Tǝwrat 29-ⱪisim
«Yoel»
(Yoel pǝyƣǝmbǝrning kitabi)
Kirix sɵz
Yezilƣan waⱪti
Yoel pǝyƣǝmbǝrning yaxiƣan waⱪti yaki uning kim ikǝnliki toƣrisida eniⱪ mǝlumat yoⱪ. Biraⱪ uning ⱪisⱪiƣina kitabidiki bǝzi yip uqliri bizgǝ xuni kɵrsitiduki, u bǝlkim Israilning «jǝnubiy padixaⱨliⱪi»ning padixaⱨi Yoax tǝhtkǝ olturƣan yillarda (miladiyǝdin ilgiriki 835-796 yillar) bu kitabni yazƣan. Yoel ɵz kitabida kaⱨin-pǝyƣǝmbǝr Zǝkǝriyaning ɵltürülüx wǝⱪǝsi toƣrisida daritip tohtilidu. Yoax padixaⱨ Zǝkǝriya pǝyƣǝmbǝrning ɵzigǝ ⱪilƣan tǝnbiⱨigǝ qidimay uni ibadǝthanidiki «aywan bilǝn ⱪurbangaⱨ otturisida» ɵltürgǝn («2Tar.» 24:21 ⱨǝm «Mat.» 23:35ni kɵrüng). Yoel pǝyƣǝmbǝr: Kaⱨinlar dǝl muxu yǝrdǝ Huda aldida yiⱪilip, hǝlⱪ üqün «yiƣa-zar kɵtürüp» rǝⱨim tilixi kerǝk, dǝydu. Muxundaⱪ dua-tilawǝtni küqlük tǝkitlixigǝ ⱪariƣanda, Yoelning ɵzi kaⱨin (muⱪǝddǝs ibadǝthanida ixlǝydiƣan, mǝhsus «ⱪurbanliⱪ ⱪilƣuqi» hizmǝtkar) boluxi mumkin idi.
Arⱪa kɵrünüxi
Qekǝtkǝ apiti Pǝlǝstin zeminiƣa qüxti. Bundaⱪ bir apǝtni kɵrüp baⱪmiƣan kixilǝr bu ⱨaxarǝtlǝr qiⱪarƣan wǝⱨimǝ ⱨǝm wǝyranqiliⱪni tǝsǝwwur ⱪilalmaydu. Bǝzidǝ ular xunqǝ zor top bolup uqiduki, kündüzdǝ ⱪuyax nurini, keqidǝ ay-yultuzlarni tosup jaⱨanni ⱪarangƣuluⱪ ⱪaplaydu. Ular mǝlum bir jayƣa qüxsǝ, birǝr minuttin keyin, yapyexil, baraⱪsan etiz-baƣlarni qɵl-bayawanƣa aylanduridu; ⱨǝtta dǝrǝhlǝr ⱪowzaⱪliridinmu yalingaqlinidu, ⱨǝmmǝ jay ⱪaⱪxal bolidu. Demisimu bir deⱨⱪan üqün bu tolimu zor balayi’apǝt bolidu.
Muxu apǝtlǝr birnǝqqǝ yil dawamlaxⱪan boluxi mumkin (2:25), nǝtijidǝ hǝlⱪning bir ⱪismi jan beⱪix üqün ɵzlirini ⱪulluⱪⱪa satⱪan boluximu mumkin (3:6). 1-bab, 4-ayǝttin kɵrǝlǝymizki, apǝt pǝⱪǝt qongayƣan ⱨaxarǝtlǝr bilǝnla tohtap ⱪalmiƣan; bǝlki qekǝtkilǝr uqup barƣanliki jaylarda tuhumlarni tuƣup mangƣanidi. Liqinkilǝr tuhumdin tɵrǝlgǝndǝ, ⱨǝrbir ɵsüx basⱪuqida turƣan liqinkilǝr udul kǝlgǝn gül-giyaⱨlarni wǝyran ⱪilatti. Bu apǝt elip kǝlgüqi «qixligüqi ⱪurt»lar, «qekǝtkǝ liqinkilǝr», «wǝyranqi ⱪurt»lar bolsa qekǝtkilǝrning bir ⱪanqǝ hil nǝsli boluximu yaki ⱨǝmmisi ɵz aldiƣa ayrim-ayrim nǝsil boluximu mumkin idi.
