xundaⱪ ajayib ixlarni ⱪilƣanliⱪini zadi qüxǝnmigǝnidim. Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir Hudani bundaⱪ sadda ⱨalda toniyalaydiƣaliⱪimƣa ixinixkǝ petinalmiƣanidim. Əmma Uning mǝn bilǝn billǝ bolƣanliⱪidin ibarǝt sezim, Uning muⱨǝbbiti wǝ pak-muⱪǝddǝsliki manga taƣdǝk kɵrünüp turatti. Mǝn Hudani tonudim. Mǝn ⱨǝmmidin xǝrǝplik, ⱨǝmmidin julaliⱪ meⱨir-muⱨǝbbǝtni tonudum.


Mǝn ⱨayatimda izdǝp yürgǝn, ⱪǝlbim sǝzmigǝn tǝxnani taptim. Bu ǝrxtiki Atam, Mǝsiⱨ Əysada axkarilanƣan Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir Huda idi. U ⱨazirdin baxlap ⱨayatimdiki bir ⱨǝⱪiⱪǝt, U meni dost tutⱪan, manga yeⱪin, mǝnggü ayrilmas Bolƣuqidur.


Bu ⱪiriⱪ yil ilgiriki ix. Ⱨeqnemǝ ɵzgǝrgǝn ǝmǝs. Bügün U manga tehimu uluƣ, tehimu kɵyümqan, tehimu sɵyümlük, tehimu meⱨriban, tehimu meⱨir-xǝpⱪǝtlik kɵrünidu.





19. Huda wǝdisidǝ turidu!


Buningda bayan ⱪilinidiƣan guwaⱨlarning kɵpiniqisi Junggoning «Iqki Mongƣoliyǝ» aptonom rayonining Bamung naⱨiyisidǝ yüz bǝrgǝn wǝⱪǝlǝrdur. Bu ixlarni sɵzlǝp bǝrgǝn hǝnzu momay «Bi ana» ⱨazir bolsa jǝnnǝtkǝ kǝtti. Lekin bu ixlarning ⱨǝⱪiⱪǝt ikǝnlikigǝ xu yǝrdiki nurƣun ⱨayat kixilǝr, bolupmu xu yǝrdiki «Mǝsiⱨ muhlislar» ⱨazirmu guwaⱨliⱪ berǝlǝydu, ularmu bu ixlarning kɵpini ɵz kɵzi bilǝn kɵrgǝn. Yǝnǝ nurƣun kixilǝr «Bi ana»ning bǝk sǝmimiy, bǝk aⱪ kɵngül kixi ikǝnlikigǝ guwaⱨliⱪ ⱪilalaydu. Bu bayanni «Bi ana» ɵzi «Mǝsiⱨ muhlis yiƣini»da, yǝni 1989-yilida sɵzlǝp bǝrgǝn, buni birǝylǝn keyinkilǝrning paydilinixi üqün nǝⱪ mǝydanda ǝynǝn hatirilǝp ⱪaldurƣan.


« Ismim «Bi ana». Bu yǝrdiki nurƣun kixilǝr meni xundaⱪ dǝp qarⱪiridu. Mǝn bu yil 82 yaxⱪa kirdim. Mǝn 1907-yili bir aⱪsɵngǝk a'ilisidǝ dunyaƣa kǝlgǝn. Ata-anam hristi'an (Mǝsiⱨ muhlisi) bolup, yax waⱪtimdin tartip Tǝwrat, Zǝbur wǝ Injildiki sɵzlǝr wǝ tǝlimlǝr manga qongⱪur singdürülgǝn. Mǝn yǝttǝ yaxⱪa kirginimdǝ, Mǝsiⱨ Əysaning pütün insan üqün ⱪurbanliⱪ ⱪilinip, insan gunaⱨlirining ⱨǝmmisini Ɵz üstigǝ alƣanliⱪini anglap qüxǝndim. Mǝn ɵzümning gunaⱨkar ikǝnlikimni etirap ⱪilip, Hudaƣa tizlinip Uning meni kǝqürüm ⱪilixini, manga bir yengi dilni, yengi roⱨni Muⱪǝddǝs Roⱨning küq-ⱪudriti arⱪiliⱪ ata ⱪilixini du'a ⱪilip ɵtüngǝnidim. U mening kiqik baliliⱪ du'ayimni ⱪulaⱪ selip angliƣan. Mǝn dǝrⱨal gunaⱨlirimning kǝqürüm ⱪilinƣanliⱪini, Hudaning meⱨir-muⱨǝbbitining kɵnglümdǝ bolƣanliⱪini ⱨes ⱪilip yǝttim.


Huda Muⱪǝddǝs Kitabta, bolupmu Injilda bizgǝ nurƣun ⱪimmǝtlik wǝdilǝrni beridu. Mǝsiⱨ Əysa Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨi toƣrisida mundaⱪ dedi: —

(muxu yǝrdǝ Bi ana Injilning «Yuⱨanna» ⱪismidin tɵwǝndiki ayǝtlǝrni bizgǝ oⱪup bǝrdi)

(Mǝsiⱨ Əysa mundaⱪ degǝn:)


 «Meni sɵysǝnglar, ǝmrlirimgǝ ǝmǝl ⱪilisilǝr. Mǝnmu atidin tilǝymǝn wǝ U silǝrgǝ baxⱪa bir Yardǝmqi ata ⱪilidu. U silǝr bilǝn ǝbǝdgiqǝ birgǝ bolidu. U bolsimu Ⱨǝⱪiⱪǝtning Roⱨidur; Uni bu dunyadikilǝr ⱪobul ⱪilalmaydu, qünki Uni nǝ kɵrmǝydu, nǝ tonumaydu. Biraⱪ silǝr Uni tonuysilǝr, qünki U silǝr bilǝn billǝ turuwatidu ⱨǝm silǝrdǝ makan ⱪilidu.

Mǝn silǝrni yetim ⱪaldurmaymǝn, yeninglarƣa yǝnǝ ⱪaytip kelimǝn. Azƣina waⱪittin keyin, bu dunya Meni kɵrmǝydu, lekin silǝr kɵrüsilǝr. Mǝn ⱨayat bolƣanliⱪim üqün, silǝrmu ⱨayat bolisilǝr. Xu kündǝ Mening atamda bolƣanliⱪim, silǝrning Mǝndǝ bolƣanliⱪinglar wǝ Mǝnmu ⱨǝm silǝrdǝ bolƣanliⱪimni bilisilǝr. Kim ǝmrlirimgǝ igǝ bolup ularni tutsa, Meni sɵygüqi xu bolidu. Meni sɵygüqini Atammu sɵyidu, Mǝnmu uni sɵyimǝn wǝ Ɵzümni uningƣa ayan ⱪilimǝn...

Birkim Meni sɵysǝ, sɵzümni tutidu; Atammu Uni sɵyidu wǝ Atam bilǝn ikkimiz uning yeniƣa berip, uning bilǝn billǝ makan ⱪilimiz. Meni sɵymǝydiƣan kixi sɵzlirimni tutmaydu; wǝ silǝr anglawatⱪan bu sɵz bolsa Mening ǝmǝs, bǝlki Meni ǝwǝtkǝn Atiningkidur. Mǝn silǝr bilǝn billǝ boluwatⱪan qeƣimda, silǝrgǝ bularni eyttim.  Lekin Ata Mening namim bilǝn ǝwǝtidiƣan Yardǝmqi, yǝni Muⱪǝddǝs Roⱨ silǝrgǝ ⱨǝmmini ɵgitidu ⱨǝm Mening silǝrgǝ eytⱪan ⱨǝmmǝ sɵzlirimni esinglarƣa kǝltüridu.

 Silǝrgǝ hatirjǝmlik ⱪaldurimǝn, Ɵz hatirjǝmlikimni silǝrgǝ berimǝn; Mening silǝrgǝ bǝrginim bu dunyadikilǝrning bǝrginidǝk ǝmǝstur. Kɵnglünglarni parakǝndǝ ⱪilmanglar wǝ jür'ǝtsiz bolmanglar»


Ⱪǝdirlik ukilirim wǝ singillirim mǝn bu yil 82 yaxⱪa kirdim. Yǝttǝ yeximdin ⱨazirƣiqǝ Muⱪǝddǝs Roⱨ mǝn bilǝn billǝ bolup kǝldi, dilimƣa ⱨǝⱪiⱪǝtni saldi, mǝyli ǝⱨwalimning ⱪanqilik ⱪiyin boluxidin ⱪǝt'iynǝzǝr, Mǝsiⱨ Əysaning hatirjǝmliki ⱪǝlbimdǝ turup kǝlgǝn. Bu yuⱪiridiki ayǝtlǝrdǝ eytilƣandǝk, Əysaning alamǝt wǝdiliri ⱨayatimda ⱨǝⱪiⱪǝt ikǝnlikini, kündin-küngǝ ǝmǝlgǝ axurulidiƣanliⱪini kɵrgǝnmǝn.


— A'ilǝm ⱪiyin ǝⱨwalƣa uqrap, namratliⱪⱪa yüzlǝngǝndǝ, mǝn tehi bǝk kiqik idim, yexim gǝrqǝ kiqik bolsimu mǝn bir «Gomindang» generaliƣa yatliⱪ ⱪilindim. Bu ɵz ihtiyarim bilǝn bolƣan toy ǝmǝs, u mǝndin helila qong idi. Lekin u meⱨribanliⱪ bilǝn manga yahxi mu'amilǝ ⱪilƣanidi. Biz altǝ baliliⱪ bolƣaniduⱪ.


Yaponƣa ⱪarxi turux uruxida, yoldixim ⱪaza ⱪilƣanidi. Mǝn altǝ balam bilǝn tul ⱪaldim. Balilarni beⱪix üqün mǝn sestraliⱪ ⱪildim, andin tuƣut anisi boluxni ɵgǝndim.


1949-yilidiki azadliⱪtin keyin, mǝn balilirimni beⱪix üqün yǝnila xu sestraliⱪ wǝ tuƣut aniliⱪ hizmitini dawam ⱪildim. Xu yillarda Junggodiki nurƣun «muhlis jama'ǝt»liri ⱪiyinqiliⱪⱪa, ziyankǝxlikkǝ uqrap turatti. Nurƣun Mǝsiⱨ muhlisliri ⱪorⱪup kǝtkǝnlikidin etiⱪadini taxliwǝtkǝnidi. Bǝzilǝr ⱨǝtta kommunist partiyisigǝ kirix üqün «Hudaƣa ixǝnmǝymǝn» dǝp ⱪǝsǝmmu ⱪilƣanidi. Nurƣun ⱪerindaxlar uzun yillar türmigǝ ⱪamalƣanidi. Xanghǝydiki dangliⱪ Injil tǝlimi bǝrgüqi Ni Doxeng aka wǝ uningƣa ohxax Junggo jama'ǝtliridǝ yetǝkqilik hizmitini ⱪilƣuqi akilirimizmu yigirmǝ yil türmidǝ yatⱪan.


Mǝn bolsam Rǝbbim Əysadin tanmay, Uningƣa guwaⱨliⱪ beriwerixkǝ alliburunla bir ⱪararƣa kelip bolƣanidim. Huda manga da'im küq-ⱪudrǝt wǝ hatirjǝmlik berip turatti. Iqki Mongƣoliyǝdiki rǝⱨbǝrlǝr manga ⱪarxi turƣan bolsimu, lekin hizmǝttiki tɵⱨpǝm üqün wǝ hizmǝt ünümümning yuⱪiriliⱪidin, ular birnǝqqǝ yil ma'ax wǝ axliⱪimizni kǝm bǝrgǝndin sirt, bizni anqǝ awarǝ ⱪilip kǝtmidi. Rǝⱨbǝrlǝrningmu ayalliri bar idi, ǝlwǝttǝ; ularmu tuƣut anisining ⱪandaⱪ adǝm boluxidin ⱪǝt'iynǝzǝr, ǝng yahxi tuƣut anisining yardimigǝ erixixni halaytti.


Əmma 1950-yillarƣa kǝlgǝndǝ nurƣun yǝrlǝrdǝ aqarqiliⱪ bolup kǝtkǝnidi. Xu künlǝr bǝk azabliⱪ idi, biz da'im aq ⱪorsaⱪ yürǝttuⱪ. Bir ⱪetim, ikki kün balilirimƣa beridiƣan ⱨeqnǝrsǝ ⱪalmidi. Balilarƣa: «Huda bizdin hǝwǝr alidu, ⱪorⱪmanglar, yiƣlimanglar!» dǝyttim. Ⱨǝrⱪanqǝ desǝmmu ular tohtimay yiƣlaytti. Ahiri ularning azabliⱪ yiƣiliriƣa ⱪarap qidiyalmidim. Kɵnglümdiki ⱪattiⱪ yiƣa-pǝryadimni Hudaƣa tɵküp yiƣlidim. Mǝn ɵmrümdǝ undaⱪ aqqiⱪ du'a ⱪilip baⱪmiƣanidim. Xuning bilǝn bǝk qarqap ketip, ⱨǝmmimiz kangƣa qiⱪip uhlap ⱪalƣaniduⱪ. U ⱪix waⱪti idi.


Yerim keqidǝ birsining tuyuⱪsiz ixik qekixi meni uyⱪudin oyƣatti. Mǝn ⱪorⱪup kǝttim. Qünki birinqidin, ⱨoylimizning dǝrwazisi taⱪaⱪ idi. Ikkinqidin, ⱨoyla temimiz bǝk egiz idi. Uning üstigǝ, ⱨoylimizda qong bir it bar idi. U a'ilimizdikilǝrdin sirt ⱨǝrⱪandaⱪ bir yat adǝmni kɵrsila ⱪattiⱪ ⱨawxip ketǝtti. Lekin xu qaƣda bolsa uningdin ⱨeqⱪandaⱪ ün qiⱪmiƣanidi. Ixikkǝ berip: «Kim?!» dǝp towlidim. Ⱨeqⱪandaⱪ jawab qiⱪmidi. Yǝnǝ towlidim. Ahiri berip ixikni aqtim. Ɵz kɵzümgǝ ixǝnmǝy ⱪaldim. Ixik aldida altǝ-yǝttǝ ⱪǝwǝt ⱪasⱪan turatti. Ⱪasⱪan iqidǝ bolsa, rǝt-rǝt tizilƣan issiⱪ mantilar turatti. Ⱪasⱪanlar xunqǝ ⱪiziⱪ idiki, pǝⱪǝt lata bilǝn tutup kɵtürgili bolatti.


Mǝn dǝrⱨal balilarni oyƣitip joziƣa olturƣuzdum. Beximizni egip Hudaƣa qin kɵnglimizdin rǝⱨmǝt eyttuⱪ. Andin yeduⱪ! Mantini ta ⱪorsiⱪimiz toyƣuqǝ taza yeduⱪ. Balilarning ⱨǝmmisi ƣiⱪⱪidǝ toydi, ǝmma ⱪasⱪanda yǝnǝ heli kɵp manta exip ⱪaldi. Mǝn dǝrⱨal mundaⱪ oylidim: «Mantini ǝpkǝlgǝn kixining mantiƣa ɵziningmu ⱨajiti qüxkǝn bolsa, wǝ yaki bizdin baxⱪa kixilǝrgimu apirip bǝrmǝkqi bolƣan bolsa, ⱪandaⱪ ⱪilƣuluⱪ?». Xuning bilǝn bu ⱪasⱪanni yǝnǝ ixikning sirtiƣa ⱪoyup ⱪoydum. Ⱨoylidiki dǝrwaza bolsa tehiqǝ taⱪaⱪ idi. Biz kangƣa qiⱪip yǝnǝ uhliduⱪ. Ətigǝndǝ sirtⱪa qiⱪsaⱪ, ⱪasⱪanlarning ⱨǝmmisi yoⱪ turatti, ǝmma dǝrwaza tehiqǝ taⱪaⱪ, itimiz bolsa ⱨoylida uyan-buyan ǝrkin yürǝtti. Lekin keqisi u birǝr ⱪetimmu ⱪawxip ⱪoymiƣanidi. Mana muxundaⱪ ǝng eƣir künlǝrdǝ, Huda naⱨayitimu ajayib yol bilǝn bizdin hǝwǝr alƣan. Ⱨayatimizning jiddiy pǝytliridimu wǝ baxⱪa waⱪitlardimu u bizgǝ yardǝm berip turidu, ǝmma yardǝmni mǝn yuⱪirida eytⱪandǝk, ajayib wasitǝ bilǝn ǝwǝtkǝn ǝmǝs. Aqarqiliⱪtin biz yǝttǝylǝnning birǝrsimizmu ɵlüp kǝtkinimiz yoⱪ, biz Hudaning küq-ⱪudriti bilǝn ⱨayat ⱪalduⱪ.


Axu yillarda, biz bir mǝzgil kona bir ɵydǝ turduⱪ. Bir küni, bazarda kɵktat eliwatattim. Tuyuⱪsiz iqimdin qiⱪⱪan bir awazni anglap ⱪaldim: «Ɵyüng ǝtǝ ɵrülüp ketidu!». Mǝn qɵqüp kǝttim. Bir ⱨazadin keyin, bu awaz yǝnǝ anglandi: «Ɵyüng ǝtǝ ɵrülüp ketidu!». Mǝn yǝnǝ anqǝ pǝrwa ⱪilip kǝtmidim. Ikkinqi küni bu awaz yǝnǝ anglandi. Mǝn yǝnila pǝrwa ⱪilip kǝtmǝptimǝn. Xu küni kǝqtǝ biz kangƣa qiⱪip uhlaxⱪa kirixtuⱪ. Tün yerimi bolƣanda mǝn tuyuⱪsiz qɵqüp oyƣinip kǝttim. Bir yoƣan, nurluⱪ ⱪol ɵyimizgǝ kirip, arⱪa tǝripimizgǝ ɵtti andin mening dümbǝmgǝ asta-asta urup ⱪoydi. Mǝn xu zamat qüxinip yǝttimki, Huda bizgǝ bu ɵydǝ ⱨayal bolmay dǝrⱨal qiⱪip ketiximiz kerǝklikidin derǝk beriwatatti. Mǝn balilarni oyƣitip kiyimlirini kiygüzüp andin ularni sirtⱪa ǝpqiⱪtim. Sirtta yamƣur ⱪattiⱪ yeƣiwatⱪanidi. Ⱪoxnamningmu ǝⱨwali bizningkigǝ ohxax boluxi mumkin dǝp oylap, ⱪoxnamning ixikini jiddiy qekixkǝ baxlidim. Ular dǝslǝptǝ mening warⱪiraxlirimƣa pisǝnt ⱪilmidi. Ahiri hapa bolƣan ⱨalda atisi ixikni eqip bǝrdi. Mǝn dǝrⱨal ɵygǝ yügürüp kirip, ularning balilirinimu oyƣitip ixik tǝrǝpkǝ sɵrǝxkǝ baxlidim. Ular meni urup, tillap, ⱪaƣapla kǝtti: «Tǝlwǝ! Sarang!» dedi. Əmma mǝn qing turuwaldim, ⱨǝmmǝ amalni ⱪollandim: «Əⱨwalinglar hǝtǝrlik. Ɵyünglar ɵrülüp ketidu!» dǝp warⱪiriƣinimqǝ ularning ⱨǝmmisini aran sirtⱪa qiⱪirip boldum. Əng ahirⱪi kiqik bala ixiktin qiⱪixi bilǝnla bir guldurmamidǝk awazning qiⱪixi bilǝn ikki ɵy tǝngla ƣulap qüxti. Bu ix ⱪoxnimizni Hudaƣa ixinixkǝ yetǝklidi. Ⱨazirmu muxundaⱪ ixlarni oylisam, Hudani sɵyimǝn ⱨǝm Uningdin naⱨayiti ǝyminimǝn.


«Mǝdǝniyǝt zor inⱪilabi» baxlinixi bilǝn, yoldixim gomindang generali bolƣanliⱪi sǝwǝbidin hǝⱪ bizni «ongqi»lar dǝp, ⱪattiⱪ qǝtkǝ ⱪaⱪti. Ɵzimizning ɵyidin ayrilip, baxⱪa bir tuƣⱪinimiz bilǝn billǝ yaxaxⱪa mǝjbur bolduⱪ. Əmma «ⱪizil ǝtrǝt ⱪoƣdiƣuqi»lirining qixiƣa tegip ⱪoyƣan ixim xu boldiki, «Mǝsiⱨ Əysa dunyaning Ⱪutⱪuzƣuqisi» degǝn sɵzümdur. Ular: «Mawzedong Ⱪutⱪuzƣuqimiz» dǝp warⱪirap mǝn wǝ balilirimni pat-pat urup turatti.


Bir küni mǝn sirtta qong ƣowƣani anglap ⱪaldim. Uxtumtut «ⱪizil ǝtrǝt ⱪoƣdiƣuqi»liri ɵyümgǝ basturup kirixti. Ular meni tutup sirtⱪa sɵrǝp qiⱪti. Koqida yeniwatⱪan qong bir gülhanni kɵrdüm. Otta yeniwatⱪan nǝrsilǝr dǝl Muⱪǝddǝs Kitablar (Tǝwrat, Zǝbur, Injillar) idi. Ular manga bir ⱨasini tutⱪuzup: «Otni koqila! Otni koqila!» dǝp warⱪiridi. Mǝnmu: «Bu kitablar Hudaƣa mǝnsup. Bular ɵzümning ⱨayatimdinmu ⱪimmǝtliktur!» dǝp warⱪiridim. Ular meni gülhanning iqigǝ ittirixti. Yiⱪilip ketiwidim, tosattin qong bir ⱪolning meni arⱪamdin tartiwatⱪanliⱪini sezip yǝttim. Əmma beximni burap arⱪamƣa ⱪarisam adǝm kɵrünmǝytti. Bu ⱪol meni ottin tartiwalƣandin keyin, ular meni yǝnǝ otⱪa ittǝrdi. Mǝn yǝnǝ yiⱪilip ketiximgǝ ⱨeliⱪi yoƣan ⱪolning meni tartiwatⱪanliⱪini yǝnǝ sǝzdim. Bu ix üq ⱪetim tǝkrarlandi. Keyin koqida yüz bǝrgǝn yǝnǝ bir ix ularning diⱪⱪitini tartti-dǝ, ular xu ⱨaman meni taxlap xu tǝrǝpkǝ ⱪarap yügürüp ketixti.


Etiⱪadim sǝwǝbi üqün «ⱪizil ǝtrǝt ⱪoƣdiƣuqi»liri ɵyimizgǝ pat-pat basturup kirip, bizni awarǝ ⱪilatti. Tuƣⱪanlirim meni etiⱪadimdin yandurux üqün, manga ⱪayta-ⱪayta besim ixlǝtti: «Sǝn bizgǝ bala-ⱪaza boldung! Əysa Mǝsiⱨingni taxliwǝt!»


Bir küni, qüxlük tamaⱪtin keyin mening ⱪorsiⱪim tuyuⱪsiz bǝk ⱪattiⱪ aƣrip ketip, pǝⱪǝt midirliyalmay ⱪaldim. Mǝn Rǝbgǝ: «Ⱪorsiⱪimni saⱪaytⱪaysǝn!» dǝp warⱪiridim. On minut iqidǝ aƣriⱪim pǝsiyip tohtidi.


Ətisi qüxlük tamaⱪtin keyin ⱪorsiⱪim yǝnǝ tuyuⱪsiz aƣrip kǝtti. Yǝnǝ bir ⱪetim Rǝbgǝ du'a ⱪildim. Bu ⱪetimmu ⱪattiⱪ aƣriⱪ besilip tohtidi.


Bir ⱨǝptǝ ɵtüp kǝtti. Bir küni bir tuƣⱪinim bǝk ⱪorⱪup kǝtkǝn ⱨalda yenimƣa kelip manga: «Sǝn bizning ɵzünggǝ nemǝ ⱪilƣanliⱪimizni bilmǝmsǝn? Tamiⱪingƣa ikki ⱪetim naⱨayiti kɵp qaxⱪan dorisini seliwǝtkǝniduⱪ. Sǝn nemixⱪa ɵlmǝy ⱪalding?» dǝp soridi.


Mǝn uningƣa Injilning «Markus» ⱪismi 16-babini kɵrsitip bǝrdim. «Rǝb Əysa: «Etiⱪad ⱪilƣanlarning izliriƣa muxundaⱪ mɵjizilik alamǝtlǝr ǝgixip ⱨǝmraⱨ bolidu: — ular Mening namim bilǝn jinlarni ⱨǝydiwetidu; ular yengi tillarda sɵzlǝydu, ular yilanlarni ⱪollirida tutidu, ⱨǝrⱪandaⱪ zǝⱨǝrlik nǝrsini iqsimu, ularƣa zǝrǝr yǝtküzmǝydu; ⱪollirini bimarlarƣa tǝgküzüp ⱪoysa, kesǝlliri saⱪiyip ketidu» — dedi. Xunga muxu ayǝt boyiqǝ hux hǝwǝr yolida birǝrsi zǝⱨǝrlinixkǝ uqrisa, Hudaning ⱨimayisigǝ erixidu degǝnidim. Tuƣⱪinim ün-tünsiz ketip ⱪaldi. Keyin undaⱪ ix ⱪayta yüz bǝrmidi.


Huda uluƣtur! «Ɵzüngni baxpanaⱨ ⱪilƣanlar üqün insan balilirining kɵz aldida kɵrsǝtkǝn iltipatliring, 

Yǝni Ɵzüngdin ⱪorⱪidiƣanlar üqün, saⱪliƣan iltipat-nemǝtliring nǝⱪǝdǝr moldur!» (Zǝbur, 31:19) 


Mening tuƣut aniliⱪ hizmitim sǝwǝbidin kǝqliri yezilarƣa pat-pat qiⱪiximƣa toƣra kelǝtti. Mǝyli ⱪanqilik ⱪarangƣu bolsun, mǝn ⱪorⱪmayttim. Yezilardiki ⱨǝrbir adǝm meni tonuytti. Əmma bir küni kǝqtǝ pinⱨan bir jaydin ɵygǝ ⱪaytip keliwatattim. Yamƣur kɵp yaƣⱪanliⱪidin yol bǝk teyilƣaⱪ bolup kǝtkǝnidi. Mǝn eⱨtiyatsizliⱪtin teyilip ketip, yol boyidiki ɵstǝnggǝ yiⱪilip qüxtüm. Ikki putum ɵstǝng astidiki qongⱪur patⱪaⱪⱪa petip kǝtti. Ikki ⱪolumda somkam wǝ sestraliⱪ ǝswablirim bar idi. Ɵstǝng bǝk qongⱪur bolƣaqⱪa, midirliyalmay ⱪaldim, ⱨǝtta pütün küqümni ixlitipmu bir putumnimu midirlitalmidim, putum patⱪaⱪta qing ⱪetip ⱪalƣanidi. Ⱪandaⱪ ⱪilixim kerǝk? Du'a ⱪiliwidim, kɵnglümdin kǝlgǝn birhil awazni, yǝni ««Meni ⱪutⱪuzung!» dǝp warⱪira!» degǝn awazni anglidim. «Bu nemǝ gǝp?» dǝp oylidim, «Tün yerimi bolƣan tursa, bu pinⱨan yolda nǝdimu adǝm bolsun?!». Durus, yolda ⱨeqkimni kɵrmidim. Ahirida mǝn Rǝbgǝ: «Bolidu, Rǝbbim, mǝn warⱪiray» dedim-dǝ, xu ⱨaman bir ⱪetim warⱪiridim. Mǝn bu yǝrdǝ axurup sɵzliginim yoⱪ, warⱪirixim bilǝn tǝngla ɵstǝngning ikki yenida ikki adǝm pǝyda boldi. Ular manga ⱪaridi, birsi manga: «Sǝkrǝ!» dedi. Mǝn yǝnǝ: «Bu nemǝ gǝp? Ikki putum bu layƣa qing petip kǝtkǝn tursa!» — dǝp oylidim wǝ uningƣa xundaⱪ dedim. U manga ⱪarap yǝnǝ: «Sǝkrǝ!» dedi. Mǝn: «Əgǝr bu ikki adǝmni Huda ǝwǝtkǝn bolsa, uning gepini anglixim wǝ ixinixim kerǝk» dǝp oylidim. Mǝn xuning bilǝn pütün küqüm bilǝn yuⱪiriƣa ⱪarap sǝkrǝxkǝ intildim. Ajayib ix! Huddi raketaƣa ohxax yuⱪiriƣa oⱪtǝk uqup qiⱪtim. Bu ikki adǝm meni ikki ⱪolumdin tutup, yol boyiƣa astiƣinǝ turƣuzup ⱪoydi. Mǝn bir'az dǝm alƣandin keyin burulup ularƣa rǝⱨmǝt eytmaⱪqi boldum. Birsidin: «Isming nemǝ?» dǝp soridim. U mǝn tǝswirlǝp bǝrgüsiz qirayliⱪ kɵzliri bilǝn manga bir ⱨaza tikilip külümsirǝp ⱪaridi. Andin u ikkǝylǝn kɵzlirimdin ƣayib boldi. U yǝr gǝrqǝ ⱪarangƣu bolsimu, lekin adǝm ɵzini yoxurƣudǝk dǝrǝhliⱪmu yoⱪ idi. Mǝn bolsam axu ƣǝlitilik, ⱪorⱪunqluⱪ wǝ huxalliⱪ birlixip kǝtkǝn ⱨessiyat bilǝn ɵygǝ ⱪaytip kǝldim».


