Injil 12-ⱪisim
«Kolossiliklǝrgǝ»
(Rosul Pawlus Kolossi xǝⱨiridiki jamaǝtkǝ yazƣan salam mǝktup)
Kirix sɵz
Rosul Pawlusning Kolossi xǝⱨiridiki jamaǝtkǝ yolliƣan bu mǝktupi uning Rimdiki zindanda yatⱪan waⱪitta Əfǝsustiki jamaǝtkǝ ⱨǝm ⱪerindixi Filemonƣa yazƣan mǝktupliri bilǝn tǝng yezilƣan («Kol.» 4:7, 9-10ni «File.» 10, 24, wǝ «Əf.» 6:21 bilǝn selixturup oⱪung). Xu qaƣda ⱨǝmkari bolƣan Tikikus zindandiki rosul Pawlusni yoⱪlaxⱪa Rim xǝⱨirigǝ barƣan bolsa kerǝk. Xuning bilǝn Pawlusning bu hǝtlǝrni yezip ǝwitixigǝ pursǝt tuƣulƣan («Əfǝsusluⱪlarƣa»diki «kirix sɵz»imizni kɵrüng). Pawlus Kolossi xǝⱨirigǝ berip baⱪmiƣan, wǝ u ⱪerindaxlar bilǝnmu kɵrüxüp baⱪmiƣanidi. Lekin Kolossidiki jamaǝttiki ⱪerindaxlardin Əpafras Rimda uning yenida idi («Kol.» 4:12, 13). Bu hǝttin, rosul Pawlusning Hudaning pütkül jamaitigǝ, ⱨǝtta u tehi yüz turanǝ kɵrüxmigǝn ⱪerindaxlarƣa tolimu kɵngül bɵlidiƣanliⱪini kɵrüwalimiz (1:3-11, 2:1-3). Huda ⱨǝmmimizni Pawlusⱪa ohxax xundaⱪ kǝng baƣriliⱪ ⱪilƣay!
Pawlusning ularƣa eytⱪan sɵzlirigǝ ⱪariƣanda, jamaǝt iqidǝ ezitⱪuluⱪ ⱪilƣuqi birnǝqqǝ adǝmlǝr pǝyda bolƣan (Pawlus bu hǝwǝrni baxⱪa adǝmlǝrdin angliƣanmu, yaki Hudaning biwasitǝ bǝrgǝn wǝⱨiysi arⱪiliⱪ bilgǝnmu, buni biz bilmǝymiz). Muxu kixilǝr: «Bizgǝ pǝrixtilǝr tǝripidin «Injilƣa artuⱪqǝ ⱪoxulƣan» alaⱨidǝ wǝⱨiylǝr kǝldi», xundaⱪla «jamaǝtkǝ alaⱨidǝ bǝrikǝt yǝtküzidiƣan birnǝqqǝ ⱪoxumqǝ ⱪaidǝ-yosunlar bar» degǝndǝk sɵzlǝr bilǝn adǝmlǝrni azdurmaⱪta idi. Pawlusning ularƣa bolƣan jawablirini: «Silǝr Mǝsiⱨdǝ toluⱪdursilǝr» dǝp yekünlisǝk bolidu (3:10) — «Mǝsiⱨdin artuⱪ» ⱨeqnemǝ ǝzǝldin bolup baⱪmiƣan wǝ ⱨǝrgiz bolmaydu! Uningda Hudaning mukǝmmǝl jǝwⱨiri turidu! Baxⱪiqǝ jɵyligǝnlǝrning bexiƣa waba qüxsun!
«Ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ biz pütün hǝt toƣruluⱪ ǝmǝs, bǝlki bǝzi alaⱨidǝ ⱪiziⱪ nuⱪta yaki ⱪiyinliⱪi bar ayǝtlǝr üstidǝ azraⱪ tohtilimiz.
••••••••
Ⱪoxumqǝ sɵz
1:24 «Əmdi mǝn silǝr üqün tartⱪan japalirim üqün xadlinimǝn, wǝ xuningdǝk Mǝsiⱨning japalirida kǝm bolƣanlirini ɵz ǝtlirimdǝ Uning teni, yǝni jamaǝt üqün toluⱪlaymǝn» (Pawlusning degini)
Bu Injildiki ǝng sirliⱪ ayǝtlǝrdin biri boluxi kerǝk. Biz «Rǝbdin bolƣan rǝⱨim-xǝpⱪǝtkǝ muyǝssǝr bolƣanliⱪimiz üqün» (1Kor.» 7:25) bu ayǝt toƣruluⱪ pikrimizni otturiƣa ⱪoyimiz.
Injildiki baxⱪa eniⱪ tǝlimlǝrdin biz xübⱨisiz hǝwǝrdar ⱪilinduⱪki, kǝqürüm ⱪiliniximiz üqün Mǝsiⱨ gunaⱨlirimizni Ɵzigǝ elip kɵtürüxi bilǝn tartⱪan japasi bir ⱪetimdila tügǝp, ⱪayta bolmaydiƣan bir ixtur. Bu ⱨǝⱪiⱪǝt «Yuⱨ.» 19:30, «Rim.» 6:10, «Ibr.» 7:27, 9:12, 10:10 wǝ kɵp baxⱪa ayǝtlǝrdǝ eniⱪ bayan ⱪilinidu. U xundaⱪ ⱪilip ⱨǝmmimiz üqün Ɵz jenini pida ⱪilip nijat aldi. Bu dǝrdlik japalirining ⱪaytilinixining ⱨajiti yoⱪtur. Əmma yuⱪiriⱪi 1:24-ayǝttin mǝlumki, Mǝsiⱨning «gunaⱨimizni kɵtürüx»ning japaliri bilǝn munasiwǝtsiz bolƣan yǝnǝ dawam ⱪilidiƣan birhil japaliri bar.
Bu toƣruluⱪ rosul Pawlusning «Əf.» 3:13 wǝ «Fil.» 3:10diki bayanliri toƣrisidiki izaⱨatlirimiznimu kɵrüng.
Biz muxu yǝrdǝ «Fil.» 3:10diki sɵzlǝr oƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni ⱪaytidin ⱪǝyt ⱪilimiz: —
«(a) Mǝsiⱨning azab-oⱪubǝtliri insanning azad ⱪilinixining bǝdili bolƣandǝk, azad ⱪilinixning hǝwiri azab-oⱪubǝtlǝr arⱪiliⱪmu tarⱪitilidu. Ⱨǝrkim Injildiki «Rosullarning paaliyǝtliri»ni oⱪusila buning ⱨǝⱪiⱪǝt ikǝnlikini kɵrǝlǝydu (mundaⱪ deginimiz, Hudaning hǝlⱪining ⱨazir tartiwatⱪan azab-oⱪubǝtlirini Mǝsiⱨning gunaⱨni yuyuxi üqün tartⱪan azab-oⱪubǝtliri bilǝn selixturƣuqiliki bar, demǝkqi ǝmǝsmiz, ǝlwǝttǝ). Nijatning xerinlikini tetiƣan ⱨǝrⱪandaⱪ adǝm ɵz ailisidikiliri, dost-buradǝrliri, ɵz elidikiliri ⱨǝtta baxⱪa millǝtlǝrningmu bu bǝht-bǝrikǝtlǝrgǝ igǝ boluxini arzu ⱪilsa, xu sǝwǝb tüpǝylidin u ⱨǝrhil uⱪuxmasliⱪlar, qǝtkǝ ⱪeⱪixlar wǝ uningdin kɵp baxⱪa ⱪiyin ixlarƣa yüzlinixkǝ tǝyyar boluxi kerǝk; u yǝnǝ ɵz ihtiyari bilǝn bu yolni tallixi kerǝk. Ⱨeq bolmiƣanda «Mǝsiⱨ ɵzini hux ⱪilixni oylimiƣandǝk» («Rim.» 15:3) ɵz zoⱪliri, huxluⱪliridin waz keqixkǝ tǝyyar boluxi kerǝk. Bu yolda, yǝni Mǝsiⱨ mangƣan yolda, Mǝsiⱨning baxⱪilarni ⱨayatⱪa erixtürüx üqün ɵzini pida ⱪilƣan yolda mangƣanlar üqünmu Mǝsiⱨ bilǝn billǝ bolƣan birhil alaⱨidǝ ortaⱪliⱪ yaki sirdax-ⱨǝmdǝmlik bar. «Kol.» 1:24-25-ayǝtlǝrdǝ bu hil ortaⱪliⱪ kɵrsitilidu, wǝ xuning bilǝn bir waⱪitta tɵwǝndiki yǝnǝ bir mǝnini ɵz iqigǝ alidu, dǝp ixinimiz.