Yoel pǝyƣǝmbǝr eniⱪ kɵriduki, bu apǝtlǝr «tasadipiyliⱪtin bolƣan» ǝmǝs; Huda Musa pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ Israil bilǝn tüzgǝn ǝⱨdǝ boyiqǝ, Israillar Ɵzigǝ asiyliⱪ ⱪilsa, U ularning üstigǝ ⱨǝrhil apǝtlǝr wǝ awariqiliklǝrni ǝwǝtidu. Yoel pǝyƣǝmbǝr ɵz hǝlⱪini aqarqiliⱪtin dad-zar kɵtürüwatⱪan ⱨaywanlardin ibrǝt elixⱪa ündǝydu. Uning sɵzidin: «Ⱨeq bolmiƣanda ⱨaywanlar Hudaƣa nida ⱪilixni bilidikǝn, silǝrqu?» degǝn ⱨǝjwiy, kinayilik mǝnǝ qiⱪidu.
U hǝlⱪining pǝⱪǝt ikki hil gunaⱨini alaⱨidǝ tilƣa alidu: —
(1) Mǝstlik (1:5) — u ⱨaraⱪkǝxlǝrni yiƣa-zar ⱪilixⱪa qaⱪiridu, qünki ularƣa iqküdǝk xarab yoⱪ idi.
(2) Bigunaⱨ ⱪan tɵküx (3:21).
Xunga hǝlⱪ ⱪaysi gunaⱨlarƣa patⱪanliⱪini ɵzliri eniⱪ bilgǝn bolsa kerǝk. Yoel kaⱨinlar arⱪiliⱪ pütün hǝlⱪni bir mǝzgil roza tutuxⱪa, dua ⱪilixƣa qaⱪiridu. Muxu roza-duadin ⱨeqkim sirtta ⱪalmasliⱪi kerǝk idi — ⱨǝtta emitilidiƣan bowaⱪlarnimu ɵydǝ ⱪaldurmasliⱪ, toy ⱪiliwatⱪan ⱪiz-yigitlǝr toy tǝbriklǝxlirini taxlap ⱪoyup ibadǝthaniƣa kelixi zɵrür idi.
Hudaning apǝttin ⱪutⱪuzuxi toƣruluⱪ wǝdisi 2-bab, 18-27-ayǝttǝ berilidu. Huda qekǝtkilǝrdin tǝrkib tapⱪan Ɵzining muxu «ⱪoxuni»ning yerimini Ottura Dengizƣa, yerimini xǝrⱪtiki «Ɵlük Dengiz»ƣa püwlǝydu, andin hǝlⱪning ziraǝtlirini ǝsligǝ kǝltüridu, ⱨǝtta qekǝtkilǝr yǝwǝtkǝn «israp bolƣan» yillarni ǝsligǝ kǝltüridu. Hǝlⱪ pǝyƣǝmbǝrning qaⱪiriⱪi boyiqǝ Hudaƣa nida ⱪilip Uning yeniƣa ⱪaytti, andin Huda wǝdisi boyiqǝ qekǝtkilǝrni yoⱪitip, hǝlⱪini ⱪutⱪuzdi. Əgǝr hǝlⱪ xundaⱪ towa ⱪilmiƣan bolsa, Huda xundaⱪ ⱪilmiƣan bolatti, ǝlwǝttǝ; xundaⱪla ularning towa ⱪilixi bilǝn bolƣan nǝtijǝ Yoel eytⱪinidǝk xunqǝ bǝrikǝtlik bolmiƣan bolsa, undaⱪta Yoel ⱨǝrgiz «pǝyƣǝmbǝr» dǝp etirap ⱪilinmiƣan bolatti. «Yoel pǝyƣǝmbǝr» degǝn kitabning ⱪolimizda ⱨazirƣiqǝ boluxi buningƣa ispat bolidu.
