Injil 13-ⱪisim 


«Tesalonikaliⱪlarƣa (1)»


(Rosul Pawlusning Tesalonika xǝⱨiridiki jamaǝtkǝ 

yazƣan birinqi mǝktupi)



Kirix sɵz


Tesalonika xǝⱨiri (bügünki Gretsiyǝdiki Salonika) ǝyni waⱪittiki Rim imperiyǝsining Makedoniyǝ ɵlkisigǝ jaylaxⱪan, yipǝk sodisi ⱪilidiƣan qong mǝrkǝz idi. Rosul Pawlusning u yǝrgǝ Mǝsiⱨni jakarlax üqün tunji berixi «Ros.» 17:1-10dǝ hatirilǝngǝn. Bu wǝⱪǝlǝr miladiyǝ 52- yaki 53-yili yüz bǝrgǝn. Tesalonikadiki jamaǝtning ǝⱨwalini, xundaⱪla bu hǝtni obdan qüxinip yetix üqün Injildiki bu ⱪisimdin kɵp ayǝtlǝrni toluⱪ nǝⱪil kǝltürimiz: —


«Ular sǝpirini dawam ⱪilip Amfipolis wǝ Apolloniya xǝⱨǝrliridin ɵtüp, Tesalonika xǝⱨirigǝ kǝldi. U yǝrdǝ Yǝⱨudiylarning sinagogi (ibadǝthanisi) bar idi. Pawlus aditi boyiqǝ ularning arisiƣa kirip, uda üq xabat küni u yǝrdǝ jǝm bolƣanlar bilǝn muⱪǝddǝs yazmilarni xǝrⱨlǝp munazirilixip, ularƣa Mǝsiⱨning azab-oⱪubǝtlǝrni tartⱪandin keyin ɵlümdin tirilixi muⱪǝrrǝr dǝp ⱨǝm qüxǝndürdi ⱨǝm ispatlidi wǝ: — Mǝn silǝrgǝ jakarliƣan muxu Əysa dǝl Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨning Ɵzi xu! — dedi.

Yǝⱨudiylarning iqidin bǝzilǝr ⱪayil bolup ixinip, Pawlus bilǝn Silasⱪa ⱪoxuldi; xundaⱪla Hudadin ⱪorⱪidiƣan Greklǝrdin zor bir top adǝmlǝr wǝ az bolmiƣan yuⱪiri tǝbiⱪidiki grek ayallarmu xundaⱪ ixǝndi. Biraⱪ Yǝⱨudiylar buningƣa ⱨǝsǝt ⱪilip, birnǝqqǝ ⱪǝbiⱨ adǝmlǝrni yiƣip, bir top adǝmlǝrni toplap, xǝⱨǝrni astin-üstün ⱪiliwǝtti. Yǝⱨudiylar Pawlus bilǝn Silasni tutup, xǝⱨǝr hǝlⱪ kengǝxmisigǝ tapxurup berix mǝⱪsitidǝ Yasun isimlik birsining ɵyigǝ basturup bardi. Lekin ular ikkiylǝnni tapalmay ular Yasun wǝ baxⱪa birnǝqqǝ ⱪerixdaxni xǝⱨǝr ǝmǝldarlirining aldiƣa tartip apirip:

— Ⱨǝmmǝ jaylarda alǝmni astin-üstün ⱪiliwǝtkǝn axu adǝmlǝr muxu yǝrgimu yetip kǝldi; Yasun ularni ɵyidǝ ⱪobul ⱪildi. Ular Əysa isimlik baxⱪa bir padixaⱨ bar dǝp, Rim imperatori Ⱪǝysǝrning pǝrmanliriƣa ⱪarxi qiⱪiwatidu! — dǝp quⱪan selixti.

Ular bu sɵzlǝr bilǝn xǝⱨǝr ǝmǝldarliri bilǝn halayiⱪni dǝkkǝ-dükkigǝ selip ⱪoydi. Xǝⱨǝr ǝmǝldarliri Yasun wǝ baxⱪa tutup kelingǝnlǝrdin kapalǝt puli alƣandin keyin, ularni ⱪoyuwǝtti.