(ǝ) Mǝsiⱨ ɵz jamaiti üqün dua ⱪilƣanda («Rim.» 8:34) u biz üqün azablinidu; qünki bizdǝ ⱨǝrⱪandaⱪ ixǝnqsizlik, ǝhmiⱪanilik yaki itaǝtsizlik bar bolsa, bu uningƣa wǝ Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa azar beridu («Əf.» 4:30). Biz tehi Mǝsiⱨni tonumiƣan waⱪitlirimizdimu Uning biz üqün dua-tilawǝtliri bolƣan boluxi mumkin. Mǝyli jamaǝt üqün bolsun, yaki ixǝnmigüqilǝr üqün bolsun muxundaⱪ dua-tilawǝtlǝrning azabi bolidu. Hudaƣa Roⱨta yeⱪinlaxⱪanlar, bolupmu dua-tilawǝtlǝrdǝ kɵp bolƣanlar Mǝsiⱨning muxu azabliriƣa sirdax bolmay ⱪalmaydu, xundaⱪla ɵzlirimu azablanmay ⱪalmaydu. «Yar.» 18:17ni kɵrüng. Xu yǝrdǝ Huda Ibraⱨimni Ɵzigǝ Ɵzining Sodom wǝ Gomorraⱨ xǝⱨǝrliri üstidin azablanƣanliⱪi toƣruluⱪ sirdax ⱪilidu: — «Sodom bilǝn Gomorra toƣrisidiki dad-pǝryad naⱨayiti küqlük, ularning gunaⱨi intayin eƣir» (20). Ibraⱨimning bu sɵzlǝr wǝjidin ⱪilƣan duasini kɵrüng («Yar.» 18:17-33)».
Xuning bilǝn ⱪaytidin bu ayǝtni kɵrǝyli: «Əmdi mǝn silǝr üqün tartⱪan japalirim üqün xadlinimǝn, wǝ xuningdǝk Mǝsiⱨning japalirida kǝm bolƣanlirini ɵz ǝtlirimdǝ uning teni, yǝni jamaǝt üqün toluⱪlaymǝn».
Buningdin, ⱨǝrbir dǝwrdǝ Mǝsiⱨning teni bolƣan jamaǝttǝ mǝlum dǝrijidǝ japalar boluxi kerǝk, dǝp hulasǝ ⱪilimiz. Bu japalarning boluxi: (1) Huda talliwalƣan barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndiliri jamaǝtkǝ ⱪoxuluxi üqün; (2) Jamaǝtning kamalǝtkǝ yetixi, Hudaning toluⱪ bǝht-bǝrikǝtlirigǝ ⱨǝm wǝⱨiylirigǝ muyǝssǝr boluxi üqündur. Muxundaⱪ japalarƣa Pawlus bizgǝ ülgǝ bolup kɵrsǝtkǝndǝk, adǝmlǝr toluⱪ ihtiyari wǝ xad-huramliⱪ bilǝn yüzlinixi kerǝk. «2Tim.» 2:10ni kɵrüng: «Əmdi xu sǝwǝbtin, mǝn Huda talliƣan bǝndilǝrning Mǝsiⱨ Əysada bolƣan nijatⱪa mǝnggülük xan-xǝrǝp bilǝn erixixi üqün ⱨǝmmǝ ixⱪa bǝrdaxliⱪ berimǝn».
«1Yuⱨ.» 3:16 «Biz xuning bilǝn meⱨir-muⱨǝbbǝtning nemǝ ikǝnlikini bilimizki, U (Mǝsiⱨ) biz üqün Ɵz jenini pida ⱪildi wǝ bizmu ⱪerindaxlirimiz üqün ɵz jenimizni pida ⱪilixⱪa ⱪǝrzdardurmiz». Bu ayǝtlǝrdin «japa-ziyankǝxlikni izdiximiz kerǝk» yaki «japa-ziyankǝxlikni tiliximiz kerǝk» degǝn hulasigǝ kǝlmǝymiz; bǝlki Mǝsiⱨ bizgǝ ɵgǝtkǝndǝk: «Bizni rǝzilliktin ⱪutⱪuzƣaysǝn, sinaⱪⱪa uqratⱪuzmiƣaysǝn» dǝp dua ⱪiliximiz kerǝktur.
«Dǝrwǝⱪǝ, Mǝsiⱨ Əysada ihlasmǝn yaximaⱪqi bolƣanlarning ⱨǝmmisi ziyankǝxlikkǝ uqraydu» («1Tim.» 2:13). Hudaning aldida ⱨǝⱪⱪaniy ⱨayatni ɵtküzüxni halaydiƣan kixilǝrning bolsa, japa-ziyankǝxlik izdǝp-sorimayla bexiƣa qüxidu! Qüxsila, obdan mewisi bar bolidu dǝp bilip sǝwr-taⱪǝtlik, xad-huramliⱪ bilǝn uni ⱪobul ⱪilayli!
«Əmdi mǝn silǝr üqün tartⱪan japalirim üqün xadlinimǝn, wǝ xuningdǝk Mǝsiⱨning japalirida kǝm bolƣanlirini ɵz ǝtlirimdǝ uning teni, yǝni jamaǝt üqün toluⱪlaymǝn».
2:8, 20 Bu dunyadiki «asasiy ⱪaidǝ-ⱪanuniyǝtlǝr» — ular zadi nemǝ?
Grek tilida bu «sto’ihea» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. «sto’ihea»ning asas mǝnisi «sizimlar» degǝnliktur. Bu sɵz «Ibr.» 5:12dǝ «prinsiplar» degǝn mǝnidǝ, wǝ «2Pet.» 3:10, 12dǝ «alǝmning asasiy amilliri» degǝn mǝnidǝ ixlitilidu. «Gal.» 4:3, 9da «Kolossilǝrgǝ» 2:8, 12dǝ «asasiy ⱪaidǝ-ⱪanuniyǝtlǝr» degǝngǝ ohxaydiƣan mǝnidǝ ixlitilidu. Grek pǝlsǝpǝsidiki bǝzi sistemilar, bolupmu «Sto’ihism» boyiqǝ, pütkül alǝm mǝlum «sizimlar» tǝripidin baxⱪurulidu; bu jǝⱨǝtlǝr jonggudiki «dawjyaw dini»ƣa intayin ohxap ketidu. Bundaⱪ pǝlsǝpǝ boyiqǝ, ronaⱪ turmux ɵtküzüx üqün adǝmlǝr muxu «sizimlar»ni bilixi yaki sezixi kerǝk andin bu sizimlarƣa maslixip yürüxi kerǝktur. Əmǝliyǝttǝ jaⱨandiki barliⱪ ǝl-millǝtlǝr ɵzliri üqün bir «sizimliⱪ» sistemini, yǝni diniy sistema iqidǝ yaki uning sirtida bolƣan ɵzigǝ has ⱪaidǝ-yosunlarni tǝrǝⱪⱪiy ⱪildurup kǝldi. Ətrapimizda muxularning tǝsirliri kɵrünmǝktǝ; xunqǝ kɵp addiy ixlar «yaman bolidu» deyilmǝktǝ; ⱨǝr yǝrdǝ bir-birigǝ ohximaydiƣan muxundaⱪ ⱪaidǝ-yosunlarning ayiƣi yoⱪtur. Insanning wujudi birǝr ⱪorⱪunqning yiltizi, bir «igisizlik» yaki «ⱨimayisizlik»ning ⱪandaⱪtur bir sezimi tüpǝylidin muxundaⱪ «ⱪaidǝ-yosunlar»ni asanla ⱪobul ⱪiliwalidu. Bǝzi waⱪitlarda «ⱪaidǝ-yosunlar» mǝlum bir diniy sistemiliⱪ ⱪaidǝ-yosunlar bilǝn almaxturulidu; andin hǝlⱪ «dindin sirt» bolƣan bir türküm ⱪaidilǝrni «hurapiyliⱪ» dǝp ataydu. Əmma ǝmǝliyǝttǝ barliⱪ muxundaⱪ ⱪaidǝ-yosunlarni rosul Pawlus «Gal.» 4:9da «tilǝmqilikkǝ ait» ǝrzimǝs nǝrsilǝr dǝp bekitkǝn. Gunaⱨⱪa patⱪan adǝmlǝrning roⱨida wijdanning alliⱪandaⱪ izliri yaki sarⱪindiliri ⱪelip ⱪalƣan bolsa, xu ⱪaidǝ-yosunlar mǝlum jǝⱨǝtlǝrdǝ xularni küqǝytidu; ǝmma ahir berip ular pǝⱪǝt gunaⱨⱪa petip kǝtkǝn biqarǝ insaniyǝtning ɵz roⱨiy yalingaqliⱪini yepiwelix üqün ixlitidiƣan jul-jul yamaⱪlarla bolidu, halas. Insan ⱪǝlbining barliⱪ moⱨtajliridin birdinbir qiⱪaliƣuqi, Hudaning nijati bolƣan Mǝsiⱨ Ɵzidur. Mǝsiⱨ bilǝn kiygüzülgüqigǝ ⱨeqⱪandaⱪ tiltumarlar yaki ⱨeqⱪandaⱪ «yaman bolidu» degǝn ⱪaidǝ-yosunlar kerǝk ǝmǝs; muxundaⱪ nǝrsilǝr Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir Huda aldida nǝprǝtlik wǝ Uning meⱨir-muⱨǝbbigǝ aⱨanǝt qaplaxtin ibarǝt bolidu.