Yoelning sɵzlirining ⱨǝⱪiⱪǝt bolƣanliⱪini ɵz dǝwridikilǝrgǝ tǝstiⱪlitix üqün ⱨǝm «Pǝrwǝrdigarning küni»dǝ bolidiƣan jazalarƣa misal bolux üqün, Huda pǝyƣǝmbirigǝ Tur xǝⱨiri, Zidon rayoni ⱨǝm Filistiylǝrgǝ ǝyni waⱪitta beridiƣan jazaliri toƣruluⱪ bir bexarǝt beridu. Ular (Tur, Zidon, Filistiylǝr) Hudaning hǝlⱪini, ibadǝthanisini bulap, oljini ɵz butliriƣa beƣixliƣan ⱨǝm Israildin elip kelingǝn ⱪullar bilǝn soda ⱪilƣan (3-bab, 4-8-ayǝt). Bu ⱪullar aqarqiliⱪtin ɵzlirini ⱪulluⱪⱪa setixⱪa mǝjbur bolƣan adǝmlǝr boluxi mumkin. Yoel xu yǝrdiki kixilǝr toƣruluⱪ: «Dǝl xundaⱪ bir ix, yǝni ɵzlirini ⱪulluⱪⱪa setixⱪa mǝjbur boluxi ularning bexiƣa qüxidu» degǝndǝk bexarǝt beridu. Tarihta bu ixlarning ⱪaqan wǝ ⱪandaⱪ yüz bǝrgǝnlikini bilmǝymiz. Biraⱪ ixlarning ⱨǝⱪiⱪǝtǝn yüz bǝrgǝnlikigǝ jǝzm ⱪilalaymiz. Qünki ǝgǝr bu ixlar yüz bǝrmigǝn bolsa, Yoel ⱨǝrgiz «pǝyƣǝmbǝr» dǝp etirap ⱪilinmiƣan bolatti, uning uxbu yazmisimu Tǝwrat yazmiliri ⱪatariƣa ⱨǝrgiz kirgüzülmigǝn bolatti.
Biraⱪ pǝⱪǝt Israilƣila ǝmǝs, bǝlki ⱨǝr dǝwrdiki ⱨǝrbir ǝl üqün «Yoel pǝyƣǝmbǝr» degǝn kitabta tehimu uluƣ, tehimu wǝzinlik bir sɵz-agaⱨ bar. Ⱨǝzriti Yoel ⱨǝmmini yalmaydiƣan, jaⱨanni ⱪarangƣuluⱪⱪa salidiƣan, bu top-top dǝⱨxǝtlik ⱨaxarǝtlǝrgǝ ⱪarap, bu ixning ɵzi kǝlgüsidǝ Hudaning uluƣ ⱨǝm dǝⱨxǝtlik, ⱨǝmmini soraydiƣan ⱪiyamǝt küni, yǝni «Pǝrwǝrdigarning küni»din bexarǝt beridiƣanliⱪini kɵrüp yǝtti. Xu künidǝ qekǝtkilǝrdin tehimu küqlük, tehimu wǝⱨimilik bolƣan, wǝyran ⱪilƣuqi bir ⱪoxun Ɵz hǝlⱪining zeminiƣa yǝnǝ tajawuz ⱪilidu. Bexarǝt boyiqǝ bu ⱪoxun jin-xǝytanlar tǝripidin küqlǝndürülidu. Baxⱪa pǝyƣǝmbǝrlǝrning kitabliri boyiqǝ, bu «dǝjjal» (Xǝytanning wǝkili)ning ⱪoxuni bolidu. Ayan boliduki, Yoelning dǝwridikilǝrning «Pǝrwǝrdigarning küni» toƣruluⱪ azraⱪ hǝwiri bar. Biraⱪ uning ⱪerindaxlirining kɵpinqisi xu kün toƣrisida: «Huda ⱨǝmmǝ butpǝrǝs kapir ǝjnǝbiy ǝllǝrni ⱪattiⱪ uridu, “Hudaning hǝlⱪi bolƣan bizlǝr” kɵtürülimiz» degǝn irⱪqi, bimǝnǝ millǝtqi kɵz-ⱪaraxta bolƣanidi. Ular: «Biz ⱨǝzriti Ibraⱨimning (jismaniy) nǝsli bolƣandin keyin, Huda bizgǝ bǝht ata ⱪilixi zɵrür» dǝp oylixi mumkin. Biraⱪ Tǝwrattin ⱨǝrbir oⱪurmǝngǝ ayanki, ⱨǝzriti Ibraⱨimƣa wǝdǝ ⱪilinƣan bǝrikǝtlǝrgǝ miras bolux üqün, uning ǝwladliri ⱨǝzriti Ibraⱨimning etiⱪadliⱪ, ⱨǝⱪⱪaniy izlirini basmisa, bu wǝdilǝr bikar bolidu.