«I ⱪerindaxlar, Hudaƣa ixǝnsǝk, Mǝsiⱨ Əysaning wǝdilirigǝ tayansaⱪ, kɵzimiz kɵrüp baⱪmiƣan, ⱪuliⱪimiz anglap baⱪmiƣan Hudaning ajayib alamǝtliri, mɵjiziliri bizni kütmǝktǝ. Mening Rǝbbimni kɵrüxümgǝ waⱪtim az ⱪaldi... Uningƣa sadiⱪ bolunglar...»


 «Bi ana» buningdin baxⱪa yǝnǝ nurƣunliƣan sɵzliri bilǝn bizni riƣbǝtlǝndürdi, u bǝzidǝ huxalliⱪidin sǝkrǝp ussul oyniƣandǝk yürǝtti. Uning sɵzliridin jǝnnǝtning bizgǝ yeⱪinlixiwatⱪanliⱪini ⱨes ⱪilip yǝttuⱪ. Bu bayanlirimning kitabhanlirimnimu ohxaxla riƣbǝtlǝndürüxini, ularƣa tǝsǝlli yǝtküzüxini ümid ⱪilimǝn wǝ du'a ⱪilimǝn! Amin!









20. «Külümsirigǝn ayal» (Taylandtin bir ⱨekayǝ)


«Huda manga xundaⱪ degǝn — mǝnmu xundaⱪ ⱪilixim kerǝk»


«Diy Momay küldi!»


Diy momay ⱨǝrgiz külmǝytti. U yezimizda ǝng tǝⱪwadar, ǝng süri bar, ǝng salmaⱪ buddist idi. Xunga u külmǝytti, lekin ⱨazir u külümsirip ⱨǝmmimizgǝ «Mǝsiⱨ Əysaƣa ixinimǝn» dǝp yüridiƣan bolup ⱪaldi. Uningƣa zadi nemǝ ix boldi?


Diy momay bǝk tǝⱪwadar, bǝk ǝstayidil buddist idi, ⱨǝmmǝ adǝm uning tǝⱪwadarliⱪiƣa ⱪayil bolatti. Ⱨǝrbir ⱨeyt künidǝ, ⱨǝrbir «diniy pa'aliyǝt» künidǝ u buddistlarning «ihlasmǝnlik bǝlgisi» bolƣan ap'aⱪ kiyimini kiyiwelip, buthaniƣa berip turatti. Xu yǝrdǝ u birnǝqqǝ sa'ǝtlǝp tizlinip, raⱨiblarning buddaning ⱨǝykǝllirining aldida turup, nǝzimlirini anglaytti. Ular nǝzim eytⱪanda u bilmǝydiƣan bir tilni (sanskrit tili) ixlitǝtti. Diy momay esimizni bilgǝndin tartip xundaⱪ ⱪilip kǝlgǝn. Ⱨǝr küni tang sǝⱨǝrdǝ orundin turup yengi ǝtkǝn tamaⱪni elip yezining otturisiƣa berip raⱨiblarning kelip ǝketixini saⱪlaytti. Hǝⱪlǝr uning bǝzidǝ ⱨǝtta etizlardin alƣan xal ⱨosulining yerimidin kɵpini elip raⱨiblarƣa bǝrgǝnlikini kɵrgǝn. Mundaⱪ xunqǝ sawabliⱪ ix ⱪilƣanliriƣa ⱪarap, kixilǝr Diy momayni «topliƣan «sawab»i qoⱪum bǝk kɵp» bir buddist dǝp ⱪarayttuⱪ. Əmdiliktǝ u nemixⱪa yezilarda qepip yürüp ⱨǝrbirimizgǝ ɵzining Əysa Mǝsiⱨkǝ ixinidiƣanliⱪini dǝp, külümsirip yüridiƣandur? Bu zadi ⱪandaⱪ ix?


Buningdin kɵp yil ilgiri uning nǝwrǝ ukisi Nyǝyot isimlik bir yigit bu naⱨiyǝ bazariƣa yeⱪin jayda turidiƣan ⱪiz bilǝn toy ⱪilƣan. Bazar bu pinⱨan yezimizdin yiraⱪ idi. Nyǝyot xu yǝrdǝ olturaⱪlaxⱪan, ǝmma birnǝqqǝ ⱨǝptǝ ilgiri u yezimizƣa kelip, ⱨǝmmimizgǝ «Mǝsiⱨ Əysa manga yengi ⱨayat, yengi ümid bǝrdi» dedi. U yǝnǝ Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir Huda mening ǝrxtiki Atam, dǝytti! Mundaⱪ gǝpni wǝ u bizgǝ dǝp bǝrgǝn ⱨekayilǝrni biz burun anglap baⱪmiƣan, qünki u «Əysa» toƣrisida sɵzlidi. Biz bolsaⱪ Tay millitidin bolup, Buddaƣa (Sakyamuniƣa) ixinǝttuⱪ. Əmma Nyǝyot bundaⱪ huxalliⱪtin bizning ortaⱪ bǝⱨrimǝn boluximizni halidi.


Yezimizdiki kɵp yaxlar Nyǝyotning gǝp-sɵzlirini anglap, Nyǝyotⱪa ohxax «Mǝsiⱨ Əysa»ni tonuxⱪa naⱨayiti ⱪiziⱪip ⱪaldi. Əmma yezidiki aⱪsaⱪallarning naraziliⱪ bildürüxi wǝ ⱨǝm ɵz a'ilisidikilirining ǝyiblixi bilǝn ularning rayi yandi. Diy momaymu yeziƣa kelip, Nyǝyotning gǝplirini anglidi. U «diniy sawab»ⱪa erixixkǝ bǝk ⱪiziⱪatti. U ⱨazir yǝtmix ikki yaxⱪa kirgǝn wǝ ⱨǝtta nurƣun yillar sawabliⱪ ixlarni ⱪilƣan bolsimu, bügün ɵlüp kǝtsǝ ǝⱨwalining zadi ⱪandaⱪ bolidiƣanliⱪini bilmǝytti.


Nyǝyotning gǝplirini angliƣandin keyin, Diy momay yǝnǝ berip uning bilǝn ayrim sɵzlǝxti. Uningdin jǝnnǝtkǝ baridiƣan yolni wǝ insanlarning bu yolni bilǝlǝydiƣan-bilǝlmǝydiƣanliⱪini soridi. Nyǝyot uningƣa Mǝsiⱨ Əysaning uning gunaⱨini ⱪandaⱪ bir tǝrǝp ⱪilip, Uning ǝrxtiki Atisi bolƣan Hudaƣa yeⱪinlaxturup ⱨayatini ɵzgǝrtkǝnlikini dǝp bǝrdi. Uning ⱪǝlbidǝ eniⱪ bir jǝzmǝnlik bar idi, u mǝyli nemǝ ix yüz berixidin ⱪǝt'iynǝzǝr, mǝnggülük ⱨayat Huda bilǝn billǝ bolimǝn, dǝp eytti. Bu ixlar Diy momayƣa naⱨayiti ƣǝlitǝ, bǝk yengiqǝ bilindi. Əmma u ǝgǝr bu gǝplǝr rast bolsa, meningmu ularni naⱨayiti bǝk bilgüm bar, dedi. U Nyǝyottin yardǝm berixni ɵtündi.


Nyǝyot küqining bariqǝ momayƣa yardǝmlixixkǝ tirixti, ǝmma Diy momay tehiqǝ taza ⱪana'ǝt ⱪilmaywatatti. Nyǝyotning dostlirimu yardǝmlǝxti. Əmma Diy momay yǝnila: — «Qüxǝnmidim, ǝmma qüxinixni halaymǝn» dedi. Diy momay mǝktǝptǝ oⱪiyalmiƣan bolsimu, u Əysa toƣrisidiki ⱨekayǝ kitablardin birnǝqqini soridi. U bularni elip mǝktǝptǝ oⱪuydiƣan balilardin bu ⱨekayilǝrni ɵzigǝ oⱪup berixni tǝlǝp ⱪildi. Angliƣanseri Əysaning ⱪilƣan ixliri wǝ eytⱪan sɵzliri, Injildin angliƣan ⱨekayilǝr uningƣa bǝk yaⱪti. Ahirida u yǝnǝ Nyǝyotning ⱪexiƣa berip, uningdin ɵzigǝ Hudadin bu yengi ⱨayatⱪa erixip, Hudani tonux üqün ɵzigǝ yardǝm berixini ɵtündi. Xad-huramliⱪ kɵngligǝ kirdi. Mana bu sǝwǝbtin u arimizƣa xundaⱪ külidiƣan ⱨalda kirip kǝldi.


Yaxlirimiz bu Injildiki hǝwǝrni angliƣan, ǝmma hǝⱪlǝr ularƣa besim ixlǝtkǝndǝ ⱪeqip ketixti. Əmma Diy momay hǝⱪlǝrgǝ wǝ besimƣa erǝn ⱪilmidi, pǝⱪǝt ɵzi ǝgixixkǝ baxliƣan Mǝsiⱨ Əysaƣa bax urdi. Bundaⱪ ⱨǝm xadliⱪ ⱨǝm ǝstayidil hulⱪ-mijǝz uning yengi ⱨayatida harakterlǝngǝnidi. U Mǝsiⱨ Əysaƣa yeⱪinlixalisila ⱪiyinqiliⱪ yaki tǝngⱪisliⱪta ⱪalsimu ularƣa pisǝnt ⱪilmaydu.


Xuningdin keyin biz Diy momayning külgǝnlikini nurƣun ⱪetim kɵrgǝn. Kixilǝrgǝ uning hijilqilik yaki eƣir ⱪiyinqiliⱪta ⱪalƣandimu, yǝnila külüp yürüxi bǝk ƣǝlitǝ tuyuldi. Huda uningƣa hǝⱪlǝrgǝ namaⱪul boluxung kerǝk degǝn bolsimu, biz yǝnǝ uning külkisini kɵrduⱪ. Biz bolsaⱪ (hataliⱪ ɵtküzsǝk), süküt ⱪilƣan yaki hijil bolƣan yaki ɵz hataliⱪimizni etirap ⱪilmiƣan bolattuⱪ, ǝmma u momay ǝrxtiki Atam mana manga sɵz ⱪildi dǝp huxal boldi wǝ yeⱪimliⱪ ⱨalda külümsiridi.


Nyǝyot ⱨammisiƣa Hudaning uningƣa bǝk yeⱪin ikǝnlikini, da'im Muⱪǝddǝs Kitab arⱪiliⱪ uningƣa sɵz ⱪilidiƣanliⱪini eytⱪanidi. Momaymu Huda bilǝn billǝ bolƣan xundaⱪ birhil yeⱪinliⱪni, kɵnglidǝ Hudaning awazini anglaxni halidi. Bir küni momay Hudaning uningƣa mǝlum bir gunaⱨ toƣrisida sɵz ⱪilƣanliⱪini eytip, ⱨǝmmimizning aldida bu gunaⱨini etirap ⱪildi. Bu gunaⱨ bizgǝ yenik tuyuldi, ǝmma etirap ⱪilinƣandin keyin, bu tǝbǝssum yǝnǝ pǝyda boldi.


Ix mundaⱪ bolƣanidi — yezimizdiki ⱪeri momaylarning kɵpinqisigǝ ohxax, Diy momay pat-pat «betǝl» degǝn bir hil meƣizni qaynaytti (nurƣun yil bundaⱪ qaynaxtin meƣizlarning xirniliri bilǝn aƣzi ⱪeniⱪ ⱪizil xaltaⱪ bolup kǝtkǝnidi). Bir küni momay ⱪutisida tamaka yaki ⱨak ⱪalmiƣanliⱪtin awwalⱪidǝkla bir tuƣⱪinining ⱪutisini eqip uningdin bir etimni eliwaldi. Əmma tosattin uning kɵnglidǝ bir ƣǝlitǝ sǝzgü pǝyda bolup, bir awazning uningƣa: «Hǝⱪlǝrning nǝrsilirini sorimay alma» degǝnlikini anglidi. U qɵqüp kǝtkǝn bolsimu, yǝnǝ naⱨayiti huxal boldi. Qünki u Hudani muⱪǝddǝs, pak ikǝn dǝp bildi, u ⱨazir Hudaning uningƣa Ɵz pǝrzǝnti süpitidǝ xǝhsǝn ɵgitiwatⱪanliⱪini bildi. U tezla alƣan nǝrsilǝrni jayiƣa ⱪoyup ⱪoydi. A'ilisidikilǝr etizlardin ⱪaytip kǝlginidǝ u ɵzining nemǝ ⱪilƣanliⱪini, Hudaning nemǝ sɵz ⱪilƣanliⱪini dǝp berip ulardin kǝqürüm soridi. Uruⱪ-tuƣⱪanliri nemǝ deyixni bilǝlmǝy ⱪaldi, ular bundaⱪ ixni kɵrüp baⱪmiƣan. Xunga ular pǝⱪǝtla astiƣinǝ külüp ⱪoyup: «Ⱨeqwǝⱪǝsi yoⱪ, u tamaka yaki ⱨakka ⱨajitingiz bolsila eliwering» dedi. Əmma momay: Huda manga: «Sorimay almasliⱪing kerǝk» degǝn, dedi. Uningda ⱨeqⱪandaⱪ hijalǝt yoⱪ idi, pǝⱪǝt Hudaning ɵzigǝ sɵz ⱪilƣanliⱪidin huxalliⱪla bar idi. Uning a'ilisidikilǝr buningƣa qaⱪqaⱪ ⱪilip külüpla ⱪoydi, ǝmma momayƣa yengiqǝ bir ⱨɵrmǝt bilǝn ⱪaraxⱪa baxlidi. Keyin momayning turmuxida kɵp muxundaⱪ wǝⱪǝlǝr yǝnǝ yüz bǝrdi.


Bulardin qong bir wǝⱪǝ ɵz a'ilisidikiliri da'irisidin ⱨalⱪip kǝtti. Baxⱪa bir yezida uning bir singlisi bar idi. Əmma yigirmǝ bǝx yil awwal ikkǝylǝn jedǝllixip ⱪelip xu qaƣdin buyan bir-birigǝ bir eƣiz sɵz ⱪilip baⱪmiƣan. Nyǝyot bǝzi dostliri bilǝn pat-pat momayning ɵyigǝ kelip, ular bilǝn billǝ muⱪǝddǝs Injildin Əysaning muhlisliriƣa bǝrgǝn tǝlimliridin oⱪuxup, bular toƣruluⱪ paranglixatti. Momayƣa bu ix bǝk yaⱪti. Bir küni ular mundaⱪ bir ayǝt toƣrisida paranglaxti:  


«Ⱪurbangaⱨⱪa ⱪurbangaⱨ aldiƣa (Hudaning aldiƣa) kelip Hudaƣa ⱨǝdiyǝ atimaⱪqi bolƣiningda, ⱪerindixingning seningdin aƣrinƣan yeri barliⱪi yadingƣa kǝlsǝ, ⱨǝdiyǝngni ⱪurbangaⱨ aldiƣa ⱪoyup turup, awwal ⱪerindixing bilǝn yarixiwal, andin kelip (Hudaning aldiƣa) ⱨǝdiyǝngni ata» (Injil «Matta», 5-bab).


Ikki kündin keyin Diy momay Hudaƣa ibadǝt ⱪilƣanda, bu sɵz esigǝ kelip, ɵz singlisiƣa yigirmǝ bǝx yildin beri sɵz ⱪilmiƣanliⱪini oylidi. Momay dǝrⱨal ornidin turup singlisining ɵyigǝ berip singlisining puti aldida tizlinip uningdin kǝqürüm soridi. Singlisi wǝ singlisining eri ⱨǝdisining Mǝsiⱨ Əysaƣa etiⱪadta bolƣanliⱪidin hǝwǝrdar bolup, uni sarang bolup ⱪaptu dǝp ⱪariƣanidi. Əmma ⱨazir uning tizlanƣanliⱪini kɵrüp, uning sɵzini anglap, ularning kɵngli Diy momayning ⱪǝlbidiki muxundaⱪ ajayib-tilsim ixlarni ⱪilalaydiƣan xundaⱪ bir Hudani izdǝxkǝ intilǝxkǝ baxliri.


Diy momayda yüz beriwatⱪan ixlar wǝ uning huxalliⱪi yezimizdiki nurƣun kixilǝrgǝ tǝsir ⱪildi. Ⱨǝtta yeⱪin yezilarda bu ixlarni angliƣanlar iqidimu tǝsiri boldi. Bǝzi kixilǝr bu yengi xadliⱪ ⱨayatni izdǝxkǝ baxlidi, bǝzilǝr rǝnjip: «Yahxi Tay millitidin bolsa yahxi buddist boluxi kerǝk. Bu Əysa bolsa bir ƣǝyriy ilaⱨ ikǝn» dǝp ǝyiblidi. Ular yaxlarni Mǝsiⱨ tǝlimigǝ ⱪarxi turuxⱪa ⱪozƣilixⱪa ündidi. Lekin Diy momayƣa nisbǝtǝn eytⱪanda, Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir birdinbir Huda «ƣǝyriy ilaⱨ» ǝmǝs, bǝlki Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪ bir ⱨǝⱪiⱪiy, ⱨayat Huda bolup uningƣa tonulƣanidi. Bǝzi kixilǝr Hudani izdidi, bǝzilǝr yardǝm tapti, bǝzilǝr hapa bolup tǝnⱪid ⱪildi — ǝmma Diy momay pǝⱪǝtla külümsirǝpla yürdi.





21. Zǝⱨǝrlik qekimlikning ⱪulluⱪidin ǝrkinlikkǝ erixix (bir Filippinliⱪning guwaⱨliⱪi)


«Mǝn bolsam zǝⱨǝrlik qekimliklǝr sǝwǝbidin nahxisiz bir muzikant bolup ⱪalƣanidim. Ⱨazir bolsa pütün yǝr-jaⱨanƣa xadliⱪ beƣixlaydiƣan muzikantka aylandim».


«Ismim Gilbert Kaselis, mǝn Filippinlik. Bu bolsa ɵzümning «ⱨayatlik nahxamdur»  


«Pǝrwǝrdigarim, namingni intayin uluƣliƣum bar,

Ⱨayatimda ⱪilƣanliring üqün Sanga xükür eytⱪüm bar,

Rǝbbim, mǝn Sening tügimǝs meⱨir-muⱨǝbbitinggǝ tayinimǝn,

On sǝkkiz ming alǝmdǝ,

Pǝⱪǝt Sǝnla mǝnggü Pǝrwǝrdigardursǝn!»


Bu nahxa tekistliri ⱨazirⱪi turmuxumƣa intayin uyƣun kelidu. Bu mǝn ǝng yahxi kɵridiƣan nahxa, uni Hudaƣa tohtimay eytimǝn. Tekistning mǝnisi manga bǝk qongⱪur wǝ pasaⱨǝtlik tuyulidu — qünki Hudaning ⱨayatimda ⱪilƣanliri ⱨǝⱪiⱪǝtǝn uluƣ, mǝdⱨiyilirimgǝ mǝnggü layiⱪtur.


Bügün bolsa yǝkxǝnbǝ, baxⱪa künlǝrgǝ ohximaydu. Burun mǝn bǝk kǝq uhlayttim qünki mǝn keqǝ-keqǝ ixlǝydiƣan bir muzikant bolupla ⱪalmay, yǝnǝ qekǝrmǝn idim. Əpyonkǝxlǝr bolsa adǝttǝ keqisi uhlimay, kündüzi uhlaydu. Ɵtkǝn ⱨayatim pǝⱪǝt ⱪarangƣuluⱪⱪa mǝnsup. Ⱨazirⱪi yǝkxǝnbǝ bolsa mǝn wǝ ayalim üqün baldur ⱪopidiƣan, yoruⱪ, huxal bir kün bolup ⱪaldi. Qünki mǝndǝ salamǝtlik, yengi ǝrkinlik wǝ güllinix bar. Ⱨǝrbir yǝkxǝnbǝ küni bizgǝ yeⱪin bolƣan «Mǝdⱨiyǝ-ibadǝt mǝrkizi» degǝn Mǝsiⱨ muhlisliri yiƣilidiƣan bir zaliƣa baldur berip, mǝdⱨiyǝ wǝ ibadǝt nahxilirini qelixni mǝxⱪ ⱪilimiz. Mǝn bu mǝrkǝz üqün royalqi boldum, ayalimmu ularning horida hizmǝt ⱪilidu. Pütün wujudumni, manga beƣixlanƣan ⱨǝrbir talant-ⱪabiliyǝtni, manga ularni bǝrgǝn Rǝbbimgǝ Ɵz yolida ⱪayturup atap ⱪilƣum bar.


Mǝn naⱨayiti inaⱪ bir a'ilidǝ qong boldum. Ata-anam Katolik diniƣa mǝnsup bolƣaqⱪa, mǝnmu tǝbi'iy ⱨalda Katolik boldum. Lekin ⱨeqbirimiz Hudani tonumiduⱪ. Biz asman-zeminni yaratⱪan bir Huda bar dǝp bilgǝn bolsaⱪmu, uning bilǝn xǝhsiy munasiwitimiz yoⱪ idi. Ata-animiz manga wǝ aka-uka, aqa-singillirimƣa kɵp yardǝm ⱪilatti, buni Hudaning manga bǝrgǝn iltipati dǝp ⱨesablaymǝn. Anam bolsa kixining kɵnglini bǝk qüxinidiƣan adǝm, atam bizni qing tutidiƣan bir ata idi.


Tɵt yaxⱪa kirginimdǝ, biz Filippin Bikol ɵlkisidiki yurtimiz Iriga degǝn kiqik xǝⱨǝrdin qiⱪip, Xanggangƣa kɵqüp kǝlduⱪ. Atam muzikant, yǝni nurƣun sazlarni qalidiƣan saksofonqi bolup, uning baliliri bolƣan bizlǝr uning muzika talantiƣa warisliⱪ ⱪilduⱪ. Atam manga wǝ aka-ukilirimƣa ɵzining sazlirini qelixni ɵgǝtti.


Mǝn Xanggangda mǝktǝpkǝ kirip oⱪudum, ǝmma on tɵt yeximda oⱪuxtin qekindim. Mǝktǝptin qekingǝn bolsammu, mǝn tehi ⱨǝr küni diniy murasim ⱪilƣandǝk royal dǝrslirimni ɵginip, mǝxⱪ ⱪilip turattim. Mǝktǝpni tügǝtmigǝnlikim üqün atam ɵzining meni muzikant ⱪilix iradisini manga qongⱪur singdürgǝnidi. U manga da'im: Muzikida kamalǝtkǝ yetixing kerǝk, dǝytti.


Mǝn ⱨǝrhil kulub, tansihana wǝ mǝyhanilarda lǝylǝp yürüxkǝ baxlidim. Mundaⱪ «lǝylǝp yürüxum» ahiri manga xagirt royalqi hizmiti pursitigǝ erixtürdi. Bir yildin keyin, yǝni on altǝ yaxⱪa qiⱪⱪinimda, mǝn «rǝsmiy royalqi» bolup ⱪaldim. A'ilimizni beⱪixta atamƣa yardǝmdǝ bolaliƣanliⱪim üqün huxal boldum. Xu qaƣda tehi mǝktǝptǝ oⱪuwatⱪan bir inim, ikki singlim bar idi.


Mǝlum bir kulubtiki ɵmǝk beximiz ⱨǝm nǝxihor ⱨǝm nǝxǝ satⱪuqi idi. U nǝxini manga «tonuxturdi». Xunga mǝn on altǝ yaxtila nǝxǝ qekixkǝ azduruldum. Bu bolsa mǝn qǝkkǝn birinqi zǝⱨǝrlik qekimlik idi. Buning bilǝn mǝn kɵp qekidiƣan nǝxihor bolup ⱪaldim. Xundaⱪ ⱪilip zǝⱨǝrlik qekimlikning ⱨǝrbir türliri ⱨayatimƣa soⱪunup kiriwaldi — kǝndirdin hero'inƣiqǝ, «tatliⱪ yɵtǝl dorisi» iqixtin koka'in puraxⱪiqǝ, «xabu» yaki «muz»ni (yǝnǝ birhil zǝⱨǝrlik qekimlikning nami) qekixtin, ahirida metodonnimu qekixkǝ baxlidim. Ahir berip hero'inƣa bolƣan humarim ⱨǝmmini besip qüxti, mana xundaⱪ ⱪilip hero'in mening sǝkkiz yilliⱪ ⱨayatimda ⱨǝrbir künümning «ǝjǝllik ⱨǝmraⱨ»i bolup ⱪaldi.


Dǝslǝptǝ ɵz ɵzümgǝ: Ⱨumarimni yoⱪitip, tezla taxliyalaymǝn» dǝyttim. Biraⱪ uzun ɵtmǝy ɵzümning zǝⱨǝrlik qekimliklǝrdin ayrilalmaydiƣanliⱪim, zǝⱨǝrlik qekimliklǝrningmu mǝndin ayrilalmaydiƣanliⱪini bayⱪap yetip, ⱪattiⱪ wǝⱨimigǝ qüxtüm. Mǝn ⱪorⱪunqluⱪ re'alliⱪⱪa yüzlǝndim — zǝⱨǝrlik qekimliklǝr meni ⱪattiⱪ ⱪulluⱪⱪa ⱪamap ⱪoyƣanidi. Pakitni etirap ⱪilixⱪa mǝjbur boldum, ɵzümni yǝnǝ aldiyalmayttim. Gǝrqǝ ɵz ɵzümni kontrol ⱪilalmaydiƣan bolsammu, mǝn bu zǝⱨǝrlik qekimliklǝrning tenimgǝ ⱪandaⱪ ziyan yǝtküzidiƣanliⱪini tehiqǝ bilip yǝtmigǝnidim.


Mǝn qekǝrmǝn bolƣan dǝslǝpki yillarda, iⱪtisadiy jǝⱨǝttin «toⱪⱪuzum tǝl» idi, a'ilimizni beⱪixta pulning kɵpinqisini inim bilǝn mǝn tǝminlǝyttuⱪ. Dadam bolsa anqǝ kɵp hizmǝtlǝrni ⱪilmaytti, qiⱪimi ɵzümningjidin az idi. Bu ǝⱨwal meni tehimu tǝkǝbbur ⱪildi.