«Ⱪaidǝ-yosunlar» toƣruluⱪ eytⱪinimizning sirtida turƣan pǝⱪǝt birla misal bar. U bolsa Huda Ɵzi Israil hǝlⱪigǝ tapxurƣan ⱪanunlar ⱨǝm bǝlgilimilǝrdur; bu ⱪanun-bǝlgilimilǝr Ɵz güzǝl nixaniƣa yetip, ⱨazir ǝmǝldin ⱪalduruldi; adǝm Mǝsiⱨ bilǝn bir ⱪilinƣanikǝn, undaⱪta ɵzliridǝ ⱨǝⱪⱪaniyliⱪni izdǝydiƣan, Hudaning barliⱪ yollirida mengixⱪa intilidiƣan yengi bir ⱨayat bardur; Hudaning haⱨixliri wǝ mǝⱪsǝt-muddialiri xundaⱪ adǝmning wujudining ⱪat-ⱪatlirida pütüklüktur. Biz muxu dunyadiki «tilǝmqilikkǝ ait» bolƣan ««asasiy ⱪaidǝ-ⱪanuniyǝtlǝr»gǝ nisbǝtǝn ɵlgǝnmiz; nemixⱪa ularda yǝnǝ yaxawerimiz?».
«Əgǝr Mǝsiⱨ bilǝn bu dunyadiki ⱪaidǝ-ⱪanuniyǝtlǝrgǝ nisbǝtǝn ɵlgǝn bolsanglar, nemixⱪa (bu dunyada yaxiƣanlardǝk) «Tutma!» «Tetima!» «Tǝgmǝ!» degǝndǝk bǝlgilimilǝrgǝ riayǝ ⱪilisilǝr?» (2:20)
2:10 «Silǝr Uningda mukǝmmǝldursilǝr»
Bu ajayip bayan Pawlusning: «Ⱨeqkimning Mǝsiⱨ boyiqǝ bolmiƣan, pǝylasopluⱪ yaki bimǝnǝ aldamqiliⱪ bilǝn, insanlardin kǝlgǝn tǝlimlǝr, yǝni bu dunyadiki «asasiy ⱪaidǝ-ⱪanuniyǝtlǝr» boyiqǝ silǝrni ɵz oljisi ⱪilip azdurmasliⱪi üqün ⱨezi bolunglar» (8) degǝn sɵzlirining ahirida ⱪilinidu, wǝ xundaⱪla bu sɵzlirining asasiy sǝwǝbini bayan ⱪilidu. Hudada bolƣan barliⱪ ⱨǝmmǝ bolsa Mǝsiⱨdǝ turidu; Hudaning ⱨǝmmǝ barliⱪi Mǝsiⱨdǝ ǝzǝldin bolƣan wǝ ⱨǝmixǝ bolidu. Bizmu «Uningda» (yǝni Mǝsiⱨdǝ) bolsaⱪ ǝmdi Hudaning barliⱪ mukǝmmǝl jǝwⱨirimu ohxaxla bizningki bolidu. Xundaⱪ bolƣanda pǝlsǝpǝ yaki «alaⱨidǝ danaliⱪ» bizgǝ ⱪandaⱪmu «artuⱪ» bir nemini tǝminliyǝlisun? Pawlusning bu mǝktupining bǝzi yǝrliridǝ eytⱪan sɵzliridin ⱪariƣanda, Kolossi xǝⱨiri ǝtrapida yürüwatⱪan muxundaⱪ «pǝlsǝpiqilǝr»ning jamaǝtkǝ yǝtküzgǝn ezitⱪuluⱪi az ǝmǝs idi. 18-ayǝttin ⱪariƣanda xularning degǝnliri bǝlkim mundaⱪ: «... Durus, silǝrning Əysa Mǝsiⱨkǝ bolƣan etiⱪadinglar intayin yahxi, Uningƣa ibadǝt ⱪilix toƣridur. Əmma intayin imtiyazliⱪ kixilǝr bolƣan bizlǝrgǝ nirnǝqqǝ alaⱨidǝ alamǝt kɵrünüxlǝrmu kǝldi! Biz bǝzibir mǝhpiy bǝlgilimilǝrgǝ boysunuxumiz bilǝn bizdǝ alaⱨidǝ yoxurun bilim bardur; baxⱪa addiy kixilǝr uningƣa ⱨeq nesiwǝ bolalmaydu. Bizgǝ alaⱨidǝ tonux bolƣan pǝrixtilǝrgǝ silǝr biz bilǝn billǝ sǝjdǝ ⱪilsanglar, silǝrmu bu «alaⱨidǝ bǝlgilimilǝr»gǝ boysunsanglar, ǝmdi silǝrmu bu bilimgǝ igǝ bolisilǝr, silǝrdǝ tehimu bǝht-bǝrikǝtlǝr, tehimu kɵp küq-ⱪudrǝt bolidu...» wǝⱨakazalar, wǝⱨakazalar...
Adǝmlǝr Mǝsiⱨning «ⱨǝmmidin üstünlüki»gǝ etibar bǝrmisǝ muxundaⱪ ǝhmiⱪanilikni ⱪobul ⱪilixi mumkin. Qünki Pawlus deginidǝk, U ⱨǝmmining «Bax»idur — pǝⱪǝt jamaǝtningkila ǝmǝs, bǝlki Hudaning mǝnggülük bekitmisi bilǝn pütkül alǝm (jümlidin muxu atalmix «alaⱨidǝ pǝrixtilǝr»)gimu baxtur. U: «Sening bax bilǝn biwasitǝ munasiwiting bar bolsa, nemixⱪa tɵwǝn turidiƣan mǝlum baxⱪa birsi bilǝn bolƣan ⱪandaⱪtur bir munasiwǝt ɵzümgǝ «artuⱪ» birnemini beridu, dǝp oylaysǝn? Əksiqǝ muxundaⱪ oy-hiyalliring Bax Bolƣuqining Ɵzigǝ birhil aⱨanǝt ⱨesablanmamdu? Əmǝliyǝttǝ, sening diⱪⱪiting, oy-zeⱨning Uningdin wǝ ⱨǝmmǝ ixlarni toƣriliƣan uluƣ ⱪurbanliⱪidin ayrilƣan bolsa, sǝn dǝrwǝⱪǝ ⱨeq payda almay, ǝksiqǝ ziyan tartⱪuqi bolup ⱪalisǝn!» degǝndǝk bolidu.
2:11 «Mǝsiⱨning sünniti»
«Silǝr Uningda (Mǝsiⱨdǝ) adǝmning ⱪolisiz bolƣan sünnǝt bilǝn sünnǝt ⱪilinƣansilǝr; demǝk, Mǝsiⱨning sünniti bilǝn gunaⱨliⱪ ǝtkǝ baƣlanƣan tǝndin halas ⱪilinƣansilǝr»
Bu ayǝttiki «adǝmning ⱪolisiz bolƣan sünnǝt» bolsa adǝmning ǝtliridǝ bolƣan sünnǝt ǝmǝs, bǝlki adǝmning roⱨ-ⱪǝlbini tǝndǝ bolƣan gunaⱨning ɵlüm elip kelidiƣan kona ⱪanuniyitidin «kesip üzüx»tin ibarǝttur. Bu toƣruluⱪ «Əzakiyal» ⱨǝm «Filippiliⱪlarƣa»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ bayan ⱪilinƣan «sünnǝtning roⱨiy ǝⱨmiyiti» toƣruluⱪ izaⱨatlarni kɵrüng. Xu yǝrlǝrdǝ eytⱪinimizni yeƣinqaⱪliƣanda, jismaniy sünnǝt Huda tǝripidin roⱨiy sünnǝtning «bexarǝtlik kɵlǝnggisi» bolux üqün bǝlgilǝngǝndur. Adǝm bu dunyadiki barliⱪ nǝpsaniyǝtqilik wǝ yaman ⱨǝwǝslǝrdin «kesip üzülgǝn» bolup, u ⱨǝⱪiⱪǝtǝn Mǝsiⱨgǝ ⱪarap-tayinip yaxap, Hudaƣa Ɵz Roⱨi arⱪiliⱪ ibadǝt ⱪilidu — mana bu roⱨiy sünnǝtning nǝtijisidur. Mundaⱪ adǝm ⱨazir ⱪǝlbidǝ wǝ roⱨida «Hudaning adimi»dur — roⱨiy sünnǝt ⱪilinƣan bolsa, jismaniy sünnǝt kerǝk ǝmǝstur.