Xunga Yoel ularƣa eytidu — «bu wǝyranqiliⱪ elip kelidiƣan bir kün» — pǝⱪǝt butpǝrǝs kapirlar üstigila ǝmǝs, bǝlki Israilning Hudadin yiraⱪlaxⱪinidin ularning üstigimu qüxidu. Biraⱪ Ɵz künidǝ Huda Yoelning hǝlⱪini qekǝtkilǝrning apitidin ⱪutⱪuzƣandǝk, xu künidimu ⱪutⱪuzulux mumkinqiliki bolidu. Gunaⱨtin yenip «Pǝrwǝrdigarning namini qaⱪirip nida ⱪilƣanlarning ⱨǝmmisi ⱪutⱪuzulidu» — yǝni tajawuzqi ⱪoxundin ⱪutⱪuzulidu. Ahirƣa berip, Huda bilǝn ⱪarxilixidiƣan bu ⱪoxun wǝyran ⱪilinidu. Ⱨǝm tinq-amanliⱪ ⱨǝm awatliⱪ awwal «ⱨǝmmǝ gunaⱨliridin paklandurulƣan bir Israil»ƣa ata ⱪilinidu, andin ular arⱪiliⱪ pütün dunyaƣa yǝtküzülidu — qünki Huda «Ɵz Roⱨimni barliⱪ ǝt igiliri üstigǝ ⱪuyimǝn» degǝn mǝⱪsitini Yoel arⱪiliⱪ bizgǝ jakarliƣan (2:28).
Tǝrjimimizdǝ biz Tǝwratxunslarning tǝtⱪiⱪliridin, bolupmu Yǝⱨudiy alim «Doktor Arnold Fruhtenbaum» ⱨǝm ǝngliyǝlik alim Dawut Priyorlarning ǝsǝrliridin paydilanduⱪ.
Mǝzmun: —
(1) 1-bab: |
Qekǝtkǝ apiti Pǝrwǝrdigarning künigǝ bexarǝt beridu |
(2) 2-bab: |
Qekǝtkilǝrning wǝyranqiliⱪi |
(3) 3-bab, 1-16: |
Pǝrwǝrdigar ǝllǝrning üstigǝ ⱨɵküm qiⱪiridu |
(4) 3-bab, 17-21: |
Pǝrwǝrdigar «Yǝⱨoxafat jilƣisi»da barliⱪ ǝllǝrning üstigǝ ⱨɵkümini qiⱪiridu |
••••••••
Ⱪoxumqǝ sɵz
Ahirⱪi zamandiki wǝⱪǝlǝrning tǝrtipi
Pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ bolƣan bexarǝtlǝrning bayanliriƣa ⱪariƣanda, Yoel eytⱪan «ahirⱪi zaman»diki muⱨim wǝⱪǝlǝr tɵwǝndiki tǝrtip boyiqǝ boluxi mumkin. Oⱪurmǝn kitabni ⱪetirⱪinip oⱪup, ɵzi bir hulasigǝ kǝlsun.
(1) Hudaning Roⱨi barliⱪ ǝt igilirigǝ (demǝk, ⱨǝrⱪaysi millǝt-hǝlⱪlirigǝ, ⱨǝrⱪandaⱪ insanlarƣa) ⱪuyulidu. Xuning bilǝn Hudaning sɵzliri pǝⱪǝt bir pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪla ǝmǝs, bǝlki kɵp «yigit-ⱪizlar, ⱪerilar, ⱪul-dedǝklǝr» arⱪiliⱪ, ⱨǝrhil ƣayibanǝ alamǝt, qüx, bexarǝtlik sɵz ⱪatarliⱪlar bilǝn ayan ⱪilinidu. Xübⱨisizki, xundaⱪ bolƣanda, barliⱪ insan Hudaning hǝwirini anglax pursitigǝ igǝ bolidu (2:28-29).
(2) Israil, yǝni Yǝⱨudiylar pütkül dunyaƣa tarⱪitilidu (3:1-2). Yoel bu ixning ⱪandaⱪ, nemixⱪa yaki ⱪaqan yüz beridiƣanliⱪini demǝydu. Biraⱪ Israil ɵzlirining «barliⱪ ǝllǝr arisiƣa tarⱪitilix»idin ibarǝt bolƣan külpǝtni, Musa pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ bolƣan ǝⱨdining ǝng ahirⱪi «tǝrbiyilik jaza»si dǝp bildi.
(3) Israil yǝnǝ ɵz zeminiƣa, yǝni Ⱪanaan (Pǝlǝstin)ƣa ⱪaytip jǝm bolidu. Yoel yǝnǝ buning ⱪandaⱪ, nemixⱪa yaki ⱪaqan yüz beridiƣanliⱪini demǝydu.