Tunji muzikantliⱪ hizmitim wǝ mǝn ⱪatnaxⱪan kɵpligǝn baxⱪa konsertlar tüpǝylidin, Xanggangdiki muzika saⱨǝsidǝ namim heli qiⱪti. Xanggangdiki bǝzi dangliⱪ artislar meni royalda tǝngkǝx ⱪilip berix üqün Tayland, Junggo, Awstraliyǝ, Kanada wǝ Amerikalarƣa tǝklip ⱪilip turatti. Buningdin baxⱪa Xanggangdiki ikkinqi telewiziyǝ istansisi (T.W.B) meni ularƣa altǝ yilƣiqǝ «kǝspiy royalqi» boluxⱪa tǝklip ⱪildi.


Mǝn muzikiqiliⱪ bilǝn xunqǝ aldirax boldumki, talantimni Hudaning manga beƣixliƣanliⱪiƣa rǝⱨmǝt eytⱪudǝk waⱪtim yoⱪ idi. Mǝn tehimu xǝhsiyǝtqi bolup kǝtkǝnidim, ⱨǝtta a'ilidikilirimni yoⱪliƣudǝk waⱪitmu qiⱪiralmayttim. Royal mening ⱨǝmmǝm idi. Ɵz ɵzümgǝ ibadǝt ⱪilattim — hizmitim, ɵz xǝhsiy arzu-ⱨǝwǝslirim, zǝⱨǝrlik qekimliklǝr mening qoⱪunidiƣan butlirim idi. Ɵzümni «toⱪⱪuzum tǝl» dǝp oylayttim. Mana xunqǝ aldinip kǝtkǝnidim! Tapⱪan pulumning kɵplükidin «turmuxum pǝyzi idi», mǝn buni «ⱨǝⱪiⱪiy ⱨayat» dǝp ⱪarayttim.


Muzikida ilgirilixim pǝlligǝ qiⱪⱪanda kündilik qǝkkǝn hero'inning miⱪdari kɵpǝydi, nǝtijidǝ hero'in kirimimning kɵp ⱪismini nabut ⱪildi. Dunyaƣa bolƣan nuⱪti'inǝzirim bǝk hunüklǝxti. Abruyum qüxüp, tǝⱪi-turⱪum ɵzgirip ⱪeriƣandǝk bolup ⱪaldi. Hizmǝt pursǝtlirim bolsa ⱪaynamƣa qüxkǝn sudǝk tügǝp kǝtti. Ⱨǝmmini yoⱪitixⱪa tasla ⱪaldim. Əmma a'ilidikilirim manga yǝnila yɵlǝnqük idi, meni ɵlmisun dǝp mǝndǝk bir ǝrzimǝsni tehiqǝ beⱪiwatatti. Ular bolmisa mǝn baldurla tügǝxkǝn bolattim.


Mǝn ikki ⱪetim «ⱪanunsiz qekimliklǝrgǝ igǝ bolux» degǝn jinayǝt bilǝn saⱪqilar tǝripidin tutulup ⱪaldim. Ƣǝlitǝ ix xuki, mǝn ⱨeq ⱪorⱪmidim. Qekimliksiz ⱪelixtin baxⱪa ⱨeqnemidin ⱪorⱪmayttim. Ɵzigǝ jǝlp ⱪilidiƣan hero'in degǝn düxminim meni wǝyran ⱪilmaⱪta idi.


Mǝn tehimu zǝ'iplixip kǝttim. Ⱨeqⱪandaⱪ hizmǝt tapalmayttim. Humarimni basⱪudǝk pul tapalmayttim. Xunga mǝn pul tepix üqün bir «Mafi'a» (ⱪara ⱪol jǝmiyiti) xaykisiƣa ⱪatnaxtim (Filippinliⱪ bolƣinim bilǝn Gwangdongqǝ rawan sɵzliyǝlǝyttim). Bundaⱪ ⱪara ⱪol jǝmiyiti «tǝxkillik jinayǝt» bilǝn xuƣullinidu. Jǝm'iyǝt hojayini manga hero'inni nesigǝ tǝminlǝp berǝtti. Jǝm'iyǝtkǝ bolƣan ⱪǝrzim kɵpiyip, ⱪayturuxⱪa amalsiz ⱪelip mǝnmu qekimlik satⱪuqi boldum.


Ahiri mǝn yǝnǝ tutulup ⱪaldim. Sot ⱪilinƣuqǝ Layqikok degǝn türmigǝ ⱪamap ⱪoyuldum. Bu yǝr manga dozahtǝk boldi. Qünki humarim meni ⱪattiⱪ tutup, pütün bǝdinim titrǝp, uhliyalmayttim wǝ ⱨeqnǝrsini yeyǝlmǝyttim.


Sot ⱪilinƣinimda, sothanida olturƣan ata-anamƣa ⱪarapla andin mening ularni ⱪandaⱪ azabliƣanliⱪimni ahiri qüxinip yǝttim.


Əmma mǝn hero'in qekip, bexim ⱪayƣan, putum tayƣan yolƣa mangƣan xu mǝzgildǝ, ularda naⱨayiti qong bir ɵzgirix yüz bǝrgǝnidi. Ular ikkisi ɵzlirini xǝhsǝn Mǝsiⱨ Əysaƣa tapxurup Hudaning iltipati bolƣan nijat-ⱪutⱪuzuxni ⱪobul ⱪilip, «yengidin tuƣulƣan» idi. Ular ⱨazir mǝn wǝ manga ohxax yoldin azƣan inim üqünmu du'a ⱪilmaⱪta idi. Inimmu manga ohxax nurƣun awariqilikkǝ yoluⱪⱪanidi.


Sotqi ixlirimni tǝkxürgǝndin keyin «sinaⱪⱪa ⱪoyup berix» degǝn ⱨɵkümni qiⱪardi.


Hudaning ⱨayatim üqün karamǝt pilani bar idi, biraⱪ buningdin tehi ⱪilqǝ hǝwǝrim yoⱪ idi. Waⱪit ɵtkǝnseri mǝnmu Hudaning pilanini tonup yǝttim.


Birinqi basⱪuqta, «sinaⱪⱪa ⱪoyux» ⱨɵkümining xǝrti boyiqǝ, ⱨǝr ⱨǝptidǝ bir ⱪetim «sinaⱪ mǝzgili»ni baxⱪuridiƣan ⱨɵkümǝt hadimi bilǝn kɵrüxüxüm kerǝk idi. Bu adǝm Əysa Mǝsiⱨkǝ etiⱪad ⱪilƣuqi idi. U mening Mǝsiⱨ muhlisliri baxⱪuruxidiki «Zǝⱨǝrlik qekimliklǝrdin ⱪutⱪuzux mǝrkizi»gǝ kiriximni dǝwǝt ⱪildi, xundaⱪ ⱪilsam manga yardǝm ⱪilidiƣanliⱪini eytti.


Dǝslǝptǝ mǝn «ǝrkinlikim»ni yoⱪitip ⱪoyƣum yoⱪ dǝp rǝt ⱪildim. Ahirida mǝn ⱪoxulup «Wo O'i» degǝn Mǝsiⱨ muhlisliri baxⱪuridiƣan «Zǝⱨǝrlik qekimliklǝrdin ⱪutⱪuzux mǝrkizi»gǝ kirdim, u yǝr bir yilƣiqǝ yengi ɵyüm bolup ⱪaldi.


Mǝn u yǝrdǝ zǝⱨǝrlik qekimliklǝrdin ⱪutulupla ⱪalmay, towa ⱪilip barliⱪ gunaⱨlirimdin, xǝhsiyǝtqi turmuxumdin ⱪutuldum. Qünki mǝn ɵzüm Rǝb Mǝsiⱨ Əysaƣa yoluⱪup ixǝnq arⱪiliⱪ tonuxturuldum. Uni ɵzümning Rǝbbim, xundaⱪla Ⱪutⱪuzƣuqim dǝp etirap ⱪildim. Bu mǝrkǝzdǝ mǝn Uni manga ǝng yeⱪin, ǝng ǝziz dǝp tonudum, Uning qongⱪur meⱨir-muⱨǝbbiti mening ǝtrapimda ikǝnlikini ⱨes ⱪilip turattim. U manga ⱪarangƣuluⱪumni barƣanseri yoⱪitidiƣan yoruⱪluⱪ bǝrdi. Mǝn Uningdin gunaⱨlirim üqün kǝqürüm-mǝƣbirǝt soridim, U manga bǝrdi. Mǝn paklandim, roⱨim wǝ ⱪǝlbim pütünlǝy ɵzgǝrtildi. Mǝn ɵzüm Hudaning bir mɵjizisi bolup qiⱪtim.

 

«Wu O'i» mǝrkizidin qiⱪip, ⱪaytidin ⱨayat kǝqürüxkǝ baxlidim. Ilgiriki hizmǝtdaxlirim wǝ hojayinlirimni izdidim, ǝmma ular manga ǝmdi ixǝnmǝytti, yaki meni ⱪarxi almaytti. Mening ularni ǝyibligüm yoⱪ idi.


Bu ixlar manga kiqik pe'illiⱪning muⱨimliⱪini ɵgitip ⱪoydi, u manga yahxi dǝrs-ibrǝt bolup kǝldi. Mǝn bǝzi Mǝsiⱨ muhlisi tǝxkilatliri üqün ihtiyariy hizmǝt ⱪilip turattim. Alaⱪiqi, taziliⱪ ⱪilƣuqi, eƣir ǝmgǝkqimu boldum. Xundaⱪ ⱪilip mǝn baxtin baxlap yoⱪitip ⱪoyƣan turmuxumni ⱪaytidin ⱪuruxⱪa kirixtim. Kixilǝr yǝnǝ manga ixinixkǝ baxlidi. Mǝn ɵzümning zǝⱨǝrlik qekimliksiz turmux ɵtküzǝlǝydiƣanliⱪimni bayⱪidim. Hudaning meni yetǝklǝydiƣan ikki ⱪoli üstümdǝ turuwatⱪannliⱪini ⱨes ⱪildim. U mǝndǝk bir ǝrzimǝskǝ ⱪandaⱪmu xundaⱪ xǝpⱪǝt kɵrsǝtsun? Əmma bu bir pakit idi.


Mǝsiⱨ Əysaning pütünlǝy Ɵz wǝdisidǝ turidiƣanliⱪini ispatlap kǝldim. Bir mǝzgildin keyin (yǝni, U bekitkǝn waⱪtida) U manga ⱨǝmmǝmni ⱪayturup bǝrdi. Hizmitim, salamǝtlikim, salaⱨiyitim wǝ a'ilǝmni ⱪayturupla ⱪalmay, U manga yengi bir a'ilǝ bǝrdi. Mǝn toy ⱪilƣili ⱨazir üq yil boldi. Ayalim wǝ mǝn bǝk bǝhtlik turmux ɵtküzüwatimiz. Ayalim Baybs Hudani sɵyidiƣan intayin yahxi ayal, uni Hudaning manga bǝrgǝn qong iltipati dǝp ⱪaraymǝn. U manga bǝk kɵyinidu, Huda yolidiki ⱨǝrⱪandaⱪ intiliximni ⱪollaydu.


Yeⱪinda mǝn rayonluⱪ ⱨɵkümǝt orunlaxturƣan qong kǝqlik konsertta royal qelixⱪa tallinip yollandim. Royal qelix ⱨǝⱪⱪi bǝk yuⱪiri idi. Bundaⱪ ixlarda Hudaning meni «ǝsligǝ kǝltürüx» mɵjizisi kɵrünidu.


Yengi ǝrkinlikim üqün mǝn pütünlǝy Hudaƣa ⱪǝrzdarmǝn. Mǝn ɵmürwayǝt Uning hizmitidǝ bolimǝn. Ahirⱪi nǝpisimgiqǝ mǝn Uningƣa mǝdⱨiyilǝr, xan-xǝrǝplǝr ⱪayturup, tǝxǝkkur eytimǝn. Meni ⱪarangƣuluⱪ wǝ ⱪayƣulardin ⱪutⱪuzƣan Hudaƣa mǝnggü xan-xǝrǝp bolƣay!



Amin!



Siz Gilbertkǝ ohxax awariqilikkǝ yoluⱪup ⱪalƣan bolsingiz, Huda Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪ bizgǝ ⱪilƣan iltipatini ⱨǝmmǝ adǝmgǝ berixkǝ tǝyyar turidu. Hudaƣa Əysaning namida du'a ⱪiling, meni ⱪutⱪuzƣaysǝn dǝp tilǝng, Uning yolida menging. U ⱨǝmmimizgǝ yengi ⱨayat berixkǝ tǝyyar turidu.






Izaⱨat: Katolik dini wǝ tüp Əysa Mǝsiⱨ etiⱪadining pǝrⱪi nemǝ? Katoliklar bolsa ⱨǝm Muⱪǝddǝs Kitablar (Tǝwrat, Zǝbur, Injil)ni etrap ⱪilƣini bilǝn yǝnila «Rim papisi»ning gepigǝ tayinidu. Katolik dini boyiqǝ, Rim papisining barliⱪ sɵzlirini Hudaning sɵzliri dǝp ⱨesablax kerǝk. Uning üstigǝ, nurƣunliƣan ǝn'ǝniwi ⱪa'idǝ-yosunlarƣa wǝ burqlarƣa tayinidu. Mǝsiⱨ muhlisliri turmuxtiki tüp mǝsililǝrni ⱨǝl ⱪilix üqün pǝⱪǝt Muⱪǝddǝs Kitabnila ⱨǝmmining üstidǝ turidiƣan, toluⱪ ⱨoⱪuⱪluⱪ dǝp ⱨesablaydu. Katoliklar adǝttǝ Huda wǝ adǝmlǝr arisida «pop»lar kixilǝrning «alaⱪiqisi» (kaⱨin) rolida boluxi kerǝk, dǝp ⱪaraydu. Mǝsiⱨ muhlisliri bolsa bizgǝ moⱨtaj bolƣan kelixtürgüqi dǝl Mǝsiⱨ Əysaning Ɵzi, U insan bilǝn Huda arisidiki birdinbir kɵwrük-kaⱨin dǝp ⱪaraydu.







22. Ⱨǝⱪiⱪǝt! 


Bir etiⱪadsiz adǝmning etiⱪadi (Əngliyǝdin bolƣan guwaⱨliⱪ)


Mǝn bir Ənglǝyilik, ismim Dawut. Nurƣun kixilǝr Əngliyǝni «Hristi'an dɵliti» dǝp ⱪaraydu. Əmǝliyǝttǝ bolsa undaⱪ ǝmǝs. Nurƣun ǝngliyǝliklǝr ǝn'ǝniwiy ⱨalda «Mǝn hristi'an bolimǝn» degini bilǝn ǝmǝliyǝttǝ Hudaning ⱨǝⱪiⱪǝtlikini, nijatliⱪini wǝ meⱨir-muⱨǝbbitini pǝⱪǝt tonumaydu. Qünki Hudani tonux ǝn'ǝniwi ix ǝmǝstur. Ⱨǝrbir dǝwrdikilǝr xǝhsǝn ɵzliri Hudaning ⱨǝⱪiⱪǝtlikini tonuwelixi kerǝk. Undaⱪ bolmiƣanda Injil boyiqǝ eytⱪanda, kixilǝrning «etiⱪad»i bolƣan tǝⱪdirdimu, ularning roⱨi bǝribir ɵlüktur. Demǝk, kixilǝrdǝ din bar. Lekin din ǝmǝliyǝt, re'alliⱪ ǝmǝs. Pǝⱪǝt Hudaning Ɵzi adǝmni ⱪutⱪuzidu. Tɵwǝndikisi mening ⱨekayǝm.


Ata-anam jǝm'iyǝttiki «ottura ⱨalliⱪ»lardin bolup, ular ikkisi oⱪutⱪuqiliⱪ ⱪilatti. Ularning mǝn wǝ inim ikkimizgǝ küqining bariqǝ yahxi tǝrbiyǝ bǝrgüsi bar idi. Əmma ularning asasi pǝlsǝpisi «materiyalizm» bolup, pul wǝ mal-mülükkǝ naⱨayiti etibar berǝtti. Xundaⱪtimu, kiqik waⱪtimizda apamning bǝzidǝ Tǝwrat-Injildiki Əysa Mǝsiⱨ wǝ pǝyƣǝmbǝrlǝr toƣrisidiki bayanlarni oⱪup bǝrgini tehi esimdǝ turuptu. Mǝn bir ⱪetim: «Mǝsiⱨ Əysa muhlislirini hux hǝwǝrni jakarlaxⱪa ǝwǝtkinidǝ, ularning baxⱪilardin pul yaki axliⱪ tilixini mǝn'i ⱪilƣan, ularning ⱨajiti qüxkǝn nǝrsilǝrni kixilǝrgǝ uⱪturmastin pǝⱪǝt Hudaƣa tayinip du'a ⱪilix arⱪiliⱪ tepixini buyruƣan» degǝn bayanini anglap bǝk ⱪiziⱪip ⱪaldim. Mǝn: «Əgǝr bu muhlislar ǝyni qaƣda Hudaning ⱨǝⱪiⱪiy yardimini wǝ mɵjizilirini kɵrmigǝn bolsa, bu Injil degǝn kitabni ⱨǝrgiz yezip ⱪaldurmiƣan bolatti» dǝp oylidim.


Mǝn baxlanƣuq mǝktǝptǝ oⱪuƣan waⱪtimda, kiqik bir sawaⱪdiximning: «Mǝn Hudaƣa ixǝnmǝymǝn! Ata-anammu Hudaƣa ixǝnmǝydu!» degǝn gepini anglidim. Mǝn ⱨǝyran ⱪaldim. «Adǝm ⱪandaⱪmu Hudaƣa ixǝnmisun? Huda ⱨǝmmǝ nǝrsini yaratⱪan tursa!» dǝp oyliƣinimda, uxtumtut Hudaning Ɵzi manga bǝkmu yeⱪin ikǝnlikini ⱨes ⱪilip ⱪaldim. Bu ⱨessiyat manga birla waⱪitta ⱨǝm huxalliⱪ, ⱨǝm ⱨayajanlinix, ⱨǝm ⱪorⱪunqnimu elip kǝldi. Bǝx minuttin keyin bu tuyƣu mǝndin ƣayib boldi. Xu qaƣda mǝn aran altǝ yaxta idim. Hudaning xunqǝ kiqik waⱪtimdila meni Ɵzigǝ tartixⱪa baxliƣanliⱪidin kɵp minnǝtdarmǝn.


Əmma qong bolƣanseri a'ilimizdiki turmuxtin kɵnglüm barƣanqǝ yerim boluwatatti. Gǝrqǝ jismaniy jǝⱨǝttin «toⱪⱪuzimiz tǝl» deyixkǝ bolsimu, ⱨǝmmǝ ix manga ǝⱨmiyǝtsiz tuyulatti. Bir ⱪetim, ata-anam bilǝn billǝ, ularning bir dostini yoⱪlap barduⱪ. Qonglar meⱨmanhanida olturup, bir hizmǝtdixi toƣruluⱪ gǝp ⱪiliwatatti: «Bu kixi adǝmni bizar ⱪilidu! U da'im pǝyƣǝmbǝrlǝr wǝ uning «Rǝb Əysa Mǝsiⱨ»i toƣrisida gǝp ⱪilidu. U uqiƣa qiⱪⱪan bir tǝlwǝ!». Andin ular manga ⱪarap: «Ata-anang ⱨǝⱪiⱪiy hristi'an, sǝn bilmǝmsǝn?» dǝp sorap ⱪoydi. Dǝslǝptǝ mǝn iqimdǝ: «Toƣra, xundaⱪ» dǝp oylidim. Lekin Mǝsiⱨ Əysa toƣruluⱪ oⱪuƣan nǝrsilǝr dǝrⱨal esimgǝ kǝldi. «Əysa bolsa ɵz dǝwridiki muxundaⱪ «diniy adǝmlǝr» (xu qaƣdiki mollilar)ning ⱨaⱪarǝtlixigǝ da'im uqrap turƣan ǝmǝsmu? Zadi kimning toƣra?» dǝp oylidim. Xu waⱪitning ɵzidǝ kɵnglümdin qiⱪiwatⱪan naⱨayiti yenik bir sadani anglidim. U sada xunqilik yeⱪimliⱪ idiki, uni sizgǝ tǝswirlǝp berǝlmǝymǝn. Bu: «Ular gepini ⱪiliwatⱪan ⱨeliⱪi kixi Mening ⱨǝⱪiⱪiy adimim, ⱨǝⱪiⱪiy Hristi'an» degǝn sada idi. Xu qaƣda mǝn on üq yaxta idim.


Ottura mǝktipimizdǝ «tǝdrijiy tǝrǝⱪⱪiyat nǝzǝriyisi» («insan maymunlardin kelip qiⱪⱪan» degǝndǝk)ning qong tǝsiri bilǝn etiⱪadsizliⱪ helila küqlük idi. Oⱪutⱪuqilar arisida Hudani tonuydiƣanlardin pǝⱪǝt birsila bar idi lekin mǝn mǝktǝptiki waⱪtimda uning bilǝn anqǝ tonuxmiƣaqⱪa, mǝn uning bilǝn ɵzlükimdin sɵzlixip baⱪmiƣanidim. Əmma mǝktǝptǝ bir «pop» bar idi (keyin mǝn Injildin «pop» degǝn bu uⱪumning hata ikǝnlikini uⱪtum. Mǝsiⱨ Əysaning barliⱪ muhlislirida, Hudaning küq-ⱪudriti bilǝn uningƣa guwaⱨliⱪ berix burqi barliⱪini wǝ muhlislar jama'itidiki ⱨǝrbir ixǝngüqining ɵz'ara ⱪerindax munasiwitidǝ bolidiƣanliⱪini keyin uⱪtum. Xundaⱪla muhlislar jama'itidǝ ⱨeliⱪidǝk «mǝhsus hadim» yaki «pop» degǝn unwan mǝwjut ǝmǝs idi).


Əmdi bu «pop» bizgǝ dǝrs ɵtigǝndǝ, bir dostum uningdin «Əpǝndim, siz nemǝ üqün Hudaƣa ixinisiz? Hudaning mǝwjutliⱪi toƣrisida ispatingiz barmu?» dǝp soridi. Bu soal dostumning qin kɵnglidin qiⱪⱪanliⱪini bildim. Lekin mening ⱨǝyran ⱪalƣinim, bu «pop» ǝpǝndim muxu bir addiy soalƣimu uni-buni dǝp jawab bǝrgǝndǝk boldi-yu, lekin asasiy jawab qiⱪmidi. Mǝn iqimdǝ: «Manga ⱨǝⱪiⱪǝt kerǝk. Huda ⱨǝⱪiⱪiy mǝwjut bolsa bundaⱪ ⱪalaymiⱪanqiliⱪni kǝltürüp qiⱪarmaydu. Mǝn pütün kɵnglüm bilǝn ⱨǝⱪiⱪǝtni izdǝymǝn» degǝn ⱪararƣa kǝldim.


Qünki ɵzüm kɵnglümdǝ ⱨayatimni naⱨayiti ⱪuruⱪ dǝp ⱨes ⱪildim. Atam da'im manga wǝ inimƣa ɵz pǝlsǝpisini tǝkitlǝytti: «Birinqi nomurdin hǝwǝr al!». Uning «birinqi nomur» degini, «ɵzüngni» kɵzdǝ tutidu. Demǝk, ⱨǝrbir adǝm ɵzini obdan asrixi, baxⱪilarning ǝⱨwaliƣa ⱪarimasliⱪi kerǝk. Bu kɵzⱪaraxtin baxⱪa ⱨǝrⱪandaⱪ kɵzⱪarax bǝk saddiliⱪ, tǝlwilik bolidu, dǝydu. Mǝn uningdin: «Dada, bu xǝhsiyǝtqilik ǝmǝsmu?» dǝp sorisam, u meni ⱨaⱪarǝtlǝxkǝ baxlidi. Zadi kimning toƣra? Bexim kündin-küngǝ ⱪatti. Kütüphaniƣa berip nurƣun pǝlsǝpǝgǝ a'it kitablarni ariyǝt elip oⱪudum — etiⱪadsizliⱪ, «Hristi'an dini», Islam dini, Budda dini, kommunizm, «tǝdrijiy tǝrǝⱪⱪiyat nǝzǝriyisi» ⱨǝⱪⱪidiki ⱨǝrhil kitablarni oⱪup qiⱪtim. Oⱪuƣanseri kallam naⱨayiti ⱪalaymiⱪan bolup kǝtti. «Mǝn nemixⱪa bu jaⱨanda turimǝn? Ⱨayatimning mǝⱪsiti nemǝ?» ɵz-ɵzümdin ⱪayta-ⱪayta soriƣan bolsammu, jawab tapalmayttim.


Ata-anamdin: «Adǝm nemǝ üqün mǝwjut?» dǝp sorisam, ular: «Yahxi ɵgǝn, uniwersitetni püttürgǝndin keyin yahxi hizmǝt tapisǝn. Andin jiⱪ pul tepip qirayliⱪ bir ɵyni setiwalisǝn, a'ililik bolisǝn, xundaⱪla bǝhtlik bolisǝn» dǝp jawab berǝtti. Lekin ɵzümning ata-anamning «uniwersitetni püttürüp, ɵylük, a'ililik» bolƣandin keyin yǝnila bǝhtlik bolmiƣanliⱪini, huxal bolalmiƣanliⱪini kɵrdüm. Mana muxundaⱪ ǝⱨwallarning adǝmgǝ nemǝ paydisi bolsun? Ahiri mǝn ümidsizlǝndim, barliⱪ kitablirimni taxliwetip ⱪayƣuƣa qɵmüp mǝyüslǝndim. Mǝn ɵzümni ɵltürüwelixni oylidim, lekin petinalmidim. Ɵzümning xǝhsiyǝtqil tǝbi'ǝtlik ikǝnlikimni barƣanseri bayⱪap yǝttim, «Muxundaⱪ ketiwǝrsǝm qoⱪum baxⱪilarƣa eƣir ziyan yǝtküzüp ⱪoyimǝn» dǝpmu oylidim.


Pütünlǝy ümidsizlǝngǝn, pütün wujudum ⱪarangƣuluⱪⱪa qɵmgǝn waⱪitta manga nur pǝyda boldi. Bu nur ɵz küqüm wǝ ɵz kallamdin kǝlgǝn nur ǝmǝs, u nur Hudaning manga rǝⱨim ⱪilƣinidin kǝlgǝn nurdur. Yazliⱪ tǝtil tügixi bilǝn mǝn Pawel isimlik bir sawaⱪdixim ⱨǝm dostum bilǝn yǝnǝ kɵrüxtüm. Biz uqraxⱪanda u manga ⱪarap turup: «Ⱪara dostum Dawut, mǝn ɵzgǝrdim. Ɵtkǝndǝ biz ikkiylǝn baxⱪilarƣa nurƣun awariqilik wǝ ziyan yǝtküzduⱪ, ǝskilik ⱪilduⱪ. Əmdi mǝn ⱨazirdin baxlap undaⱪ ⱪilmaymǝn. Mǝn gunaⱨlirimƣa towa ⱪildim, Mǝsiⱨ Əysani ɵzümning nijatkarim wǝ Rǝbbim ⱪilix üqün mǝn Uningƣa qin kɵnglümdin ixǝndim. U manga yengi ⱨayat bǝrdi» — dedi.


Mǝn uningƣa ⱨangweⱪip ⱪarap turup ⱪaldim. Bu mumkin ǝmǝs idi. Mening bu dostum sinipimizdiki mijǝzi ǝng osal, ǝng kaj oⱪuƣuqi idi. U ⱪandaⱪmu «hristi'an» bolalisun?! Lekin mǝn ⱨǝr küni uni kɵzitip turdum, dǝrwǝⱪǝ uningda ⱨǝⱪiⱪǝtǝn qong ɵzgirix bar idi. Burun u da'im baxⱪilar bilǝn soⱪuxup turatti, ǝmdi ⱨazir bolsa, ⱨǝrbir adǝm bilǝn inaⱪ ɵtǝtti. Ⱨǝtta bǝzilǝr uni ⱪǝstǝn hapa ⱪilmaⱪqi bolsimu, u tinqliⱪ yoli bilǝn mǝsilini ⱨǝl ⱪilatti. Mǝn ɵz ɵzümgǝ: «Pǝⱪǝt Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir bir Hudaningla dostumda xunqǝ qong ɵzgirixni ⱨasil ⱪilidiƣan küq-ⱪudriti bar» dǝp oylidim. Manga ǝng ⱪiziⱪ tuyulƣan ix xu boldiki, nurƣun adǝm uni mazaⱪ ⱪilƣan bolsimu, uningda da'im birhil huxalliⱪ wǝ aman-hatirjǝmlik bar idi.