Ⱪerindaxlar ⱨayal bolmay Pawlus bilǝn Silasni xu küni keqidǝ Beriya xǝⱨirigǝ ǝwǝtiwǝtti. Ular u yǝrgǝ yetip barƣanda, Yǝⱨudiylarning sinagogiƣa kirdi...

 ...Lekin Tesalonikadiki Yǝⱨudiylar Hudaning sɵz-kalamining Pawlus arⱪiliⱪ Beriyadimu jakarlinidiƣanliⱪini anglap, u yǝrgimu berip topilang kɵtürmǝkqi bolup, ammini ⱪutratti. Xuning bilǝn ⱪerindaxlar Pawlusni dǝrⱨal dengiz boyiƣa ǝwǝtiwǝtti. Silas bilǝn Timotiy bolsa Beriyada ⱪaldi. Pawlusni uzitip mangƣanlar uni Afina xǝⱨirigiqǝ elip bardi. Andin ular Pawlusning: — «Silǝr Silas bilǝn Timotiyƣa mumkinⱪǝdǝr mening yenimƣa tezraⱪ kǝlsun dǝp yǝtküzüp ⱪoyunglar» degǝn tapxuruⱪini elip, Beriyaƣa ⱪaytip kǝldi...».


Luⱪa biz üqün hatiriligǝn yuⱪiriⱪi bayanlarƣa asasǝn, Pawlusning uxbu hetining kɵp pakitliri wǝ tǝpsilatlirini tehimu yahxiraⱪ qüxinip yetǝlǝymiz. Birinqidin, kɵrünǝrlik bolƣini xuki, Pawlus wǝ ⱨǝmraⱨliri xu yǝrdin ziyankǝxlik bilǝn ⱨǝydǝlgüqǝ Tesalonika xǝⱨiridǝ pǝⱪǝt üq ⱨǝptila turƣan («Ros.» 17:2). Pawlus ular arisida xunqǝ ⱪisⱪa mǝzgil bolƣini bilǝn, Tesalonikadiki jamaǝt xu waⱪit iqidǝ tuƣulƣan! Ular xübⱨisizki, Rǝb Əysaning «uruⱪ qaqⱪuqi» degǝn tǝmsilidǝ eytilƣan, mol ⱨosul beridiƣan «yahxi tupraⱪ»tin idi! («Mat.» 13:3-23, «Mar.» 3:4-20, «Luⱪa» 4:8-15).


Yuⱪiriⱪida «Rosullarning paaliyǝtliri»din nǝⱪil kǝltürülgǝn ayǝtlǝrdin ⱪariƣanda Tesalonikadiki jamaǝttǝ ⱨǝm Yǝⱨudiylar ⱨǝm «Hudadin ⱪorⱪⱪan» greklarningmu bar idi. Muxundaⱪ greklar Tǝwratning hǝwirigǝ ⱪiziⱪip ixǝngǝn bolup, ⱨǝr ⱨǝptǝ «xabat küni»dǝ Yǝⱨudiylarning «sinagog» (ibadǝthana, duahana)iƣa kelip dua ⱪilix wǝ Tǝwratni oⱪuxlirini anglax üqün ularƣa ⱪoxulatti. «Galatiyaliⱪlarƣa»diki «kirix sɵz»imizni kɵrüng. Jamaǝttǝ yǝnǝ, butpǝrǝslikni taxlap biwasitǝ Mǝsiⱨning yoliƣa kirgǝn qong bir top adǝmlǝr bar idi (1:9ni kɵrüng).


Baxⱪa kɵp jaylarda yüz bǝrgǝndǝk, hux hǝwǝrni qǝtkǝ ⱪeⱪip Əysaning ɵz Mǝsiⱨi ikǝnlikini etirap ⱪilixni rǝt ⱪilƣan «sinagog»diki Yǝⱨudiylar uni etirap ⱪilƣanlarƣa ziyankǝxlik ⱪilixⱪa baxlidi. Ularning ⱨǝsǝthorluⱪining pǝwⱪul’addǝ sǝwǝbi, Hudaning nijati hux hǝwǝr arⱪiliⱪ pǝⱪǝt ɵzlirigila ǝmǝs, «yat ǝllikllǝr»gimu jakarlanƣinidin ibarǝt idi. Mana muxu ǝsliy butpǝrǝs bolƣanlarƣimu towa ⱪilix, yengi ⱨayatⱪa erixix pursiti yaritip berilmǝktǝ!