Əmdi rosulning «Mǝsiⱨning sünniti» arⱪiliⱪ roⱨiy sünnǝt ⱪobul ⱪilimiz, deginining mǝnisi nemǝ? «Mǝsiⱨning sünniti» degǝn nemǝ?
Muxu yǝrdiki «Mǝsiⱨning sünniti» Musa pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ qüxürülgǝn Tǝwrat-ⱪanunda bekitilgini boyiqǝ Mǝsiⱨ Əysaning ⱪilinƣan jismaniy jǝⱨǝttiki sünniti ǝmǝs. Mǝsiⱨning bu sünniti barliⱪ Yǝⱨudiy oƣul bowaⱪlarningkigǝ ohxax sǝkkiz künlük bolƣanda ⱪilinƣanidi. Izaⱨatta eytⱪinimizdǝk, «Mǝsiⱨning sünniti»ning mundaⱪ ikki hil mǝnisi bolux mumkinqiliki bar: —
(1) «Mǝsiⱨ tǝripidin ⱪilinƣan sünnǝt». Bu eⱨtimalƣa yeⱪin bolƣan bir qüxǝnqǝ. «roⱨiy sünnǝt» dǝrwǝⱪǝ pǝⱪǝt Mǝsiⱨ tǝripidinla ⱪilinixi mumkin, degǝn ⱨǝⱪiⱪǝttur. Oⱪurmǝnlǝr bu qüxǝnqǝ boyiqǝ ayǝtni qüxǝnsǝ Mǝsiⱨ toƣruluⱪ bolƣan tǝlimat jǝⱨǝtidǝ ⱨeqⱪandaⱪ azdurulux bolmaydu, xundaⱪla omumiy ⱨǝⱪiⱪǝt jǝⱨǝtidǝ ziyan bolmaydu.
(2) Xundaⱪ bolsimu, ɵzimizning pikrimiz xuki, «Mǝsiⱨning sünniti» degǝn sɵz, bizgǝ nijat yǝtküzgǝn Uning kresti wǝ ɵlümini kɵrsitidu. Grek tilida «sünnǝt» «ǝtrapi kesilgǝn» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu, bizningqǝ muxu yǝrdǝ Daniyal pǝyƣǝmbǝrning: («Dan.» 9:27) «Bu atmix ikki «yǝttǝ waⱪit» mǝzgili ɵtkǝndin keyin Mǝsiⱨ üzüp taxlinidu (ɵltürülidu), Uningda ⱨeqnǝrsǝ ⱪalmaydu» degǝn bixaritigǝ baƣlanƣan, dǝp ⱪaraymiz.
Bundaⱪ «kesilix» pǝⱪǝt Uning jeni ǝmǝs, bǝlki Uning xǝhsining gunaⱨlirimizni Ɵzigǝ elip Huda’Atisining ⱨuzuridin üzülüxini kɵrsitidu, dǝp ⱪaraymiz. Biz baxⱪa bir kitabqidin sɵz alsaⱪ: —
«Bu «kalam» — yǝni Mǝsiⱨ, gunaⱨkar adǝmlǝrning ornida ǝyiblinix üqün, Ɵzini krestkǝ (darƣa) mihlitip ɵlüxkǝ tutup bǝrgǝn. U gunaⱨsiz, mukǝmmǝl adǝm bolup, qǝklik waⱪit iqidǝ burunⱪi wǝ keyinki ⱨǝmmǝ adǝmlǝrning barliⱪ gunaⱨlirini üstigǝ alƣan, U bizning ornimizda Hudaning gunaⱨ üstigǝ tɵkmǝkqi bolƣan ƣǝzǝplik jazalirini ⱪobul ⱪilƣan. Gunaⱨning jazasi — Hudadin ayrilixtur. Xuning bilǝn Uning roⱨi Hudadin üq saǝtlik ayrilƣan. Xu üq saǝtning ǝng ahirⱪi minutlirida: —«Əysa yuⱪiri awaz bilǝn: «Eli, eli, lǝma sawaⱪtani?» yǝni «Hudayim, Hudayim, Meni nemixⱪa taxliwǝtting?» dǝp ⱪattiⱪ nida ⱪildi» («Mat.» 27:46, «Mar.» 15:24)
Demǝk, U dunyadiki milyonliƣan adǝmlǝrning mǝnggülük dozah azablirini (dozah — Hudadin ayriwetilixtin ibarǝt) qǝklikla waⱪit iqidǝ bexidin ɵtküzüp, barliⱪ bǝdǝlni tɵliwǝtkǝn. Huda mana muxu wasitisi bilǝn birla waⱪitta, ⱨǝm Ɵzining adilliⱪini ⱪanaǝtlǝndürgǝn ⱨǝm ⱨǝrbir adǝmni Ɵzining rǝⱨimdillikigǝ mǝnggülük erixǝlǝydiƣan ⱪilƣan. Huda Ɵz Kalami bolƣan Mǝsiⱨning mukǝmmǝl ⱪurbanliⱪini ⱪobul ⱪilƣan».
Bundaⱪ qüxǝnqǝ bizning Mǝsiⱨning ɵlümidǝ wǝ tirilixidǝ Uning bilǝn bir ⱪilinƣanliⱪimizni kɵrsitidiƣan, tɵwǝndiki ayǝt bilǝn obdan maslixidu: —
2:12
«Xuning bilǝn tǝng qɵmüldürülüxtǝ dǝpnǝ ⱪilinƣansilǝr; silǝr yǝnǝ Uni ɵlümdin tirildürgǝn Hudaning wujudunglarda ixlǝydiƣanliⱪiƣa ixǝnq baƣlax bilǝn Uning bilǝn tǝng tirilgǝnsilǝr».
«Qɵmüldürülüx» toƣruluⱪ
«Qɵmüldürülüx» toƣruluⱪ «Əfǝsusluⱪlarƣa»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng. Ixinimizki, «qɵmüldürülüx», yǝni suƣa qɵmüldürülüx, Huda insanƣa bekitkǝn «Muⱪǝddǝs Roⱨning ⱨayatiƣa» tǝxna-tilǝk yolidur. Demǝk, qɵmüldürülüxning ɵzi adǝmni ⱪutⱪuzmaydu; lekin u arⱪiliⱪ biz Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨiƣa qɵmüldürülüxkǝ, mǝnggülük ⱨayatiƣa tolduruluxⱪa bolƣan tǝxna-tilikimizni Huda aldida bildürǝlǝymiz. «Rosullarning Paaliyǝtliri», 2:38-42ni kɵrüng. Suƣa qɵmüldürülginimizdǝ tɵwǝndiki ixlar boluxi kerǝk: —
(1) |
Biz yurt aldida, jamaǝt aldida, pütkül alǝmdiki pǝrixtilǝr wǝ barliⱪ jin-xǝytanlar aldida wǝ Hudaning Ɵzining aldida ɵzimizning Mǝsiⱨkǝ baƣlanƣan etiⱪadimizni oquⱪ ipadilǝymiz wǝ etirap ⱪilimiz. |
(2) |
Əysa Mǝsiⱨning ɵlümini gunaⱨimizning kǝqürüm ⱪilinixining birdinbir yoli dǝp etirap ⱪilimiz. |
(3) |
Biz uning arⱪiliⱪ towa ⱪiliximizni ipadilǝymiz. «Kona ⱨayat»imizning Huda aldidiki ǝrzimǝslikini, «dǝpnǝ ⱪilix»i kerǝklikini etirap ⱪilimiz (demǝk, qɵmüldürülüx «kona mǝn»ning dǝpnǝ murasimidur). |
(4) |
Hudaning «yengi ⱨayat» toƣruluⱪ wǝdisigǝ ⱪarap, ixǝnq bilǝn Hudadin bizgǝ yengi ⱨayat, yǝni mǝnggülük ⱨayat elip kelidiƣan Muⱪǝddǝs Roⱨingni tǝⱪdim ⱪilƣaysǝn dǝp jiddiy iltija ⱪilimiz. |
(5) |
Biz qɵmüldürülüxni jamaǝtning mǝlum bir ǝzasining ⱪolida ⱪobul ⱪilƣinimizda, Hudaning Ɵz jamaitigǝ munasiwǝtliklikimiz, xundaⱪla jamaǝtning bir-birigǝ moⱨtajliⱪini wǝ bir-birigǝ boysunux kerǝklikini etirap ⱪilimiz. |
2:14
«Bǝlgilimilǝrdǝ ɵz iqigǝ elinƣan üstimizdin ǝrz ⱪilidiƣan, bizni ǝyiblǝydiƣan pütüklǝrni ɵqürüp taxlidi; U ularni bizdin neri ⱪildi, krestkǝ mihlatⱪuzdi».