Birnǝqqǝ aylar ɵtüp kǝtti. Bir küni dostum meni wǝ baxⱪa bir dostimizni bir «muhlislar yiƣini»ƣa ⱪatnixixⱪa tǝklip ⱪildi. U: «Bu yiƣin qerkawda ǝmǝs, bir ɵydǝ bolidu» dedi. Buni anglap ⱪoxuldum. Yiƣin qerkawda bolƣan bolsa mǝn barmayttim. Mǝn qerkawdin bizar bolƣanidim qünki on yǝttǝ yeximƣiqǝ bolƣan ariliⱪta qerkawda birǝr ⱪetimmu ǝⱨmiyǝtlik ɵtküzülgǝn yiƣinƣa ⱪatnixip baⱪⱪan ǝmǝsmǝn.


Ata-anam mening bu yiƣinƣa ⱪatnaxmaⱪqi bolƣinimni uⱪup hapa boldi. Lekin xu küni kǝqtǝ mǝktǝptiki «tapxuruⱪ»ni ixlǝp bolƣandin keyin, ular meni tosuwalalmidi. Mǝn ⱨeliⱪi ikkinqi dostum bilǝn yeƣiwatⱪan ⱪattiⱪ yamƣurƣa ⱪarimay Pawelni kütüp turduⱪ. U kelixi bilǝn biz yolƣa qiⱪip, birnǝqqǝ minuttin keyin qirayliⱪ gülzarliⱪⱪa pürkǝngǝn bir ɵygǝ kǝlduⱪ. Ixiktin kiripla mǝndǝ ⱨǝyran ⱪalarliⱪ birhil tuyƣu pǝyda boldi. Bu a'ilǝ meⱨir-muⱨǝbbǝtkǝ wǝ huxalliⱪⱪa tolƣan a'ilǝ ikǝn. Bu ɵy kixigǝ bǝ'ǝyni jǝnnǝttǝk tuyƣu berǝtti. Ərning ayaliƣa, ayalning erigǝ bolƣan kɵyümqanliⱪi ⱨǝmmigǝ ayan. Balilar bolsa huxalliⱪ bilǝn ata-anisining gepini anglaytti, ular buyrulƣan ixlarni orundax üqün aldirixatti. Rast, mǝn bundaⱪ alamǝt a'ilini kɵrüp baⱪⱪan ǝmǝsmǝn. Dǝrwǝⱪǝ, ularning ⱨǝmmisi ⱨǝtta balilarmu Mǝsiⱨ muhlisidin ikǝn.


Ⱨǝmmimizgǝ bir piyalǝ qay tutulƣandin keyin polda olturduⱪ. Ɵygǝ adǝm liⱪmuliⱪ tolƣanidi. Du'a ⱪilip bolƣandin keyin, uniwersitetimizdiki bir mu'ǝllim otturiƣa qiⱪip sɵz baxlidi. «Silǝrgǝ guwaⱨ bolux üqün kǝldim, Hudaning mǝn üqün ⱪilƣan ixlirini sanap berǝlmǝymǝn... Əmdi aldi bilǝn silǝrgǝ Mǝsiⱨ Əysaning ɵlümdin tirildürülgǝnliki toƣrisida anqǝ-munqǝ ispatlar bǝrmǝkqimǝn...» dedi.


«Ispat» degǝn bu sɵzni anglapla tehimu ⱪiziⱪip anglaxⱪa baxlidim. Hudaning kim ikǝnliki toƣruluⱪ bu dunyada ispat barmidu?


«... Bu dunyadiki ⱨǝrbir adǝm istisnasiz ɵlidu» dǝp sɵzini dawamlaxturdi u. «Injil boyiqǝ, pǝⱪǝt birla adǝm ɵlümdin tirilip ⱪayta ɵlmigǝn. Bu bolsa Əysa Mǝsiⱨdur. Əgǝrdǝ u tirilmigǝn bolsa, nemixⱪa Uning ⱪǝbrisidǝ u yoⱪ? Uning ⱪǝbrisi bar, Uning ⱪǝbrisi Yerusalemda, lekin iqidǝ jǝsǝt yoⱪ, u ⱪuruⱪ turidu...». U yǝnǝ sɵzini dawamlaxturup, nurƣunliƣan tarihiy ispatlarni kǝltürüp Tǝwrat, Zǝbur wǝ Injilning ⱨǝⱪiⱪǝt wǝ ixǝnqlik ikǝnlikini bizgǝ ayan ⱪildi. Sɵzliri bǝk wǝzinlik, lekin manga ǝng ajayib tuyulƣan ix xu boldiki, iqimdin qiⱪⱪan ⱨeliⱪi yeⱪimliⱪ sadani yǝnǝ anglidim: «Bu gǝp ⱨǝⱪiⱪǝt, uningƣa ixǝngin!».


Mǝn birdinla nurƣun ixlarni qüxinip yǝttim. Sɵzligüqi bizgǝ Mǝsiⱨ Əysaning: «Əgǝr Meni tonuƣan bolsanglar, Atamnimu tonuƣan bolattinglar. Ⱨazirdin baxlap Uni tonudunglar ⱨǝm Uni kɵrdünglar... Meni kɵrgǝn kixi Huda-Atamni kɵrgǝn bolidu» degǝn gǝplirini nǝⱪil kǝltürüp ǝslǝtti. «Xunga, Mǝsiⱨ Əysa ⱪandaⱪ bolsa, Huda Atimu xundaⱪ bolidu. Uning tirilixi Ɵzining Hudaning Oƣli ikǝnlikini ispatlidi» dǝp qüxinixip yǝttim. Mǝn ixǝndim. Kɵnglümdǝ du'a ⱪildim: «Huda, Sening kim ikǝnlikingni tehi bilmǝymǝn. Lekin ɵzümning ǝwjigǝ qiⱪⱪan xǝhsiyǝtqi, tǝkǝbbur ǝxǝddiy gunaⱨkar ikǝnlikimni pütünlǝy bilgininggǝ toluⱪ ixinimǝn. Manga rǝⱨim ⱪilƣaysǝn! Pǝⱪǝtla mehir-xǝpⱪiting bilǝn bu adǝmlǝrdǝ bolƣan meⱨir-muⱨǝbbǝt wǝ huxalliⱪ degǝn nǝrsini (nemǝ boluxidin ⱪǝt'iynǝzǝr) manga bǝrgǝysǝn!» dedim.


Biz ɵygǝ ⱪayttuⱪ. Ɵygǝ kirip ata-anamning rǝnjigǝn ⱪiyapitini kɵrdüm. Apam mǝndin: «Əmdi, sǝn axu tǝlwilǝrning biri bolamsǝn?» dǝp soridi. Mǝn ⱪandaⱪ jawab berixni bilǝlmidim: «Apa, «Mǝsiⱨiy» degǝnning nemǝ ikǝnlikini anqǝ bilmǝymǝn. Le'in manga nisbǝtǝn bir ix eniⱪki, Huda manga bir yolni ayan ⱪilƣan. Mǝn xu yoldiki birinqi ⱪǝdǝmni bastim, wǝ ⱨǝrgiz ⱪaytmaymǝn. Əmma bu yol bilǝn nǝgǝ baridiƣanliⱪimni ɵzümmu bilmǝymǝn...» dedim.


Ata-anam manga ⱨǝr amalni ixlitip meni u yoldin ⱪayturuxⱪa urundi wǝ manga türlük ⱪarxiliⱪ kɵrsǝtti. Nurƣun yildin keyin, mǝn ularning nemǝ üqün ⱪarxiliⱪ kɵrsǝtkǝnlikini qüxinixkǝ baxlidim. Atam bolsa kiqik waⱪtida bir «hristi'an diniy mǝktipi»gǝ ǝwǝtilgǝnikǝn. Axu mǝktǝptiki «poplar» wǝ roⱨaniylarning kɵpinqisi balilardin paydilinip, ularni tolimu bozǝk ⱪilƣanikǝn. Ular ⱨǝddidin taxⱪiri rǝⱨimsiz wǝ sahtipǝzlǝrdin ikǝn, atam xu qaƣda kiqik bolƣaqⱪa: «Huda bǝlkim bu adǝmlǝrdǝk bolsa kerǝk» degǝn oyda bolƣanikǝn. Bu oy ta u qong bolƣanƣa ⱪǝdǝr kallisidin qiⱪip kǝtmigǝnikǝn. Xunga u Huda bilǝn munasiwǝtlik bolƣan ⱨǝrⱪandaⱪ ixni anglisa, bǝk bi'aram bolup ketidu. Apammu dadamƣa ohxap ketidiƣan kǝqürmixlǝrni bexidin ɵtküzgǝnikǝn. U ikkiylǝn ⱨeqⱪandaⱪ adǝmdin Hudaning meⱨir-muⱨǝbbitini kɵrüp baⱪⱪan ǝmǝskǝn.


Mǝn ǝtisi ǝtigǝndǝ ornumdin tursam, ɵzümdǝ birhil ipadilǝp berǝlmǝydiƣan yengi hatirjǝmlikning barliⱪini ⱨes ⱪildim. Mǝn bǝk baldur turup kǝtkǝnidim, pǝskǝ qüxüp bir ixkaptin apamning Injilini taptim. Kitabni eqipla, birinqi kɵrgǝn ayitim munu boldi: «Xuning üqün birkim Mǝsiⱨdǝ bolsa, u ɵzi bir yengi mǝwjudat! Kona ixlar ɵtüp, mana ⱨǝmmǝ ixlar yengi boldi!». Buningƣa ⱪarap, bu ixning dǝl manga kǝlgǝnlikini biliwaldim.


Keyin mǝn bu ixlarni sawaⱪdaxlirimƣa guwaⱨliⱪ ⱪilixⱪa baxlidim. Dostlirim arisida manga ohxax kɵngli ⱪuruⱪ kixilǝr bar idi, ularmu Mǝsiⱨ Əysaƣa ixinixkǝ baxlidi.


Mǝn on sǝkkiz yaxⱪa kirgǝn yilim qong bir zawutning laboratoriyisidin hizmǝt taptim. Xu yǝrdimu mǝn sinaⱪⱪa uqridim. Birinqi ⱨǝptisi yengi hojayinim manga: «Sǝn manga yardǝm ⱪilsang, mǝn sanga yardǝm ⱪilimǝn. Mening ⱪilƣan tǝjribilirimning nǝtijiliridǝ bǝzi mǝsililǝr bar. Bu jǝdwǝllǝrni mǝn kɵrsǝtkǝn yol bilǝn toldurup bǝrsǝng, mǝn keyin sening «hizmǝt doklat»ingni naⱨayiti yahxi yezip berimǝn, sanga berilidiƣan ma'ax jiⱪraⱪ bolidu» — dedi. Bu ixning pütünlǝy aldamqiliⱪ ikǝnlikini bildim, xunga mǝn uningƣa ɵzümning Hudaƣa mǝnsup ikǝnlikimni eniⱪ eytmisam bolmaytti. Mǝn uning tǝlipini rǝt ⱪildim. Hojayinim mǝndin ⱪattiⱪ rǝnjip, manga tǝⱨdit salƣan, meni ⱨaⱪarǝtligǝn bolsimu, ǝmma Huda manga küq-ⱪuwwǝt bǝrdi. Keyin u mening hizmitimni kɵzǝtkǝn bolsa kerǝk, eytawur pozitsiyisi ɵzgirip manga yahxi mu'amilǝ ⱪilixⱪa baxlidi. Ⱨeliⱪi «sahta ix»ni ⱪayta tilƣa almidi. Bizning ixhanidiki hizmǝtqilǝrning kɵpinqisi mǝndin qong idi, dǝslǝptǝ ular meni etiⱪadim üqün ⱨaⱪarǝtlidi. Keyin ularmu meni kɵzitiptu, xuning bilǝn bǝziliri mǝndin astirtin soal soraxⱪa baxlidi. Bir yildin keyin ixhanimizdiki ikkǝylǝnmu Mǝsiⱨ Əysaƣa ixǝndi.


Ⱨamma aqamning ɵpkisning ong tǝripi az uqraydiƣan, saⱪaymas bir kesǝlgǝ giriptar bolup ⱪaldi. Xu qaƣda mǝn tehnikomda oⱪuwatattim. Apam manga hǝt yezip ⱨamma aqamning ǝⱨwalini dǝp bǝrgǝnidi. Dohturlar xu qaƣda ɵpkining ong tǝripini kesiwetix operatsiyisini ⱪilixⱪa tǝyyarliⱪ ⱪiliwatⱪanikǝn. Əgǝr ong tǝrǝptiki kesǝl sol ɵpkigǝ tarap kǝtsǝ, uning kesilidǝ ümid ⱪalmiƣan bolatti. Xunga apam manga hǝt yezip mǝndin ⱨamma aqam üqün du'a ⱪiliximni tǝlǝp ⱪilƣanikǝn. U singlisiƣa bǝk amraⱪ idi, xunga bǝkmu ǝnsirǝp kǝtkǝnidi. Mǝn xu qaƣda ⱨǝr küni qüxtǝ bir dostum bilǝn billǝ du'a ⱪilattuⱪ. Ⱨamma aqam üqün du'a ⱪilƣinimizda dostum Hudadin uning kesilining saⱪiyidiƣanliⱪ ixǝnqisigǝ erixkǝnikǝn (mǝn u ixǝnqkǝ eriximigǝnidim!). Üq kündin keyin ikkinqi parqǝ hǝt kǝldi: «Hudaƣa ming rǝⱨmǝt, ⱨamma aqangning kesili saⱪaytildi!». Apamning deyixiqǝ, operatsiyǝ ⱪilinidiƣan küni singlisi ornidin turuwetip, bir parqǝ ⱪara rǝnglik, sesiⱪ nǝrsini ⱪusiwǝtkǝnikǝn. Dohtur dǝrⱨal yǝnǝ bir ⱪetim rentigingǝ elixni buyruptu. Ⱨamma aqamning ong-sol ɵpkisi rentigǝndǝ sapsaⱪ qiⱪⱪanikǝn! Dohtur uni qaⱪirtip uningƣa: «Hanim, bügün sizgǝ mening hizmitimning ⱨeq ⱨajiti yoⱪ! Uluƣ Huda siz üqün bir mɵjizǝ yaritiptu. Dohturhanidin qiⱪip kǝtsingiz bolidu!» dǝptu. Bu ix apamni bǝkmu tǝsirlǝndürüptu. Xuning bilǝn apam Hudaning ⱨǝⱪiⱪǝt ikǝnlikigǝ ixiniptu.


Huda bǝzidǝ manga qüx arⱪiliⱪ wǝⱨiy berǝtti. Mǝsiⱨ Əysaƣa ixǝngǝn birnǝqqǝ ⱨǝptidin keyin mǝn üq ⱪetim qüx kɵrgǝn. Birinqi, ikkinqi qüxüm bǝk tez ǝmǝlgǝ axuruldi. Ikkinqisidǝ mǝn bir «kǝqlik kulub»ta (mǝyhana)da turup, Injildiki hux hǝwǝrni sɵzlǝwatⱪudǝkmǝn. «Kulub»ta «Injil jakarlax» bir yaⱪta tursun, ⱨǝtta mǝn «kulub» degǝn yǝrgǝ ⱨeqⱪaqan berip baⱪⱪan ǝmǝsmǝn! Lekin altǝ aydin keyin dǝl axu qüxümdiki ix ongumda yüz bǝrdi. Oylimiƣan yǝrdin bir «kulup»ⱪa berip ⱪaldim. Tehimu ajayib bolƣini xuki, bu kulubta ⱨaraⱪ iqip olturƣan kixilǝr Mǝsiⱨ Əysaning hux hǝwirini anglap bǝk tǝsirlinip kǝtkǝnidi.


Üqinqi qüxüm bolsa baxⱪiqǝ idi. Qüxümdǝ mǝn bir dɵlǝtning «tikǝnlik sim tosuⱪ» qegrisi aldida turƣudǝkmǝn. Mǝn qegrining u tǝripidǝ birhil tǝxnaliⱪ bilǝn manga ⱪarap turƣan yigirmǝ nǝqqǝ adǝmni kɵrüptimǝn; qüxümdǝ ⱨǝm kǝlgüsidǝ ularƣimu hux hǝwǝrni yǝtküzidiƣanliⱪimni biliptimǝn. Keyin bu qüxümmu ǝmǝlgǝ exip, Hudaning yolyuruⱪi wǝ küq-ⱪudriti bilǝn, muxundaⱪ «yepiⱪ» dɵlǝtlǝrgǝ berip turidiƣan bolup, xu yǝrlǝrdiki adǝmlǝrgǝ Injil kitablirini yǝtküzüp, puⱪralar bilǝn paranglixip hux hǝwǝrni qüxǝndürüp berix ⱨǝm xu dɵlǝtlǝrdǝ etiⱪadi üqün ziyankǝxlikkǝ uqriƣan muhlis ⱪerindaxlirimƣa yardǝm wǝ tǝsǝlli berip turuxtin muyǝssǝr boldum. Muxu jǝryandiki sǝpǝrlirimdǝ, mǝn Huda yaratⱪan mɵjizilǝrni heli kɵp kɵrüp kǝlmǝktimǝn. Mǝn ilgiri apamƣa: «Bu yol bilǝn kǝlgüsidǝ nǝgǝ baridiƣanliⱪimni ɵzümmu bilmǝymǝn» degǝnidim. Rast, ⱨelimu ⱨǝm xundaⱪ. Bu yolda manga pǝⱪǝt Huda ⱨǝmraⱨ bolsila boldi.


Huda mening gunaⱨlirimni yuyup, meni ⱪutⱪuzux üqün Ɵz Oƣlini krestⱪa mihlatⱪuzup, Uni ⱪurbanliⱪ ⱪilixⱪa yol ⱪoydi. Buning ǝⱨmiyǝtlik wǝ ⱨǝⱪiⱪǝtlikini ispatlax üqün, U Mǝsiⱨ Əysani ɵlümdin tirildürdi. Buningƣa ixǝnsǝk, gunaⱨlirimizni etirap ⱪilip towa ⱪilip Rǝb Əysa Mǝsiⱨning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪiƣa tayansaⱪ, ⱨǝmmimiz kǝqürüm ⱪilinimiz! Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨini ⱪobul ⱪiliximiz bilǝn gunaⱨtin ⱪutulup, yengi ⱨayatⱪa eriximiz. Bu ⱨǝⱪiⱪǝtǝn hux hǝwǝr! Sizning bu yol bilǝn mangƣungiz barmu?







23.Ⱨaraⱪkǝxliktin ⱪutⱪuzulux (Əngliyǝdin bolƣan guwaⱨliⱪ)


Aptor 80-yillarda alǝmdin ɵtkǝn bolsimu, uning sɵzliri tehiqǝ bizgǝ zor küq berip keliwatidu.


«Ismim Artur Barras, mǝn Əngliyǝlik. Əngliyǝning ximal tǝripidiki Nyukasl degǝn qong xǝⱨǝrdǝ 1927-yili tuƣuldum. A'ilimiz namrat bolƣini bilǝn bǝhtlik bir a'ilǝ ⱨesablinatti. Yurtumdikilǝr putbolƣa ⱨǝddidin ziyadǝ amraⱪ bolup, oƣul balilar ǝmdila mengixi bilǝn tǝng putbol oynaydu. Ⱪisⱪisi ular üqün putbolni bir hil butpǝrǝslik dǝp ⱨesabliƣili bolidu.


Mǝn ɵsmürlük qaƣlirimda baxⱪa balilardin sǝl qong bolup, putbolni bǝk yahxi oynayttim, sawaⱪdaxlirim, dostlirim arisida heli «abruyum bar» idi. Xunga mǝn bǝk tǝkǝbbur bolup kǝtkǝnidim. Əmma ⱨeqkim manga tǝkkǝburluⱪning hǝtǝrliki toƣrisida agaⱨlandurux bǝrmidi. Keyin mǝn bu tolimu japaliⱪ sawaⱪni ɵginixkǝ mǝjbur boldum.


Mǝn mǝktǝpni on altǝ yeximda tügitip, parqǝ-pirat hizmǝtlǝrni tepip ixlidim, ɵz yanquⱪumƣa azraⱪ pul kirgǝndǝ, bǝk hux boldum. On yǝttǝ yaxⱪa kirginimdǝ mǝn intayin ⱪawul, kelixkǝn yigit bolup yetildim, tehimu tǝkkǝbur bolup kǝttim.


Yurtumdiki yǝnǝ bir alaⱨidilik ⱨaraⱪ iqix. Ərlǝr bir kǝqtǝ piwidin (piwimiz bǝk küqlük) sǝkkiz-toⱪⱪuz istakan iqǝlmisǝ, «ⱨǝⱪiⱪiy ǝrkǝk» ⱨesablanmaytti. Demǝk, yurtumda ⱨaraⱪkǝxlik bǝk eƣir bir mǝsilidur.


On sǝkkiz yaxⱪa kirginimdǝ dostlirimning küxkürtixi bilǝn mǝn ⱨaraⱪ iqixkǝ baxlidim. Dǝslǝptǝ uni anqǝ yahxi kɵrmidim, ǝmma dostlirimning aldida rǝt ⱪilixⱪa hijil boldum. Rǝt ⱪilsammu, ularning meni mazaⱪ ⱪilixliri bilǝn mǝn kɵp iqidiƣan boldum. Muxu ixlar bilǝn keyinki künlǝrdǝ mǝndǝ ⱨaraⱪⱪa bolƣan küqlük bir humar pǝyda boldi. Keyin mǝn bir Mǝsiⱨ muhlisi aⱪsaⱪilining mundaⱪ ixlar toƣrisidiki aⱪilanǝ sɵzini anglidim — «Dostliringning mazaⱪ ⱪilixliri seni dozahⱪa kirgüzǝlǝydu, lekin seni ⱨeq qiⱪaralmaydu». Bu gǝp addiy bolsimu, ǝyni waⱪittiki mǝndǝk nurƣunliƣan sadda yaxlarƣa intayin paydiliⱪ idi.


Hizmǝt tepix tǝs idi, xuning bilǝn bir waⱪitta mǝn «Dunyani kezip kelǝy» degǝn haⱨiximni ⱪanduray dǝp ɵzümni armiyigǝ tizimlitip ⱪoydum. Bir yilliⱪ addiy tǝrbiyidin keyin, biz qǝt'ǝlgǝ ǝwǝtilduⱪ. Armiyǝ tǝrbiyisi bǝzilǝr üqün intayin ⱪattiⱪ bolƣan bolsimu, bu mǝn üqün anqǝ ⱪiyin ix ǝmǝs idi. Mǝn bǝk saƣlam wǝ küqlük idim. Putbolni yahxi oynaydiƣanliⱪim üqün sǝpdaxlirim arisida tolimu ⱪarxi elindim. Mǝn yǝnǝ tǝkǝbburlixip kǝttim. Bizni yaratⱪan, bizgǝ talant wǝ ⱨǝmmini bǝrgǝn bir Hudaning barliⱪini, tǝkǝbbur boluxning ⱨeqⱪandaⱪ asasi yoⱪliⱪini, Hudaƣa rǝⱨmǝt eytix kerǝklikini oylap baⱪmiƣanmǝn.


Armiyidiki ⱨǝrbiylik ⱨayatimni taza bimǝnilik ⱨes ⱪilip kǝttim. Bǝzi ⱪilƣan ixlirimizni ǝhlaⱪsizliⱪ dǝp ⱨes ⱪilip bizar boldum. Ⱨayatimdiki ⱪupⱪuruⱪluⱪ, mǝnisizliktin ⱪeqip ⱨaraⱪ iqip mǝst yürǝttim. Nǝtijidǝ, ⱨaraⱪ iqkǝnseri ⱨayatimning tehimu ǝⱨmiyǝtsiz boluwatⱪanliⱪini ⱨes ⱪildim. Mijǝzim ɵzgirip, terikkǝk bolup ⱪaldim. Sǝpdaxlirim osallixip kǝtkǝn huy-pǝylimgǝ ⱪarap, mǝndin ⱪorⱪup kǝtti.


Bir ⱪetimliⱪ dǝm elix waⱪtida ɵygǝ ⱪayttim. Birsi meni mijǝzi yahxi, ixqan wǝ qirayliⱪ bir ⱪizƣa tonuxturdi. Uzun ɵtmǝy biz toy ⱪilduⱪ. «Xerin ay» ɵtkǝndin keyin, ⱪisimƣa ⱪaytip bardim. Biz Afriⱪiƣa ǝwǝtilduⱪ. Keyin Misirdiki Suwǝyix ⱪanilida jesǝkqilik ⱪilixⱪa ⱪoyulduⱪ (xu qaƣda Əngliyǝ ⱪanalni baxⱪuratti). Mǝlum mǝzgildin keyin mǝn Ⱪaⱨirǝ xǝⱨiridǝ turuxluⱪ Əngliyǝ konsulhanisiƣa tǝⱪsim ⱪilindim. Armiyǝ boyiqǝ bu intayin yahxi hizmǝt dǝp ⱨesablinatti, ma'axi yuⱪiri, heli imtiyazi bar idi. Konsulhanini ⱪoƣdax üqün ⱨǝrbiylǝr salapǝtlik, salmaⱪliⱪ boluxi kerǝk idi, ǝlwǝttǝ. Mǝn bolsam ⱨaraⱪ iqip mǝst bolup yürüwǝrdim. Bir kǝqtǝ baxⱪa bir ǝskǝr bilǝn soⱪuxup ⱪaldim. Nǝtijidǝ u ǝskǝr eƣir yarilinip ɵlüp kǝtti. Xu ix tüpǝylidin mǝn awwal konsulhanidin ayrildim, andin sot ⱪilinip armiyidin ⱨǝydilip ɵygǝ ⱪayturuwetildim.


Yurtumda anqǝ-munqǝ ixlǝmqilik ⱪilip jenimizni baⱪtim. Ayalimning tǝsiri bilǝn ⱨaraⱪ iqixni azayttim, xuning bilǝn bir bǝhtlik mǝzgilni ɵtküzduⱪ, desǝk bolidu. Ahiri bizning tɵt oƣul, bir ⱪizimiz bar boldi.


Yahxi ayalim, yahxi a'ilǝm bolƣini bilǝn mening ⱨayatim yǝnila ǝⱨmiyǝtsiz idi, ɵzümdǝ muⱨim bir nǝrsǝ kǝm dǝp ⱨes ⱪilattim.


Bir küni ⱨaraⱪⱪa bolƣan humarim yǝnǝ ⱪozƣaldi. Xu kündin baxlap mǝn hizmitimdin qüxüp ɵygǝ ⱪaytmay biwasitǝ mǝyhaniƣa berip, üq-tɵt istakan piwǝ iqip andin ɵygǝ ⱪaytidiƣan boldum. Piwǝ bolmisa mǝn bolalmayttim. Bir kün iqidǝ üq-tɵt istakan iqmisǝm pütün bǝdinim titrǝp, ⱪattiⱪ tǝrlǝp ketǝttim. Pütün dunyaƣa ayding idiki, mǝn bir ⱨaraⱪkǝx idim. Biraⱪ ɵzüm buni etirap ⱪilmayttim. «Ⱨeqwǝⱪǝsi yoⱪ — mǝn halisamla taxliyalaymǝn» dǝp ɵzümni aldap yürǝttim.