Nǝtijidǝ yuⱪiriⱪi «Rosullarning paaliyǝtliri»diki ayǝtlǝrdǝ hatirilǝngǝndǝk, xuningdǝk uxbu hǝttǝ tilƣa elinƣandǝk, ixǝnmigǝn Yǝⱨudiylar taipilǝrni ⱪutritip etiⱪadqilarƣa ziyankǝxlik ⱪildurdi (2:14-15). Ular bu ziyankǝxlikni baxⱪa xǝⱨǝrlǝrgiqǝ yürgüzdi («Ros.» 17:13).


Rosul Pawlus bu ⱪisⱪa üq ⱨǝptǝ iqidǝ Hudaning sɵzini xunqǝ zor ⱪizƣinliⱪ bilǝn ⱪobul ⱪilƣan bu ⱪǝdirlik kixilǝrgǝ jan-jenidin yeⱪin boldi. Ulardin ayrilixⱪa mǝjbur bolup wǝ ularning tohtawsiz ⱪattiⱪ ziyankǝxlikkǝ dawamliⱪ uqriƣanliⱪidin hǝwǝrdar bolup, keyinki aylarda u ⱨǝmkarliri bilǝn ular üqün üzlüksiz jiddiy duada boldi. Kɵp waⱪitlarda ulardin ⱨeq hǝwǝr yoⱪ idi. Ahirida, Pawlus ularning ⱨalidin undaⱪ hǝwǝrsiz ⱪelixⱪa ⱪarap turulmay, ularni ziyankǝxlik astida etiⱪadtin yenip qiⱪarmikin dǝp ǝnsirǝp, ǝⱨwalni bilix ⱨǝm ularni riƣbǝtlǝndürüxkǝ Afina xǝⱨiridin Timotiyni ularning yeniƣa ǝwǝtti. Ular etiⱪadta kiqik bowaⱪlardǝk bolup, ular xunqǝ eƣir azab-oⱪubǝtlǝrgǝ uqriƣan bolƣaqⱪa, «etiⱪadimiz bǝlkim durus ǝmǝs» yaki «bizdǝ birǝr ǝyib boluxi kerǝk, xunga Huda bizni jazalawatamdikin?», dǝp oylap ⱪelixi mumkin bolatti. Timotiy ularƣa: Xundaⱪ biaram bolmanglar, ziyankǝxlik wǝ azab-oⱪubǝt biz Mǝsiⱨ etiⱪad ⱪilƣuqilarning nur wǝ ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ ǝgǝxixidiƣan etiⱪadliⱪ ⱨayatimizning normal bir ⱪismidur» degǝndǝk tǝlim bǝrdi. Əmǝliyǝttǝ bundaⱪ ixlar Hudaning pilanining bir bɵlikidur (3:1-5). Biz Əysa Mǝsiⱨkǝ mǝnsüp bolup, Hudaƣa ihlasmǝnlik bilǝn yaxaymǝn dǝp iradǝ baƣlaydikǝnmiz, ⱨayatimizda bir yolda bolmisa baxⱪa bir yolda azab-oⱪubǝt yaki ziyankǝxlik bolmisa, undaⱪta etiⱪadimizning bir yeri durus bolmay ⱪalidu! («2Tim.» 3:12).


