Injil 3-ⱪisim

 

«Luⱪa»


 «Luⱪa bayan ⱪilƣan hux hǝwǝr»



Kirix sɵz

Bu kitabning muǝllipi Yǝⱨudiy millitidin bolmiƣan tewip Luⱪadur. Biz baxⱪa yǝrdǝ, yǝni Əysaning yǝr yüzidiki ⱨayati hatirilǝngǝn Injildiki «tɵt bayan»ƣa bolƣan «kirix sɵz»imizdǝ Luⱪaning bayani üstidǝ azraⱪ tohtalƣan. Xunga muxu yǝrdǝ «Luⱪa» toƣruluⱪ anqǝ kɵp tohtalmaymiz, pǝⱪǝt oⱪurmǝnlǝr üqün tɵwǝndiki nuⱪtilarni ⱪaytilaymiz: — 


(1) Luⱪa intayin ǝstayidil tarihxunastur (ⱨǝtta hudasiz alimlarmu bu nuⱪtini etirap ⱪilidu). Uning deyixiqǝ, u bolƣan wǝⱪǝlǝrni «tǝrtipi boyiqǝ» (1:3) hatiriligǝn. Biz uning bu deginini u hatiriligǝn barliⱪ wǝⱪǝlǝrni top-toƣra tarihiy tǝrtipkǝ salƣanliⱪini kɵrsitidu, dǝp oylaymiz. Gǝrqǝ u hatiriligǝn wǝⱪǝlǝrgǝ «ɵz kɵzi bilǝn guwaⱨqi» bolmisimu, u pütün tarihni pǝⱪǝt «ɵz kɵzi bilǝn kɵrgǝn»lǝrning guwaⱨliⱪini asas ⱪilip yezip qiⱪⱪan (1:2-3 wǝ munasiwǝtlik izaⱨatlarni kɵrüng) wǝ xu yolda Luⱪa Əysaning tuƣuluxidin taki asmanƣa kɵtürülüxigiqǝ bolƣan kɵp wǝⱪǝlǝrni tǝpsiliy bayan ⱪilƣan.


(2) U Mǝsiⱨ Əysaning toluⱪ insan ikǝnlikini ayan ⱪilidiƣan ixlar wǝ wǝⱪǝlǝrni alaⱨidǝ ⱪiziⱪix bilǝn hatirilǝydu. Mǝsilǝn, Mǝsiⱨning Mǝryǝmdin tuƣuluxi, Huda’Atiƣa tayinixi, Muⱪǝddǝs Roⱨ tǝripidin yetǝklinixi, iqki ⱨessiyatliri, aƣriⱪ-silaⱪlarƣa, ezilgǝn aniy-ⱨajǝtmǝnlǝrgǝ ⱨǝmdǝ «gunaⱨkarlar» dǝp kǝmsitilgǝnlǝrgǝ iqini aƣritixi wǝ dua-tiliwǝt ⱪilixliri alaⱨidǝ tǝkitlinidu. «Luⱪa»ni Mǝsiⱨning birdinbir «ⱨǝⱪiⱪiy insan» ikǝnlikini kɵrsitidiƣan bayan degili bolidu.


(3) Luⱪa tewip bolup Əysa saⱪaytⱪan kixilǝrning kesǝllik ǝⱨwalliriƣa ⱪiziⱪip, xularni toptoƣra bayan ⱪilidu. U yǝnǝ Mǝsiⱨning ⱪiz-ayallarƣa nisbǝtǝn, ularning ⱨǝmmisini ɵz ⱪimmiti bar xǝhslǝr dǝp ⱪaraydiƣan meⱨriban muamilisigǝ intayin ⱪiziⱪidu.


(4) «Luⱪa»diki muⱨim temilar: —  (a) Əysa Mǝsiⱨning Ɵz xǝhsining ajayibliⱪi wǝ tilsimatliri (ǝ) nijat wǝ nijattin bolƣan azadliⱪ wǝ huxalliⱪ (p) xu nijatning barliⱪⱪa kǝltürülüxi üqün, xundaⱪla uning ⱨǝmmǝ ǝllǝrdǝ boluxi üqün Əysaning Ɵz hǝlⱪining ⱪolida ɵltürülüp ⱪurbanliⱪ boluxⱪa Yerusalemƣa barƣan sǝpiri (9:51-19:48); (b) Uning Yerusalemda azab-oⱪubǝt tartixi, ɵlümi wǝ tirilixi.


Mǝzmun: —


1. Əysaning dunyaƣa kelixi wǝ baliliⱪ qaƣliri (1-, 2-bablar)

2. Əysaning qɵmüldürülüxi wǝ sinilixi (3-babtin 4-bab 13-ayǝtkiqǝ)

3. Əysaning Galiliyǝdiki hizmiti (4-bab 14-ayǝttin 9-bab 50-ayǝtkiqǝ)

4. Əysaning «Yerusalemƣa sǝpiri» (9-bab 51-ayǝttin 19-bab 27-ayǝtkiqǝ)

5. Əysaning Yerusalemdiki hizmiti (19-bab 28-ayǝttin 21-bab 4-ayǝtkiqǝ)

6. Əysaning kǝlgüsidiki ixlarni, ahirⱪi zamanlarni aldin eytixi (21-bab 5-38-ayǝtlǝr)

7. Əysaning soraⱪⱪa tartilixi, azab-oⱪubǝt qekixi, ɵltürülüxi wǝ tirilixi (22-24-bablar)


••••••••



Ⱪoxumqǝ sɵz


Biz muxu yǝrdǝ pütün «bayan» toƣruluⱪ ǝmǝs, bǝlki bǝzi alaⱨidǝ ⱪiziⱪ nuⱪta yaki ⱪiyinliⱪi bar ayǝtlǝr üstidǝ azraⱪ tohtilimiz. «Luⱪa», «Matta» wǝ «Markus»ni oⱪuƣanlar bolsa, u kitablarda nurƣun ortaⱪ bayanlarning barliⱪini kɵrüp yetǝlǝydu. Biz tǝrjimimizdimu, xundaⱪ ortaⱪ yǝrlǝr üstidǝ tohtalƣinimizda, «Matta», «Markus» wǝ «Luⱪa»diki izaⱨatlar wǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni bir-birigǝ baƣliƣan ⱨalda yezixⱪa tirixtuⱪ. 


10:42 

«Biraⱪ birla ix zɵrürdur; wǝ Mǝryǝm xuningdin ɵzigǝ nesiwǝ bolidiƣan yahxi ülüxni tallidi; bu ⱨǝrgiz uningdin tartiwelinmaydu».


Marta wǝ Mǝryǝm ikkisi, xübⱨisizki, Əysani ɵyigǝ ⱪarxi aldi; lekin ǝslidǝ uni tǝklip ⱪilƣuqi Marta boluxi mumkin (bu yǝrdiki Mǝryǝm Əysaning anisi Mǝryǝm ǝmǝs, ǝlwǝttǝ). Marta nurƣun meⱨmanlarni kütüx bilǝn aldirax idi wǝ Mǝryǝm Əysaning ayiƣida olturup Uning sɵzini tingxawatatti. Marta Əysaƣa Mǝryǝm manga yardǝm ⱪilmidi, dǝp aƣrinidu. Bizning Əysaning bǝrgǝn munu jawabiƣa ǝstayidil kɵngül ⱪoyuximizƣa toƣra kelidu: —

«Əy Marta, Marta, sǝn kɵp ixlarning ƣemini yǝp awarǝ bolup yürüwatisǝn. Biraⱪ birla ix zɵrürdur; wǝ Mǝryǝm xuningdin ɵzigǝ nesiwǝ bolidiƣan yahxi ülüxni tallidi; bu ⱨǝrgiz uningdin tartiwelinmaydu».


Əysa Martaƣa uning ismini ikki ⱪetim tǝkrarlap qongⱪur amraⱪliⱪ bilǝn sɵz ⱪilidu (ibraniy tilida adǝmning ismini ⱪaytilap qaⱪirix küqlük amraⱪliⱪ, meⱨir-muⱨǝbbǝtni bildüridu). Uning sɵzidin Martaning kɵnglining kɵp ixlarƣa bɵlünüp, ƣǝmdǝ ⱪeliwatⱪinini bayⱪaymiz; ǝmma Rǝbbimiz bu toƣruluⱪ uningƣa «Biraⱪ birla ix zɵrürdur» dǝp mulayimliⱪ bilǝn tǝnbiⱨ beridu. Əmdi u eytⱪan «zɵrür bolƣan ix» bolsa Uning ayiƣida olturup sɵzini tingxaxtin ibarǝt, demǝkqimu? Bizningmu Uning Martaƣa eytⱪan bu sɵzini ǝstayidilliⱪ bilǝn angliximizƣa toƣra kelidu — qünki Rǝbbimiz Mǝryǝm talliwalƣan «Rǝbning sɵzini tingxax»ni «ɵzigǝ nesiwǝ bolidiƣan yahxi ülüx», dǝydu. «Ülüx» bir pütün ix-ⱨǝrikǝtning mǝlum ⱪismidur. Xunga baxⱪa ixlarmu «zɵrür bolƣan birla ix»ning mǝlum ⱪismi boluxi kerǝk. Undaⱪta «zɵrür bolƣan birla ix», yǝni «pütün bir ix» zadi nemǝ?


Muⱪǝddǝs yazmilardiki kɵp baxⱪa yǝrlǝrdǝ bu soalƣa jawab tǝminlǝydu, dǝp ⱪaraymiz: —«Silǝr ⱪullar, ǝttin bolƣan hojayininglarƣa Mǝsiⱨkǝ itaǝt ⱪilƣininglardǝk qin kɵnglünglardin ǝyminix wǝ titrǝx bilǝn itaǝt ⱪilinglar; pǝⱪǝt kɵz aldidila hizmǝt ⱪilip, adǝmni hux ⱪilƣuqi ⱪullardin bolmanglar, bǝlki Mǝsiⱨning ⱪullirining süpitidǝ Hudaning iradisini jan-dil bilǝn bǝja kǝltürünglar, adǝmlǝrgǝ ǝmǝs, bǝlki Rǝbgǝ qin dilinglardin hizmǝt ⱪilinglar» («Əf.» 6:5-7).

«Wǝ ⱨǝmmǝ ixlarda, sɵz bolsun, ǝmǝl bolsun, ⱨǝmmisini Rǝb Əysaning namida ⱪilip, uning arⱪiliⱪ Huda’Atiƣa rǝⱨmǝt eytinglar» (Kol.» (3:17).