Biraⱪ humarim barƣanseri küqiyip kǝtti. Ⱨǝr küni bǝx-altǝ istakan iqǝttim. A'ilǝmgǝ berixkǝ tegixlik pulni ⱨaraⱪⱪa hǝjlǝp tügitǝttim.


Bir kǝqliki, mǝyhanidin mǝst ⱨalda qiⱪip ɵygǝ ⱪaytip bardim. Bǝlkim ayalim manga azraⱪ gǝp ⱪilƣan bolsa kerǝk, bilmǝymǝn, biraⱪ mǝn uni wǝ balilirimni ⱪattiⱪ uruptimǝn. Ətigǝndǝ oyƣinip, ayalimning yarilanƣan ⱪanliⱪ yüzigǝ ⱪarap aqqiⱪlinip: «Kim xundaⱪ ⱪildi?» — dǝp soridim. U: «Artur, sǝn ɵzüng ⱪilding» — dedi. Mǝn nemǝ ⱪiliximni bilǝlmǝy intayin hijil bolup ünsiz hizmǝtkǝ qiⱪip kǝttim.


Ⱪattiⱪ hijil bolƣan bolsammu, bu ix yǝnǝ kɵp ⱪetim tǝkrarlandi. Balilirim ⱨǝrbir kǝqtǝ meni ⱪorⱪunq bilǝn kütǝtti. Ayaƣ tiwixini anglapla mɵküxüwalatti.


Ahir mǝn hizmǝttin boxitilidim. Ⱨaraⱪ iqkǝnlikimdin, hizmǝt ⱪilƣudǝk maƣdurum yoⱪ idi. Mǝn pütünlǝy tayini yoⱪ bir adǝm bolup ⱪaldim. Xuning bilǝn mǝn ɵzümgǝ yüzlǝndim. Mǝn intayin ⱪorⱪunqluⱪ, intayin hǝtǝrlik bir adǝm ikǝnmǝn. Re'alliⱪ kɵz aldimda turatti. Mǝn ɵz ɵzümni kontrol ⱪilalmaydiƣan, ⱪipⱪizil bir ⱨaraⱪkǝx idim.


Ümidsizlinip kǝttim. Bu dunyada kimmu manga yardǝm ⱪilsun?


Bu mǝzgildǝ bolsa, ayalimda ⱨǝm karamǝt ⱨǝm qong bir ɵzgirix yüz bǝrgǝnidi. U yeⱪin jaydiki bir «Mǝsiⱨ muhlisi uyuxmisi»ning yiƣinliriƣa ⱪatnixip ularning tǝlimini anglaxⱪa berixⱪa baxlidi. Uzun ɵtmǝy u ɵzining gunaⱨkar ikǝnlikini tonup, gunaⱨlirini Huda aldida etirap ⱪilip, towa ⱪilip ɵzini Mǝsiⱨ Əysaƣa tapxurƣinida kɵngli qongⱪur arambǝhx tapⱪanidi. Xuning bilǝn u meni kǝqürüxkǝ baxlidi. U manga: «Artur, sǝnmu Mǝsiⱨ Əysaƣa ixinixing kerǝk. U Hudaning ǝwǝtkǝn Ⱪutⱪuzƣuqisi, senimu ⱪutⱪuzalaydu, gunaⱨliringni kǝqürüm ⱪilalaydu» — dǝytti. U yǝnǝ manga Injildin birnǝqqǝ ayǝtni ⱪayta-ⱪayta oⱪup bǝrdi. Ulardin biri: «Qünki Huda dunyadiki insanlarni xu ⱪǝdǝr sɵyiduki, Ɵzining birdinbir yeganǝ Oƣlini pida boluxⱪa bǝrdi. Mǝⱪsiti, Uningƣa etiⱪad ⱪilƣan ⱨǝrbirining ⱨalak bolmay, mǝnggülük ⱨayatⱪa erixixi üqündur». Əmǝliyǝttǝ ayalim meni kǝqürüm ⱪilƣan bolsimu, balilarni ⱪoƣdax üqün ularni ɵzi bilǝn mǝndin ayriwetixni oylawatatti. Biraⱪ u mǝn üqün du'a ⱪilixni üzmigǝnidi.


Biraⱪ mǝn uning gǝp-sɵzlirigǝ anqǝ diⱪⱪǝt ⱪilalmidim. Bir jǝⱨǝttin, mǝndǝk xunqǝ eƣir bir gunaⱨkar bir muⱪǝddǝs Huda bilǝn ⱪandaⱪmu alaⱪidǝ bolalisun? Ikkinqidin, ǝtǝ nǝdin ⱨaraⱪni tapimǝn degǝn oy kallamni igilǝytti. Mǝn bǝk ⱪattiⱪ ⱪayƣu-ⱨǝsrǝtkǝ qɵmüp kǝttim. Dunya boyiqǝ meningdǝk ⱪarangƣuluⱪta ⱪalƣan kixi barmidu? Ɵzüm ǝng yahxi kɵridiƣan kixilǝrni — ayalim wǝ balilirimni wǝyran ⱪilmaⱪta idim.


Mǝn bir ⱪararƣa kǝldim. Ɵzümni ɵltürüwelixim kerǝk.


Awwal mǝn «ǝng ahirⱪi ⱪetim»ⱪi tɵt-bǝx botulka piwa iqip, andin xǝⱨǝrimizdiki poyiz istansisining aldidiki ⱪatnax yoliƣa bardim. Aptobuslar u yaⱪ-bu yaⱪⱪa ɵtüxüp turatti. Pursǝt kǝldi, mǝn aldimƣa yügürüp qong bir aptobusning aldiƣa ɵzümni taxlidim.


Bǝzi adǝmlǝr ɵlüx aldida turƣan ǝng ahirⱪi sekontlirida, ularning pütün ɵtkǝn ⱨayatining jǝryani biraⱪla kɵz aldidin ɵtidiƣanliⱪini eytⱪan. Mǝndimu xundaⱪ boldi. Axu sekont iqidǝ yüz bǝrgǝn ixlarni tǝswirlǝx intayin tǝs. Ularni desǝm bǝzi adǝmlǝr ixǝnmǝsliki mumkin. Əmma bular rast pakit. Mǝn awwal ɵzümni ǝrzimǝs bir gunaⱨkar kɵrdüm. Mǝn ⱨǝⱪiⱪǝtǝn ɵlümgǝ, dozahⱪa layiⱪ ikǝnmǝn. Əmma nemixⱪidur bilmidim, ayalim eytⱪan Injildiki ⱨeliⱪi ayǝt kallamƣa tuyuⱪsiz küq bilǝn kirip, ⱪarangƣuluⱪumni yorutiwǝtti: ««Qünki Huda dunyadiki insanlarni xu ⱪǝdǝr sɵyiduki, Ɵzining birdinbir yeganǝ Oƣlini pida boluxⱪa bǝrdi. Mǝⱪsiti, Uningƣa etiⱪad ⱪilƣan ⱨǝrbirining ⱨalak bolmay, mǝnggülük ⱨayatⱪa erixixi üqündur». Mǝn oylidim: — Huda «pütkül dunyadiki insanlar»ni sɵydi ⱨǝm sɵyidu... U xunqǝ uluƣ bir Huda, ⱨǝtta mǝndǝk bir kiqik ǝrzimǝs adǝmnimu untumaydu. Hudaning ⱨǝtta menimu xularning sirtiƣa ⱪoyuxi ⱪǝt'iy mumkin ǝmǝs. Uning «dunyadiki insanlar» degini, baxⱪa ǝmǝs. U jǝzmǝn wǝdisidǝ turidiƣan bir Hudadur!


«Uluƣ Huda, meni ⱪutⱪuzuwal!» mǝn warⱪirap nida ⱪildim.


Ixining, ixǝnmǝng, ixining bularning ⱨǝmmisi bu zǝrriqilik sekunt iqidǝ yüz bǝrgǝn. Aptobusning xopuri ǝlwǝttǝ ⱪattiⱪ tormuz bǝrdi, ǝmma u keyin manga: «Aptobus ⱪandaⱪtur xunqǝ ⱪisⱪa waⱪit iqidǝ tohtiƣanliⱪini bilǝlmidim. U: «manga bir mɵjizidǝk tuyuldi» dedi. Rast, bu bir mɵjizǝ idi. Aptobus yüzümdin bir santimetr yiraⱪliⱪta tohtap ⱪaldi.


Ornumdin turdum. Qirayi ɵngüp kǝtkǝn aptobus xopuri wǝ yoluqilar manga dangⱪetip ⱪarap turatti. Mǝn xopurdin kǝqürüm soridim. Andin ɵygǝ asta-asta mengip kǝttim. Rast, aptobusning tohtixi bir mɵjizǝ idi. Əmma manga eniⱪ turuptuki, ǝng qong mɵjizǝ ɵz kɵnglümdǝ yengi bir ⱨayat, yengi bir küq boluwatⱪanliⱪini ⱨes ⱪildim.


Yengi ⱨayatim baxlandi. Ayalim wǝ balilirim tezla bu a'ilidǝ yengi bir ǝr, yengi bir atining barliⱪini bilip yǝtti. Mǝn Mǝsiⱨ muhlisi uyuxmisining yiƣinliriƣa ⱪatnaxtim. Ular bǝk hux bolup: «Artur biz siz üqün uzun waⱪit du'a ⱪilip kǝlduⱪ» dǝp meni ⱪarxi aldi. Mǝn ɵzümning «Xǝhsiyǝtqilik turmuxum ahirlixip, kona artur ɵlüp, yengi ⱨayatim kǝlgǝn»likini tǝbriklǝydiƣan «dǝpnǝ-tirilix tǝbriklǝx murasimi»ni ɵtküzdüm, yǝni Əysaning namida suƣa qɵmüldürüldum. Xundaⱪ ⱪilip Mǝsiⱨ Əysaƣa bolƣan etiⱪadimni ⱨǝmmǝ adǝm aldida etrap ⱪildim.


Ⱨǝmmǝ ixlirim muwǝppǝⱪiyǝtlik yaki rawan boldi deyǝlmǝymǝn. Hizmǝtni ⱪaytidin tepix tǝs idi. Nurƣun hojayinlar mǝndǝ bolƣan ɵzgirixkǝ ixǝnmǝy, meni yallaxni rǝt ⱪilatti. Ularning kɵnglidikini obdan qüxǝndim. Ularning ornida bolsam bǝlkim mǝnmu ohxaxla xundaⱪ ⱪilattim. Mǝn ɵydǝ olturup Injilni kɵp oⱪuƣinim bilǝn, yǝnila mǝndǝ bir yetǝrsizlik bar dǝp ⱨes ⱪilattim. Lekin nemǝ ⱪilixni bilǝlmǝyttim. Ⱨǝtta bir-ikki ⱪetim mǝn azdurulup, yǝnila ⱨaraⱪ iqtim. Ⱪattiⱪ puxayman ⱪildim, ayalim wǝ uyuxmidiki aka-ukilirim meni yǝnǝ riƣbǝtlǝndürüp, Huda siz üqün  ⱪilidiƣan bir ix qoⱪum orunlaxturƣan, dǝp ilⱨam bǝrdi.


Bir küni uyuxmidiki bir aⱪsaⱪal bizni yoⱪlap kǝldi. Mǝn bilǝn Injil toƣruluⱪ azraⱪ paranglixip andin du'a ⱪilixⱪinimizdin keyin, u manga ⱪarap: «Artur, mǝn ⱨazir birnǝqqǝ ⱪiyinqiliⱪⱪa uqriƣan a'ilini yoⱪlap barimǝn. Billǝ baramsǝn?» dǝp soridi. Mǝn huxalliⱪ bilǝn kiyimimni kiyip uning bilǝn mangdim.


Birinqi ɵydǝ, bir tul hotun yoldin qiⱪⱪan oƣli toƣrisida dǝrdlirini bizgǝ tɵküp bǝrdi. Mǝn uningƣa intayin ⱨesdaxliⱪ ⱪilip, ɵz beximdin ɵtkǝn ixlarni anqǝ-munqǝ dǝp bǝrdim, Injildiki ümid yǝtküzidiƣan sɵzdin bǝzilirini oⱪuduⱪ, ahirida biz tizlinip du'a ⱪilduⱪ. U manga: «Bǝk tǝsirlǝndim, bǝk riƣbǝtlǝndim» dǝp rǝⱨmǝt eytti. Biz ɵydin qiⱪⱪandila andin bu aⱪsaⱪal dostumƣa ⱨeliⱪi tul hotunƣa ⱨeqⱪandaⱪ sɵz ⱪilix pursiti bǝrmigǝnilikimni ⱨes ⱪildim! Uningdin aƣzimning ittikliki üqün ǝpu soridim. U manga ⱪarap: «Artur, Huda seni dǝl xundaⱪ hizmǝtni ⱪilix üqün yaratⱪan. Kǝlgüsidǝ sǝn nurƣun adǝmlǝrni xundaⱪ riƣbǝtlǝndürisǝn» dǝp külüp ⱪoydi.


Xundaⱪ ⱪilip mǝn aⱪsaⱪal dostum bilǝn nurƣun ⱪiyinqiliⱪⱪa yoluⱪⱪan adǝmlǝrni yoⱪlap barduⱪ. Keyin ɵzüm yalƣuz dohturhanilarƣa, nerwa kesǝl dohturhaniliriƣa, türmilǝrgǝ berip nurƣun kixilǝr bilǝn mungdixip, ularƣa Hudaning manga ⱪilƣan yardimi, meni ⱪandaⱪ ⱪutⱪuzƣanliⱪini dǝp ortaⱪlaxtim. Ayalim wǝ balilirim mening bu hizmitimni intayin ⱪollidi. Ɵyimiz ⱨǝr xǝnbǝ, yǝkxǝnbǝ künliri yaxlarƣa tolup ketǝtti, ularning mǝdⱨiyǝ nahxliri, du'aliri wǝ huxal külkiliri yangrap turatti.


Mǝn üqün ǝng ǝⱨmiyǝtlik ix bolsa, ilgiri mening «makanim» bolƣan axu mǝyhanilarƣa ⱪaytip berip, olturƣan heridarlarƣa Injildiki hux hǝwǝrni qüxǝndürüp berix boldi. Adǝttǝ mǝn birnǝqqǝ yax dostlirimni billǝ elip, hojayinliridin ruhsǝt soriƣandin keyin gitarimiz bilǝn mǝdⱨiyǝ nahxisi eytip, andin Hudaning manga ⱪilƣan iltipati, meⱨir-xǝpⱪiti toƣrisida sɵzlǝymǝn. Andin heridarlar bilǝn olturup parangliximiz. Mǝn ularning ⱪiyinqiliⱪliri, yalƣuzluⱪlirini obdan qüxinimǝn. Qünki ǝslidǝ ularning ornida mǝnmu olturƣanidim.


Injilda ⱨaraⱪ yaki xarab iqix mǝn'i ⱪilinmaydu. Ⱨalbuki, uningda mǝst bolux ⱪǝt'iy mǝn'i ⱪilinidu wǝ xuning bilǝn mǝndǝk ⱨaraⱪning ⱪuli bolup ⱪalmasliⱪni ⱪattiⱪ agaⱨlanduridu. Mǝn ⱨazir ⱨaraⱪni ⱪǝt'iy iqmǝymǝn. Bu ɵzümning sǝwǝbidinla ǝmǝs; qünki ⱨaraⱪ mǝn wǝ mǝndǝk nurƣun yurtdaxlirim üqün qong putlikaxang, intayin hǝtǝrlik bir nǝrsǝ. Mǝn ular üqün yahxi ɵlgǝ bolƣum bar.


Sizdimu mundaⱪ mǝsilǝ bolsa, pǝⱪǝt Ⱨǝmmidin uluƣ Huda sizni ⱪutⱪuzalaydu. Mǝsiⱨ Əysaning namida ɵz sɵzingiz bilǝn du'a ⱪiling. Ⱨaraⱪ ⱪulluⱪiƣa ohxax nurƣun zindanlar bardur. Zǝⱨǝrlik qekimliklǝrdin baxⱪa, yǝnǝ ⱨǝrhil gunaⱨ bizning türmimiz bolidu — ⱨǝsǝthorluⱪ, ɵqmǝnlik, soⱪuxⱪaⱪliⱪ, terikkǝklik, jinsiy arzu-ⱨǝwǝslǝr... aqkɵzlük, ⱪimarwazliⱪ,... ⱪisⱪisi, gunaⱨ ⱨǝmmimizni ɵz ⱪuli ⱪilidu. Mǝsiⱨ Əysa bu dunyaƣa ǝwǝtilip, U gunaⱨlirimizning tegixlik jazasini Ɵz üstigǝ elip, darƣa mihlinip ⱪurbanliⱪ boldi. Üq kündin keyin u tirildürülüp, ⱨǝmmimizgǝ Ⱪutⱪuzƣuqi-Nijatkar boluxⱪa tǝyyar turidu. Ɵzingizni uningƣa tapxurup, Hudadin kǝqürüm, yardǝm sorang! U pütünlǝy wǝdisidǝ turidiƣan Huda!



Amin! 







24. Bir Yǝⱨudiyning Mǝsiⱨ Əysaƣa ixinix jǝryanliri


«Əysa Mǝsiⱨkǝ ixǝngǝn bir Yǝⱨudiy qoⱪum bir sarang Yǝⱨudiy!»


Arnold Fruhtinba'um degǝn kixi dangliⱪ bir Yǝⱨudiy ɵlima a'ilisidǝ tuƣulƣan. Uning a'ilisidikilǝr nurƣunliƣan japa-muxǝⱪⱪǝtlǝrni qekix arⱪiliⱪ, Polxadiki natsistlarning ziyankǝxlikliridin ⱪeqip ⱪutulƣan. Ular keyin Amerikiƣa kɵqüp kǝlgǝn. Arnold ǝnǝ xu yǝrdǝ «Injil»ni oⱪux pursitigǝ erixkǝn. Xuningdǝk u ɵzi Muⱪǝddǝs Kitab dǝp etirap ⱪilƣan Tǝwratta aldin eytilƣan Yǝⱨudiy hǝlⱪining, xuningdǝk dunyadiki ⱨǝr millǝt-hǝlⱪining Ⱪutⱪuzƣuqisining Mǝsiⱨ Əysa ikǝnlikini bilip yǝtti. Gǝrqǝ ɵz a'ilisidikiliri uningƣa ziyankǝxlik ⱪilƣan bolsimu, u Əysaning yolida mengixtin bax tartmidi, Hudaning Ɵz bǝndiliri üqün karamǝt orunlaxturuxliri wǝ ularning ⱨajǝtlirini bǝja kǝltürgǝnliklirini ɵz kɵzi bilǝn kɵrdi.


«Mǝn bir Yǝⱨudiy. Yǝⱨudiy ⱪenidin bolmiƣan bir kixi ɵzining ⱨekayisini bayan ⱪilmaⱪqi bolƣinida, qoⱪum ɵzining tuƣuluxi yaki baliliⱪ dǝwridin baxlixi mumkin. Əmma bir Yǝⱨudiy bolsa ɵz millitining bexidin ɵtkǝn yeⱪinⱪi ikki ming yilliⱪ tarihidin baxlixi kerǝk. Bu ⱪorⱪunqluⱪ tarihni, Mǝsiⱨ Əysaning Ɵzi aldin'ala bexarǝt berip ɵtkǝn; Uning bu toƣrisidiki sɵzliri Injil, «Luⱪa» ⱪismi, 19-bab, 41-44-ayǝttǝ hatirilǝngǝn:


«Əmdi Əysa xǝⱨǝrgǝ yeⱪinlixip uni kɵrüp, uning üqün yiƣlap mundaⱪ dedi: —

I Yerusalem! Sǝn bügün, bu kününgdǝ, tinq-amanliⱪing üqün nemǝ kerǝk bolƣinini bilsǝng idi! Kaxki, bu ixlar ⱨazir kɵzliringdin yoxurundur. Qünki xundaⱪ künlǝr bexingƣa keliduki, düxmǝnliring ǝtrapingni ⱪaxa-istiⱨkam bilǝn ⱪorxap seni ⱪamap tɵt tǝrǝptin ⱪistaydu. ular seni wǝ sepilingning iqingdiki baliliringni yǝr bilǝn yǝksǝn ⱪilip, ⱨǝtta taxni taxning üstidimu ⱪaldurmaydu; qünki Hudaning seni yoⱪliƣan pǝytini bilip yǝtmiding»


Yǝnǝ 21-bab, 24-ayǝt: - «Ular (Yǝⱨudiy hǝlⱪi) ⱪiliqning bisida yiⱪitilidu wǝ tutⱪun ⱪilinip, barliⱪ ǝllǝrgǝ elip ketilidu; «Əllǝrgǝ bǝlgilǝngǝn waⱪitlar» toxⱪuqǝ, Yerusalem yat ǝllǝrning ayaƣ astida ⱪalidu».


Bu sɵzdin tɵt kün keyin, Mǝsiⱨ Yerusalemda Ɵz milliti bolƣan Yǝⱨudiylar tǝripidin rimliⱪlarƣa tapxurulup, krestⱪa mihlinip ⱪurbanliⱪ boldi. Ⱪiriⱪ yildin keyin, uning deginidǝk Rim imperiyǝsi armiyiliri Yerusalemni ⱪorxiwelip tɵt tǝripidin ⱪorƣan yasap üq yerim yil muⱨasirǝ ⱪildi. Ahirida ular sepildin bɵsüp kirip, pütün xǝⱨǝr wǝ qong ibadǝthanini tǝltɵküs wǝyran ⱪildi, nurƣun Yǝⱨudiylarni ɵltürüwǝtti. Ⱪalƣanliri bolsa, xu qaƣdin baxlap dunyaning ⱨǝrⱪaysi jayliri, bulung-puxⱪaⱪliriƣa tarⱪilip ketixti. Bu wǝⱪǝni Yǝⱨudiylar «di'aspora» («kǝng tarⱪilix») dǝp ataydu. 1948-yili ɵz dɵliti bolƣan Isra'iliyǝ ⱪaytidin bǝrpa ⱪilinƣini bilǝn, Yǝⱨudiylar bügünki küngǝ ⱪǝdǝr, bu dunyadiki ⱨǝrⱪaysi dɵlǝtlǝrdǝ tarⱪaⱪ yaxap yürmǝktǝ. Axu ⱪetimⱪi «kǝng tarⱪilix» bilǝn ular kɵp ziyankǝxliklǝrgǝ uqraydiƣan bir millǝtkǝ aylinip ⱪaldi. Miladiyǝ üqinqi ǝsirdin baxlap, ularning uqriƣan ziyankǝxlirining kɵpinqisi atalmix «hristi'anlar» tǝripidin, «Əysaning namida», «qerkawning namida», «hristi'anlar jama'itining namida», yaki «krestning namida» bolƣan. Bolupmu Yawropa tupriⱪiƣa kelip ⱪalƣan Yǝⱨudiy jama'ǝtliri yengi bir jayƣa olturaⱪlixip uzun ɵtmǝstin, ular xu yǝrlik kixilǝrning ziyankǝxlik ⱪilixi, buzƣunqiliⱪ ⱪilixi wǝ nǝrsilirini bulap-talap ketixigǝ wǝ yaki ularning ɵltürüwetixigǝ uqridi, xundaⱪla baxⱪa jaylarƣa ⱨǝydiwetilindi.


Muxundaⱪ ⱪistangqiliⱪ ǝⱨwallar astida, Yǝⱨudiylarning kɵpinqisining ⱪarixiqǝ, dunya ikki ⱪisimƣa bɵlünidu — «ular» wǝ «biz». «Ular» degini, Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr, yǝni ɵzlirila qoⱪunidiƣan Əysa degǝn bir ilaⱨning namida, Yǝⱨudiylarni ɵltüridiƣan «hristi'anlar»din ibarǝt. Bu kɵzⱪarax nurƣunliƣan Yǝⱨudiylarning ⱪǝlbigǝ qongⱪur singip kǝtkǝn.


Birinqi Dunya Uruxidin ilgiri, Polxani Yǝⱨudiylar üqün birⱪǝdǝr bihǝtǝr baxpanaⱨ dǝp ⱨesabliƣili bolatti. Yawropaning baxⱪa jayliridiki Yǝⱨudiylar ziyankǝxlikkǝ uqriƣanliⱪi üqün, ularning nurƣunliri Polxaƣa kɵqüp kelip xu yǝrdǝ olturaⱪlixip ⱪalƣan bolup, jan sani üq milyonƣa yǝtkǝnidi. Keyinqǝ ular arisida «Hasiydiylar» (tǝⱪwadarlar) degǝn yengi bir diniy mǝzⱨǝp pǝyda boldi. Yǝⱨudiylarning kɵpinqisi ɵzining Tǝwrat wǝ Zǝbur degǝn Muⱪǝddǝs Kitabliriƣa ixinidu. «Hasiydiylar» Tǝwrat wǝ Zǝburning tǝlǝplirigǝ ri'ayǝ ⱪilix üqün bǝk ⱪattiⱪ tirixidu. Ular asasǝn Injilda tilƣa elinƣan «Pǝrisiylar» degǝn mǝzⱨǝpning izlirini besip mangidu. Ular bügüngǝ ⱪǝdǝr Yawropa wǝ Amerikidiki nurƣun xǝⱨǝrlǝrdǝ, saⱪallirini uzun ⱪoyuxuwalidu, qaqlirini uzun ⱪoyuwetidu, qekisidiki qaqliri büdür-büdür bolup, ⱪara kiyim-kiqǝk wǝ ⱪara doppa kiygǝn ⱨalda kɵrünidu. Ular huddi ɵqkǝ arisiƣa kirip ⱪalƣan tɵgidǝk ⱪiyapǝtlǝrdǝ ⱨǝmmǝ adǝmgǝ tonux bolmaⱪta. Ⱪa'idǝ-yosunliri boyiqǝ, ⱨǝrbir rayondiki jama'ǝtlirigǝ birdin «Rǝbbey» (rabbi ǝmǝs) degǝn aⱪsaⱪal yetǝkqilik ⱪilidu. Aⱪsaⱪalliⱪ ⱪilix bolsa, bir a'ilǝ iqidǝ dǝwrdin-dǝwrgiqǝ warisliⱪ ⱪilinidiƣan ix idi. Bizning Polxadiki Fruhtinba'um degǝn a'ilimiz bolsa, ǝnǝ xundaⱪ bolup, bowamning atisi wǝ bowammu «Rǝbbey» degǝn aⱪsaⱪalliⱪ unwanini wǝ mǝs'uliyǝtlirini ɵz üstigǝ alƣan.


Əmma xundaⱪ unwanƣa erixix üqün mǝlum bir sǝwiyigǝ yetix kerǝk idi. Qong atam on üq yaxⱪa kirgǝndǝ Tǝwrattiki Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ berilgǝn bǝx qong «ⱪanuniy ⱪisim»ni ibraniy tilida yadliyalaytti, on sǝkkiz yaxⱪa kirgǝndǝ Tǝwrat wǝ Zǝburdiki ⱪalƣan 34 ⱪisimni yadlap berǝlǝytti (pütün Tǝwrat wǝ Zǝbur tǝhminǝn Ⱪur'andin tɵt ⱨǝssǝ qong). Qong atam yigirmǝ bir yaxⱪa kirgǝndǝ «Rǝbbey»liⱪ salaⱨiyitigǝ erixix üqün bir ⱪetim imtiⱨan bǝrdi. Bu imtiⱨan ⱨǝm addiy ⱨǝm naⱨayiti tǝs boldi. Imtiⱨan alidiƣan ustaz, Muⱪǝddǝs Kitabni joziƣa ⱪoyup, bir tal mih wǝ bir bolⱪini ⱪoliƣa elip, kitabning üstidin haliƣan bir yǝrdin mihni ⱪeⱪip tǝxti. Qong atam bolsa axu mih texip ɵtkǝn ⱨǝrbir bǝttǝ ⱪaysi sɵzning barliⱪini (bǝt tǝrtipi boyiqǝ) dǝp berixi kerǝk idi. U imtiⱨandin ɵtti.