Pawlus bu ajayib ayǝtlǝrdǝ (10-15) Mǝsiⱨning Ɵz hǝlⱪi üqün kresttǝ mihlinip ada ⱪilƣanlirining barliⱪini bir-birlǝp tǝⱨlil ⱪilidu. Muxu yǝrdǝ oⱪurmǝnlǝrning birinqi soali «Bu «bǝlgilimilǝrdǝ ɵz iqigǝ elinƣan üstimizdin ǝrz ⱪilidiƣan, bizni ǝyiblǝydiƣan pütüklǝr» degǝn nemǝ?» boluxi mumkin.
Grek tilidiki «pütüklǝr» degǝnni ipadiligǝn «heirgrafon» degǝn sɵz ǝsli «ⱪǝrznamǝ» degǝn mǝnini bildüridu. U tilƣa alƣan «bǝlgilimilǝr» bolsa xübⱨisizki, Tǝwrat ⱪanunidiki kɵp tǝrǝplimilik bǝlgilimilǝrdur. Adǝttǝ Pawlus bu bǝlgilimilǝrni kɵrsǝtkinidǝ, pǝⱪǝt Yǝⱨudiylarƣa ⱪaratilƣanlarni kɵzdǝ tutidu; ǝmma muxu yǝrdǝ «bǝlgilimilǝr» xübⱨisizki, «Rim.» 8:4dǝ bayan ⱪilinƣan «ⱪanundiki ⱨǝⱪⱪaniy tǝlǝplǝr» dǝp atalƣan ǝmrlǝrni ɵz iqigǝ alidu. Bu bǝlgilimilǝr kɵpligǝn gunaⱨlirimizni pax ⱪilip, bizni noⱪup ǝrz ⱪilƣuqi ⱪoldǝk, yaki bolmisa bizni sanjixⱪa tǝyyarlanƣan ⱪiliq, yaki tegixlik bolƣan ɵlüm jazasini bekitixkǝ tǝyyarlanƣan mihlardǝk turidu. Əmma buning ornida Mǝsiⱨ bu ǝrz ⱪilƣuqi mihlardǝk bǝlgilimilǝrni Ɵz xǝhsigǝ ⱪaritip, bularning jazasini Ɵzigǝ ⱪaratti. Bu jazani U Ɵzi kɵtürdi; wǝ xundaⱪ ⱪilip bu bǝlgilimilǝr «krestkǝ mihlanƣan» ⱨalda ⱪaldi — ularning jaza küqliri tügǝp boldi, ularda etiⱪad ⱪilƣuqi bizlǝrgǝ ⱨeqⱪandaⱪ ǝrzlǝr ⱪalmidi. Ⱨǝmdusana!
Rim imperiyǝsidiki kona bir adǝt boyiqǝ, ⱪǝrz tɵligǝndin keyin, ⱪǝrznamǝ üstigǝ grek ⱨǝrpi «hay»ning qong yezilixi (χ) sizilatti. Oⱪurmǝnlǝrgǝ eniⱪki, bu ⱨǝrp krest xǝklidǝ idi. Mǝsiⱨ ⱨǝrbirimizni dozahⱪa ǝwǝtidiƣan ⱪǝrznamini jijap taxliƣandur!
2:15
«U ⱨɵkümdarlardin wǝ ⱨoⱪuⱪdarlardin olja elip, kresttǝ ularni rǝswa ⱪilip ularning üstidin tǝntǝnǝ bilǝn ƣǝlibǝ ⱪildi».
Mǝsiⱨ bu yaman roⱨlar bolƣan ⱨɵkümdarlardin nemini «olja» alƣan dǝp sorisaⱪ, jawab xübⱨisizki, «Ɵzigǝ etiⱪad baƣliƣuqilarni olja alƣan». Qünki Uningƣa etiⱪad baƣliƣinimizda ⱨǝrⱪandaⱪ yaman roⱨlarning hojayinliⱪidin yaki Xǝytanning ilkidin ⱪutulimiz. Ɵzini Mǝsiⱨgǝ tapxurƣan ⱨǝrbir kixining jin-xǝytanlardin ⱪorⱪuxining ⱨeqⱪandaⱪ ⱨajiti yoⱪtur wǝ xundaⱪla u «yaman roⱨlarni rǝnjitmǝy ular razi ⱪilinsun» degǝndǝk tügimǝs ixlardin halas boldi. Huda bizni Ɵz padixaⱨliⱪiƣa yɵtkǝp Ɵzi bizgǝ igidarqiliⱪ ⱪilidu. Xuning bilǝn biz yaman roⱨlarning ilkidin pütünlǝy ⱪutulduⱪ. Hudaƣa boysunup yürsǝk rǝzil bolƣuqi bizgǝ tegǝlmǝydu; u bizgǝ ⱨujum ⱪilsa uning bilǝn ⱪarxilixix ⱨoⱪuⱪimiz bolidu; qünki ƣalibiyǝtni Mǝsiⱨ alliⱪaqan ⱪazandi!
Biz Mǝsiⱨning krestkǝ mihlinixini Xǝytanning ⱪutritixliri wǝ ezitⱪuluⱪi bilǝn insanlar (satⱪun Yǝⱨuda Ixⱪariot, Yǝⱨudiy bax kaⱨinlar, Rimliⱪ waliy Pilatus wǝ Rimliⱪ lǝxkǝrlǝr) tǝripidin yürgüzülgǝn dǝp qüxinimiz. Yaman roⱨlarning mǝⱪsiti xübⱨisizki, Mǝsiⱨni yoⱪitixtin ibarǝt idi; ǝmma ix ularning oyliƣinidǝk qiⱪmidi («1Kor.» 2:8ni kɵrüng). Uni kresttǝ yoⱪitixining ornida, ǝksiqǝ ular pǝⱪǝtla Hudaning mǝnggülük mǝⱪsǝt-muddialirini ada ⱪilip, Mǝsiⱨni pütkül insaniyǝtning gunaⱨlirini toluⱪ kɵtürgüqi ⱪildi, halas. Mǝsiⱨning ɵlümidǝ bolƣan ƣalibiyiti Uning tirilixi bilǝn ispatlinidu; xuningdǝk yaman roⱨlarning ƣǝlibilik tǝntǝnisining orniƣa, ǝksiqǝ ularning Hudaƣa ⱪarxi isyan kɵtürgǝnliki, Hudaning meⱨrigǝ ixǝnmǝslikidǝ bolƣan ǝhmiⱪaniliki oquⱪ rǝswa ⱪilinip, ularning olja-igilikliri (yǝni, ixǝngǝn bizlǝr) tartiwelindi.
2:17 «Kɵlǝnggǝ wǝ jisim»
«Bu ixlar bolsa bir kɵlǝnggǝ, halas; uning jismi bolsa Mǝsiⱨningkidur!»
Bu kɵrünüxtǝ addiy bolƣan bayanda tǝlimatning xunqǝ zor bayliⱪliri bizgǝ ayan ⱪilinip eqip berildi! Bu ix üstidǝ ǝstayidil oylanƣuqi üqün Mǝsiⱨning xunqǝ kɵp xǝrǝpliri ayan ⱪilinidu!
Bu bayandin kɵrimizki, Tǝwrattiki barliⱪ bǝlgilimilǝr ⱪanqilik inqikǝ boluxidin ⱪǝt’iynǝzǝr, ularning ⱨǝrbir tǝpsilatliri Mǝsiⱨni, Uning xan-xǝrǝplirini, Uning ⱪurbanliⱪini, Uning bolidiƣan hǝlⱪ-jamaitini, Uning ⱪilidiƣan barliⱪ ixlirini kɵrsitidiƣan birhil bexarǝttin ibarǝttur. Sǝⱨipǝ qǝklimisi bolƣaqⱪa, muxu yǝrdǝ inqikilǝp tǝⱨlil ⱪilalmiduⱪ. Xübⱨisizki, bu bǝlgilimilǝrning kɵp tǝpsilatlirining ǝⱨmiyiti dǝslǝptǝ müjmǝl kɵrünidu; ǝmma ularning ⱨǝrbiri üstidǝ iman-ixǝnq wǝ ǝstayidilliⱪ bilǝn izdǝngüqilǝr üqün ahiri ularning bexarǝtlik, sirliⱪ ǝⱨmiyǝtliri kɵp jǝⱨǝtlǝrdǝ eqip berilidu, dǝp ixinimiz.