«Nemǝ ixni ⱪiliwatⱪan bolsanglar, uningda insanlar aldida ǝmǝs, bǝlki Rǝb aldida ⱪilƣandǝk jan-dil bilǝn uningƣa ixlǝnglar» (Kol.» (3:23).


Ⱨǝmmimiz «ⱪullar» ǝmǝs, ǝlwǝttǝ. Biraⱪ rosul Pawlus muxu ayǝtlǝrdǝ tǝtbiⱪlaydiƣan prinsipni ⱨǝmmimizgǝ tǝtbiⱪlaxⱪa toƣra kelidu. Mǝyli Hudaning hizmitidǝ bolsun, mǝyli baxⱪilarning hizmitidǝ bolsun «qin kɵnglünglardin», «jan-dil bilǝn», «pütün ⱪǝlb bilǝn» Rǝbning Ɵzi üqün ⱪilƣandǝk yaki Uning aldida ⱪilƣandǝk ⱪiliximizƣa toƣra kelidu. Qünki bizdǝ xu mumkinqilik barki: — (1) hizmǝt ⱪilƣinimizda niyitimiz durus bolmaydu; (2) biz ⱪilƣan hizmitimizdǝ tǝxǝkkür eytmaymiz, bǝlki aƣrinimiz.


Alayluⱪ, biz hizmǝtkǝ qin kɵnglimizdin berilmisǝk, biz ⱨǝtta jamaǝttǝ Rǝbning hizmitidǝ bolƣinimizdimu, ⱪerindaxlar bizgǝ rǝⱨmǝt bildürmisǝ yaki hizmitimizni bayⱪimisa, bizdǝ hapiqiliⱪ yaki mǝyüslük pǝyda bolidu. Bundaⱪ ix ⱨeq bolmiƣanda, bizning hizmitimizdǝ yalƣuz Hudani razi ⱪilix üqünla ǝmǝs, bǝlki baxⱪilarning, bolupmu ⱪerindaxlarning minnǝtdarliⱪi yaki alⱪixliriƣa, ⱨǝtta ularning yahxi kɵrüxigǝ erixǝyli degǝn ⱪismǝn türtkǝ bilǝn tirixiwatⱪanliⱪimizni ispatlaydu. Əgǝr yalƣuz Hudanila razi ⱪilix nixani bilǝn ixlisǝk, undaⱪta, ⱨǝtta ⱨeqkim hizmitimizni kɵrmisimu Hudadin kǝlgǝn xadliⱪ bizdǝ bolatti.


Huda üqün ⱪilƣan hizmitimiz xadliⱪ bilǝn bolmisa, bǝlki kɵnglidǝ naraziliⱪ yaki hapiqiliⱪ bilǝn bolsa, undaⱪta hizmitimizni tohtitip, xu ǝⱨwalimizning sǝwǝbini sürüxtǝ ⱪiliximizƣa toƣra kelidu. Mǝsilǝn, biz mǝlum kixilǝrgǝ hǝyrhaⱨliⱪ kɵrsitǝy degǝn niyǝttǝ bolsaⱪ, undaⱪta xad-huramliⱪ bilǝn ⱪiliximiz kerǝk. Bolmisa, ⱨeqⱪandaⱪ sǝdiⱪǝ bǝrmǝslikkǝ toƣra kelidu. «Ⱨǝr adǝm ⱨeq ⱪiynilip ⱪalmay yaki mǝjburǝn ǝmǝs, bǝlki ɵz kɵnglidǝ pükkiniqǝ bǝrsun; qünki Huda huxalliⱪ bilǝn bǝrgüqini yahxi kɵridu» («2Kor.» 9:7). Yǝnǝ, «... Hǝyrhaⱨliⱪ kɵrsitixni bolsa, huxal-huramliⱪ bilǝn ⱪilsun» («Rim.» 12:7). Qünki baxⱪilarƣa yardǝm bǝrgǝndǝ bizdǝ hursǝnlik tuyƣusi bolmisa, undaⱪ ⱪilƣinimiz bizgǝ eƣir tuyulsa, undaⱪta yardǝm ⱪobul ⱪilƣuqida «Manga yardǝm bǝrgüqi bu ixta qong bǝdǝl tɵlidi» degǝndǝk tǝsir ⱪaldurmay ⱪalmaymiz. Yardǝm ⱪobul ⱪilƣan kixi: «Ⱪǝrzdar bolup ⱪaldim» degǝn ⱨessiyatⱪa kelip ⱪalidu. Əksiqǝ, bizgǝ tapxurulƣan ǝmrlǝr boyiqǝ baxⱪilarƣa «ⱪǝrzni ⱪayturuxum kerǝk» degǝn tǝsirni ⱪaldurmasliⱪimiz lazim: — «Yahxiliⱪ ⱪilinglar, baxⱪilarƣa ɵtnǝ beringlar wǝ «ular bizgǝ bernemǝ ⱪayturidu» dǝp oylimanglar» («Luⱪa» 6:35).


Mǝryǝm nemǝ ix boluxidin ⱪǝt’iynǝzǝr, bu pursǝtni qing tutup qoⱪum Əysaning sɵzini tingxay degǝnidi. Uning sɵzigǝ ⱪulaⱪ selix pǝytliri xunqǝ ⱪimmǝtlik idi! Bundaⱪ ǝⱨwalda kimning baxⱪa ixni ⱪilixⱪa rayi baridu? Wǝ xuning bilǝn u olturup Əysaning sɵzini anglidi. Bu qaƣda, xübⱨisizki, birsi: «Martamu meⱨmanlarni kütmǝy, umu olturuwelip Əysaning sɵzini tingxisa, undaⱪta meⱨmanlarƣa ƣiza nǝdin kelǝtti?» dǝp soraydu. Lekin ǝgǝr u olturwelip tamaⱪ ǝtmisǝ, bu bir qong paji’ǝ bolamti? Meⱨmanlar pǝⱪǝt nan wǝ soƣuⱪ su bilǝn ozuⱪlandimu, dǝyluⱪ, kim uningdin narazi bolatti? Yaki bǝlkim ahir berip ⱨǝmmǝylǝn ornidin turup ⱪolmuⱪol birǝr tamaⱪ tǝyyarlixi mumkin idi. Bularni biz ⱨazir ⱨǝrgiz bilǝlmǝymiz. Marta «dastihini kǝng saⱨibhana» degǝn nam-abruydin mǝⱨrum bolatti, lekin uning xu abruyi xunqǝ muⱨimmu? Eniⱪki, Əysaning uning aldiƣa bir tallax yolini ⱪoyup: «Marta, sǝn meⱨmanlarni kütǝy desǝng, undaⱪta bu ix huxalliⱪ, raziliⱪ bilǝn ⱪilinsun; ⱪǝlbingdǝ baxⱪa ix ⱪilay degǝn istǝk bolsa xuningƣa ǝrkinlik bolsun, xundaⱪ ⱪilsang ⱨǝtta tamiⱪing yǝtmǝy ⱪalsimu, ⱪǝlbingdǝ sǝn Hudaƣa xan-xǝrǝp oⱪiwerisǝn» deginidǝk bolidu.


Bu sɵzlǝrning üstigǝ xuni ⱪoxalaymizki, jiddiylik bolup kǝtkǝn bu dǝwrimizdǝ «addiylaxturux»ning tolimu ⱨajiti bardur. Turmuximiz murǝkkǝplik wǝ aldiraxliⱪ bilǝn tolƣaqⱪa, Huda aldida olturup, Uning awaziƣa ⱪulaⱪ selix, Uningƣa dua ⱪilix wǝ Uning sɵz-kalamini oⱪuxⱪa qolimiz tǝgmǝydu. Bizdǝ ixlirimizni ⱪǝt’iy addiylaxturux niyiti bolmisa, ⱪǝlbimizdǝ baxⱪilarƣa yǝtküzgüdǝk ⱨeqⱪandaⱪ roⱨiy bayliⱪlar bolmaydiƣanliⱪini wǝ pütkül ɵmrimizning Hudaning padixaⱨliⱪi üqün ⱨeq mǝnggü mewǝ bolmay bikar ɵtüp kǝtkǝnlikini ⱪattiⱪ ǝpsus iqidǝ kɵridiƣan bolimiz. 


12:13-14 

«Birsi: — Ustaz, akamƣa atimizdin ⱪalƣan mirasni mǝn bilǝn tǝng ülixixkǝ buyruƣayla — dedi. Lekin U uningƣa jawabǝn: — Buradǝr, kim Meni silǝrning üstünglarƣa sotqi yaki ülǝxtürgüqi ⱪildi? — dedi».

Nemixⱪa Mǝsiⱨ ⱨɵküm qiⱪirip berix tǝlǝpini rǝt ⱪildi?


Mǝsiⱨning bu yǝrdǝ eytⱪan sɵzliri Musa pǝyƣǝmbǝrning ikki Israilliⱪ ⱪerindixi arisida salaqiliⱪ ⱪilmaⱪqi bolƣanda Musaƣa eytilƣan munu sɵzlǝrni adǝmning esigǝ kǝltüridu: «Kim seni bizgǝ baxliⱪ yaki soraⱪqi bolsun dǝptu! Sǝn tünügün ⱨeliⱪi Misirliⱪni ɵltürginingdǝk menimu ɵltürmǝkqimusǝn?!» («Mis.» 2:14). Xu qaƣdiki adǝmlǝr Musa pǝyƣǝmbǝrning ariqi bolux niyitini qǝtkǝ ⱪaⱪⱪini Huda ularni Misirdin ⱪutⱪuzuxⱪa tǝyyarlawatⱪan kixini qǝtkǝ ⱪaⱪⱪini idi («Ros.» 7:26-35ni kɵrüng). Lekin muxu yǝrdǝ Israillarning Musani rǝt ⱪilƣan bu sɵzlirini Mǝsiⱨning Ɵzi ixlitidu. Xu yol bilǝn ularning Ɵzini qǝtkǝ ⱪaⱪidiƣanliⱪini aldin’ala puritip eytidu. Yǝni: «Silǝr Mening muxu dǝwada qiⱪarƣan ⱨɵkümümni ⱪobul ⱪilsanglarmu, lekin barliⱪ baxⱪa ixlar üstidǝ bolƣan ⱨɵkümlirimni rǝt ⱪilsilǝr» — deginidǝk. Qünki Hudani ɵzimizgǝ ⱪolayliⱪ tǝminligüqi ⱪoral ⱪiliweliximizƣa bolmaydu. Bizgǝ «uwal bolƣan» dǝp ⱨesabliƣan ixlarda Uningƣa «Adalitingni ayan ⱪilip toƣra ⱨɵküm qiⱪarƣaysǝn» dǝp yalwurup, ǝmma ⱨayatimizdiki baxⱪa ixlarda Uning kɵrsǝtkǝn ⱨɵkümlirini rǝt ⱪilsaⱪ, Uningƣa ⱨaⱪarǝt kǝltürgǝngǝ barawǝr bolmamdu? Uni ⱨayatimizning ⱨǝmmǝ ixi üstidǝ «Hojam», «Rǝbbim» süpitidǝ ⱪobul ⱪilmisaⱪ, Uni ⱨǝⱪiⱪiy ⱪobul ⱪilƣan bolmaymiz.