Bowam bolsa ⱪalƣan pütün ɵmridǝ burunⱪi Yǝⱨudiy ɵlimilarning («rabbi»larning) Muⱪǝddǝs Kitablar (Tǝwrat wǝ Zǝbur) toƣruluⱪ keyinki dǝwrlǝrgǝ ⱪaldurƣan sɵzlirini wǝ xǝrⱨlirini ɵginip, uni tǝtⱪiⱪ ⱪilix bilǝn xuƣullinatti. Ɵzining bilimi heli yuⱪiri bolƣini bilǝn, u yǝnila tǝlim berix jǝⱨǝtidǝ xu ⱪǝdimki xǝrⱨqilǝrning tǝlimliri wǝ ǝn'ǝniliridin azraⱪmu ezip kǝtmǝytti. Əmma bǝzidǝ konilar uqritip baⱪmiƣan yengi birǝr mǝsilǝ qiⱪip ⱪalatti. Mǝsilǝn, pǝmidurlar tunji ⱪetim Amerikidin Polxaƣa import ⱪilinƣinida, jama'ǝtlirimizdǝ naⱨayiti ⱪattiⱪ bir talax-tartix pǝyda boldi. Pǝmidur ⱨalalmu, ⱨarammu? Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ berilgǝn muⱪǝddǝs ⱪanun bu toƣruluⱪ nemǝ degǝn? Ahirida bolsa, talax-tartix ⱪilƣan ikki tǝrǝp bu mǝsilǝ üstidin ⱨɵküm qiⱪirixni bowamƣa tapxurƣanidi. Bowam bir ⱨǝptǝ izdinix arⱪiliⱪ andin «pǝmidur ⱨalal» dǝp ⱨɵküm qiⱪarƣanidi. Uning ⱨɵküm-pǝtiwasi rayonimizda Yǝⱨudiylar tǝripidin ⱪobul ⱪilindi.


Bowamning qong arzulirining biri bolsa, ɵzining bu dunyadin ayrilidiƣan ɵlüx künining Tǝwratta Yǝⱨudiylarƣa bekitilgǝn ǝng muⱪǝddǝs kündǝ, yǝni «kafarǝt küni» («gunaⱨni yepix küni»)dǝ boluxi idi. Uning bu arzusi ǝmǝlgǝ axuruldi. Dǝl axu künidǝ uning soⱪur üqiyi ⱪattiⱪ aƣrip kǝtti. Əmma u «muⱪǝddǝs kün» (dǝm elix kerǝk bolƣan kün) bolƣaqⱪa, u dohturƣa kɵrünüxni yaki baxⱪilarning ⱨǝrⱪandaⱪ dawalixini «ǝmgǝk ⱪilix» dǝp ⱪarap, «muⱪǝddǝs kündǝ ǝmgǝk ⱪilixⱪa bolmaydu» dǝp ⱪǝt'iy rǝt ⱪildi. Uning soⱪur üqiyi ixxip, yirilip ketixi bilǝn u ɵlüp kǝtti.


Əmma atam «Rǝbbey» boluxⱪa ülgürǝlmidi. 1939-yili 9-ayning 1-küni Germaniyǝ natsistliri Polxaƣa tajawuz ⱪildi. Atam natsistlarning Yǝⱨudiylarƣa bolƣan ɵqmǝnlikini obdan bilgǝqkǝ, Rusiyǝgǝ ⱪeqip bardi. Əmma Rusiyǝning ǝⱨwalini Polxaningkidin yahxi degili bolmaytti. Ruslar atamning Yǝⱨudiy ikǝnlikini bilip turup, uni «natsist maraⱪqisi» dǝp tutuwelip Sibiriyǝdiki bir türmǝ lageriƣa solap ⱪoydi. U ikki yil türmidǝ yatti. 1941-yili Gitler Stalin bilǝn tüzgǝn keliximini buzup, Rusiyǝgǝ besip kirdi. Rusiyǝ Polxaning Əngliyǝdǝ turuxluⱪ «ⱪaqaⱪ ⱨɵkümǝt»ining yardimigǝ ⱨǝm ⱪollixiƣa ⱨajǝtmǝn idi. Xunga ular yardǝm berix üqün, awwal Rusiyǝ türmisidiki barliⱪ Polxa graȥdanini ⱪoyup berix xǝrtini otturiƣa ⱪoydi. Xu sǝwǝbtin atammu türmidin qiⱪti. U urux tügigǝngǝ ⱪǝdǝr Sibiriyǝdǝ turup ⱪaldi. Xu yǝrdǝ u apam bilǝn tonuxⱪan wǝ toy ⱪilƣanikǝn. 1943-yili mǝn tuƣuluptimǝn, mǝn a'ilimizning tunji oƣul balisi ikǝnmǝn.


1945-yili urux tohtap, Rusiyǝ ⱨɵkümiti Rusiyǝdǝ turuxluⱪ polxaliⱪlarni Polxaƣa ⱪaytixiƣa yol ⱪoydi, ata-anam meni elip yurtiƣa ⱪaytti. Biz bir Yǝⱨudiy mǝⱨǝllisidin ɵy tepip olturaⱪlaxtuⱪ. Mǝⱨǝllimiz ǝtrapida turuxluⱪ aⱨalilar bolsa ⱨǝmmisi degüdǝk Katoliklar idi.


Birinqi yili ɵtüp kǝtti. Bizning yilda bir kelidiƣan qong bir ⱨeytimiz «pasha ⱨeyti» yaki «ɵtüp ketix ⱨeyti» yeⱪinlixip ⱪalƣanidi. Ⱨǝrbir Yǝⱨudiy ayal bolsa sǝkkiz kün waⱪit ajritip bu bayram üqün tǝpsiliy tǝyyarliⱪ ⱪilatti. Ular alaⱨidǝ birhil petir nan tǝyyarlaytti. Bu yilⱪi ⱨeyt biz üqün bǝk alaⱨidǝ bolƣanidi. Biz ata-bowilirimizning Musa pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ Misirdiki ⱪulluⱪtin ⱪutⱪuzulƣanliⱪini tǝbriklǝpla ⱪalmastin, bǝlki ɵzimizning yeⱪindila natsistlarning ezixidin ⱪutⱪuzulƣanliⱪimizni tǝbriklimǝkqi bolduⱪ. Əmma bu ⱨeytimiz huxalliⱪⱪa ǝmǝs, bǝlki paji'ǝgǝ aylanƣanidi. Katolik dinidiki qong roⱨaniylar: «Yǝⱨudiylar petir nanni tǝyyarlax üqün bir hristi'anning issiⱪ ⱪenini ixlitidikǝn, xunga ular Polxaliⱪ kiqik bir oƣul balini aldap tutup kelip, mǝhsus murasim ɵtküzüp uni ɵltürüp, uning ⱪeni bilǝn petir nan ǝtkǝn» degǝn ǝxǝddiy yaman bir pitnǝ-iƣwani tarⱪatⱪanidi. Polxadiki Yǝⱨudiylar ⱨeytni tǝbriklǝx üqün, kǝqliki ɵzliri turuxluⱪ yǝrdiki ibadǝthanilarƣa yiƣilƣanda, ⱪaƣa-ⱪuzƣundǝk toplanƣan top-top kixilǝr saⱪqilarning ⱪollixi bilǝn qong krestlǝrni pulanglatⱪan peti: «Sǝnlǝr Mǝsiⱨni ɵltürüxtünglar!» — dǝp warⱪirap, ibadǝthanilar iqigǝ besip kirixkǝnidi. Ular nurƣun Yǝⱨudiylarni ⱪattiⱪ urƣan wǝ ⱨǝtta ɵltürüwǝtkǝnidi. Əslidǝ hristi'anlar: — «Mǝsiⱨ Əysa biz wǝ ⱨǝmmǝ adǝmning gunaⱨlirimizning kǝqürüm ⱪilinixi üqün ⱪurbanliⱪ bolƣan nijatkar» deyixi kerǝk ikǝn. Lekin ⱨazirⱪi ǝⱨwalda, kɵp ⱪisim Yǝⱨudiylar: ««Ularning «Mǝsiⱨi» (Ⱪutⱪuzƣuqisi) biz üqün ⱪurbanliⱪ bolƣan ǝmǝs, ǝksiqǝ biz uning üqün «ⱪurbanliⱪ boluwatimiz», qünki bu «hristi'anlar» uning namida bizni ɵltürmǝkqi» degǝn oyda bolƣan. Biz tunji ⱪetim «Mǝsiⱨ»ning namini angliximiz uning namida ziyankǝxlikkǝ uqriƣan ǝnǝ xundaⱪ ǝⱨwal astida boldi. Xunga yax waⱪtimdila: «Bu «Mǝsiⱨ» Əysadin ⱪanqǝ yiraⱪ bolsam xunqǝ yahxi» degǝn qongⱪur hulasigǝ kelixim ǝjǝblinǝrlik ix ǝmǝs idi.


Polxada bir yǝr asti Yǝⱨudiy tǝxkilati bolup, bu tǝxkilat Yǝⱨudiy millitidin bolƣan ⱨǝrⱪandaⱪ bir kixining Polxadin dǝrⱨal qiⱪip ketix pilanini tüzüp qiⱪⱪan. Axu pilan boyiqǝ, ular Polxa qegrasidiki ⱪarawullarƣa para berix arⱪiliⱪ ulardin 30 küngǝ ⱪǝdǝr, Yǝⱨudiylarni qegradin tǝkxürmǝy ɵtküzüwetixkǝ wǝdǝ alƣan.


Ata-anammu ⱪeqix ⱪarariƣa kǝlgǝn. Pütün a'ilimiz qegraƣa ⱪarap yolƣa qiⱪtuⱪ. Yoxurun yürüx üqün bizning pǝⱪǝt piyadǝ mengiximizƣa toƣra kǝldi, biz ⱨeqⱪandaⱪ ⱪatnax ⱪorali ixlǝtmiduⱪ. Ahiri qegraƣa yetip kǝlduⱪ, ⱪarawullarƣa ɵzimizning Yǝⱨudiylardin ikǝnlikimizni uⱪturduⱪ. Ular miltiⱪlirini kǝynigǝ tutuxup, asmanƣa ⱪariƣan ⱨalda bizgǝ ɵtüx üqün ixarǝt ⱪildi. Xundaⱪ ⱪilip biz Qehⱪa qiⱪip kǝttuⱪ. Keyin uⱪsam, bizning bir a'ilǝ kixilirimizning qegradin ɵtüxkǝ berilgǝn para bolsa, pǝⱪǝt bir ⱪap Amerika tamakisila ikǝn, halas. Kɵpqilik «tamaka salamǝtlikkǝ, ⱨayatliⱪⱪa ziyan yǝtküzidu» dǝydu, ǝmma bizgǝ bolsa, tamaka xu waⱪitning ɵzidǝ ⱪutⱪuzƣuqi bolƣanidi!


Biz «ⱨeqkimgǝ tǝwǝ bolmiƣan» ikki dɵlǝt qegrasi otturisida birnǝqqǝ sa'ǝtni ɵtküzduⱪ, Qeh ⱪarawulliri tǝxkilatimiz bilǝn alaⱪilaxⱪandin keyin bizni ɵtküzüwǝtti. Qehmu biz üqün bihǝtǝr jay ǝmǝs idi, biz yǝnǝ Qehtin Awstriyǝgǝ qiⱪiximiz kerǝk idi. Ⱪaqⱪun bolƣan bizlǝr da'im ormanliⱪtiki kiqik yollarda yoxurunqǝ piyadǝ mangattuⱪ. Yǝr asti tǝxkilati ⱪaqⱪunlarƣa yemǝkliklǝrni tǝminlǝp turatti. Bu sǝpirimiz birnǝqqǝ ⱨǝptǝ dawamlixip, ahiri qegriƣa yetip kǝlduⱪ. Tǝxkilatimiz burunⱪidǝkla ⱪarawullarƣa ohxax usulda para berip kelixip bolƣanidi. Əmma biz ɵtmǝkqi bolƣan künning dǝl ɵzidǝ Qeh ⱨɵkümiti aƣdurulƣanidi. Rusiyǝliklǝr Qehni ixƣal ⱪildi. Qegridiki Qeh ⱪarawullirining orniƣa Rus ⱪarawulliri almaxturulƣanidi.


Tǝxkilat tǝkxürüp kɵrgǝnidi, ular pǝⱪǝt greklarni ɵtküziwatⱪanikǝn — qünki natsistlarning Qehtiki lagerlirida nurƣun Grek ǝsirliri solaⱪta ikǝn, ǝmdiliktǝ bolsa ular yurtliriƣa ⱪaytip kǝtmǝktǝ idi. Bizmu dǝrⱨal ⱨǝmmǝ guwaⱨnamilirimizni, hǝt-qǝklirimizni kɵydürüwetip, ɵzimizni Grek dǝwalduⱪ. Biz birmu eƣiz grekqǝ bilmǝyttuⱪ, ǝlwǝttǝ. Əmma ruslarmu ohxaxla grekqini sɵzliyǝlmǝytti. Xundaⱪ ⱪilip ⱨǝmmimiz muwǝppǝⱪiyǝtlik ⱨalda Awstriyǝgǝ ɵtüp kǝttuⱪ. Pǝⱪǝt birla adimimiz axkarlinip ⱪelip etip ɵltürüldi.


Awstriyǝdǝ bolsa, Amerikiliⱪlar waⱪitliⱪ ⱨɵküm sürüwatⱪanikǝn. Ular bizni ƣǝrbiy Germaniyǝgǝ ǝwǝtti, ƣǝrbiy Germaniyǝni bolsa Əngliyǝliklǝr kontrol ⱪiliwalƣanidi. Ular bizni bir «makansiz kixilǝr» lageriƣa orunlaxturup ⱪoydi. Xu qaƣda Pǝlǝstin (Isra'iliyǝ)ni Əngliyǝ baxⱪuratti. Pǝlǝstindǝ turuwatⱪan Yǝⱨudiylar ɵzlirining mustǝⱪil dɵlitini ⱪuruxi üqün kürǝx ⱪiliwatⱪanidi, xuning bilǝn ular xu yǝrdiki Əngliyǝlik ⱨǝrbiylǝr bilǝn soⱪuxup ⱪalƣan. Xu sǝwǝbtin biz Pǝlǝstingǝ berixⱪa ruhsǝt alalmay, keyinki bǝx yilni da'im degüdǝk lagerdin lagerƣa kɵqüp yürüx bilǝn ɵtküzduⱪ.


Keyinki ⱨayatimƣa tǝsir ⱪilƣan mundaⱪ muⱨim bir ix yüz bǝrgǝnidi. Hristi'an muhlisi jama'itidiki bir germanliⱪ Mǝsiⱨiy aⱪsaⱪili da'im Yǝⱨudiylar arisida yürüp, bizgǝ jismaniy jǝⱨǝtlǝrdin nurƣun yardǝm berǝtti, bolupmu yemǝklik, kiyim-kiqǝklǝrni bizgǝ yǝtküzüp berǝtti. Bu adǝmning ⱨǝⱪiⱪiy «hristi'an» ikǝnlikini ⱨazir bilip yǝttim. U ⱪizi bilǝn da'im bizni yoⱪlap turatti. Bizning Amerikiƣa yɵtkilixkǝ iltimas ⱪilƣanliⱪimizdin hǝwǝr tapⱪandin keyin, u Amerikidiki bir ȥurnalning 1948-yilliⱪ nǝxirining aldinⱪi muⱪawini yirtiwelip, apamƣa bǝrgǝnidi. Ȥurnaldiki bir adresni kɵrsitip, Nyu Yorkⱪa barsanglar, u yǝrdin yardǝm alalaysilǝr, dedi. Biz bu adresni kɵrgǝndin keyin, u qoⱪum Yǝⱨudiylarning koperatipidǝk bir tǝxkilat boluxi mumkin, dǝp oyliduⱪ. Əmǝliyǝttǝ bu ȥurnal Amerikidiki Əysa Mǝsiⱨning yolini tutⱪan Yǝⱨudiylarning kiqik bir tǝxkilatining bolup qiⱪti.


Ahiri ular iltimasimizni tǝstiⱪlidi, xuning bilǝn biz Amerikiƣa kɵqüp barduⱪ, Nyu Yorktiki Bruklin degǝn qong bir mǝⱨǝlligǝ makanlaxtuⱪ. U yǝrdiki kiqik bir koqiƣa nurƣun Yǝⱨudiylar makanlaxⱪan bolup, hǝⱪlǝr u koqini «Kiqik Isra'iliyǝ» dǝp ataytti. Apam bolsa, ⱪolidiki ȥurnalƣa ⱪarap axu adresni izdǝp tapti. U tǝxkilat ǝslidǝ baxⱪa bir qong mǝⱨǝllidǝ ikǝn. Apam inglizqǝ sɵzliyǝlmǝytti, ularmu apamning bilidiƣan Rusqǝ, Nemisqǝ, Yidqǝ, yaki Ibraniy tilini bilmǝytti. Ular pǝⱪǝt adresimizni bir kartoqkiƣa hatiriliwaldi, andin bizni yoⱪlap berixⱪa wǝdilǝxti. Biraⱪ ularning bizni yoⱪlap kelixi bu ixtin altǝ yil keyin boldi. Bǝlkim ɵyimizning yiraⱪ boluxi tüpǝylidin wǝ yaki ular yengidin kǝlgǝn baxⱪa Yǝⱨudilarƣa yardǝm berix bilǝn aldirax bolup ketix tüpǝylidin bolsa kerǝk, ixⱪilip bilmǝymǝn. Bu altǝ yil iqidǝ, mǝn asasǝn Yǝⱨudiy millitidin sirt baxⱪa millǝtni uqritip baⱪmidim desǝmmu bolidu. Mǝktipimizdiki oⱪuƣuqilarning 99 pirsǝnti Yǝⱨudiylar idi. Mǝn  «Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr» bilǝn «hristi'anlar»ni ohxax bir gǝp, dǝp ⱪarayttim.


Əmma altǝ yildin keyin, tǝxkilat bir guruppisini Bruklinƣa orunlaxturdi. Guruppidiki mǝlum bir ǝza bizning kartoqkimizni tapxuruwelip, bizni ahiri yoⱪlap kǝldi. U bizni bir «Ibraniy (Yǝⱨudiy) hristi'anlar yiƣin»iƣa ⱪatnixixⱪa tǝklip ⱪildi. Mǝn bu gǝpni anglapla bǝk ⱨǝyran ⱪaldim. Qünki manga «Ibraniy» wǝ «hristi'anlar» (Əysa Mǝsiⱨ yolini tutⱪanlar) degǝnlǝr pütünlǝy ⱪarimuⱪarxi sɵzlǝr idi. Bu adǝmlǝr qoⱪum sarang bolup ⱪaldi bolƣay! Mǝn pǝⱪǝt ⱪiziⱪⱪaⱪliⱪimdinla yiƣinƣa bardim.


Yiƣin kiqik bir zalda boldi. Ularning tǝlimlirini angliƣanseri ⱪattiⱪ aqqiⱪlinip kǝttim. Sǝwǝbi ularning Əysa toƣrisida gǝp ⱪilƣanliⱪidin ǝmǝs — qünki «Ular hristi'anlar bolƣaqⱪa, Əysa toƣruluⱪ gǝp ⱪilidu» degǝnni alliburun oylap bolƣanidim. Aqqiⱪliƣinimning sǝwǝbi xuki, ular muxu gǝpni Tǝwrat wǝ Zǝburdin qiⱪirip ⱪiliwatⱪanidi! Kiqikimdin tartip alƣan tǝrbiyǝm boyiqǝ, «hristi'anlarning (Əysa toƣruluⱪ) Injili bar, biz Yǝⱨudiylarning Tǝwrat wǝ Zǝburimiz bar Injil ularning kitabi, Tǝwrat-Zǝbur bolsa ɵzimizningla kitabi» ǝmma ular ɵzimizning kitabidin Əysa toƣruluⱪ ispatlarni qiⱪirip kɵrsitiwatidu! Bu ham hiyal! Mǝn aqqiⱪimƣa paylimayttim.


Buni kɵrüp, meni tǝklip ⱪilƣan ⱨeliⱪi adǝm mǝn bilǝn talax-tartix ⱪilip olturmidi, pǝⱪǝt tǝmkin olturup manga qaⱪiriⱪ elan ⱪilƣandǝk, bir Injilning inglizqǝ tǝrjimisini qiⱪirip: — «Mana bu Injilni ɵzingiz oⱪup kɵrüng, bu kitabda deyilgǝn Əysa bolsa, «Mǝsiⱨ-Ⱪutⱪuzƣuqi»ning ⱪilixiƣa tegixlik ixlarni ⱨǝⱪiⱪiy ⱪilƣanmu-ⱪilmiƣanmu? tǝkxürüp kɵrüng» dedi. Mǝn kitabni ⱪobul ⱪildim, ǝmma bu mening ƣǝrǝz uⱪidiƣan adǝm bolƣanliⱪimdin ǝmǝs, bǝlki bu kixilǝrning pütünlǝy hata ikǝnlikini ispatlax üqünidi.


Injilni aqtim. Mǝn bǝkla ⱨǝyran ⱪaldim. Bu kitab mǝn oyliƣan kitab bilǝn asman-zemin pǝrⱪ ⱪilatti. Mening tǝsǝwwurumdiki Injil bolsa, tamamǝn butpǝrǝs, ⱨǝykǝl, pop-roⱨaniylar, krestlǝr, ⱨǝrhil diniy murasimlar wǝ bolupmu Yǝⱨudiylarni Əysaning namida ɵltürüwetix kerǝk degǝndǝk tǝlimlǝr bilǝn tolƣan bir kitab idi. Əmma undaⱪ ǝmǝskǝn! U bir Yǝⱨudiylar tüsini alƣan kitabikǝn. Əysa wǝ pǝrisiy mǝzⱨipidikilǝr arisida bolƣan jedǝllǝr pütünlǝy Yǝⱨudiylarning mǝsililiri idi. Injildiki birinqi ayǝt bolsa, pütünlǝy «Yǝⱨudiylar tüsi»ni alƣan — «Bu Ibraⱨimning oƣli wǝ Dawutning oƣli bolƣan Əysa Mǝsiⱨning nǝsǝbnamǝ kitabidur» (Injil «Matta» ⱪismi, 1-bab, 1-ayǝt).


Injilni pütünlǝy oⱪup qiⱪtim. Əysaning biz Yǝⱨudiylarning kütkǝn «Mǝsiⱨ-ⱪutⱪuzƣuqi»si ikǝnlikigǝ ixǝnmǝyttim. Hulasǝm xu idiki, biz kütkǝn, bizni ⱪutulduridiƣan «Mǝsiⱨ-ⱪutⱪuzƣuqi» bu dunyaƣa ⱨǝrgiz kǝlmǝydu, bǝlkim xundaⱪtur.


Nurƣun Yǝⱨudiylar Injilni oⱪup, Əysaning ⱨǝⱪiⱪiy Hudaning Oƣli ikǝnlikigǝ wǝ bu dunyaƣa ǝwǝtilgǝn Mǝsiⱨ-Ⱪutⱪuzƣuqi ikǝnlikigǝ ixinixning «birinqi basⱪuq»iƣa kelidu. Əmma kɵp Yǝⱨudiylar ɵzlirini Mǝsiⱨkǝ tapxuruxⱪa, yǝni Uni ɵzining Ⱪutⱪuzƣuqisi wǝ Rǝbbi dǝp etirap ⱪilixⱪa bolƣan ikkinqi basⱪuqni besixtin ⱪorⱪup tohtap ⱪalidu. Qünki Əysani Mǝsiⱨ wǝ Ⱪutⱪuzƣuqi dǝp etirap ⱪilidiƣan Yǝⱨudiylar ɵz jama'itidin, jǝm'iyitidin ⱨǝydiwetilidu, ɵz a'ilidikiliridin ayriwetilidu, hizmǝttin boxutewetilixi mumkin (hojayini Yǝⱨudiy bolsa), ⱨǝtta yoldixidin ajritiwetilixi mumkin. Bir Yǝⱨudiy ⱪǝbristanliⱪiƣa kirip, bǝzi ⱪǝbrǝ taxlarƣa diⱪⱪǝt ⱪilsingiz, u ⱪǝbrining ⱨayat adǝmlǝrning ikǝnlikigǝ ⱨǝyran ⱪalisiz. Uningda mundaⱪ yezilƣanidi: « ** (yil) / **  (ay) / ** (kün) tuƣulƣan, ** / ** / ** ɵlüp kǝtkǝn». Əmǝliyǝttǝ ahirⱪi qesla bolsa, ular ɵlüp kǝtkǝn kün bolmastin, bǝlki Mǝsiⱨ Əysani etirap ⱪilƣan künidur. A'ilidikiliri ularning Əysa Mǝsiⱨkǝ ixǝngǝnliki üqün, ularƣa dǝpnǝ murasim ɵtküzüp, ularni ɵlüp kǝtti, dǝp ⱪaraydu.


Mǝn ikkinqi ⱪetim yiƣinƣa bardim. Manga Injil bǝrgǝn ⱨeliⱪi kixi bilǝn olturup uzun paranglaxtuⱪ. U Tǝwratni kɵrsitip, Zǝburni kɵrsitip, Injilni kɵrsitip, kitab waraⱪlirini ⱪayta-ⱪayta aqatti. U manga Əysaning ⱨǝⱪiⱪiy Mǝsiⱨ, nijatkar ikǝnlikini ispatlapla ⱪalmay, bǝlki bu üq kitab ayrilmas bir pütün gǝwdǝ ikǝnlikini aydinglaxturdi. Tǝwrat wǝ Zǝburning tǝn, Injilning bax ikǝnlikini kɵrüp yǝttim. Tǝwrat wǝ Zǝburning Mǝsiⱨ Əysaning bu dunyaƣa kǝlgǝnlikini aldin'ala eniⱪ bexarǝt bǝrgǝnlikini qüxiniwaldim. Mǝsiⱨ dunyaƣa kǝlmǝy, Injil yezilmiƣan bolsa, Tǝwrat wǝ Zǝbur baxsiz bir tǝn bolup ⱪalatti. Mǝn tizlinip olturup Mǝsiⱨ Əysani ɵzümning Mǝsiⱨim, ɵzümning Rǝbbim dǝp huxalliⱪ bilǝn ⱪobul ⱪildim. Baxⱪilar ⱨazir bǝlkim meni «sarang bolup ⱪaldi» dǝp ⱨesablixi mumkin, dǝp oylidim.


Mǝsiⱨ Əysaƣa ixǝngǝn birinqi yilim tinq-aman ɵtüp kǝtti. Mǝn da'im yiƣinlarƣa ⱪatnixip, nurƣun bilimlǝrgǝ erixtim. A'ilimiz Kaliforniyǝ xtatidiki Los Anjeles degǝn xǝⱨǝrdiki yǝnǝ bir Yǝⱨudiy mǝⱨǝllisigǝ kɵqüp kǝldi. Mǝn ottura mǝktǝptǝ oⱪuxⱪa baxlidim. Xu mǝzgildǝ atamning manga bolƣan ⱪarxiliⱪi küqiyixkǝ baxlidi. Mǝn ⱨǝrⱪandaⱪ yiƣinƣa, mǝyli hristi'an wǝ mǝyli Yǝⱨudiylar orunlaxturƣan bolsun, ixⱪilip yiƣinƣa ⱪatnixiximƣa ruhsǝt yoⱪ idi, ⱨǝtta Tǝwrat, Zǝbur yaki Injilning ⱨǝrⱪandaⱪ bir ⱪismini oⱪuxum mǝn'i ⱪilinƣanidi. Atam manga ⱪǝt'iy gǝp ⱪilmaytti, tamaⱪ waⱪtida gǝrqǝ bir jozida oltursaⱪmu u manga bir eƣiz sɵzmu ⱪilmaytti. Mǝktǝp püttürüxtin ikki ay ilgiri, u apam arⱪiliⱪ manga bir eƣiz gǝp ⱪiliptu. Uning eytixiqǝ, mǝn mǝktǝp püttürgǝndin keyin dǝrⱨal ɵydin qiⱪip ketixim kerǝk ikǝn. U yǝnǝ manga mundaⱪ bir tǝlǝpmu ⱪoyƣanikǝn — ɵydin qiⱪixim bilǝn tǝng mǝn Kaliforniyǝ xtatidinmu qiⱪip ketixim kerǝk ikǝn. Bolmisa, dadamning Kaliforniyǝ xtatidiki sodisiƣa yaman tǝsir yǝtküzüp ⱪoyuxum mumkin ikǝn. U kǝspiy sürǝtqi bolup, uning heridarliri asasǝn Yǝⱨudiy jama'itidin bolƣaqⱪa, u baxⱪilarning «uning Arnoldtǝk bir Hristi'an oƣli bar» dǝp kǝmsitidiƣanliⱪidin, abruyining qüxüp ketidiƣanliⱪidin ǝnsirǝp kǝtkǝn.