Hudaning Roⱨining ⱪuyuluxi (1-wǝⱪǝ) dǝl ⱪaysi pǝyttǝ, 2-wǝⱪǝdin awwal yaki 2-wǝⱪǝdin keyin, yaki 3-wǝⱪǝdin awwal yaki 3-wǝⱪǝdin keyin yüz beridiƣanliⱪini «Yoel pǝyƣǝmbǝr» kitabining ɵzidin eniⱪliƣili bolmaydu (baxⱪa pǝyƣǝmbǝrning kitablirida bu toƣruluⱪ sɵz bar).
(4) Asmanda ⱨǝrhil karamǝt-bexarǝtlǝr pǝyda bolidu (2:30).
(5) Israilƣa ⱪarxi ⱨǝm Huda bilǝn ⱪarxilixidiƣan, ⱨǝmmǝ ǝldin tǝrkib tapⱪan bir ⱪoxun jǝng ⱪilixⱪa yiƣilidu. Ularning barliⱪ bisat-tǝǝlluⱪatliri jǝnggǝ selinidu. Ular «sapan qixlirini ⱪiliq ⱪilip, orƣaⱪlirini nǝyzǝ ⱪilip soⱪuxidu»; ⱨǝtta «ajiz adǝmlǝr»mu ɵzini «küqlük» dǝp elan ⱪilip ⱪatnixixi zɵrür bolidu (3:10).
Ⱪoxun tǝbiǝttin taxⱪiri küq-ⱪudrǝt bilǝn ⱪorallinidu — biraⱪ bu küq Hudadin ǝmǝs, bǝlki jin-xǝytanlardin kelidu. Ular zor wǝyranqiliⱪ ⱪilidu. Huda «qekǝtkǝ ⱪoxuni»ni «Mening ⱪoxunum» deginidǝk, bu ⱪoxunnimu «Mening ⱪoxunum» dǝydu. Buning mǝnisi, Huda «qekǝtkǝ ⱪoxuni»ni ixlǝtkǝngǝ ohxax, U bu (rǝzil) ⱪoxunnimu ixlitip Ɵz hǝlⱪini towiƣa kǝltüridu (2:1-11).
(6) Düxmǝn ⱪoxuni Yerusalemƣa yeⱪin bolƣan jilƣiƣa («Yǝⱨoxafat» dǝp atalƣan, yǝni «Pǝrwǝrdigar soraⱪ ⱪilidu» degǝn mǝnidǝ) yiƣilƣandin keyin, Hudaning hǝlⱪi ɵzlirini ⱪutⱪuzux üqün Uningƣa nida kɵtüridu (2-bab, 20-ayǝttǝ eytilƣandǝk) ⱨǝm Huda Ɵzining pǝrixtilǝrdin tǝrkib tapⱪan zor küqlük «samawiy ⱪoxuni»ni düxmǝn bilǝn jǝng ⱪilixⱪa ǝwǝtidu.
(7) Ⱪuyax, ay ⱨǝm yultuzlar ⱪarangƣulixidu (2:10, 31, 3:15)
(8) Kɵp adǝmlǝrgǝ nisbǝtǝn bu pǝyt bǝlkim towa ⱪilip Hudaning yeniƣa ⱪaytixⱪa ǝng ahirⱪi pursǝt bolidu. Xunga bu jilƣa «ⱪarar jilƣisi» dǝpmu atilidu (3:14). Huda wǝdǝ beriduki, «Pǝrwǝrdigarning namini qaⱪirip nida ⱪilƣanlarning ⱨǝmmisi ⱪutⱪuzulidu» (2:32)!
(9) Jin-xǝytanlar ⱪuwwǝtligǝn düxmǝn ⱪoxuni bitqit ⱪilinidu (2:10, 3:15).
(10) Israil zemini intayin mol awatliⱪⱪa ⱪayturulidu. Misir ⱨǝm Edomlarning ikki zemini ǝksiqǝ wǝyran ⱪilinidu (Tǝwrattiki «Əzakiyal pǝyƣǝmbǝr» 29-bab, 12-ayǝttǝ Misirni basⱪan wǝyranqiliⱪ ⱪiriⱪ yilliⱪ bolidu, dǝp eytilidu). Edomda bolƣan wǝyranliⱪ daim bolidu. Yerusalemdin xǝrⱪⱪǝ ⱨǝm ƣǝrbkǝ aⱪidiƣan yengi bir dǝrya pǝyda bolidu (Tǝwrattiki «Zǝkǝriya pǝyƣǝmbǝr» 14-bab, 8-ayǝt, «Əzakiyal pǝyƣǝmbǝr» 47-bab, 1-12-ayǝtnimu kɵrüng).