Ⱨǝtta Mǝsiⱨgǝ dad eytⱪan muxu kixigǝ ⱨǝⱪiⱪǝtǝn uwal ⱪilinƣan bolsimu, Huda bilǝn birgǝ mangƣanlar ɵzi üqün orun-ⱨoⱪuⱪ talaxmay, barliⱪ ix-dǝwalirini Uningƣa tapxuruxni wǝ xuningdǝk kɵnglini «Ⱪoxnangni ɵzüngni sɵygǝndǝk sɵygin»gǝ berixni ɵginixi kerǝk.


«Mubarǝk, yawax-mɵminlǝr! Qünki ular yǝr yüzigǝ mirashordur»

«Silǝrgǝ düxmǝnlik bolƣanlarƣa meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsitinglar, silǝrdin nǝprǝtlǝngǝnlǝrgǝ yahxiliⱪ ⱪilinglar, silǝrgǝ ziyankǝxlik ⱪilƣanlarƣa dua ⱪilinglar»

«Intiⱪam almanglar, i sɵyümlüklirim; uni Hudaƣa tapxurup Uning ƣǝzipigǝ yol ⱪoyunglar, qünki muⱪǝddǝs yazmilarda mundaⱪ yezilƣan: «Pǝrwǝrdigar dǝyduki, intiⱪam Meningkidur, yamanliⱪ Mǝn ⱪayturimǝn»».

 («Mat.» 5:5, 5:43-44, «Rim.» 12:19).


Muhlis bolux — «munar ⱪurux» «urux ⱪilix»

14:28-33 

«Aranglardin birsi munar salmaⱪqi bolsa, aldi bilǝn olturup bu ⱪuruluxni pütküzgüdǝk hirajǝt ɵzümdǝ barmu-yoⱪ dǝp ⱨesab ⱪilmasmu? Undaⱪ ⱪilmiƣanda, ulni selip pütküzǝlmisǝ, kɵrgǝnlǝrning ⱨǝmmisi mazaⱪ ⱪilip: «Bu adǝm binani baxlap ⱪoyup pütküzǝlmidi» — demǝy ⱪalmaydu.

Yaki bir padixaⱨ yǝnǝ bir padixaⱨ bilǝn jǝng ⱪilƣili qiⱪsa aldi bilǝn olturup: Mening üstümgǝ kelidiƣan yigirmǝ ming kixilik ⱪoxun igisigǝ mǝn on ming ǝskirim bilǝn taⱪabil turalarmǝnmu? Dǝp mɵlqǝrlǝp kɵrmǝmdu?! Əgǝr u «Soⱪuxalmaymǝn» dǝp oylisa, düxmǝn tehi yiraⱪtiki qaƣda ǝlqi ǝwǝtip, sulⱨ xǝrtlirini soraydu. Xuningƣa ohxax, silǝrdin kimdǝkim kɵnglidǝ ɵzining bar-yoⱪi bilǝn hoxlaxmisa, Manga muhlis bolalmas».


Bular Mǝsiⱨdin ɵginixning (demǝk, muhlisi bolux üqün) baxlinixida bolidiƣan ɵzgǝrmǝs, murǝssǝ ⱪilixⱪa bolmaydiƣan xǝrtlǝrdur. Bu xǝrtlǝrgǝ yüzlǝnmisǝ ⱨeqkim birdinbir ⱨǝⱪiⱪiy bolƣan roⱨiy sǝpǝrni ⱪilalmaydu, ⱨǝtta baxliniximu bolmaydu : —


Birinqi ohxitix — munar ⱪurux

Əysa Mǝsiⱨgǝ ǝgixix «ⱪurulux» jǝryaniƣa ohxaydu. Iman-etiⱪad, xükürlük, bilim, tǝjribǝ, sǝwr-taⱪǝt, «roⱨiy sezim», ɵzini tutux, meⱨir-muⱨǝbbǝt, — bularning ⱨǝmmisini ⱨayatimizƣa «hixning üstigǝ hix ⱪoyƣandǝk» ⱪoxux kerǝk. Muxu «ⱪurulux jǝryani» pǝⱪǝt biz yalƣuz bolƣan ⱨaldila ǝmǝs, bǝlki jǝm bolƣinimizdimu alƣa besilidu. Muⱪǝddǝs yazmilardiki «ⱪurulux» yaki «etiⱪadni ⱪurux» toƣruluⱪ nurƣun ayǝtlǝr bar («Rimliⱪlarƣa»diki «kirix sɵz»imiz, «Mat.» 7:24, «Ros.» 7:49, 9:31, «Rim.» 15:20, «1Kor.» 8:1, 8:10, 10:23, 14:4, 14:7, «Gal.» 2:18, «1Tes.» 5:11, «1Pet.» 2:5, 2:7ni kɵrüng). Mǝsiⱨgǝ barliⱪ ǝgǝxmǝkqi bolƣanlar aldimda ɵmürwayǝt ««ⱪurux» hizmiti» turidu dǝp bilixi kerǝk. Bu hizmǝtning hǝtiri bar — munar egiz, xundaⱪla ǝtraptiki barliⱪ adǝmlǝr uni yiraⱪtin kɵrǝlǝydu. Ⱪurulux tohtap ⱪalsa, bu ixni mazaⱪ ⱪilidiƣanlar az bolmaydu. Lekin ⱨalⱪiliⱪ soal xuki, «Mǝndǝ muxu munarni ⱪurup qiⱪⱪudǝk materiyal barmu?». Əmdi bǝx künlük addiy bir insan ⱪandaⱪmu bu qong soalƣa durus jawab berǝlisun? Bu soalƣa ⱨazir ikkinqi bir ohxitix wǝ soal ⱪoxulidu.


Ikkinqi ohxitix — jǝng ⱪilix

Mǝsiⱨgǝ ǝgixixni bir jǝng yaki urux deyixkǝ bolidu. Barliⱪ insan janlirining küqlük bir düxmini bardur. U «oƣrilaydu, ɵltüridu wǝ ⱨalak ⱪilidu» («Yuⱨ.» 10:10) wǝ Mǝsiⱨgǝ ǝgixǝy degǝn ⱨǝrkimlǝrgǝ alayitǝn jǝng tǝyyar ⱪilmaⱪta. Hudaning yolini talliƣanlar bu jǝngdin ⱪaqalmaydu. Xuning bilǝn ⱨalⱪiliⱪ soal xuki «Mǝn tǝyyarmu?».

Buning üstigǝ, Rǝbbimizning bu tǝmsilidǝ bu jǝng bǝk tǝngsiz kɵrünidu. Mudapi’ǝ ⱪilƣuqida on ming lǝxkǝr, ⱨujum ⱪilƣuqi padixaⱨda yigirmǝ ming lǝxkǝr bar. Mudapi’ǝ ⱪilƣuqi padixaⱨ jǝng ⱪilay desǝ, xübⱨisizki, barliⱪ lǝxkǝrlǝrni sǝpkǝ ⱪoyidu. Bir adǝmmu, bir ⱪoralmu zapas ⱪalmaydu — ⱨǝmmisi jǝnggǝ orunlaxturulidu, wǝ bularni toƣra ixlitixkǝ padixaⱨ pütün zeⱨnini yiƣip olturidu. Kɵz aldimizda turƣan jǝngmu bizdin bar-yoⱪimizni tǝlǝp ⱪilidu. Əmdi muⱨim soal xuki — «Mǝndǝ bu jǝngni ⱪilƣudǝk nemǝm bar?». addiy bir insan buni nǝdin bilǝlisun?


Buningƣa Rǝbbimizning jawabi eniⱪtur. Bu jawabⱪa kelixtin awwal xuni dǝymizki, biz roⱨiy jǝngdiki hǝtǝrlik, muxǝⱪⱪǝt wǝ azab-oⱪubǝtlǝrgǝ yüzlinixkǝ tǝyyar bolmisaⱪ, «soⱪuxalmaymǝn» desǝk, yahxisi biz «ǝlqi ǝwǝtip, düxmǝnlirimizdin sulⱨ xǝrtlirini ɵtünginimiz tüzüktur». Bizdǝ ⱨeq guman yoⱪki, Hudani izdǝydiƣan sǝpirimizni taxlaxⱪa ⱪoxulsaⱪla, Xǝytan biz bilǝn «seni awarǝ ⱪilmaymǝn» dǝp Sodilixixⱪa huxal bolidu. Lekin xunimu esimizgǝ kǝltürüximizgǝ toƣra keliduki, Xǝytan sɵzidǝ sɵzidǝ turamdu-turmamdu?


Əmdi «Munarni ⱪurup qiⱪⱪudǝk nemǝm bar?» wǝ «Jǝngni ahirƣiqǝ ⱪilƣudǝk küqüm barmu?» degǝn soallarƣa Rǝbbimiz jawabǝn mundaⱪ addiy bir bayan ⱪilidu — «Xuningƣa ohxax, silǝrdin kimdǝkim kɵnglidǝ ɵzining bar-yoⱪi bilǝn hoxlaxmisa, manga muhlis bolalmas».

Mana bu, bizdiki jimi nǝrsilǝrning yetǝrlik-yetǝrsizlikini bizgǝ bildüridiƣan addiy ⱨǝⱪiⱪǝttur. Qünki roxǝn ǝmǝliyǝt xuki, ⱨǝmmǝ nǝrsimiz bu ixlarƣa ⱪǝt’iy yǝtmǝydu! Undaⱪta biz ⱪandaⱪmu ɵz ⱨayatimizƣa iman-etiⱪad, meⱨir-muⱨǝbbǝt, sǝwr-taⱪǝt, bǝrdaxliⱪ, bilim, kiqik peilliⱪni ⱪoxup ⱪurƣudǝk yol-tǝdbirimiz bar dǝp oylaxⱪa petinalaymiz?! Bu yol-tǝdbirlǝr pǝⱪǝt ⱨǝmmidin üstün Hudadin kelidu!