Mǝktǝp püttürüxkǝ ikki ay ⱪalƣanda mǝn bir hizmǝt taptim, taziliⱪ ⱪilƣaq kǝqliki dǝrwaza baⱪattim. Mǝn 120 dollar yiƣip ⱪoydum. Bir küni mǝn Injilni oⱪup «Filippiliⱪlarƣa yazƣan mǝktup»tiki 4-bab, 19-ayǝtni uqrattim: «Wǝ mening Hudayim silǝr moⱨtaj bolƣan ⱨǝmmǝ nǝrsini Mǝsiⱨ Əysada bolƣan xan-xǝripidiki bayliⱪlarƣa asasǝn mol tǝminlǝydu».


Xu ayǝtni oⱪuxum bilǝnla ixǝnqim mǝndiki ǝndixini tügǝtti. Mǝn Hudaƣa tayinip, Kaliforniyidin ayrilip, üq ming kilometr kelidiƣan Nyu Yorkⱪa ⱪarap yolƣa qiⱪtim. Ikki ⱨǝptǝ mengix jǝryanida mǝn Hudaning nurƣun ⱪetim eⱨtiyajlirimni ajayib tǝminligǝnlikini bilip yǝttim. Birǝylǝn manga tamaⱪ bǝrsǝ, yǝnǝ birǝylǝn yataⱪ berǝtti wǝ yaki ɵyidǝ ⱪonuxⱪa ruhsǝt ⱪilatti, yǝnǝ baxⱪa birǝylǝn bolsa meni maxinisiƣa olturƣuzup, barmaⱪqi bolƣan jayimƣa apirip ⱪoyatti. Nyu Yorkⱪa kelix yolida, aran yǝttǝ dollar pul hǝjlǝptimǝn, yenimda yǝnǝ 113 dollar pul bar idi. Yazda mǝn mǝsiⱨiylǝr  «ɵginix lageri»da ⱨǝⱪsiz ixlidim, ular meni yataⱪ wǝ tamaⱪ bilǝn tǝminlidi. Yazning ahirⱪi künliri mǝndǝ 20 dollarla ⱪalƣanidi.


Nyu Jersey xtatidiki bir ijtima'iy aliy mǝktǝp meni oⱪuxⱪa ⱪobul ⱪildi. Əmma oⱪux ⱨǝⱪⱪi bir yilda 2000 dollar idi. Bǝlkim ular barliⱪ Yǝⱨudiylarning ⱨǝmmisi bǝk bay, xunga mening pul tɵliximdǝ qataⱪ yoⱪ dǝp ⱪariƣan bolsa kerǝk!


Bu mǝsilini oylinixⱪa olturdum. Ahiri yahxi bir اmal oylap taptim. Mǝn ɵginiximni keqiktürüp, Nyu Yorkta bir yil ixlǝp 2000 dollar yiƣip, andin kelǝr yili oⱪumaⱪqi boldum. Bu yahxi ǝⱪlimni Hudaƣa dǝp bǝrdim. Əmma u anglimaywatⱪandǝk ⱪilatti, kɵnglüm aram tapmidi. Kɵnglümdǝ, U meni muxu waⱪitning ɵzidǝ mǝktǝpkǝ beriximni, pul jǝⱨǝttǝn Uningƣa tayiniximni halawatidu, dǝp ⱨes ⱪilip ⱪaldim. Xuning bilǝn mǝn mǝktǝp ixhanisiƣa tizimlitix üqün kirdim, andin ⱪolumda 750 dollar ⱪǝrz talonni tutⱪan peti yenip qiⱪtim. Bu 750 dollarni birinqi mǝwsumning ahirida, yǝni tɵt aydin keyin, tɵlixim kerǝk idi.


«Hudayim, mening ixlǝp pul tepiximƣa yol ⱪoymiding, xunga Sǝn Ɵzüng bu ⱪǝrzni ⱪayturmisang bolmaydu...» dǝp du'a ⱪildim. Tɵt aydin keyin mǝn bu ⱪǝrzni ⱪayturupla ⱪalmastin, bǝlki mǝktǝp manga ⱪǝrzdar bolup ⱪalƣanidi! Mǝn ularƣa artuⱪ pul tapxurƣanidim. Yǝttǝ mǝwsum oⱪux jǝryani mana muxundaⱪ ɵtkǝnidi. Ⱨǝr mǝwsumning ahirida mǝktǝp manga pul ⱪǝrz bolup ⱪalatti. Əng ahirⱪi 8-mǝwsumda tapxurƣan pulum artuⱪmu ǝmǝs, kǝmmu ǝmǝs, dǝl bolƣanidi. Xuning bilǝn 1966-yili mǝktǝpni püttürdüm. U qaƣda oⱪux bǝdilidin sirt, mening yǝnǝ yeyixim wǝ kiyim-kiqǝk kiyixim üqün pul ketǝtti, ǝlwǝttǝ. Əmma oⱪuxni baxliƣan birinqi künümdin baxlap, mǝn ⱨeqⱪandaⱪ adǝmgǝ ɵz moⱨtajlirimni eytmastin, pǝⱪǝt Hudaƣila eytix niyitigǝ kǝldim. Ⱨǝtta «wasitiliⱪ usul»ni ixlǝtmǝslikkǝ bǝl baƣlidim. Mǝsilǝn, «Mǝn üqün du'a ⱪil, manga pul kerǝk» desǝk, bu ǝmǝliyǝttǝ bir yoxurun tǝlǝpkǝ barawǝr idi.


Xuning bilǝn mǝn ⱨeqⱪandaⱪ adǝmdin yardǝm sorimiƣan bolsammu, manga yardǝm kelip turdi. Nurƣun ⱪetim, ta bügüngǝ ⱪǝdǝr Amerikidiki ⱨǝrⱪaysi xtatlardin, natonux wǝ namsiz adǝmlǝrdin, dǝl ⱨajitim qüxkǝn qaƣlarda, pul ɵzlükidin kiqik poqta sanduⱪumƣa kirip ⱪalatti. Ⱪǝrz talonlirini tapxurup alƣinimda, manga pul tǝyyar kelip turatti. Huda ⱨǝⱪiⱪǝtǝn ixǝnqilik, u du'ani anglaydiƣandur.


Bu mǝktǝpni püttürgǝndin keyin, mǝn Hudaning mening kǝlgüsidǝ tǝlim bǝrgüqi boluxumni halaydiƣanliⱪini bilip, Isra'iliyǝ paytǝhti Yerusalemdiki «Ibraniy Uniwersiteti» bilǝn alaⱪilixip, ɵzümni arhe'ologiyǝ wǝ tarih kǝspini ɵginix kursiƣa tizimlitip ⱪoydum. Yǝnǝ 2400 dollar tɵlǝx kerǝk idi. Mǝndǝ tijǝp ⱪoyƣan 800 dollar pul bar idi, yǝnǝ 1600 dollarƣa moⱨtaj idim. Ayropilanƣa qiⱪixtin 10 kün ilgiri, mǝn bir parqǝ hǝt tapxuruwaldim. Hǝt manga xuni uⱪturdiki, Amerika ⱨɵkümiti mening xu kursⱪa ⱪatnixim üqün 1624 Dollar mukapat puli bǝrgǝnikǝn.


Mǝn Isra'iliyǝdiki waⱪtimda «altǝ künlük urux» partliƣanidi, axu uruxning Tǝwrattiki bǝzi bexarǝtlǝrni ǝmǝldǝ kɵrsǝtkǝnlikini ɵz kɵzüm bilǝn kɵrdüm.


Keyinki tɵt yilni mǝn Amerika Teksas xtatidiki Dallas Hudaxunasliⱪ Institutida ɵtküzdüm. Xu mǝktǝptǝ oⱪuwatⱪan ikkinqi yili, mǝn sɵygǝn ⱪizim bilǝn toy ⱪildim. Xu mǝzgillǝrdǝ Hudaning manga ⱪilƣan mɵjizilik tǝminlǝxliri tohtiƣanidi. Mǝn bir tǝrǝptin ixlǝp, bir tǝrǝptin oⱪuyttim, xunga kirimimmu bar idi. Toy ⱪilƣandin keyin, ayalimmu ixlidi. Ayalim ikkimizgǝ ohxax bir tuyƣu kǝlgǝnidi, u bolsimu, mening Dallastiki oⱪuxumdin keyin, biz Mǝsiⱨ Əysani Yǝⱨudiylarƣa ⱨǝⱪiⱪiy tonuxturux üqün, Isra'iliyǝgǝ beriximiz kerǝk idi.


Isra'iliyǝ ⱨɵkümitining qǝt'ǝlliklǝrgǝ berilgǝn wizilirining xǝrtliri boyiqǝ, ularning hizmǝt ⱪilixiƣa yol ⱪoyulmaytti, xunga Isra'iliyǝdiki ikki yil waⱪtimizda biz yǝnila pütünlǝy Hudaƣa tayiniximiz kerǝk idi. Bu ikki yil iqidǝ, ⱨajǝtlirimizni ⱨeqⱪandaⱪ adǝmgǝ eytmiƣan ǝⱨwal astida, mǝyli ɵy ijarisi, gaz ⱨǝⱪⱪi, yaki gelimiz üqün bolsun, pul bizgǝ mɵjizilik ⱨalda yetip turatti.


Birinqi yili biz sǝl yoxurun ⱨalda «Əysa Mǝsiⱨni tonuxturux» hizmitini ⱪilduⱪ, ixǝnqlik adǝmlǝrgǝ Injildiki hux hǝwǝrni yǝtküzduⱪ. Qünki Isra'iliyǝ ⱨɵkümiti Injilƣa ⱪarxi turatti. Ikkinqi yili, birnǝqqǝ kixilǝrning Əysa Mǝsiⱨni Ⱪutⱪuzƣuqi süpitidǝ etirap ⱪilixi bilǝn, biz Yerusalemda bir kiqik «Muⱪǝddǝs Kitab Instituti»ni ⱪurduⱪ. Əmma Yǝⱨudiy diniy rǝⱨbǝrliri bu ixtin hǝwǝr tapⱪandin keyin, ⱨɵkümǝtkǝ qeⱪip ⱪoyuptu. Nǝtijidǝ, taxⱪi ixlar ministirliki bizni qaⱪirtip, kelǝr yili bizgǝ wiza bǝrmǝydiƣanliⱪini eytti.


Ikkinqi yili toxuxi bilǝn, biz Nyu Yorkⱪa ⱪayttuⱪ. Xu yǝrdǝ, mǝn 1948-yili «musapirlar lageri»da turƣan waⱪtimdiki ⱪolimizƣa tǝgkǝn ⱨeliⱪi ȥurnalning muⱨǝrriri bolup ⱪalsam bolidu. Keyin yǝnǝ San Antoni'o degǝn xǝⱨǝrgǝ kɵqüp barduⱪ. Biz Yǝⱨudiylar üqün 75 radi'o istansisidin tarⱪitilidiƣan Injilni qüxǝndüridiƣan programmilarni ixlǝyttuⱪ. Xu qaƣda biz yǝnǝ Amerikidiki wǝ baxⱪa yǝrdiki Əysa Mǝsiⱨkǝ ixǝngǝn Yǝⱨudiylarning bǝzi ⱪiyinqiliⱪlirini kɵzdǝ tutup, ularƣa ⱨǝr jǝⱨǝttin mǝhsus wǝ ⱪoxumqǝ hizmǝt ⱪilixni baxliwǝtkǝniduⱪ.


Yǝnǝ bir ixni bǝkmu tilƣa alƣum bar. Yǝⱨudiylar üqün hizmǝt ⱪilixni baxlixim bilǝn, 1948-yili bizgǝ Hudaning muⱨǝbbitini kɵrsitip bǝrgǝn ⱨeliⱪi aⱪsaⱪal bilǝn ⱪizini izdǝp tepip, ularƣa rǝⱨmitimni bǝkmu eytⱪum kǝldi. Germaniyǝgǝ birnǝqqǝ ⱪetim hǝt yazƣan bolsammu, ⱨeqkim ularning ⱨazirⱪi adresini eytip berǝlmidi. Mening bir German oⱪuƣuqim Germaniyǝgǝ ⱪaytixi bilǝn ularni izdigǝn, ǝmma tapalmiƣan. Mǝn ahiri «Biz jǝnnǝttǝ kɵrüxkinimizdila ularƣa bolƣan tǝxǝkkurumni eytalaymǝn» dǝp, izdǝxni tohtattim. Mǝn «Mǝsiⱨning Izlirida» degǝn bir kitabni yazdim, ikki yildin keyin, birsi uni German tiliƣa tǝrjimǝ ⱪilƣan. Yǝnǝ ikki yil ɵtüp kǝtkǝndin keyin, manga bir parqǝ hǝt kǝldi. Hǝttǝ mǝndin «Palani «musapir lageri»da turƣan Fruhtinba'um a'ilisi bilǝn munasiwitingiz barmu?» — dǝp soralƣanidi. Hǝt ǝslidǝ aⱪsaⱪalning ⱪizidin kǝlgǝnikǝn. Aⱪsaⱪal bolsa wapat bolƣan bolup, uning ⱪizi toy ⱪilixi bilǝn familisi ɵzgǝrtilgǝnikǝn, xunga mǝn ǝslidiki familisini ixlǝtkǝnlikim üqün uni tapalmaptikǝnmǝn. Hǝtni tapxuruwalƣandin bir yil keyin, ayalim bilǝn ikkimiz Isra'iliyǝgǝ berix yolida uni yoⱪliƣaq ɵttuⱪ. Uning manga dǝp berixiqǝ, biz ulardin ayrilƣan 1951-yilidiki birinqi künidin baxlap, u mening Əysa Mǝsiⱨni, Hudaning Oƣli, yǝni Huda ǝwǝtkǝn Ⱪutⱪuzƣuqini tonuxum üqün, xundaⱪla ⱪutⱪuzuluxum üqün ⱨǝr küni Hudaƣa du'a ⱪilip kǝlgǝnikǝn. Axundaⱪ ihlasmǝn bir ayalning du'asi manga xunqǝ kɵp bǝht ata ⱪilƣan! Huda ⱨǝⱪiⱪiy du'a Angliƣuqidur, küq-ⱪudriti ⱨǝmmidin üstündur. Uningƣa xan-xǝrǝp bolsun! 



Amin!







25. Butlarƣa qoⱪunuxtin keqip Mǝsiⱨ Əysaƣa baƣlinix (Əngliyǝdin bolƣan guwaⱨ)


Mening ismim Amma, ayal, Pǝnjǝb millitidin bolƣinim bilǝn Əngliyǝdǝ turimǝn. Əngliyǝdǝ turuwatⱪan Ⱨindistanliⱪning ǝwladimǝn, Pǝnjǝbtiki nurƣun kixilǝrgǝ ohxax atam wǝ apam 50-yillarda yengi ⱨayatni baxlax üqün Ⱨindistandin Əngliyǝgǝ kǝlgǝn. Dadam Əngliyǝdǝ zapqas siliⱪlax hizmitini tapⱪan bolup, qong eƣir sana'ǝt xǝⱨiri Astonda olturaⱪlaxⱪan. Dadamning hizmiti ⱨǝm eƣir ⱨǝm salamǝtlikkǝ ziyanliⱪ hizmǝt bolup, zawutning ⱨawasi qang-tozang bilǝn ⱪaplinip turatti.


Pǝnjǝbliklǝrning kɵpinqisigǝ ohxax, pütün a'ilimiz «Sik» diniƣa etiⱪad ⱪilattuⱪ; ǝn'ǝnimizgǝ asasǝn biznǝqqǝ hil butⱪa qoⱪunattuⱪ, bir ⱨǝptidǝ ikki ⱪetim «gurdwara» (buthana)ƣa berip qoⱪunux murasimiƣa ⱪatnixattuⱪ. Sik dinilik bolƣan pǝnjǝbliklǝr ǝⱪidiliridin ⱨǝm ǝn'ǝniliridin pǝhirlinidu. Ərlǝr bolsa alaⱨidǝ sǝlliliri ⱨǝm saⱪalliri bilǝn pǝrⱪlinidu. Sik dinining asasqisi «Guru Nanak» degǝn kixi zorawansizliⱪni tǝxǝbbus ⱪilƣanidi, biraⱪ uningdin keyinki «ustazlar» ɵzini ⱪoƣdax üqün zorawanliⱪ ixlitixni ⱨǝm wǝtinimiz bolƣan Pǝnjǝb rayonini baxⱪa dindikilǝrdin «saplaxturux»ni tǝxǝbbus ⱪilƣan. Bu hil kɵzⱪarax bilǝn tarihtin buyan Pǝnjǝbtiki musulmanlar bilǝn ⱪanliⱪ jedǝllǝrni elip barƣan.


Ikkinqi Dunya Uruxida nurƣun Sik dinidikilǝr Əngliyǝ armiyisigǝ ⱪatnixip, ⱪattiⱪ jǝnglǝrni ⱪilip abruy tapⱪan. Ⱨǝrbir Sik dinilik ǝrning bolsa sǝllisi astidiki uzun türmǝklǝngǝn qeqi, saⱪili, bǝlbeƣiƣa asⱪan uzun «karpan» dǝp atalƣan hǝnjiri bolidu. Ⱨindi diniƣa ohxax, Sik dinidimu birnǝqqǝ «tǝbiⱪǝ»lǝr bar, a'ilimiz «yaƣaqqi» degǝn «ottura ⱨal» bir tǝbiⱪidin idi.


Kiqik waⱪtimizda mǝn akilirim, aqilirim bilǝn ⱨǝr ⱨǝptidǝ ikki ⱪetim Siⱪ buthanisiƣa «ibadǝt ⱪilix» üqün berip turattuⱪ. Deyixim kerǝkki, bizni jǝlp ⱪilƣan ix ⱪandaⱪtur «tǝⱪwadarliⱪ ⱨessiyatimiz» ǝmǝs, bǝlki murasimdin keyinki ⱪatnaxⱪanlarƣa ⱨǝⱪsiz tǝⱪdim ⱪilinidiƣan mǝzilik «kurri» degǝn ⱪorumidin ibarǝt idi!


Mǝn sǝkkiz yaxlar waⱪtimda, keyinki pütün ⱨayatimni ɵzgǝrtidiƣan bir ix yüz bǝrdi. Akilirim ⱨǝr ⱨǝptining ikkinqi küni kǝqlik «balilar kulubi» bolidiƣanliⱪidin hǝwǝr tepip, manga bu kulubning «Mǝsiⱨ muhlisiliri» jama'itigǝ munasiwǝtlik ikǝnlikini eytti. U yǝrdǝ balilar üqün oyunlar, ⱨǝrhil ⱪiziⱪ ⱨǝrikǝtlǝr orunlaxturulatti, ⱨǝrikǝtlǝrdin keyin qonglar balilarƣa ularning «Muⱪǝddǝs Kitab»idin birǝr ⱨekayǝ oⱪup ⱪisⱪa tǝlim berǝtti.


Sik dini mǝdiniyitidǝ, oƣul balilarning haliƣanqǝ talaƣa qiⱪix, haliƣan ixni ⱪilix ǝrkinliki bar, biraⱪ ⱪizlar ɵydǝ turuxi kerǝk. Ⱪizlar ⱨǝmraⱨsiz sirtⱪa qiⱪsa bolmaytti, sirtlarƣa qiⱪⱪandimu, ɵzining nǝgǝ berixini, nemǝ ⱪilixini tallax ǝrkinliki bolmaytti. Xunglaxⱪa akilirim ata-anamƣa ⱨeqnemǝ demǝy muxu kulubⱪa baratti, biraⱪ aqilirim wǝ mening beriximiz üqün ɵydin oƣriliⱪqǝ qiⱪiximiz kerǝk idi.


Mǝn kulubⱪa ⱪiziⱪip ⱪaldim. Oyunlar intayin ⱪiziⱪ idi. Oyunlardin keyin biz zalƣa kirip, du'a ⱪilip mǝdⱨiyǝ naxhilirini oⱪuƣandin keyin Muⱪǝddǝs Kitabtiki bir ayǝtni ɵginǝttuⱪ. Ayǝtni ɵgǝngǝndin keyin ⱨǝrda'im ayǝt toƣrisida birnǝqqǝ soallar ⱨǝm muzakirilǝr bolatti. Ayǝtlǝrni doskiƣa yezip birⱪanqǝ jayini box ⱪoyup, sɵz yaki ⱨǝrplǝr bilǝn tolduruxⱪa ⱪalduratti; ǝgǝr bu ayǝtning ⱪaldurulƣan box yǝrlirini toƣra tolduralisaⱪ bizgǝ mukapatning orniƣa berilgǝn belǝtlǝr bilǝn qerkawning beⱪinidiki magizindin kǝmput, ⱪerindax yaki kitabqilarni alalayttuⱪ. Kulupⱪa yerim yil ⱪatnaxsaⱪ bizgǝ pütün bir Injil wǝ Tǝwrat mukapat berilǝtti. Biraⱪ deyixim kerǝkki, bǝrgǝn tǝlimgǝ ⱨeqⱪaqan anqǝ etiwar ⱪilip kǝtmǝyttim. Akilirimni ⱨǝm meni ǝng jǝlp ⱪilidiƣan ix-oyunlar ⱨǝm oyunlardin keyinki quwurlixip, zalni beximizƣa kiyixtin ibarǝt idi. Biz ⱨǝrda'im baxⱪa balilarƣa wǝ bǝzidǝ mu'ǝllimlǝrgǝ qaⱪqaⱪ ⱪilip ⱪoyattuⱪ, külüxüp, paranglixip, nǝrsilǝrni etixip olturattuⱪ. Biz kulub igilirini xundaⱪ eƣir awarǝ ⱪilƣanlirimizni ⱨazir esimgǝ kǝltürsǝm hijil bolimǝn. Biraⱪ axu qaƣdiki bir ix bizni bǝk tǝsirlǝndürdi. Kulubning qonglirining kɵp ⱪismi «aⱪ tǝnlik» bolƣini bilǝn ularda ⱨeqⱪandaⱪ irⱪiy kǝmsitix yoⱪ idi, bizni intayin ⱨɵrmǝtlǝytti (gǝrqǝ Ângliyǝ nisbǝtǝn «ⱪorsiⱪi kǝng dɵlǝt» dǝp ⱨesablansimu, Pǝnjǝblik balilar ⱨǝm qonglar Əngliyǝdǝ bǝzidǝ irⱪiy kǝmsitixkǝ uqraydu).


Kulubtikilǝrning bizgǝ oⱪup bǝrgǝn ⱨekayilirini anglap, Əysa isimlik bir kixi toƣruluⱪ degǝnlirigǝ ixinixkǝ baxlidim. Bu kixi xunqǝ mulayim ⱨǝm meⱨriban kɵründiki, uni tonuƣum ⱨǝm sɵygüm intayin kǝldi. Biraⱪ insan ⱪandaⱪmu uni tonusun?


Nemixⱪikin bilmǝymǝn, ɵyimizning ǝⱨwali barƣanseri osallixip kǝtti. Dadam ⱨaraⱪni kɵp iqidiƣan boluwaldi, andin akilirimmu uni ülgǝ ⱪilip ⱨaraⱪ iqixkǝ baxlidi. Dadam mǝst bolup ⱪalƣanda, ⱨǝmmimiz, jümlidin apam ɵyimizdǝ mɵküwelip ixikni taⱪap ⱪoyuximiz kerǝk idi. Ⱨǝtta pat arida ⱨayatimiz hǝwpkǝ uqraydiƣandǝkla sezilǝtti. Ɵyimizdǝ ⱨǝrda'im talax-tartix, bǝs-munazirilǝr bolup turidiƣan boldi.


Mǝn balilar kulubida bir Muⱪǝddǝs Kitabⱪa erixǝlmigǝn bolsammu, akilirim erixkǝnidi; biraⱪ ular uni ⱨeqⱪaqan oⱪup baⱪmiƣanidi. Ɵyimizdiki awariqiliklǝr iqidǝ akamning Muⱪǝddǝs Kitabini ⱪolumƣa elip oⱪuxⱪa baxlidim. Muⱪǝddǝs Kitabning otturisida «Zǝbur» degǝn bir ⱪisim bar idi. «Zǝbur»diki küylǝrning kɵpinqisi Dawut isimlik bir kixi tǝripidin yezilƣanidi. Mǝn uning bu Hudani mǝdⱨiyilǝydiƣan ⱨǝm Hudaƣa du'a ⱪilidiƣan xe'irlirini oⱪuxum bilǝn kɵnglüm tǝsǝlli ⱨǝm küq-ⱪuwwǝt tapatti. Dawut degǝn bu kixini awarǝ ⱪilƣan ⱨǝm azabliƣan xunqǝ kɵp ixlar, kürǝxlǝr, talax-tartixlar, ⱪorⱪunqlar, hǝwplǝr, ⱪayƣu ⱨǝm yalƣuzluⱪ degǝnlǝr meningdimu bar idi. Biraⱪ u bolsa yardǝm ⱨǝm eⱨtiyajliⱪ ixlarni ⱨǝl ⱪilixning yollirini Hudadin tapⱪanidi, ⱨǝm Hudani sɵygǝnidi.


Aqilirimning Muⱪǝddǝs Kitabni oⱪuƣinimni bayⱪap ⱪelip, meni «Hristi'an» dǝp mazaⱪ ⱪilixidin ⱪorⱪup yürgǝqkǝ, kǝqtǝ yatⱪan waⱪtimda ⱪol qiraƣni yandurup yotⱪan iqidǝ oƣriliⱪqǝ oⱪuyttim. Andin Dawut pǝyƣǝmbǝr Zǝburda dǝrdlirini Hudaƣa tɵkkǝngǝ ohxax mǝnmu ⱨǝmmǝ dǝrdlirimni eytip axundaⱪ du'a ⱪilixⱪa baxlidim. Bǝzidǝ mǝn toluⱪ bir sa'ǝt Hudaƣa sɵz ⱪilip, tǝsǝlli tepip uyⱪuƣa ketǝttim.


Mǝn toluⱪ ottura mǝktǝpkǝ kirdim, yengi dostlar bilǝn tutuxtum, mǝn ɵzümning kǝlgüsidǝ hizmǝt tepip ɵz pulum bilǝn nǝrsilǝrni setiwalalaydiƣanliⱪimni oylap ⱨayajinimda Hudani untuxⱪa baxlidim. Biraⱪ mǝn Hudaƣa kɵp rǝⱨmǝt eytimǝnki, U meni wǝ mening «sSni tonusam» dǝp ⱪilƣan du'alirimni untumidi.


Mǝn mǝktǝpni püttürgǝndin keyin, kixilǝrgǝ turmuxtiki eⱪtisadqilliⱪ toƣrisida mǝsliⱨǝt beridiƣan bir orundin hizmǝt taptim. Bu hizmǝtni tapⱪinimdin, kixilǝr bilǝn tonuxⱪinimdin ⱨǝm ɵzümning ma'ax alƣanliⱪimdin ⱨuzurlandim.