Bu ixlarƣa misal bilǝn hulasǝ ⱪilayli. Ailingizgǝ uzundin beri yar-yɵlǝk bolup kǝlgǝn ǝmma silǝr kɵrüp baⱪmiƣan, xirǝm tuƣⱪiningiz bolƣan meⱨriban bir taƣingiz bar dǝp eytayluⱪ. Bu taƣingizning yüksǝk abruyi wǝ namidin paydilinix üqün uning salaⱨiytigǝ kiriwalƣan kɵp düxmǝnliri bar bolidu. Xunga aldamqiliⱪning aldini elix wǝ uning bilǝn kɵrüxkǝndǝ tonuwelix üqün u rǝssamƣa ɵzining rǝsimini sizdurup silǝrgǝ ǝwitidu. Xübⱨisizki, bu rǝsim ɵyingizdǝ ⱨɵrmǝtlik orunda esiⱪliⱪ turidu; silǝr taƣanglar kǝlsǝ ⱨeqⱪandaⱪ hataliⱪ bolmisun dǝp uningƣa pat-pat ⱪaraysilǝr; wǝ yǝnǝ bǝlkim uning bilǝn didarlixixⱪa, kɵp iltipatliri üqün rǝⱨmǝt eytix künining kelixigǝ tǝxna bolup uning yoliƣa tǝlmürüp ⱪaraysilǝr. Bu intizar bolƣan kün yetip kelip, taƣanglar silǝr bilǝn billǝ turƣanda, bu rǝsim pǝⱪǝt ikkilǝmqi rol oynaydu, halas; xübⱨisizki, silǝr rǝsimni yǝnǝ ǝtiwarlaysilǝr, ǝmma uning ⱨazir keriki bolmaydu. «Mǝsiⱨning rǝsimi» bolƣan Tǝwrattiki bǝlgilimilǝr buningƣa ohxaxtur. Biz yengi ǝⱨdining jǝwⱨiridǝ yaxiƣan bolsaⱪ, ⱪǝlbimizgǝ Mǝsiⱨning muⱨǝbbiti yetip, gunaⱨning ilkidin ⱪutⱪuzƣanda, bǝlgilimilǝr kerǝksiz bolup ⱪalidu. Biz bǝlgilimilǝrning sɵyümlük Mǝsiⱨimizni xunqǝ yahxi ǝks ǝttürüp U toƣruluⱪ bexarǝt bǝrgǝnliki üstidǝ qongⱪur oyliximiz mumkin, ǝlwǝttǝ; ǝmma ⱨazir bu Xǝhsning Ɵzi biz bilǝn billidur!
Xunga Pawlus xuni eytiduki, Mǝsiⱨni ⱪobul ⱪilƣan ⱨǝrkimning Tǝwrattiki bǝlgilimilǝrgǝ ⱨajiti yoⱪtur; u alliⱪaqan pak-muⱪǝddǝs wǝ muⱨǝbbǝtlik ⱨayat ɵtküzüxkǝ baxliƣandur.
3:4
«Əmma ⱨayatimiz bolƣan Mǝsiⱨ axkarilanƣan qaƣda, xuan silǝr Uning bilǝn billǝ xan-xǝrǝptǝ axkarilinidiƣan bolisilǝr»
Rosul Pawlusning bu bayani Mǝsiⱨ bu zeminƣa ⱪaytip kǝlgǝndǝ yüz beridiƣan ixlarning ⱪisⱪa bir yiƣindisidur.
Biz Muⱪǝddǝs Kitabtiki bu toƣruluⱪ bǝzi baxⱪa bayanlarƣa bolƣan qüxǝnqimiz boyiqǝ bolidiƣan ixlarning tǝrtipi bǝlkim tɵwǝndikidǝk bolidu: —
(1) Mǝsiⱨ asmandin zeminƣa qüxüxgǝ baxliƣinida, u zor awazda Hudaning zeminda turuwatⱪan barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndilirini Ɵzigǝ qarⱪiridu; Uning bu ⱪattiⱪ towlixi bilǝn Mǝsiⱨdǝ ɵlgǝn kixilǝr tirildürülidu wǝ zeminda tirik ⱪalƣan ixǝngüqilǝr bilǝn birliktǝ Mǝsiⱨ bilǝn uqrixixⱪa ⱨawaƣa uqurulidu («1Tes.» 4:16).
(2) Bu uqrixixta muⱪǝddǝs bǝndilǝrning barliⱪ ⱪilƣanliri «Mǝsiⱨning soraⱪ tǝhti»ning aldida ɵlqǝmlinip baⱨalinidu («2Kor.» 5:10)
(3) Ixǝngüqilǝrning ⱨǝrbiri ɵz kɵzi bilǝn Mǝsiⱨni kɵrgǝndǝ, iq-wujudida Uningƣa ohxax mukǝmmǝl pǝzilǝtlik, muⱨǝbbǝtlik, pak-muⱪǝddǝs boluxⱪa pütünlǝy ɵzgǝrtilidu. Iqidiki barliⱪ gunaⱨliri mǝnggü arⱪida ⱪalidu. Bundaⱪ ɵzgǝrtilix otta tawlinixⱪa ohxiƣini bilǝn, bu ot ajayib tilsimat bir ot, yǝni Əysa Mǝsiⱨning muⱨǝbbǝtlik oti bolidu; uningda ⱨeqⱪandaⱪ gunaⱨning ⱪelixi mumkin ǝmǝs («Pǝnd.» 20:8 «Padixaⱨ adalǝt tǝhtidǝ olturƣanda, ⱨǝmmǝ yamanliⱪni kɵzi bilǝn ⱪoƣlaydu»).
Xu qaƣda ixǝngüqilǝrning sirtⱪi ⱪiyapiti, tirilixtǝ ⱪandaⱪ tǝngǝ igǝ bolidiƣanliⱪi bolsa, bu tehi bir sirdur. Pawlus muxu yǝrdǝ ⱪiyapiti intayin xan-xǝrǝplik, yaki «xan-xǝrǝptǝ» bolidu, dǝydu («1Kor.» 15:21-23, 35-38, «1Yuⱨ.»3:2-3nimu kɵrüng).
(4) Gǝrqǝ Hudaning milyonliƣan hǝlⱪi wǝ ularning barliⱪ ɵmürlük ixliri bu wǝⱪǝgǝ munasiwǝtlik bolsimu, bu dunyadiki waⱪitⱪa nisbǝtǝn bu ixlarning ⱨǝmmisi «bir dǝⱪiⱪidǝ, kɵzni yumup aqⱪuqǝ» yüz beridu («1Kor.» 15:52).
(5) Mǝsiⱨ andin Ɵz hǝlⱪini billǝ elip yǝr yüzigǝ ⱪaytip qüxidu. Uning xan-xǝripi ulardimu kɵrünidu, Uning ularda bolƣan xan-xǝripi tüpǝylidin pütkül jaⱨan Uningƣa ibadǝt ⱪilidu («2Tes.» 1:7-10ni wǝ Pawlusning muxu 3:4-ayǝttiki sɵzni kɵrüng).
(6) Israillarning ⱨǝmmisi nijat tapidu («Rim.» 11:26-27).
(7) Mǝsiⱨ Israilni ularƣa ⱨujum ⱪilidiƣan barliⱪ ǝl-yurtlardin ⱪutⱪuzidu («Zǝk.» 12-bab). Uning puti U ǝslidǝ asmanƣa ⱪarap kɵtürülgǝn Zǝytun teƣining üstidǝ ⱪayta turidu («Zǝk.» 14:1-4). Xu waⱪitta Israilƣa ⱨujum ⱪilƣanlarning kɵpi baxⱪa ɵlgǝnlǝr bilǝn billǝ ahirⱪi soraⱪni kütüx üqün xu ⱨaman tǝⱨtisaraƣa qüxürülidu.
(8) Mǝsiⱨ zeminda 1000 yil ⱨɵküm süridu, Israil hǝlⱪi Uning yǝr yüzidiki wǝkili bolidu.
(9) 1000 yildin keyin ahirⱪi soraⱪ bolidu (ⱪiyamǝt küni).
Bu uluƣ ixlarning baxⱪa bǝzi jǝⱨǝtliri toƣrisida «Yoel»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.