Pütkül insaniyǝtkǝ az degǝndimu altǝ ming yil zǝrb ⱪilip kǝlgǝn tǝjribisi bar bolƣan roⱨiy bir düxmǝngǝ ⱪandaⱪ taⱪabil turalaymiz? Muⱪǝddǝs yazmilarda uning toƣruluⱪ: — «U pütün dunyani azduridu» dǝp hatirilinidu. Pakit xuki, uningƣa taⱪabil turuxⱪa kerǝk bolƣan danaliⱪ wǝ etiⱪadimiz tolimu yetǝrsizdur. Bizdǝ on ming lǝxkǝr bolsimu, lekin uningda milyardlap boluxi mumkin! U bizning ⱪabiliyǝtsizlikimizgǝ ⱪarap külüp turidu!


Lekin bu pakit bizgǝ kerǝk bolƣan jawabⱪa elip kelidu. Roⱨiy ⱪurulux üqün ⱨǝmdǝ roⱨiy jǝng üqün Hudaning barliⱪ kerǝklikni tǝminlixigǝ pütünlǝy tayiniximiz kerǝk. Wǝ Uningƣa pütünlǝy tayinix üqün addiy bir xǝrt bar — «ɵzining bar-yoⱪi bilǝn hoxlixix». Bu ix ⱨǝmmidin awwal iqki (kixining iqki dunyasiƣa ait bolƣan) bir ⱪarardur — manga tǝǝlluⱪ ⱨǝmmǝ nǝrsidin, barliⱪ munasiwǝtlirimdin, mening barliⱪ bilginimdin yaki bilimǝn degǝnlirimdin, barliⱪ ⱪilalaydiƣanlirimdin yaki ⱪilalaydiƣan degǝnlirimdin — bularning ⱨǝmmisidin «ⱨazir meningki ǝmǝs» dǝp waz keqimǝn. Ⱨǝmmǝ ix Uning ⱪoliƣa ularni nemǝ ⱪilay desǝ xuni ⱪilsun dǝp tapxurulidu. Xundaⱪ ⱪilƣanda rosul Pawlus bizgǝ eytⱪinidǝk «oyliƣanlirimizdinmu ⱨǝddi-ⱨesabsiz artuⱪ ⱪilixⱪa Ⱪadir Bolƣuqi» («Əf.» 3:20) Ɵzi bizdǝ ix kɵrüxkǝ baxlaydu. U Ɵzi bizdǝ munar ⱪuridu, U Ɵzi bizdǝ jǝng yürgüzidu. Xuning bilǝn bizning «Uningdin ɵginip, muhlis bolidiƣan» roⱨiy sǝpirimiz baxlinidu.


Dǝrwǝⱪǝ, Rǝbbimiz bǝzilirimizni jismaniy jǝⱨǝttǝ «ⱨǝmmidin waz keqidiƣan» ⱪilip bekitkǝn; lekin bu ix ⱨǝmmimiz bǝl baƣliximiz lazim bolƣan ⱨalⱪiliⱪ iqki ⱪarar aldida ikkinqi orunda turidu.


Rǝbbimiz tǝlimini tɵwǝndiki sɵzlǝr bilǝn ahirlaxturidu: —

«Tuz yahxi nǝrsidur; ⱨalbuki, tuz ɵz tǝmini yoⱪatsa, uningƣa ⱪaytidin tuz tǝmini ⱪandaⱪmu kirgüzgili bolidu? U tupraⱪⱪa ixlitixkǝ yaki oƣutⱪa arilaxturuxⱪimu yarimay, talaƣa taxlinidu. Angliƣudǝk ⱪuliⱪi barlar buni anglisun!».


Biz baxⱪa yǝrlǝrdǝ «tuz»ning ǝⱨmiyiti üstidǝ tohtalduⱪ. «Mat.» 5:13 wǝ «Kol.» 4:6 üstidiki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng. Muxu yǝrdǝ biz pǝⱪǝt xuni eytimizki, muxu mutlǝⱪ tüp tǝlimni ɵzimizgǝ singdürmisǝk, bizdǝ ⱨeqⱪandaⱪ «tuz», ⱨeqⱪandaⱪ «Hudaning tǝmi» bolmaydu.


15-bab — «Yitip kǝtkǝn ⱪoy, yitip kǝtkǝn tǝnggǝ, yoⱪap kǝtkǝn oƣul» degǝn üq tǝmsil toƣrisida


Birinqidin bayⱪaymizki, bu üq tǝmsil ǝmǝliyǝttǝ bir tǝmsil bolup (3-ayǝt), Pǝrisiylǝrning Rǝbbimizni tǝnⱪid ⱪilip «Sǝn nemixⱪa gunaⱨkarlarni ⱪobul ⱪilip ular bilǝn ⱨǝmdastihan olturisǝn?!» degǝn ⱨujumiƣa jawab berix süpitidǝ eytilƣandur. Bu üq tǝmsil, bolupmu üqinqisi xunqǝ mol mǝzmunluⱪki, inglizqǝ ⱨǝm hǝnzuqǝ yezilƣan birnǝqqǝ kitab mǝhsus xu üq tǝmsildiki tǝlimlǝrni tema ⱪilip yezilƣan. Muxu yǝrdǝ biz oⱪurmǝnlǝrning diⱪⱪitini ulardiki bizgǝ xunqǝ eniⱪ eqilƣan birnǝqqǝ addiy ⱨǝⱪiⱪǝtlǝrgǝ tartmaⱪqimiz, xundaⱪla tǝmsillǝrgǝ tehimu qongⱪur mǝnilǝrni yüklǝydiƣan arⱪa kɵrünüxlirini tonuxturmaⱪqimiz.


1-tǝmsil — Yitip kǝtkǝn ⱪoy

Muxu tǝmsildǝ padiqi 99 ⱪoyini taxlap, yitip kǝtkǝn birla ⱪoyni izdǝxkǝ baridu. Ottura xǝrⱪtǝ yitip kǝtkǝn ⱪoylar intayin ⱪorⱪup ⱨalsizlinip, «mǝn tepilsam!» degǝndǝk biqarǝ ⱨalda ornida titrǝp turidu. Xunga padiqi bolsa ⱪoyi üqün ⱨǝmmǝ ixni ⱪilix kerǝktur. U ⱨǝtta uni (bǝlkim 30-40 kilogramliⱪ eƣirliⱪta boluxi mumkin) ɵz mürisigǝ yüdüp ɵyigǝ apiridu! Ⱪoy ɵz ⱪerindaxliridinmu ǝwzǝl muamiligǝ muyǝssǝr bolidu — qünki u ⱪotanƣa ǝmǝs, bǝlki padiqining ɵz ɵyigǝ apirilidu, andin padiqi wǝ ⱪoxniliri buni ⱪizƣin tǝbriklixidu. Rǝbbimizning bu toƣruluⱪ bayani mundaⱪ: —


«Mǝn silǝrgǝ xuni eytayki, xuningƣa ohxax, towa ⱪiliwatⱪan bir gunaⱨkar üqün ǝrxtǝ zor hursǝnlik bolidu; bu hursǝnlik towiƣa moⱨtaj bolmiƣan toⱪsan toⱪⱪuz ⱨǝⱪⱪaniy kixidin bolƣan hursǝnliktin kɵp artuⱪtur». Biz ǝmdi: — «Kimning towa ⱪilixiƣa ⱨajiti bolmaydu?!» — dǝp soraymiz.


Bu tǝmsil Rǝbbimizning ⱨǝmmimizgǝ bolƣan ayrim-ayrim ƣǝmhorliⱪini kɵrsitidu. Xunga ⱨǝtta pütkül jaⱨanda nijat kerǝk bolƣan birla gunaⱨkar bar bolsimu, U: «Mǝn yǝnila seni ⱪutⱪuzƣili kelǝttim» dǝydu. Bu ⱨǝⱪiⱪǝtni kɵrsitidiƣan bir misalni kɵrüx üqün «Luⱪa» 8:19-39ni ⱪaytidin oⱪung. Xu ayǝtlǝrdǝ biz Rǝbbimiz top-top halayiⱪtin ayrilip, nurƣun jin qaplaxⱪan yalƣuz bir biqarini azad ⱪilix üqün hǝtǝrlik dengizdin ɵtidu, dǝp oⱪuymiz.

Rosul Pawlus bu ⱨǝⱪiⱪǝtni yahxi ɵzlǝxtürüp: «Hudaning Oƣli ... meni sɵygǝn wǝ mǝn üqün ɵzini pida ⱪilƣan...» deyixkǝ amraⱪ idi (Gal.» 2:20).


Ⱪutⱪuzulux üqün yitip kǝtkǝn ⱪoy nemǝ ⱪilixi kerǝk? — pǝⱪǝt «Mǝn yitip kǝttim!» dǝp mǝrixi andin padiqining kɵyümqanliⱪ bilǝn ⱪuqaⱪlap ⱪutⱪuzuxini ⱪobul ⱪilixi kerǝktur, halas. Əmdi bir gunaⱨkar ⱪutⱪuzulux üqün nemǝ ⱪilixi kerǝk? — Oⱪurmǝn ɵzi bu tǝmsildin jawab tepiwalsun!


Yǝnǝ bir muⱨim sɵz bar. Bu tǝmsilni angliƣan barliⱪ Yǝⱨudiy hǝlⱪi xu ⱨaman Tǝwrattiki üq yǝrni esigǝ kǝltürǝlǝydu. Bu üq yǝrdǝ Huda Ɵzi pada baⱪⱪuqi süpitidǝ tǝswirlinidu — «Zǝbur» 23-küy, «Yǝrǝmiya» 23-bab wǝ «Əzakiyal» 34-bab. Ahirⱪi ikki yǝrdǝ Huda Israilning «pada baⱪⱪuqi»liri, yǝni ularning padixaⱨliri, kaⱨinliri wǝ pǝyƣǝmbǝrlirigǝ: «Silǝr mening padam bolƣan Israildin hǝwǝr almidinglar» dǝp tǝnbiⱨ berip, Ɵzining kelip ɵz padisidin hǝwǝr elip baⱪidiƣanliⱪini uⱪturidu. Uxbu tǝmsildǝ Əysaning Pǝrisiylǝr wǝ baxⱪa mɵtiwǝrlǝrgǝ: «Silǝrning Tǝwrattiki mol bilimlǝrdin hǝwiringlar turup, Hudaning padisidin ⱨeq hǝwǝr almidinglar» dǝp tǝnbiⱨ beriwatⱪanliⱪiƣa, xundaⱪla: «Xu sǝwǝbtin ⱨǝⱪiⱪiy pada baⱪⱪuqi bolƣan Mǝn dǝl muxu ixni ⱪilƣili kǝldim» dǝp uⱪturƣanliⱪiƣa ⱪil siƣmaydu (yǝnǝ «Yuⱨanna» 10-babni kɵrüng).