(11) Huda Yerusalem ⱨǝm Zion teƣini alaⱨidǝ makan tutidu (3:21).
Yoel pǝyƣǝmbǝr ɵz hǝlⱪigǝ: «Pǝrwǝrdigarning küni yeⱪin» dǝp eytⱪan. Kitab yezilƣan waⱪitta, yǝni buningdin 2700 yil ilgiri «Pǝrwǝrdigarning küni» «yeⱪin» bolƣan bolsa, bügünki kündǝ tehimu yeⱪin bolmamdu? Rǝb Mǝsiⱨ Əysa miladiyǝ 33-yilida ɵldi. Rimliⱪlar, Yǝⱨudiylar ⱨǝm Xǝytanning ɵzi bu ixni Uning tügǝxkǝnliki, bǝrbat bolƣanliⱪi dǝp oylidi. Biraⱪ Huda Əysani dǝrwǝⱪǝ Ɵzi ǝwǝtkǝn «Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨ»i ⱨǝm Oƣli ikǝnliki, Uning ɵlümi gunaⱨlarni yuyidiƣan birdinbir ⱪurbanliⱪ ikǝnlikini dunyaƣa ispatlax üqün, Uni ɵlümdin tirildurup, ǝrxkǝ kɵtürüp Ɵzining ong yeniƣa olturƣuzdi. Mǝsiⱨ Əysa ⱪayta tirilip 50 kün keyin axu yǝrdin (asmandin) Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨini Ɵzigǝ etiⱪad ⱪilƣanlarning ⱨǝmmisi üstigǝ ⱪuyup bǝrdi ⱨǝm ular arⱪiliⱪ kɵp mɵjizilǝrni kɵrsǝtti. Oⱪurmǝn bu ixlarni ɵzi Injil, «Rosullarning paaliyǝtliri» degǝn ⱪisimdin oⱪuyalaydu. Xu ⱪisimdin (2-babtin) yǝnǝ bayⱪiyalaymizki, Muⱪǝddǝs Roⱨ ⱪuyulup, bir yüz yigirmǝ etiⱪadqi bexarǝtlik sɵz ⱪilƣinida, rosul Petrus ornidin turup, hǝlⱪⱪǝ: Bu ixlar Yoel pǝyƣǝmbǝr bexarǝt bǝrgǝn ixlarning baxlinixi, dǝp jakarlidi. Xunga bu mɵjizilǝr dǝrwǝⱪǝ Hudaning Mǝsiⱨ Əysani «Rǝb ⱨǝm Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨ» ⱪilip tikligǝnlikini ispatlaydu, dǝydu.
Əmdi «Pǝrwǝrdigarning küni»gǝ yetip baridiƣan «ahirⱪi künlǝr» xundaⱪ baxlanƣan boldi. Ⱪǝdirlik oⱪurmǝn, siz Huda ⱨǝm muⱪǝddǝs pǝrixtiliri aldida turup ɵzingizning ⱨesabini berixkǝ tǝyyarmusiz? Muⱪǝddǝs Kitabta adǝmlǝrni ⱪutⱪuzidiƣan alaⱨidǝ bir nam bizgǝ berilidu. Ⱪutⱪuzulux üqün biz bu namni qaⱪiriximiz kerǝk. Bu nam Əysa Mǝsiⱨning namidin ibarǝttur. Injil «Ros.» 2:17-21, 36-ayǝtni kɵrüng. Oⱪurmǝnlǝr Injildiki «Əysa» («Yǝxua») degǝn isimning «Pǝrwǝrdigar Ⱪutⱪuzƣuqi» degǝn mǝnidǝ ikǝnlikini bilidu («Mat.» 1:21). U ⱨazir Hudaning ong yenida sizning nijat-ⱪutⱪuzuxⱪa bolƣan dua-tilawitingizni anglaxni kütidu. «Pǝrwǝrdigarni Ɵzini tapⱪuzmaⱪqi bolƣan pǝyttǝ izdǝnglar; U yeⱪin turƣan waⱪtida Uningƣa nida ⱪilinglar!» («Yǝx.» 55:6)
«Pǝrwǝrdigarning namini qaⱪirip nida ⱪilƣanlarning ⱨǝmmisi ⱪutⱪuzulidu» («Yoel» 2:32).