3:12 Injilda kɵrsitilgǝn «mɵminlik»ning mǝnisi
Tǝwrat wǝ Injilda «mɵminlik» yaki «yuwax mɵminlik» degǝn sɵzning ixlitilixning tolimu alaⱨidǝ mǝnisi bar. Mǝsiⱨ Əysa «Mubarǝk, yawax-mɵminlǝr! Qünki ular yǝr yüzigǝ mirashordur» dǝp tǝlim bǝrdi («Mat.» 5:5). Hudaning padixaⱨliⱪida mɵmin kixi ɵzidin küqlük baxⱪa birsi aldida ⱪorⱪunqtin yol ⱪoyidiƣan kixi ǝmǝs. U bǝlki Hudaning Ɵzigǝ tǝⱪdim ⱪilƣan wǝdilirini insanning küqidin ziyadǝ yuⱪiri, ziyadǝ üstün dǝp bilidu; xundaⱪla Hudaning wǝdilirini ǝmǝlgǝ axurux üqün «muxu dunyadikilǝr tutⱪan yollar», yǝni zorawanliⱪ, talax-tartix, jedǝl-uruxlarni ixlitixtin ⱪol üzgǝn kixidur. Baxⱪilar bilǝn uruxux, jedǝllixix Hudaning yolliri ǝmǝs, Huda Ɵz adǝmlirining «ɵz ⱨoⱪuⱪliri»ƣa erixixi üqün, xularni ixlitixkǝ yol ⱪoymaydu.
Buningƣa ⱨǝm Tǝwrat ⱨǝm Injildin yüzligǝn misal kǝltürǝlǝyttuⱪ, ǝmma üq misal kupayǝ dǝp ⱪaraymiz: —
(1-misal) («Yar.» 13-bab). Ibraⱨimning padiqiliri bilǝn Lutning padiqiliri padilirining intayin tez kɵpǝygǝnlikidin, jǝnubiy Pǝlǝstindiki yaylaⱪlarda bir-birigǝ soⱪuluxup ketixkǝnidi. Huda alliⱪaqan Ibraⱨimƣa, muxu barliⱪ zeminni «Sanga wǝ ǝwladliringƣa tǝⱪdim ⱪilimǝn», dǝp wǝdǝ ⱪilƣan bolsimu (12:7), ǝmma Ibraⱨim Lut (imanning ixlirini anqǝ quxǝnmigǝn bir adǝm)ⱪa: «Bu zemin meningki, qünki Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir uni manga wǝdǝ ⱪildi» demidi. U bǝlki Lutⱪa: «Mana, zemin aldingda turidu; sǝn ⱪaysi tǝrǝpni halsang xu yǝrgǝ berip olturaⱪlaxⱪin; mǝn baxⱪa tǝrǝpni elip xu yǝrdǝ turimǝn» dedi. Mana bu mɵminliktur!
Lut intayin munbǝt Iordan jilƣisini talliwelip xu yǝrgǝ berip turdi. U kǝtkǝndin keyin Huda Ibraⱨimƣa yǝnǝ sɵz ⱪilip Ɵz wǝdisini tǝstiⱪlap: «Ximalni, jǝnubni, xǝrⱪni, ƣǝrbni obdan kɵrüp baⱪ; muxu zeminning ⱨǝmmisi seningki bolidu!» dedi. Keyin, Huda jazalirini Iordan jilƣisidiki xǝⱨǝrlǝr üstigǝ qüxürgǝndin keyin Lut wǝ ǝwladliri Iordan dǝryasining qǝt tǝripigǝ kɵqüp ⱨazirⱪi «Iordaniyǝ» degǝn dɵlǝtning zeminidǝ olturaⱪlaxti. Ibraⱨimning ǝwladliri bolsa Ⱪanaan (Pǝlǝstin)ning barliⱪ zeminiƣa mirashor boldi.
(2-misal) Musa pǝyƣǝmbǝr bir ⱪetim Ⱨarun wǝ Mǝryǝm tǝripidin «Sǝn Hudaning buyruⱪi bilǝn ǝmǝs, bǝlki baxbaxtaⱪliⱪ bilǝn ɵzüngni qong ⱪilip Israil hǝlⱪigǝ yetǝkqi boluwalding» dǝp ǝrz ⱪilindi. Əmma Musa pǝyƣǝmbǝr ⱨeq talaxmay ündemidi. Muⱪǝddǝs Kitabta uning toƣruluⱪ: «Musa degǝn adǝm intayin mɵmin, yǝr yüzidilǝrning ⱨǝmmisidin mɵmin idi» dǝp hatirilǝngǝndur. Xuning bilǝn u Hudaning pat arida ɵzini aⱪlap, uning yetǝkqilikini tǝstiⱪlaydiƣanliⱪini obdan bilip, jedǝllǝxmidi; wǝ dǝrwǝⱪǝ Huda uzun ɵtmǝy roxǝn ⱨalda xundaⱪ ⱪildi. «Qɵl.» 12:1-15ni kɵrüng.
(3-misal) Dawut pǝyƣǝmbǝr sǝbiy bala waⱪtida, Samuil pǝyƣǝmbǝr Dawutning jǝmǝtidikilǝrni yoⱪlap barƣanda uningƣa: «Sǝn kǝlgüsidǝ Israilning padixaⱨi bolisǝn» dǝp bexarǝt bǝrgǝnidi. Xu waⱪittiki padixaⱨ Saul bolsa Hudaƣa wapasiz ⱨalda ⱨɵkümranliⱪ sürǝtti; u pat arida kɵngligǝ Dawutni ɵltürüxni pükkǝnidi. Bir küni Saul wǝ lǝxkǝrliri Dawutni ⱪoƣliƣanda, dǝl Dawut wǝ adǝmliri yoxuruniwalƣan ɵngkürgǝ ǝⱨwaldin hǝwǝrsiz kirip ⱪaldi wǝ xu yǝrdǝ ⱪonup ⱪelixti. Saul wǝ lǝxkǝrliri uhlawatⱪanda Dawutⱪa uni ɵltürüxning obdan pursiti qiⱪⱪanidi. Əmma u xundaⱪ ⱪilixni rǝt ⱪildi; qünki umu Hudaning wǝdiliri zorawanliⱪ arⱪiliⱪ ǝmǝlgǝ axurulmaydiƣanliⱪini bilǝtti. Saul ⱨayat waⱪtida Dawutⱪa «Mǝndin keyin sǝn padixaⱨ bolisǝn» dǝp etirap ⱪilƣan. Saul düxmǝnlǝr tǝripidin ɵltürülgǝndǝ, Dawut ahirida padixaⱨ boldi, ǝlwǝttǝ.
Sǝgǝk oⱪurmǝnlǝr Tǝwrattin, yuⱪirida eytⱪanlirimizdin sirt bolƣan bǝzi ǝⱨwallarni bǝlkim bayⱪiƣan boluxi mumkin. Bundaⱪ alaⱨidǝ ǝⱨwallar Hudaning Israilƣa tapxurƣan, intayin rǝzillǝxkǝn mǝlum ǝllǝrgǝ urux ⱪilix buyruⱪliridin ibarǝttur. Hudaning bundaⱪ buyruⱪlirida bolƣan mǝⱪsiti bolsa: —
(a) Israil (wǝ ⱨǝtta baxⱪa ǝllǝr)ni bu ǝllǝrning ǝwjgǝ qiⱪⱪan rǝzilliki tüpǝylidin bulƣinixtin saⱪlax üqün; bu orunlaxturux Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨdǝ bolƣan toluⱪ nijat dunyaƣa kǝlgüqǝ (yǝni Injil dǝwrgiqǝ) waⱪitliⱪ bir tǝdbir idi.
(ǝ) Israilƣa wǝ baxⱪilarƣa agaⱨ boluxi üqün, Ɵzining barliⱪ rǝzillik üstigǝ tɵküdiƣan ƣǝzipini kɵrsitidiƣan bir misal boluxi üqün idi.
Muxundaⱪ urux ⱪilix buyruⱪlirining ⱨǝmmisi Mǝsiⱨ Ɵz ⱪeni bilǝn tüzgǝn yengi ǝⱨdǝ bilǝn pütünlǝy bikar ⱪiliwetildi. Mǝsiⱨkǝ baƣlanƣan etiⱪadi arⱪiliⱪ ɵzining gunaⱨliⱪ tǝbiiti ɵzgǝrtilgǝn kixilǝr bolsa Hudaning Ɵz Roⱨining ⱪǝlb-baƣrida turuxiƣa nesiwiliktur. Muⱪǝddǝs Roⱨning küq-ⱪudriti bolsa adǝmning ǝtrapida turuwatⱪan ⱨǝrⱪandaⱪ rǝzillikning tǝsiridin üstündur. Mǝsiⱨdǝ bolƣan nijat bolsa insanlarning ǝng pǝsǝndǝ adǝmlirimu üqündur. Bu toƣrluⱪ Pawlusning Timotiyƣa eytⱪan sɵzlirigǝ ⱪarang («1Tim.» 1:15-16): —
«Muxu sɵz ixǝnqlik wǝ ⱨǝr adǝm uni ⱪobul ⱪilixi tegixliktur — «Mǝsiⱨ Əysa gunaⱨkarlarni ⱪutⱪuzux üqün dunyaƣa kǝldi!». Mǝn gunaⱨkarlar iqidiki ǝng ǝxǝddiyisidurmǝn! Lekin dǝl xu sǝwǝbtin Mǝsiⱨ Əysaning ǝng ǝxǝddiy gunaⱨkar bolƣan meni, keyin ɵzigǝ etiⱪad ⱪilip, mǝnggülük ⱨayatⱪa erixidiƣanlarƣa misal ⱪilip mǝndǝ Ɵzining barliⱪ sǝwr-taⱪitini ayan ⱪilixi üqün, manga rǝⱨim-xǝpⱪǝt kɵrsitilgǝndur».