2-tǝmsil — Yitip kǝtkǝn tǝnggǝ

«Yitip kǝtkǝn tǝnggǝ» degǝn tǝmsildǝ Hudaning nijatliⱪ iltipati küqlük sürǝtlinidu. Tǝmsildǝ ayal kixining ⱨǝrikiti alaⱨidǝ tǝkitlinidu. Birinqi tǝmsildiki pada baⱪⱪuqining bipayan qɵl-bayawanni kezip ⱪoyni tepip, andin uni yüdüp ɵyigǝ ǝkǝlginidǝk, ayal kixi yittürüp ⱪoyƣinini tepixⱪa «bǝdǝl tɵlǝydu». U tǝnggisini tepip bolƣuqǝ uni «zǝn ⱪoyup» izdǝydu. Bu sɵz Mǝsiⱨning baxⱪa waⱪittiki «Ata bolsa Ɵzigǝ ibadǝt ⱪilidiƣan xundaⱪ kixilǝrni izdimǝktǝ» deginini esimizgǝ kǝltüridu («Yuⱨ.» 4:23-24).


«Tǝmsildǝ tǝnggǝ ɵzini tapⱪuzux üqün nemǝ ix ⱪilidu?» dǝp soraymiz. Toƣra jawab xuki, «ⱨeqnemǝ!». U pütünlǝy passip orundidur. Izdigüqi ⱨǝmmǝ ixlarni ⱪilidu. Xübⱨisizki, bu bizgǝ xuni tǝkitlǝyduki, bizning nijatni tepiximiz bolsa Hudaning tǝxǝbbuskarliⱪi, xundaⱪla Uning meⱨri-xǝpⱪiti bilǝnla bolidiƣan ixtur. Ix kɵrgüqi U Ɵzidur wǝ nijattin bolƣan xan-xǝrǝp pǝⱪǝt Uningƣa mǝnsuptur! Yǝnǝ bir ⱪetim tǝmsildiki sawaⱪ ⱪaytilinidu: — «Mǝn silǝrgǝ xuni eytayki, xuningƣa ohxax towa ⱪiliwatⱪan bir gunaⱨkar üqün Hudaning pǝrixtilirining arisida hursǝnlik bolidu».


3-tǝmsil — Yoⱪap kǝtkǝn oƣul 

(Temini «Yoⱪap kǝtkǝn oƣul» degǝndin kɵrǝ, «Meⱨriban ata» degǝn yahxiraⱪ!)

Muxu tǝmsildǝ meⱨriban ata yoⱪap kǝtkǝn oƣlini izdigili qiⱪmaydu. Oƣul bolsa ɵzlükidin atisining yeniƣa ⱪaytip kelix ⱪarariƣa kelixi kerǝk bolidu.

Biz tǝmsildiki «arⱪa kɵrünüx»tin tɵwǝndiki tǝpsilatlarni bayⱪaymiz: —


 (a) kǝnji balining «Əy ata, mal-mülüktin tegixlik ülüxümni manga bǝrgin» degǝn tǝlipi atisiƣa intayin dǝⱨxǝtlik bir ⱨaⱪarǝt boldi. Uning tǝlipi: «Ata, bu dunyadin tezrǝk kǝtkǝn bolsang kaxki! Sǝn tehi ɵlüp kǝtmigǝn bolsangmu, bǝribir mirastin ɵzümgǝ tegixlik ⱪisimni ⱨazir alay dǝymǝn» degǝndǝk idi. Barliⱪ jamaǝt bu ixni angliƣanda qɵqüydu wǝ ƣǝzǝplinidu. Ular qoⱪum kǝnji bala bilǝn ⱨǝmmǝ bardi-kǝldini üzidu. Dǝrⱨǝⱪiⱪǝt, ottura xǝrⱪtiki nurƣun ata bolƣanlar muxundaⱪ bir tǝlǝpni angliƣan ⱨaman oƣlini ⱪattiⱪ kaqatlap, dǝrⱨal ɵydin ⱨǝydiwǝtkǝn bolatti. Bǝzi yǝrlǝrdǝ ⱨǝtta ⱪaidǝ-yosunlar boyiqǝ uni ɵlgüdǝk urƣan bolatti. Əmma bu ata bolsa ⱨeqⱪandaⱪ tǝnbiⱨ bǝrmǝydu yaki ⱪarxiliⱪ kɵrsǝtmǝy, balining tǝlipini ⱪanduridu. Yǝr yüzidǝ xundaⱪ ⱪilidiƣan ata barmu? Lekin bu tǝmsildiki ata bolsa bizgǝ: (1) Hudaning bizning Ɵzigǝ bolƣan ⱨaⱪarǝtlirimizni wǝ bizgǝ tǝⱪsim ⱪilƣanlirining bexiƣa su ⱪuyƣinimizƣa bolƣan zor sǝwr-taⱪitining bolƣinini; (2) Uning bizning ⱨaman bir küni ɵzlükimizdin ⱪilmiximizdin bizar bolup, ǝla bir yolni izdiximizni ümid bilǝn kütidiƣanliⱪini toluⱪ ipadilǝydu. Kǝnji bala ɵydin qiⱪⱪanda ata ⱨeqⱪandaⱪ nǝsiⱨǝt ⱪilmaydu yaki uningdin ⱨeq ixni ɵtünmǝydu. Uning ɵz pǝrzǝntlirigǝ kɵrsǝtkǝn yahxiliⱪi oƣlini ɵz muⱨǝbbitigǝ wǝ ɵz yenida ⱪelixⱪa ⱪayil ⱪilalmiƣan tursa, u yǝnǝ nemǝ desun?


(ǝ) Tǝmsildǝ mundaⱪ deyilidu «Wǝ u ɵz mal-mülüklirini (grek tilida «ɵz ⱨayatini») ikkisigǝ tǝⱪsim ⱪilip beriptu». Bu ibarǝ gunaⱨning tegi nemǝ ikǝnliki toƣrisida bizgǝ qongⱪur bir uⱪum yǝtküzidu. Gunaⱨ bolsa Hudaning pütkül alǝmgǝ ⱪoyƣan nurƣunliƣan tǝⱪsim-iltipatlirini ɵzimizning ⱪǝbiⱨ niyǝtlirimizgǝ eliximiz wǝ ularni israp ⱪiliximiz bolupla ⱪalmay, yǝnǝ Huda bizgǝ ata ⱪilƣan ⱨayatning ɵzini dǝpsǝndǝ ⱪiliximizdin wǝ israp ⱪiliximizdin ibarǝttur.


(b) Bayⱪaymizki, tunji oƣulmu ɵzigǝ tegixlik mirasⱪa erixkǝnidi. Lekin keyin bu ix kɵzigǝ ⱨeq kɵrünmǝydu yaki u uni etirap ⱪilmaydu (29-ayǝt).(p) Kǝnji oƣul ⱨǝmmini setiwetip, pulni yiƣixturup tezdinla ketidu (13-ayǝt). Jamaǝtning uningƣa ⱪaratⱪan pikri heli ⱪattiⱪ bolƣaqⱪa, u kǝtmǝy ⱪalmaytti, ǝlwǝttǝ.


(t) U yiraⱪ bir yurtⱪa berip barliⱪidin mǝⱨrum bolidu. Bu ix ɵz yurtidikilǝrning nǝziridǝ tehimu uyat ⱨesablinatti — ɵz mirasini setiwetipla ⱪalmay, bǝlki pul (Israilning bayliⱪi)ni butpǝrǝs yat ǝllǝrning ⱪoliƣa ɵtküzüx tehimu eƣir bir gunaⱨ ⱨesablinatti. Xu qaƣda Yǝⱨudiylar arisida muxundaⱪ gunaⱨⱪa ⱪarita «kǝzizaⱨ» degǝn bir jaza murasimi ɵtküzülǝtti. Bu murasimda mirasini xu yolda israp ⱪilip tügǝtkǝn kixi yurtiƣa ⱪaytⱪanda «bizning ǝmǝs» dǝp jakarlinatti wǝ bǝlkim ⱪattiⱪ urulatti.


(q) U qoxⱪilarning arisida ixlǝxkǝ mǝjbur bolupla ⱪalmay (bu bir Yǝⱨudiy yigitkǝ nisbǝtǝn intayin yirginqlik ix bolatti, ǝlwǝttǝ), uning ⱨǝtta qoxⱪilarning yemini yeyiximu mǝn’i ⱪilinidu. Gǝrqǝ u xu yǝrdǝ xunqǝ kɵp pul hǝjligǝn bolsimu, uning birmu dosti bolmasliⱪi bizgǝ ǝjǝblinǝrlik ǝmǝs.


(j) Tǝmsildǝ, u yiraⱪ yurtta turƣan waⱪtida «towa ⱪildi» deyilmigǝn, bǝlki «Ahir berip u ⱨoxini tepip» wǝ ⱪorsiⱪining aqliⱪi toƣruluⱪ oylidi, deyilidu (17-ayǝt). Tǝmsildǝ yǝnǝ, u atisining hizmitidǝ bolƣan mǝdikarlar wǝ ⱨünǝrwǝnlǝrning ⱨalini ǝslǝp: «Ⱪaytip barsam (atam manga rǝⱨim ⱪilip) mǝlum bir ⱨünǝrwǝngǝ xagirt ⱪilarmikin; ǝgǝr mening ⱨünirim bolsa, ⱪalƣan künlirimdǝ tirixip-tirmixip, atamƣa mǝn israp ⱪilƣan mirasni ⱪayturƣudǝk pul tapsam — andin yurt aldida bu uyatliⱪtin ⱪutulimǝn... » dǝp oyliƣandǝk puritilidu. Kɵnglidǝ atisiƣa eytidiƣan birnǝqqǝ eƣiz sɵzni tǝyyarlap repititsyǝ ⱪilidu. Ⱪiziⱪ yeri xuki, bu sɵzlǝr Pirǝwnning Musa pǝyƣǝmbǝrning rǝⱨim ⱪilixini ɵtünüp degǝn sǝmimiyǝtsiz sɵzlirigǝ bǝk ohxaydu: «Pirǝwn jiddiy ⱪiyapǝttǝ Musa wǝ Ⱨarunni qaⱪirtip ularƣa: Mǝn Pǝrwǝrdigar Hudayinglar aldida wǝ silǝrning aldinglarda gunaⱨ sadir ⱪildim...» degǝn («Mis.» 10:16).