Pawlus Korint xǝⱨiridǝ turƣinida Timotiy (bǝlkim Silas bilǝn) Tesalonikadin uning yeniƣa ⱪaytip kǝldi. Ular Pawlusⱪa, Tesalonikadiki ⱪerindaxlar pǝⱪǝt ziyankǝxlik astida pǝⱪǝt qing turupla ⱪalmay, bǝlki etiⱪad wǝ meⱨir-muⱨǝbbǝtning ⱨǝrⱪaysi jǝⱨǝtliridǝ ɵsüp yetilip, kamalǝtkǝ ⱪarap mangmaⱪta; xundaⱪla seni wǝ bizni intayin seƣinƣan dǝp hǝwǝr yǝtküzdi (3:6-10). Xuning bilǝn birgǝ ⱪerindaxlar Hudaning sɵzini ǝtrapidiki barliⱪ rayonlarƣimu yǝktüzüptu, (1:8-10), dǝp hǝwǝr yǝtküzidu. Xunga rosul tolup taxⱪan xadliⱪ wǝ muⱨǝbbǝt iqidǝ ularƣa bu hǝtni yazidu. Mǝzkur hǝt pǝⱪǝt riƣbǝt-tǝsǝlli yǝtküzidiƣan mǝktup, halas. Uning ⱨeqyeridǝ tǝnbiⱨ yaki birǝr illǝtlǝrni tüzitix sɵzliridin ⱪilqǝ puraⱪ yoⱪtur. Ⱨalbuki, hǝttǝ ⱪimmǝtlik bolƣan tǝlim tüsini alƣan sɵzlǝr, xundaⱪla rosulning barliⱪ hǝtliridǝ daim degüdǝk: «tehimu kɵp», «tehimu exip taxⱪan» degǝn sɵzlǝr tepilidu — demǝk, etiⱪadtin qiⱪⱪan tehimu kɵp ǝjir, muⱨǝbbǝtning tehimu kɵp ipadiliri bolsun, degǝn ündǝxliri bar.


Jamaǝttiki birnǝqqǝ ⱪerindaxlar alǝmdin ɵtkǝnidi-dǝ, rosul ularni «ɵlüm iqidǝ uhliƣan» dǝydu. (4:13). Nǝqqisi ziyankǝxliktǝ ɵltürülgǝn boluxi mumkin idi. Lekin Pawlus jamaǝttikilǝrgǝ Rǝb Əysa ⱪaytip kǝlgǝndǝ etiⱪadqilarning ⱨalitining ɵzgirixliri toƣrisidiki tǝlimlǝr bilǝn tǝsǝlli beridu (4:13-5:11). Rǝb Əysa bu dunyaƣa ⱪaytip kǝlginidǝ biz bu dunyada tehi ⱨayat yaxawatⱪan bolsaⱪ, Mǝsiⱨ Əysaning asmandiki bulutlar bilǝn qüxkinidǝ, biz sɵygǝn, «ɵlüm iqidǝ uhliƣan» ⱪerindaxlarning uning bilǝn billǝ kǝlgǝnlikinimu kɵrimiz. U qaƣda biz Rǝb bilǝn kɵrüxüxkǝ ⱨawaƣa kɵtürülimiz! — dǝydu. Ⱨǝmmimiz uquxni ɵginimiz!


Hǝt xundaⱪ addiy wǝ oquⱪ kɵngüllük bilǝn yezilƣaqⱪa, izaⱨatlar adǝttikidǝk kɵp bolmaydu wǝ «ⱪoxumqǝ sɵz» ⱪoxmaymiz.


Pawlusning uxbu hǝtni yezip ⱪisⱪa mǝzgildin keyin ularƣa alaⱨidǝ nǝqqǝ mǝsilǝ toƣruluⱪ yazƣan ikkinqi hetigǝ bolsa «ⱪoxumqǝ sɵz»imiz bar bolidu. Biz yǝnǝ burunⱪi adǝttikidǝk hǝtning mǝzmunini nǝqqǝ bɵlǝkkǝ bɵlmǝymiz. Oⱪurmǝnlǝr mǝzkur hǝtni oⱪux jǝryanida xuni bayⱪayduki, hǝtning ⱨǝmmisi bir-biridin ayrilmas bir gǝwdidur. Yǝnǝ tǝkitlǝymizki, hǝttiki bablar wǝ ayǝtlǝrning «tǝrtip rǝⱪǝmliri» oⱪurmǝn ixǝngüqilǝrgǝ ⱪolayliⱪ bolsun üqün kɵqürgüqilǝr tǝripidin ⱪoxulƣan bolup, ular ǝsli hǝtning bir ⱪismi ǝmǝs idi.



••••••••