3:15
«Mǝsiⱨning hatirjǝmliki ⱪǝlbinglarda ⱨɵküm sürsun»
Mana bu ayǝt bizgǝ Muⱪǝddǝs Roⱨning intayin ǝsⱪatidiƣan bir nǝsiⱨiti bolidu. Rǝb Əysa Mǝsiⱨ muhlisliriƣa: «Silǝrgǝ hatirjǝmlik ⱪaldurimǝn, Ɵz hatirjǝmlikimni silǝrgǝ berimǝn; Mening silǝrgǝ bǝrginim bu dunyadikilǝrning bǝrginidǝk ǝmǝstur» dǝp wǝdǝ ⱪilƣan («Yuⱨ.» 14:27). «Bu dunya» kɵp nǝrsilǝrni beridu, ǝmma berilgǝn nǝrsilǝr ⱨǝrdaim oquⱪ yaki yoxurun xǝrtlǝrgǝ baƣliⱪ bolidu. Bundaⱪ bir «sowƣat» berilginidǝ yaki yardǝm ⱪilinƣanda, kǝlgüsidǝ bu «sowƣat»ning orniƣa baxⱪa bir nǝrsǝ ⱪayturuluxi kerǝk bolidu. Xundaⱪ bolƣanda, Muⱪǝddǝs Kitabta deyilgǝndǝk bu ⱨǝⱪiⱪiy bir «sowƣat» bolmaydu, qünki ⱨǝrdaim uningƣa yoxurun baⱨa esiⱪliⱪ turidu. Əmma Hudaning sowƣatliri bolsa «oquⱪ ⱪolluⱪ bilǝn ihtiyarǝn berilgǝn» — Ularda ⱨeqⱪandaⱪ yoxurun xǝrtlǝr yoⱪtur («1Kor.» 2:12).
Mǝsiⱨ Əysa bu wǝdisini ⱪilƣandin beri ⱨǝrbir ixǝngüqidǝ «ɵz wujudumning ǝng qongⱪur yeridǝ hatirjǝmlik turidu», dǝydiƣan ⱪimmǝtlik guwaⱨliⱪi bolidu. Əmma bǝzi waⱪitlarda bu hatirjǝmlik buzulidu yaki bizdin elip ketilidu. Xundaⱪ bolƣanda, sǝwǝbini izdiximiz kerǝk, wǝ ⱨǝrdaim ɵzimizdinla tepilixiƣa ixǝnqimiz kamil. Pawlus muxu sɵzini Mǝsiⱨning teni bolƣan jamaǝttǝ bir-birini kǝqürüm ⱪilix, ⱨǝrbir munasiwǝtning muⱨǝbbǝt iqidǝ boluxi kerǝklikigǝ tǝtbiⱪlaydu (12-14). Biz bir-birimizni kǝqürüm ⱪilmisaⱪ, ⱪǝlbimizdiki hatirjǝmliktin mǝⱨrum bolimiz; bu hatirjǝmlik Huda bilǝn bolƣan munasiwitimizning ⱪandaⱪ ikǝnlikigǝ bolƣan ǝng eniⱪ alamǝtlǝrdin biridur. Əmma kɵp baxⱪa ǝⱨwallardimu hatirjǝmlik ⱪǝlbimizdin kǝtkǝnlikini bayⱪaymiz. Muxundaⱪ ǝⱨwallarda sǝmimiy izdǝngüqilǝr üqün hatirjǝmlikning kǝtkǝnlikining sǝwǝbini tepip qiⱪix ⱨǝrgiz tǝs ǝmǝs; bǝlkim biz baxⱪa birsigǝ uwal ⱪilƣan, biadil bir sɵz eytⱪan, yalƣan gǝp ⱪilƣan, mǝlum birnǝrsini oƣriliƣan; yaki bǝlkim Hudaning sɵzigǝ ixǝnmǝslik, yaki U eniⱪ mǝn’i ⱪilƣan bir ixni ⱪilƣan boluximiz mumkin; bǝzi ǝⱨwalda biz mǝlum bir ixni ⱪilixni ⱪarar ⱪiliximiz bilǝn (bu ixning ɵzidǝ ⱨeqⱪandaⱪ «ⱨaramliⱪ» bolmisimu), bu ix toƣruluⱪ oylanƣanseri Hudaning hatirjǝmliki bizdin tasadipiy ⱪeqip ketidu. Muxundaⱪ ǝⱨwalda: «Mǝsiⱨning hatirjǝmliki ⱪǝlbinglarda ⱨɵküm sürsun» — Mǝsiⱨning hatirjǝmlikini ⱨǝmmǝ ix-ⱨǝrikitimiz üstidin «toƣra» yaki «toƣra ǝmǝs» dǝp ⱨɵküm qiⱪarƣuqi boluxⱪa yol ⱪoyup, ixlirimizni toƣrilisaⱪ, Uning hatirjǝmliki ⱪaytip kelidu; xundaⱪ ⱪilip biz nurƣunliƣan bala-ⱪazadin ⱪutulimiz, keyinki kɵpligǝn puxayman-ⱨǝsrǝtlǝrdin saⱪlinip ⱪalimiz.
4:6
«Silǝrning gǝp-sɵzliringlar ⱨǝrdaim meⱨir-xǝpⱪǝt bilǝn bolsun, tuz bilǝn tetitilsun; xuning bilǝn silǝr ⱨǝrbir adǝmgǝ ⱪandaⱪ jawab berixni bilisilǝr»
Oⱪurmǝnlǝr bǝlkim rosulning bu gepidiki «tuz»ning nemini kɵrsǝtkǝnlikigǝ ⱪiziⱪⱪan boluxi mumkin. Xübⱨisizki, u bu yǝrdǝ Rǝb Əysaning Ɵz muhlisliriƣa eytⱪan: «Silǝr yǝr yüzining tuzidursilǝr... silǝr dunyaning nuridursilǝr...» degǝn sɵzlirini kɵzidǝ tutidu («Mat.» 5:13-14). Insanlar üqün tuzning bǝlkim üq qong paydiliⱪ yeri bar: —
(1) Ax-taamƣa tǝm ⱪoxux;
(2) Gɵx, kɵktatlarni sesip, qirip ketixtin saⱪlax;
(3) Zedǝ-yarilarni yuⱪumlinix, buzuluxtin saⱪlax.
Rǝb Əysaning (wǝ Pawlusning) sɵzliridǝ bu üq mǝnǝ kɵqmǝ ⱨalda ⱪollinilƣan. Hudaning ⱨǝmraⱨliⱪida yaxiƣan kixining «tǝmlik ⱨayati» bardur; u ǝtrapidiki kixilǝrnimu Hudani tonuxⱪa aq-tǝxna ⱪilixi mumkin. Uning durus, diyanǝtlik ⱨǝrikǝtliri wǝ ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilƣanliri jǝmiyǝttǝ qiritidiƣan tǝsirlǝrgǝ tosalƣu bolidu. Wǝ gunaⱨning tǝsirliri insanning wijdaniƣa yuⱪturulƣan bolsa uning sɵzliri bǝlkim yariƣa sürülgǝn tuzdǝk nǝxtǝrdǝk sanjilidu; ǝmma bu sɵzlǝrning sanjixini ⱪobul ⱪilƣan bolsa undaⱪta xipa elip kelidu. Xuningdǝk etiⱪadqilarning sɵzliri tetiⱪsiz ǝmǝs, bǝlki tǝmlik boluxi, tuzdǝk wijdanni eqixturidiƣan boluxiƣa toƣra kelidu. Bundaⱪ sɵzlǝr «meⱨir-xǝpⱪǝt bilǝn» eytilƣan bolsa adǝmning gunaⱨini bekitküqi bolmaydu, bǝlki Hudaning muⱨǝbbitini, gunaⱨlardin ⱪutⱪuzulidiƣan nijatliⱪ yolining barliⱪini daim puritip turidiƣan bolidu.