Lekin u atisining yeniƣa ⱪaytixtin awwal «kǝzizaⱨ» degǝn murasimƣa yüzlinixi kerǝk bolidu!


(h) Biraⱪ atisi uni yiraⱪtin kɵridu. Eniⱪki, atisi uni uzundin buyan tǝⱪǝzzaliⱪ bilǝn kütüp kǝlgǝnidi. «Yezidikilǝr oƣlumni kɵrgǝndǝ uni dǝrⱨal «kǝzizaⱨ» murasimdin ɵtküzidu» dǝp bilgǝn atisi uning aldini elixi üqün belini baƣlap oƣlini ⱪarxi elixⱪa yügürüp qiⱪidu. Ottura xǝrⱪtiki bir yazƣuqi mundaⱪ yazƣan: «Ottura xǝrⱪtiki mɵtiwǝr kixilǝr baxⱪilarning aldida ⱪǝt’iy yügürmǝydu... undaⱪ ⱪilsa ɵzlirigǝ bǝk uyat bolidu. Lekin tǝmsildǝ bu ata yügüridu. Qünki u biliduki, undaⱪ ⱪilƣanda barliⱪ adǝmlǝrning kɵzliri jul-jul kiyingǝn oƣliƣa ǝmǝs, bǝlki ɵzigǝ ⱪaritilidu... Kixilǝr putlirini oquⱪ kɵrsitip yügüridiƣan, ɵzini uyatⱪa ⱪaldurƣan ⱨɵrmǝtkǝ sazawǝr bir zemindarƣa kɵz tikip ⱪaraydu. Ata bilǝn oƣul yarixiwalƣuqǝ ular ⱨeliⱪi asta mengip keliwatⱪan yalangtɵx biqarǝ yigitkǝ ⱨeq diⱪⱪǝt ⱪilmaydu...».

Ata jüdǝp kǝtkǝn, xübⱨisizki tehi qoxⱪa ⱪotinining sesiⱪi tenidin kǝtmigǝn kǝnji oƣlining ⱪexiƣa yetip kǝlgǝndǝ uni ⱪuqaⱪlap sɵyüp ketidu. Atisining uni ⱪuqaⱪlap sɵyüxi oƣlining «tǝyyar nutuⱪ»ini anglixidin burun bolidu. Uning meⱨir-muⱨǝbbǝtni ǝnǝ xundaⱪ bǝdǝl bilǝn namayan ⱪilixi uning oƣlining «gunaⱨ sadir ⱪildim» dǝp etirap ⱪilƣanliⱪiƣa bolƣan inkasi ǝmǝs. Xuning bilǝn atining «xapaǝt sunux»i oƣlining sɵzlixigǝ türtkǝ bolidu.


(d) Oƣul bolsa intayin ⱨǝyran ⱪalidu. U atisining uningƣa tegixlik uyatni ɵz-ɵzining üstigǝ alƣanliⱪini kɵrdi. Oƣul qongⱪur ⱨayajanlinip, aƣzidin pǝⱪǝt tǝyyarliƣan sɵzlirining birinqi yerimila qiⱪidu. Bu sɵzlǝr ⱨǝⱪiⱪǝtǝn ɵzining ǝrzimǝslikini, towa ⱪilidiƣanliⱪini bildüridu. U qaƣda «ⱨünǝr ɵginǝy» demǝydu — ⱪattiⱪ towa ⱪilip, ɵzini uyattin ⱪutⱪuzuxⱪa tǝyyarliƣan pilanini qɵriwetip, atisining ɵzini «tepixi»ni ⱪobul ⱪilidu (32-ayǝtni kɵrüng). Uning towa ⱪilixi dǝl xuki, — ⱨǝrⱪandaⱪ baⱨanǝ kɵrsǝtmǝy, atisining aldida ɵzini aⱪlimaⱪqi bolƣan oyidin waz keqip, atisining meⱨir-xǝpⱪitini ⱪobul ⱪilixitin ibarǝt, halas. Baxⱪa tǝmsillǝrgǝ ohxax, bǝdǝl tɵligüqi tepilƣuqi ǝmǝs, bǝlki tapⱪuqi, yǝni meⱨriban atidur.


(r) Tunji oƣul xunqǝ hapa boliduki, ǝl-yurt aldida atisi bilǝn bolƣan munasiwitini oquⱪ üzidu. Atisining ziyapitigǝ ⱪatnaxmasliⱪi atisi üqün eytⱪusiz bir oquⱪ aⱨanǝt idi. Nemidegǝn ⱨaⱪarǝtlik ix-ⱨǝ!



(z) Ata yǝnǝ meⱨir-xǝpⱪǝt kɵrsitidu.

Bu ata hǝlⱪ «xǝrⱪtiki atilar»din kütidiƣan ⱪaidǝ-yosunlarni üqinqi wǝ tɵtinqi ⱪetim buzidu. Xu künidǝ ikkinqi ⱪetim u ⱨeqkim oylimiƣan birhil meⱨir-muⱨǝbbǝtni bǝdǝl bilǝn namayan ⱪilixⱪa razi idi. Lekin muxu yǝrdǝ bu meⱨir-muⱨǝbbǝt «Hudaning ⱪanunini buzƣuqi» birsigǝ ǝmǝs, bǝlki «Hudaning ⱪanunini saⱪliƣuqi» birsigǝ sunulidu. Xu dǝwrdiki ⱪaidǝ-yosun boyiqǝ, ata xu ⱪattiⱪ ⱨaⱪarǝtkǝ pisǝnt ⱪilmay ziyapǝtni tunji oƣlisiz dawamlaxturuxi kerǝk idi. Lekin u undaⱪ ⱪilmaydu! Əksiqǝ, u yǝnǝ azab bilǝn hǝlⱪ-amma aldida ɵzini tɵwǝn ⱪilip ɵzining muⱨǝbbitini tehi ⱨǝⱪiⱪǝtǝn qüxǝnmǝydiƣan tunji oƣlini «tepix» üqün qiⱪidu. U tunji oƣulning ⱪattiⱪ sɵzlirigǝ hapa bolmay, uningƣa tǝnbiⱨ bǝrmǝydu, bǝlki uni tǝbriklǝx huxalliⱪiƣa tǝklip ⱪilidu.


Bu addiy bir ata ǝmǝs — tǝmsildiki ata Hudaning bir simwolidur.


Rǝbbimizning bu üq tǝmsili Pǝrisiylǝrning tǝnⱪid-xikayǝtlirigǝ mundaⱪ bir jawab bolidu: «Silǝr meni tǝnⱪid ⱪilip: «Sǝn gunaⱨkarlar bilǝn olturup ⱨǝmdastihan bolisǝn!» dǝp xikayǝt ⱪilisilǝr. Toƣra eytisilǝr! Mǝn dǝl xu ixni ⱪilimǝn — wǝ uning üstigǝ, Mǝn ularning kǝlgǝnlikini kɵrüp dawandin qüxüp yügürimǝn, ularni sɵyüp-sɵyüp ⱪarxi alimǝn, andin ɵygǝ ⱨǝmdastihan boloxⱪa tartimǝn. Xunga, ǝmǝliyǝttǝ ǝⱨwal oyliƣininglardin ziyadǝ bǝttǝrdur! Buni qüxǝndürüp silǝrgǝ bir ⱨekayǝ eytip berǝy...».


Rǝbbimizning bu tǝlimidǝ: — 


(a) Nijatning yǝr yüzidǝ barliⱪⱪa kǝltürülüxi üqün, xundaⱪla insanlarning nijatni ⱪobul ⱪilidiƣan towisinimu imkaniyǝtlik ⱪilix üqün Hudaning Ɵzi pada baⱪⱪuqi süpitidǝ insanlar arisiƣa qüxüp «yitip kǝtkǝn insanlar»ni izdixi muⱪǝrrǝr.

(ǝ) Nijatta bǝdǝl tɵligüqi izdigüqidur.

(b) Yitip kǝtkǝn ⱪoy, tǝnggǝ wǝ yoⱪap kǝtkǝn oƣuldiki «towa» bolsa ⱨǝrgiz «Igǝm meni ⱪobul ⱪilsun» degǝn bir paaliyǝt ǝmǝs, bǝlki «Igisining ɵzini tepixi»ni ⱪobul ⱪilixtur. 

(p) Towa wǝ etiⱪad ⱪaqan pǝyda bolsa ǝrxtǝ tǝntǝnilik xad-huramliⱪ bolidu wǝ buning tüpǝylidin yǝr yüzidimu Hudaning hǝlⱪining tǝbriklixigǝ toƣra kelidu (Pǝrisiylǝr «Nemixⱪa gunaⱨkarlar bilǝn (tǝbrikligǝn ⱨalda) ⱨǝmdastihan bolisǝn?» dǝp soal ⱪoyƣanidi).


«Yoⱪap kǝtkǝn oƣul» («kɵyümqan ata» dǝp atax tehimu muwapiⱪraⱪ) dǝp atalƣan bu tǝmsil dǝwrdin-dǝwrgǝ «Injilning iqidiki Injil» (hux hǝwǝr iqidiki hux hǝwǝr) dǝp ⱪǝdirlinip kǝlmǝktǝ.


Biz ⱨazir kɵp oⱪurmǝnlǝr tǝripidin «Əysaning tǝlimidiki ǝng tǝs tǝmsil» deyilgǝn, «Luⱪa» 16-babta eytilƣan tǝmsilgǝ kelimiz. Əmma kɵzⱪariximizqǝ tǝmsillǝrgǝ tǝbir berixtiki addiy prinsiplarni qing tutsaⱪ, bu tǝmsilni qüxinix ⱨeq tǝs ǝmǝs, bǝlki barliⱪ tǝmsillǝr iqidǝ, bu tǝmsilni insanlarning iman-etiⱪadiƣa ǝng küqlük tǝlǝp ⱪoyidiƣan tǝmsildin ibarǝt, dǝp ⱪaraymiz.