Hizmǝt jǝryanida mǝn Ⱨindistanliⱪ üq yigit bilǝn tonuxtum. Baxtila mǝn ularning baxⱪa Ⱨindistanliⱪ yigitlǝrgǝ anqǝ ohximaydiƣan hislǝtlirining barliⱪini ⱨes ⱪildim, biraⱪ zadi nemǝ ikǝnlikini bilǝlmidim. Mǝn burun tonuxⱪan Ⱨindistanliⱪ yigitlǝrning ⱨǝmmisi «apisining ǝrkǝ oƣulliri» idi — demǝk, ular ɵyidǝ tolimu ǝrkǝ qong bolƣan, ⱨeq ǝskiliktin ǝymǝnmǝydiƣan, ⱨeq ɵy ixni ⱪilmay, ɵzi haliƣinini ⱪilidiƣan, ⱨurun balilar idi; ular haliƣanqǝ sirtⱪa qiⱪip ɵz beximqiliⱪ ⱪilixⱪa adǝtlǝngǝn — ular mǝyli mǝst boluxup, kulublarda ǝyx-ixrǝt ⱪilip, wang-qung kɵtürüp, buzuⱪqiliⱪ ⱪilsun, ɵygǝ ⱪaytⱪinida ata-aniliri ularƣa ⱨeqnemǝ demǝytti; mǝyli ⱨǝrⱪandaⱪ bǝt'ǝhlaⱪliⱪ yaki sǝtqilik ⱪilsun, pǝⱪǝt «Amal ⱪanqǝ, oƣul bala degǝn oƣul bala-dǝ!» dǝp külüp ⱪoyuxatti. Ⱪizlar bolsa baxⱪa bir dunya idi, ular ɵydǝ turup, ⱨǝrbir ɵy ixni ada ⱪilip, ⱨǝrgiz sirtⱪa qiⱪmasliⱪi kerǝk dǝp ⱪarilatti. Ⱨindistandiki a'ililǝrning bundaⱪ «ikki hil ɵlqǝm»ini mǝn ⱨeqⱪaqan toƣra dǝp ⱪobul ⱪilalmay kǝldim. Biraⱪ mǝn degǝn bu üq bala ohximaydu; ular tirixqan, ixta ǝstayidil, sǝmimiy ⱨǝm intayin kǝskin idi. Ular mǝyli manga, mǝyli ⱪara tǝnliklǝrgǝ, mǝyli hǝnzularƣa, Ⱨindistanliⱪlarƣa yaki baxⱪa ⱨǝrhil millǝtlǝrgǝ bolsun, ohxaxla ⱨɵrmǝt bilǝn mu'amilǝ ⱪilatti. Ularda birhil hatirjǝmlik, xükürlük ⱨǝm salapǝt bar idi. Ular bilǝn sɵzlǝxsǝm hatirjǝmlik ⱨǝm bihǝtǝrlik ⱨes ⱪilattim. Mǝn uzun ɵtmǝyla ularning bundaⱪ hatirjǝmlikining mǝnbǝsini taptim — ular Mǝsiⱨ muhlisliri idi. Mǝn ulardin Mǝsiⱨ Əysaƣa ixinix ⱨǝm tayinixⱪa ⱪandaⱪ erixkǝnlikini soraxⱪa baxlidim.


Birsi jawabning ornida «Ⱨayatⱪa yetip baridiƣan sǝpǝr» degǝn bir kitabqini bǝrdi. Kitabqǝ pütünlǝy Muⱪǝddǝs Kitabⱪa asaslanƣan bolup, temisi «Hudaning kǝqürüxini ⱨǝm sanga yengi tǝⱪdim ⱪilmaⱪqi bolƣan ⱨayatni ⱪandaⱪ tepix» idi. Kitabqida: «Əgǝr Huda sǝndin yiraⱪ tuyulsa, bu gunaⱨning sǝwǝbidin bolƣan» deyilidu. Gunaⱨ bolsa ap'aⱪ bir ⱪǝƣǝzning üstidiki siyaⱨ izidǝktur; siyaⱨ izi gǝrqǝ zǝrriqilik bolsimu, bu ⱪǝƣǝzning siyaⱨ deƣidin pak bolalixi ⱨǝrgiz mumkin ǝmǝs. Biraⱪ Huda bolsa bizgǝ yengi bir baxlinix wǝ yengidin ap'aⱪ pak bir ⱪǝƣǝzni berǝlǝydu. U Mǝsiⱨ Əysani gunaⱨlirimizni kɵtürüxkǝ ǝwǝtti. Biz Mǝsiⱨ Əysaƣa ixǝnq baƣlisaⱪ, Hudaning kǝqürüm-mǝƣpiritini tepix bilǝn Uning Muⱪǝddǝs Roⱨining ⱪǝlbimizdǝ turidiƣanliⱪini, yǝni yengi bir ⱨayatning baxlinixini bilǝlǝyttuⱪ. Kitabqining ahirida ɵz ⱨayatini Hudaƣa tapxurmaⱪqi bolƣanlar oⱪuydiƣan bir du'a yezilƣanidi. Mǝn kɵnglümni Hudaƣa kɵtürüp pütün ⱪǝlbim bilǝn oⱪudum.


Du'a ⱪilƣandin keyin iqimdǝ bir ix yüz bǝrgǝnlikini eniⱪ bildim. Mǝn ⱨazir Mǝsiⱨ Əysaning ǝgǝxküqisi, jǝnnǝt yoliƣa mangidiƣan kixi boldum. Ularning ⱪandaⱪ inkasta bolidiƣanliⱪini ⱨeq oylimayla ɵz huxalliⱪim ⱨǝm saddiliⱪim iqidǝ akilirim wǝ aqilirimƣa du'ayim ⱨǝm Hudaning ijabǝt ⱪilƣanliⱪi toƣrisida dǝp bǝrdim. Mana qataⱪ xuningdin baxlandi! Akilirim meni mazaⱪ ⱪildi, andin bu ixtin dadam hǝwǝr tapsa uning ⱪandaⱪ ⱪilidiƣanliⱪi bilǝn manga tǝⱨdit saldi. Dǝrwǝⱪǝ dadam «Pǝnjǝb millitidin bolƣan bir kixi ⱨǝrgiz hristi'an bolalmaydu!» dǝp ⱪattiⱪ aqqiⱪlap kǝtti. Bir mǝzgildin keyin uning aqqiⱪi yandi; lekin ɵyimiz yǝnǝ normal awariqilik ⱨǝm talax-tartix ⱨalitigǝ ⱪaytti.


Mǝn apamdin muhlislarning yiƣiniƣa ⱪatnixixⱪa ruhsǝt soridim. Yuⱪirida deginimdǝk, Pǝnjǝblik ⱪizlarning adǝttǝ yalƣuz ɵydin qiⱪixiƣa ruhsǝt yoⱪ idi. Asasǝn «Ⱪizlarƣa ixǝngili bolmaydu», «Sirtⱪa qiⱪⱪusi bar ⱪizlarning qoⱪum buzuⱪ niyiti bar» dǝp ⱪarilatti. Ƣǝlitǝ ix xuki, manga muhlis yiƣiniƣa ⱪatnixixⱪa ruhsǝt berildi. Biraⱪ uzun ɵtmǝy a'ilimizdǝ uxxaⱪ gǝp-sɵzlǝr ⱨǝm tɵⱨmǝt qiⱪⱪili turdi. Ularning gepigǝ asasǝn mǝn yiƣinlarƣa ǝmǝs, bǝlki mǝyhanilarƣa, kulublarƣa baridikǝnmǝn. Ümidsizlinip bir mǝzgil ⱨeqⱪandaⱪ yiƣinƣa ⱪatnixalmidim.


Ata-anam meni yatliⱪ ⱪilix üqün ǝlqilǝrni ⱪobul ⱪilixⱪa baxlidi. Ɵzümning bolsa toy ⱪilƣum bar idi, biraⱪ kɵnglümdǝ tǝyyarliⱪimning yoⱪliⱪini ⱨes ⱪildim. Buningdin baxⱪa, qoⱪum bir Mǝsiⱨ muhlisi, yǝni ⱨǝⱪiⱪǝtǝn Rǝbbimizni sɵyidiƣan bir yigit bilǝn toy ⱪilixim kerǝk degǝn ⱪararƣa kǝlgǝnidim. Baxⱪa ⱨeqⱪandaⱪ ǝr bilǝn toy ⱪilix bolsa manga ɵz-ɵzümgǝ ⱪilinƣan ǝⱪilsizliⱪ tuyuldi. Muⱪǝddǝs Kitabta «ata-anangni ⱨɵrmǝtlǝ» deyilgǝn bolsimu, mǝn yǝnila bǝzi ixlarning muⱨimliⱪi bilǝn ata-anilarning ⱨɵrmitidin üstün turidiƣanliⱪini, bǝzi ǝⱨwalda «Adǝmgǝ ǝmǝs, bǝlki Hudaƣa ita'ǝt ⱪiliximiz kerǝk»likini bilip yǝttim.


Birnǝqqǝ ǝlqi ɵyimizgǝ kelip mǝlum bir yigit bilǝn toy ⱪiliximni otturiƣa ⱪoydi. Mǝn «mǝn ⱪiziⱪmaymǝn» dǝp yüriwǝrdim. Ⱨǝtta heli qirayliⱪ «nyuzǝy» kiyimi kiygǝn intayin bay bir yigit mǝhsus Kanadidin ayrupilanda kǝldi. Uning ata-anisi, bowa-momisimu billǝ kǝlgǝnidi. Mening burqum ularƣa qay-pay ⱪuyux idi. Yigit mǝndin nǝⱪ maydanda jawabimni ⱪattiⱪ tǝlǝp ⱪilip turuwaldi. Mǝn ⱨujramdin pǝskǝ qüxüp «Yaⱪ» dedim. U bolsa: «Aⱨ, qataⱪ yoⱪ, ⱪizlarning ⱨǝmmisi tartinqaⱪ — Ular «yaⱪ» degini bilǝn ⱨǝⱪiⱪiy mǝnisi «ⱪoxuldum» demǝktur» — dedi.

«Yaⱪ, mening «yaⱪ» deginimning «yaⱪ»tin baxⱪa ⱨeqⱪandaⱪ mǝnisi yoⱪ!» dedim.


Dadam rǝt ⱪiliximning sǝwǝbini bilip intayin ƣǝzǝplǝndi. U mǝst bolup bu ixni untux üqün mǝyhaniƣa qiⱪip kǝtti. U xir kǝyp bolup ⱪaytip kǝlginidǝ, «Seni ɵltürimǝn» dǝp manga tǝⱨdit selip: «Mǝn ⱪimmǝtlik Əysayingni sanga kɵrsitip berǝy! Seni ɵltürüp jǝnnǝtkǝ ǝwǝtimǝn! Andin sǝn ⱪǝdirlik Əysaying bilǝn birgǝ bolalaysǝn!» dedi.


Adǝttǝ mǝn wǝ aqam bir ⱨujrida yatattuⱪ. Dadam mǝst bolup ⱪalƣan künlǝrdǝ, apammu biz bilǝn polda palasning üstidǝ yatatti. Bu ⱪetim mǝn ornumdin turup dadam bilǝn zakonlixay dǝp ixikni aqmaⱪqi boluwidim, biraⱪ apam bilǝn aqam meni tutuwelip, ixikni tehimu qing taⱪap zǝnjirliwaldi. Tang sǝⱨǝrdǝ mǝn baldurla ƣippidǝ tikiwǝttim. Hizmǝttin qüxüp ɵygǝ ⱪaytip kǝlsǝm dadam pǝⱪǝt manga ⱪarap ⱪattiⱪ warⱪirap ⱪoydi. Birnǝqqǝ ⱨǝptǝ ɵtüxi bilǝn u asta-asta jimip ⱪaldi.


Mǝn ɵyümgǝ yeⱪin bolƣan bir muhlis jama'itining barliⱪidin hǝwǝr taptim. Bir küni axu yǝrdin ɵtüp ketiwetip, jama'ǝtning bir aⱪsaⱪalini uqritip ⱪaldim. Mǝn u aⱪsaⱪal ⱨǝm uning ayali bilǝn heli uzun paranglaxtim. Ular meni intayin ⱪizƣin ⱪarxi aldi ⱨǝm xu küni jama'ǝttiki birnǝqqǝ aqa-singillarƣa tonuxturdi. Bu aqa-singillar ǝⱨwalimni qüxinip: Huda seni ɵyüngdǝ ⱪoƣdisun dǝp ⱨǝr küni du'a ⱪilixⱪa wǝdǝ bǝrdi.


Ɵyümizdiki turmux kürǝx, talax-tartixⱪa tolƣan ⱨalda dawamlaxti. Meni toy ⱪilix üqün yǝnǝ kɵp ⱪetim urunuxlar boldi. Dadam ⱨǝm apamlar mening turmuxumni ⱪanqǝ ⱪiyin bolsa xunqǝ yahxi bolatti dǝp oylisa kerǝk. Mǝn birdǝm ⱨujramda Muⱪǝddǝs Kitabni oⱪuƣandin keyin pǝskǝ qüxsǝm apam manga ⱪarap: «Oⱨuy, sǝn tehi ⱨayatmu? Seni axu ⱨujrisida ɵlüp kǝtsikǝn degǝn ümidtimǝn» dǝytti. Xopurluⱪ dǝrsidin ⱪaytip kǝlsǝm u: «Aⱨ, tolimu ǝpsus. Seni pikapi soⱪulup ɵlüp kǝtsikǝn dǝp ümid ⱪilattim» dǝytti. Mǝn hizmǝttin qüxüp ɵygǝ ⱪaytsam u pat-pat aqamning bowiⱪining kiyimlirini mening aldimƣa taxlap: «Mana, sǝn bir hristi'an. Baxⱪilarƣa hizmǝt ⱪilix sening burqung ǝmǝsmu? Mana bu kirni yu!» dǝp warⱪiraytti. Ɵydiki ǝng paskina ixlar manga tapxurulatti. Ular mening muhlis yiƣiniƣa ⱪatnixiximƣa yǝnǝ ruhsǝt ⱪilmidi.


Ix bǝk ƣǝlitǝ idi. Sirtⱪi kɵrünüxtin ⱪariƣanda turmuxum azabliⱪ, ⱪorⱪunqluⱪ idi. Mǝn pütün kün ⱨeqbir yahxi sɵz anglimayttim. Biraⱪ ular ⱪandaⱪ zalim boluxidin ⱪǝt'iynǝzǝr, ⱪǝlbimdǝ ularƣa ⱨeq aqqiⱪliⱪim yoⱪ idi, bǝlki Hudaning ularƣa nisbǝtǝn ɵzgǝrmǝs, qongⱪur meⱨir-muⱨibbitini ⱨes ⱪilip, ular üqün du'a ⱪilattim. Bǝzidǝ aqam a'ilimizdiki talax-tartixlarƣa ⱪatnixatti, mening tǝripimni ⱪilatti, biraⱪ künlǝrning kɵp ⱪismida mǝn ⱨǝr tǝrǝptin baxⱪilarning nǝpritigǝ uqrayttim.


Bir küni yǝnǝ bir aqam yoldixi bilǝn Ⱨindistandin ⱪaytip kǝldi. Bu ǝⱨwal ɵyümizdiki kǝypiyatni sǝl yahxilidi, mǝn pursǝttin paydilinip yǝnǝ muhlis yiƣiniƣa ⱪatnixixⱪa ruhsǝt soridim. Kütülmigǝn yǝrdin ata-anam ⱪoxuldi. Mǝn Hudaning ⱪǝlbimdǝ ix kɵrüp, ularƣa meⱨir-muⱨibbitini kɵrsǝtkǝnlikini, ular ahiri kɵrüp yetidu, dǝp ixinǝttim. Bǝzi Mǝsiⱨ muhlisliri bolsa ⱨǝtta manga: «Ata-anangning deginigǝ karing bolmisun, yiƣinƣa ⱪatnaxⱪung bolsa ⱪatnaxiwǝr» dǝytti. Biraⱪ mǝn Tǝwrattiki Musaƣa berilgǝn ⱪisimda ⱨǝm Injilda: «Ata-anangni ⱨɵrmǝtlǝ» dǝp buyrulƣandin keyin ularni bu ixta ⱨɵrmǝtlixim kerǝklikini bildim. Gǝrqǝ mǝn muhlis bolmiƣan kixi bilǝn toy ⱪilmasliⱪ kerǝk degǝn bu muⱨim ixta küqümning bariqǝ ata-anamning tǝlipini rǝt ⱪilip, Sik diniliⱪ bilǝn toy ⱪilixni rǝt ⱪilixim kerǝklikini bilgǝn bolsammu, «yiƣinƣa ⱪatnixix» ixida ularni ⱨɵrmǝtlixim kerǝklikini yǝnila eniⱪ bildim. Ata-anam mening ularƣa bildürgǝn izzǝt-ⱨɵrmitimni, yǝni ruhsǝtsiz yiƣinƣa ⱪatnaxmaydiƣanliⱪimni kɵrüp yǝtkǝnidi, xuning bilǝn ular gǝrqǝ mǝn bilǝn arilaxmay yürgini bilǝn, yǝnila mening etiⱪadimni ⱨɵrmǝtlǝxkǝ baxlidi.


Dadam bǝzgǝk kesili bilǝn aƣrip ⱪaldi, buning bilǝn mǝn kɵp waⱪit ɵydǝ turup uningdin hǝwǝr aldim. U ɵzi Muⱪǝddǝs Kitabni oⱪuxⱪa kirixti. Bir küni telefon jiringlidi. Mǝn kɵnglümdǝ: «I Huda, yǝnǝ bir toy ⱪilix tǝlipi bolmisun» dǝp du'a ⱪildim. Biraⱪ dǝrwǝⱪǝ xundaⱪ boldi. Mǝn dadamƣa adǝttikidǝk gǝp ⱪilay dǝwatⱪinimda Muⱪǝddǝs Roⱨning awazini: «Gǝp ⱪilma, ⱨajiti yoⱪ» deginini kɵnglümdǝ anglidim.


«Nemǝ ix dada?» dǝp soridim.


U artuⱪ sɵz ⱪilmay «Toyung toƣruluⱪ soridi» dǝp jawab bǝrdi, biraⱪ ikkinqi küni mǝn hizmǝtkǝ mengix aldida uning ɵyimizdǝ turuwatⱪan tuƣⱪanlarƣa: «Ⱨǝ'ǝ, ular manga Amma toƣruluⱪ telefon bǝrdi. Biraⱪ mǝn ularƣa boldi ⱪilinglar, Amma jǝzmǝn ⱪiziⱪmaydu — u qoⱪum Mǝsiⱨ muhlisi bilǝn toy ⱪilmaⱪqi, dedim» degǝnlikini anglidim.


Xundaⱪ ⱪilip ata-anam manga ixinixkǝ baxlidi, manga yǝnǝ yiƣinƣa ⱪatnixixⱪa ruhsǝt bǝrdi.


Xundaⱪ bolsimu, dadamning ⱨaraⱪni kɵp iqixi dawamlixiwatatti. Ɵydiki akilirimmu uning izini besip, ⱨaraⱪ iqixkǝ baxlidi. Dadam wǝ akilirimdin biri xübⱨisizki ⱨaraⱪkǝx bolup ⱪalƣan bolup, ⱨaraⱪⱪa humar bolup ⱪalƣanidi, ɵz ɵzini kontrol ⱪilalmaytti. Gǝrqǝ mening yiƣinƣa ⱪatnixiximƣa ruhsǝt bǝrgǝn bolsimu, apamning manga bolƣan ziyankǝxliki ⱨǝm aⱨaniti ⱪaytidin baxlandi. Pǝⱪǝt atamla ǝmǝs, bǝlki biz bilǝn turƣan akammu mǝst ⱨalda ɵygǝ ⱪaytip kelǝtti. Akam bolsa ⱪaytⱪinida ɵz ayalini uratti. Mǝn uni ⱪoƣdax üqün ariƣa kirǝttim, nǝtijidǝ u menimu urup ketǝtti. Awariqilik tohtawsiz qiⱪatti. Tuƣⱪanlar bizni ⱪoƣdax üqün yaki ⱪoxnilar ɵydiki warang-qurunglardin aƣrinip pat-pat saⱪqilarƣa telefon berip qaⱪiratti. Mǝn kɵp ⱪetim: «Ɵydin qiⱪip ketixim kerǝk» dǝp oylidim, ⱨǝtta bǝzidǝ bir somka nǝrsilǝrni ⱪaqilap ɵydin ketix üqün tǝyyarlinattim. Ata-anam ⱨǝrda'im ⱪarxi turup: «Ɵydin qiⱪip kǝtsǝng bizgǝ uyat bolidu» dǝytti.


Bir kǝqtǝ ⱨeliⱪi akam ɵygǝ kelip ayalini tohtimay urup kǝtti. Mǝn yǝnǝ ariƣa kirixim bilǝn u menimu ⱪattiⱪ urup yarilandurdi. Bundaⱪ üzülmǝs zorawanliⱪlarning üzlüksiz ǝwjigǝ qiⱪixi bilǝn mǝn ⱨayatimiz hǝwp iqidǝ ⱪaldi dǝp saⱪqilarƣa telefon berip qaⱪirdim. Biraⱪ saⱪqilar kǝlgǝndǝ, apam mǝndin yüz ɵrüp, bu ix ⱪizim Ammaning sǝwǝbidin qiⱪⱪan dǝp saⱪqilar aldida meni ǝyiblidi. Mǝn uxtumtut bir ixni tonup yǝttim: Apamƣa nisbǝtǝn mǝn pǝⱪǝtla ǝrzimǝs bir adǝm, halas. Uningƣa mening mǝwjut bolƣinim ⱨeqnemǝ ⱨesablanmaytti. Mǝn: «Bu ⱪetim qoⱪum qiⱪip ketixim kerǝk» dǝp oylidim. 


Ətigǝndǝ bolsa ⱪuyax bǝrⱪ uruxi bilǝn mǝn: «Boptu, bu bir yengi kün, qiⱪip kǝtmǝy» dǝp oylidim. Biraⱪ ǝynǝktǝ yarilanƣan yüzümgǝ ⱪariƣinimda mǝn Muⱪǝddǝs Roⱨning manga tonux bolƣan ⱨeliⱪi awazini iqimdǝ anglidim. U awaz: «Sǝn pütün ⱨayatingni mana muxundaⱪ ɵtküzmǝkqimusǝn?» dǝp soridi. Xu küni mǝn ɵydin qiⱪip ketixim kerǝk, qiⱪip kǝtmisǝm mǝn üqün yaki pütün a'ilǝm üqün ⱨeqnemǝ ɵzgǝrmǝydu dǝp tonup yǝttim. Turupkini ⱪolumƣa elip ɵyimizdin on kilometr yiraⱪliⱪta turidiƣan ikkinqi akamƣa telefon bǝrdim: «Sǝn bilǝn bir mǝzgil tursam bolamdu?» dǝp soridim. Kütülmigǝn yǝrdin u ⱪoxuldi. U adǝttǝ ⱨǝrbir ixta ata-anamning tǝripini alatti.


Xundaⱪ ⱪilip akamning ɵyigǝ kɵqüp bardim. Mǝn nemixⱪikin bilmǝymǝn uningƣa: «Mǝn sǝn bilǝn altǝ ⱨǝptǝ turimǝn, andin muhlis jama'itining birsining ɵyigǝ ketimǝn» dedim. Ƣǝlitǝ ix xuki, mǝn bu ix toƣrisida jama'ǝtning ⱨeqbiri bilǝn sɵzlǝxmigǝn, biraⱪ ⱪǝlbimdǝ Hudaning mǝn üqün bu ixni, xundaⱪla ⱨǝmmǝ ixni orunlaxturalaydiƣanliⱪini bilip yǝttim.


Ix dǝrwǝⱪǝ xundaⱪ boldi. Altǝ ⱨǝptidin keyin mǝn jama'ǝttiki kɵngli intayin aⱪ kɵngül bir dohtur aqa bilǝn turuxⱪa baxlidim. Mǝn uning bilǝn huxalliⱪⱪa tolƣan üq yilni ɵtküzdum.


Ⱨazir bu ixlarni esimƣa kǝltürsǝm Hudaning mening üqün intayin kɵp ixlarni ⱪilƣanliⱪini kɵrüp yetǝlǝymǝn. U meni xunqǝ kɵp sinaⱪlar iqidǝ saⱪlidi. Əng karamǝt, ǝng tilsim ix bolsa, uning mǝn bilǝn keqǝ-kündüz billǝ bolƣanliⱪ ⱨessiyatidin ibarǝt. Mǝn Uningƣa sadiⱪ bolmiƣan waⱪtim bolƣan bolsimu, U ⱨǝrda'im wǝdisidǝ turup meni ⱨǝrgiz ayrim taxliwǝtmigǝn. Mǝn Hudadin manga bir muhlis bolƣan ǝr bǝrgǝysǝn dǝp tilidim. Ⱨazir mǝn Pawǝl isimlik bir ǝngliyǝlik bilǝn toy ⱪildim. U manga nisbǝtǝn ⱨǝⱪiⱪǝtǝn Hudaning sɵygisidin qiⱪⱪan sowƣattur. Ikkimiz ɵyimizni Hudaƣa tapxurƣan, ⱨǝrⱪaysi millǝttin, ⱨǝrⱪaysi dindin bolƣan kixilǝrni ⱪarxi alidiƣan muⱨǝbbǝtlik kǝypiyat bolsun, kǝlgǝn ⱨǝrbir meⱨmanlar ⱨayattiki muⱨim soallarni soriyalaydiƣan bolsun dǝp Hudayimizdin tilǝymiz.


Ⱨayatning ⱨǝrbir mǝzgili asan bolmaydu. Ikki balimiz qüxüp kǝtti. Bu hǝwǝrni anglap bǝzi tuƣⱪanlirimiz: «Mana, bu pǝlǝkning lǝnitidur; sǝn ǝjdadliringning butliriƣa qoⱪunuxtin waz keqip, Mǝsiⱨ muhlisi bilǝn toy ⱪilƣiningning aⱪiwiti, halas» dedi. Ⱨǝtta bǝzi Mǝsiⱨ muhlislirimu: «Baliliringlar mundaⱪ qüxüp kǝtkini qoⱪum mǝlum bir gunaⱨinglardin bolƣan» dǝytti. Biraⱪ mǝn bundaⱪ sɵzlǝrning nadanlarqǝ ⱪilinƣan gǝp, ⱨǝⱪiⱪǝt ǝmǝslikini bilimǝn. Əgǝr Huda meni sɵymigǝn bolsa, U meni xunqǝ kɵp yillar iqidǝ ɵyümdǝ aman saⱪlimiƣan bolatti. Dadam wǝ apamlar ⱨǝrwaⱪit manga tǝⱨdit salatti, meni zǝⱨǝrliyǝlǝytti, akam bolsa meni urup ɵltürüwetǝlǝytti. Rǝbbim ⱨǝr ǝⱨwalda meni ⱪoƣdap kǝldi. Bizning ⱨazir saⱪ-salamǝt omaⱪ ⱪiz wǝ bir oƣul bowiⱪimiz bar, ularni ⱨayatimizning ⱨǝmmisigǝ ohxax Hudayimizƣa tapxurimiz. U asman-zeminni yaratⱪan uluƣ Hudadur, U biz insanlarni xunqǝ sɵydiki, ɵzining Oƣli yǝni Kalami bolƣan Əysa Mǝsiⱨni dunyayimizƣa sowƣat süpitidǝ ǝwǝtti:


 «Qünki Huda dunyadiki insanlarni xu ⱪǝdǝr sɵyiduki, Ɵzining birdinbir yeganǝ Oƣlini pida boluxⱪa bǝrdi. Mǝⱪsiti, Uningƣa etiⱪad ⱪilƣan ⱨǝrbirining ⱨalak bolmay, mǝnggülük ⱨayatⱪa erixixi üqündur».




Amin!