16:1-13 «Aldamqi ƣojidar»

Oⱪurmǝnlǝr ⱪaytidin tǝmsilni oⱪusun, andin tɵwǝndiki xǝrⱨimiz toƣrimu, toƣra ǝmǝs ɵzi ⱨɵküm qiⱪarsun.

Biz ǝyni tekistkǝ ⱪoxⱪan izaⱨatlirimizda eytⱪinimizdǝk, insaniy tǝbiǝt xunqǝ ɵtkür ǝks etidiƣan bu tǝmsil boyiqǝ ƣojidar hojayinining ⱨesabat dǝptirini ɵzgǝrtkinidǝ ⱨǝⱪiⱪǝtǝn aldamqiliⱪ bar idi. Bǝzi alimlar bu ƣojidar ⱪǝrzdarlarning ⱪǝrzliridin ɵz «ix ⱨǝⱪⱪi» bilǝn ⱪǝrzlǝrning ɵsümini kemǝytkǝn, xunga u aldamqiliⱪ ⱪilmidi, dǝp ⱪaraydu. Lekin ƣojidarning «ix ⱨǝⱪⱪi» bilǝn ⱪǝrzlǝrning ɵsümini ⱪoxⱪandimu, ⱨǝrgiz u kemǝytiwatⱪan ⱪǝrzlǝrning ⱪimmitigǝ toƣra kǝlmǝytti. Əmdi uning hojayini zadi nemixⱪa uni tǝriplidi? (8-ayǝt) Nemila degǝn bilǝn hojayin kǝlgüsidǝ uni ⱪaytidin ixlǝtmǝydiƣan tursa?! Bu ixtin bizgǝ nemǝ sawaⱪ bolidu?


Tǝmsilni «roⱨiy prinsiplar» bilǝn ǝmǝs, bǝlki «soda prinsipliri» boyiqǝ addiy tǝⱨlil ⱪilayli. Hojayin bu ⱨurun ƣojidarni tǝrǝplidi. Qünki u ǝng ahirida kallisini ixlitip, ⱨǝrikǝtkǝ kelip azraⱪ aldin kɵrǝrlikni kɵrsǝtkǝnidi! Hojayin ɵzi bu sodida paydiƣa erixmǝy ⱪalmiƣan. Ⱪǝrz yaki ɵtnǝ beridiƣanlar arisida bǝzidǝ, amalsiz ǝⱨwallarda «ⱪǝrzning kɵp ⱪismini ⱪayturuwaldim, ⱪalƣinini boldi ⱪilay!» deyix birⱪǝdǝr ǝⱪilgǝ muwapiⱪ ix bolidu. Hojayin uni ⱨeq bolmiƣanda uning «sirtta dost tepix üqün» bolƣan aldin kɵrǝrlikigǝ ⱪarap, mahtaydu.


Əmdi biz ⱨazir tǝmsilning qongⱪur yeximigǝ kelimiz: — «Qünki bu dunyaning pǝrzǝntliri ɵz dǝwridǝ nurning pǝrzǝntliridin pǝmliktur». Demǝk, omumǝn eytⱪanda soda bilǝn xuƣilliwatⱪan yaki bu dunyadiki paydini kɵzlǝwatⱪan kixilǝrning (ɵzining qǝklik dairisi iqidǝ, ǝlwǝttǝ) kallisini ixlitip, aldidiki ixlarni oylixi «nurning pǝrzǝntliri» (Hudaning mɵmin bǝndiliri)ning «aldin kɵrüx»idin küqlüktur. Kɵzlirini mǝnggülük kǝlgüsigǝ tikix kerǝk bolƣan Hudaning mɵmin bǝndiliri kɵp waⱪitlarda ǝksiqǝ ɵtüp ketiwatⱪan ⱨazirⱪi raⱨǝt-paraƣǝtni kɵzlǝp yüridu. Baⱪiy dunyada bizni kütüwatⱪan bayliⱪlar bolsun üqün ɵzlirini ⱪozƣimaydu, paniy dunyadiki bar-yoⱪini ⱪandaⱪ ixlitixim kerǝk dǝp oylimaydu. Rǝbbimiz ⱪandaⱪ ⱪilixni eniⱪ kɵrsitidu: «Wǝ mǝn silǝrgǝ xuni eytip ⱪoyayki, «Naⱨǝⱪ dunyaƣa tǝwǝ mal-dunya» arⱪiliⱪ ɵzünglarƣa dost tutunglar; xundaⱪ ⱪilsanglar, mal-dunya karƣa kǝlmǝydiƣan bolƣan künidǝ xu dostlar silǝrni ǝbǝdiy makanlarƣa ⱪarxi alidu».


Demǝk, Huda bizgǝ pul, bayliⱪ wǝ künlǝrgǝ ⱪandaⱪ muyǝssǝr ⱪilƣan bolsa, biz xularni toƣra ixlǝtsǝk, baxⱪilarning (mǝyli roⱨiy yaki jismaniy ⱨajǝttǝ bolsun) Hudaning meⱨir-muⱨǝbbitini qüxinip, Mǝsiⱨgǝ baƣlanƣan etiⱪad arⱪiliⱪ «ǝbǝdiy makanlar»ƣa, yǝni jǝnnǝtkǝ baridiƣan yol tepixiƣa yardǝm berǝlǝydiƣan bolimiz. Bu dunyadin kǝtkinimizdǝ ularning roⱨliri bizni xu «ǝbǝdiy makanlar»ƣa ⱪarxi alƣili kütidiƣan bolidu.


Rǝbbimiz nemixⱪa pulƣa «naⱨǝⱪ dunyaƣa tǝwǝ mal-dunya» (grek tilida «naⱨǝⱪ mammon» yaki «naⱨǝⱪ pul») degǝn ƣǝlitǝ isimni ⱪoyidu? Birinqidin, pulning mǝwjut bolƣinining ɵzi gunaⱨning bir nǝtijisidur. Əgǝr («ǝgǝr» nemidegǝn uluƣ sɵz-ⱨǝ!) Adǝm’atimiz gunaⱨ sadir ⱪilmiƣan bolsa, ⱨazir pul bolamti-yoⱪ? Ⱨǝmmǝ ixta meⱨir-muⱨǝbbǝt, «ⱨǝrkim ⱪabiliyitigǝ yarixa ixlǝx, ⱨǝrkimgǝ ⱨajitigǝ ⱪarap tǝⱪsim ⱪilix» degǝndǝk bolsa pul kerǝksiz bolatti. Birinqi ǝsirdiki jamaǝt buningƣa bir misal idi: «Ular mal-mülüklirini setip, pulini ⱨǝmmisigǝ, ⱨǝrkimning eⱨtiyajiƣa ⱪarap tǝⱪsim ⱪilixti» («Ros.» 2:45). Pütkül jaⱨan xundaⱪ bolƣanda birsining mǝlum ⱨajiti qiⱪsa, pǝⱪǝt yardǝm sorax kerǝk bolatti, halas. Ⱨǝrⱪǝyǝrdǝ bir-birigǝ ixǝnq bolatti.


Bundaⱪ deginimiz pulƣa igǝ boluxining ɵzi gunaⱨ degǝnlik ǝmǝs, pǝⱪǝt pul gunaⱨning bir nǝtijisi degǝnliktur. Pulning ⱨǝⱪiⱪiy ⱪimmiti bardur, uni kɵzgǝ ilmasliⱪ toƣra ǝmǝs — biraⱪ ⱨǝrdaim uni ixlǝtkinimizdǝ adǝmni rǝzillikkǝ mayil ⱪilix hǝtirini kɵzdǝ tutux kerǝk. Dǝl xu sǝwǝbtin Rǝbbimiz uni «naⱨǝⱪ dunyaƣa tǝwǝ bolƣan mal-dunya» dǝp ataydu, dǝp ⱪaraymiz. Rosul Pawlusmu bizgǝ agaⱨ berip: «Pulpǝrǝslik ⱨǝrhil rǝzilliklǝrning yiltizidur» dǝydu («1Tim.» 6:10).

Ahirida Rǝbbimizning bizgǝ bǝrgǝn munu wǝdisini kɵrimiz: — «Kimki kiqikkinǝ ixta sadiⱪ bolsa, qong ixtimu sadiⱪ bolidu; wǝ kimki kiqikkinǝ ixta sǝmimiyǝtsiz bolsa, qong ixtimu sǝmimiyǝtsiz bolidu» — demǝk, mǝnggülük realliⱪ aldida pul wǝ bayliⱪlar «kiqikkinǝ bir ix»tur. 


«Xunga ǝgǝr «naⱨǝⱪ dunyaƣa tǝwǝ bolƣan mal-dunya»da sadiⱪ bolmisanglar, kim silǝrgǝ ⱨǝⱪiⱪiy bayliⱪlarni tapxursun?» — muxu ayǝt xuni bizgǝ küqlük ǝslitiduki, birdinbir ⱨǝⱪiⱪiy, mǝnggü, yoⱪap kǝtmǝydiƣan bayliⱪ bolsa, Huda aldida jǝnnǝttǝ turidu.


(16:12) «Wǝ baxⱪilarning nǝrsiliridǝ sadiⱪ bolmisanglar kim silǝrgǝ ɵzünglarning nǝrsisini bǝrsun?»

Bu yǝrdǝ, bizning bu dunyada nemila tǝǝlluⱪatimiz bolsa — mǝyli pul, bayliⱪ, talant, ⱪabiliyǝt, ailǝ, waⱪit wǝ ⱨǝtta ⱨayat bolsun, ǝmǝliyǝttǝ ular bizningki ǝmǝs, dǝp ǝslitilidu. Bularning ⱨǝmmisi ƣojidarƣa amanǝt ⱪilinix süpitidǝ Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir tǝripidin bizni ularni sadiⱪliⱪ wǝ durusluⱪ bilǝn ixlitǝmdu-yoⱪ dǝp, bizgǝ tapxurulƣan. Lekin bu hǝwǝrdin keyin biz tǝǝjjüplinǝrlik xu bayanni kɵrimizki, Pǝrwǝrdigar ǝrxtǝ ⱨǝrbir etiⱪad igisigǝ «ɵzünglarning nǝrsisi» ata ⱪilidu. Xu qaƣda ⱨeqkim buni tartiwalmaydu, ⱨǝtta Huda Ɵzi bizdin ⱨeq ⱪayturuwalmaydu — pǝⱪǝt biz ɵzimiz ihtiyarǝn uni bǝrmǝkqi bolsaⱪ, andin berimiz.


Əmdi xu dunyadiki «ɵzimizning nǝrsimiz»ning nemǝ ikǝnlikigǝ kǝlsǝk, biz ajiz kɵzimizgǝ pǝⱪǝt girimsǝn kɵrünidiƣan bir alǝmning bosuƣusida turuwatimiz, halas. Əmma bu ixning mutlǝⱪ realliⱪliⱪiƣa ⱪǝt’iy ixinimiz.


(16:19-31)

Lazarus wǝ bay adǝm

Mǝsiⱨning bu bayani ⱨeqyǝrdǝ «tǝmsil» dǝp tǝswirlinidu; U Ɵzi uni «tǝmsil» demǝydu. Tǝwrat-Injildiki ⱨeqⱪandaⱪ tǝmsildǝ (muxu bayandidǝk) adǝmning ismi tilƣa elinƣan ǝmǝs. Xunga bu bayandiki barliⱪ tǝpsilatlar addiy pakit dǝp ⱪarilixi kerǝk.


Tǝwrat boyiqǝ insanlarning alǝmdin ɵtkǝn barliⱪ roⱨliri dǝrⱨal «Xe’ol» (tǝⱨtisara)ƣa baridu. Ⱨalbuki, Rǝbbimizning bu telimi boyiqǝ, tǝⱨtisaraning ikkigǝ bɵlüngǝnliki kɵrünidu. Birinqi bɵlǝktǝ eytiⱪadsizliⱪta ɵlgǝnlǝr alliⱪaqan ⱪilmixliriƣa asasǝn mǝlum dǝrijidǝ jazalinidu. Lekkin ikkinqi bir bɵliki bar, yǝni «Ibraⱨimning ⱪuqiⱪi»dur. «Ibraⱨimning ⱪuqiⱪi» daim etiⱪadⱪa tolƣan wǝ ⱨazirmu dǝrwǝⱪǝ xundaⱪ; xunga «uning ⱪuqiⱪi» bolsa Ibraⱨimda bolƣan etiⱪadⱪa ortaⱪ igǝ bolƣanlar xübⱨisizki aram alidiƣan jaydur.


Ixinimizki, Rǝbbimizning ɵlümigiqǝ barliⱪ etiⱪadqilar «Ibraⱨimning ⱪuqiⱪi» aram elip kǝlgǝnidi. Rǝbbimiz ɵlüpla roⱨta berip Hudaning «Ibraⱨimning ⱪuqiⱪi» aram alƣan mɵmin bǝndilirigǝ Uning ular üqün erixkǝn toluⱪ nijatni jar ⱪilip, ularning roⱨlirini Ɵzi bilǝn jǝnnǝtkǝ elip bardi. Rǝbbimizning Ɵzi bilǝn tǝng krestlǝngǝn ⱪaraⱪqiƣa eytⱪan sɵzlirigǝ tɵwǝndiki xǝrⱨlirimizni kɵrüng: —

(23:43) «Əysa uningƣa: — Bǝrⱨǝⱪ, Mǝn sanga eytayki, bügün sǝn Mǝn bilǝn billǝ jǝnnǝttǝ bolisǝn!».

«1Pet.» 3:18-22, xu ayǝtlǝrdiki izaⱨatlar ⱨǝm «1Pet.»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imiznimu kɵrüng.


(17:20-21)  

«Bir küni Pǝrisiylǝr Uningdin: «Hudaning padixaⱨliⱪi ⱪaqan kelidu?», dǝp soriƣanda U ularƣa jawab berip mundaⱪ dedi: — Hudaning padixaⱨliⱪining kelixini kɵz bilǝn kɵrgili bolmas; kixilǝr: «Ⱪaranglar, u mana bu yǝrdǝ!» yaki «U yǝrdǝ!» deyǝlmǝydu. Qünki mana, Hudaning padixaⱨliⱪi aranglardidur».


Rǝbbimizning «taƣdiki tǝlim»i («Matta» 5-7-bab) wǝ «padixaⱨliⱪning tǝmsilliri» («Matta» 13-bab)din Hudaning padixaⱨliⱪini ⱨǝmmidin awwal «iqki padixaⱨliⱪ» ikǝn, dǝp bilimiz. Demǝk, Huda ⱨǝⱪiⱪǝtǝn bir adǝmning ⱪǝlbidǝ ⱨɵküm sürgǝn padixaⱨ bolsa, ǝmdi Hudaning padixaⱨliⱪi xu yǝrgǝ yetip kǝlgǝn bolidu. Mana bu «padixaⱨliⱪ»ning ⱨǝmmidin muⱨim mǝnisi; uningsiz Hudaning padixaⱨliⱪining baxⱪa ⱨǝrbir tǝrǝpliri tolimu ǝⱨmiyǝtsizdur. «Hudaning padixaⱨliⱪi yemǝk-iqmǝktila ǝmǝs, bǝlki Muⱪǝddǝs Roⱨta bolƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ, hatirjǝmlik wǝ xadliⱪtidur» — dǝydu rosul Pawlus («Rim.» 13:7). Huda küq-ⱪudritini namayan ⱪilip, ⱨawarayi, xamal-dengizlarni boysundurup, yǝr yüzini «jǝnnǝt»tǝk ⱪilsimu, xundaⱪla sirtⱪi gunaⱨlarni tizginlisimu, lekin insanlarning ⱪǝlbliri tehi rǝzillikkǝ tǝxna yaki uningƣa mayil bolsa, ǝmdi uning nemǝ ǝⱨmiyiti?! Bu ⱨeqⱪandaⱪ ǝmǝliy padixaⱨliⱪ bolmaydu.


Xundaⱪtimu, biz yǝnila Mǝsiⱨ yǝr yüzigǝ ⱪayta kǝlgǝndǝ, Huda yǝr yüzidǝ ming yilliⱪ «sirtⱪi xǝkildiki» padixaⱨliⱪini bǝrpa ⱪilidu, dǝp ixinimiz («Wǝⱨiy» 20-babni kɵrüng). Xu padixaⱨliⱪning mǝⱪsiti Hudaning ⱨǝtta gunaⱨ bilǝn buzulƣan bu kona yǝr xarini ⱪaytidin yengilaxta küq-ⱪudritini wǝ xan-xǝripini ayan ⱪilixtin ibarǝt bolidu. Əmma xu padixaⱨliⱪning ɵzi pǝⱪǝt «yengi asman, yengi zemin»ƣa muⱪǝddimǝ bolidu, halas.


Buning üstigǝ, Huda Roⱨi arⱪiliⱪ mɵjizǝ (bolupmu adǝmni jinlardin azad ⱪilix yaki aƣriⱪ-silaⱪlarni saⱪaytix) yaratⱪan waⱪtida, U Ɵz padixaⱨliⱪini namayan ⱪildi, degili bolidu. Qünki xundaⱪ mɵjizilǝr Hudaning ahirida Xǝytan wǝ uning küqlirini yǝr yüzidin ⱪoƣliwetidiƣan ⱪudritini bizgǝ aldin’ala ayan ⱪilidu (mǝsilǝn, «Mat.» 12:28, «Luⱪa» 10:8-11).


Muxu ayǝtlǝr («Luⱪa» 17:20-21) arⱪiliⱪ Rǝbbimiz Pǝrisiylǝrgǝ Hudaning padixaⱨliⱪi alliⱪaqan «silǝrning aranglarda» degǝnni kɵrsǝtmǝkqi bolidu. Uning bu sɵzi, padixaⱨliⱪ ularning ⱪǝlbidǝ bar, degǝnlik ǝmǝs; qünki Pǝrisiylǝr Əysa wǝ Uning tǝlimigǝ pütünlǝy ⱪarxi qiⱪⱪanidi. Biraⱪ padixaⱨliⱪ ularning arisida turƣan kɵp adǝmlǝrning ⱪǝlbidin orun almaⱪta idi; lekin ularning bu ǝⱨwalni bayⱪuƣudǝk ⱨeq roⱨiy kɵzliri yoⱪ idi.


18:34 

«Biraⱪ ular bu sɵzlǝrdin ⱨeqnemini qüxǝnmidi. Bu sɵzning mǝnisi ulardin yoxurulƣan bolup, uning nemǝ eytⱪinini bilǝlmǝy ⱪaldi».


Rǝbbimizning tǝrjimiⱨali bolƣan «tɵt bayan»ni oⱪuƣinimizda, Uning eniⱪ, addiy bayanlirini angliƣuqilarning ⱪanqǝ ⱪetimlap anglapmu, Uni ⱨeq qüxinǝlmigǝnliki bizgǝ ǝjǝblinǝrlik ixtur. Rǝbbimiz Ɵzi tartidiƣan azab-oⱪubǝtlǝr wǝ ɵlümi toƣruluⱪ birnǝqqǝ ⱪetim aldin eytⱪan bolsimu, ular sɵzlirini mutlǝⱪ qüxinǝlmigǝn («Luⱪa» 9:22, 34, «Mat.» 16:21,  17:22-23, 20:18-19, 26:2, «Mar.» 8:31,  9:31, «Yuⱨ.» 2:1-12). Bu ix bizgimu muⱪǝddǝs yazmilarni oⱪuƣinimizda ɵz-ɵzimizdin «ⱨǝⱪiⱪǝtǝn qüxǝndimmu?» dǝp soriƣan ⱨalda diⱪⱪǝt bilǝn oⱪuximizƣa sawaⱪ boluxi kerǝk. Qünki muhlislarning Mǝsiⱨdǝ yüz beridiƣan ixlarƣa nisbǝtǝn ɵzliri ümid ⱪilidiƣan güzǝl hiyalliri bolidu; xuning bilǝn Mǝsiⱨning sɵzlirini ɵzining haⱨixiƣa muwapiⱪlaxturup qüxiniwalidiƣan ǝⱨwallar bolidu. Ularning bundaⱪ ⱪilixi qüxinixlik, ǝlwǝttǝ; muhlislar Uningƣa «ƣǝlibidin-ƣǝlibigǝ» ǝgixip kǝlgǝnidi, xunga Əysaning ixliri barliⱪ insanlarning Uni Rǝb Mǝsiⱨ dǝp etirap ⱪilixi bilǝn zor xǝrǝplik tǝntǝnilik iqidǝ ahirlaxmamdu? Andin, xübⱨisizki, ular ɵzliri Uningƣa ǝgǝxgüqi bolux süpitidǝ Uningƣa kǝltürülgǝn xan-xǝrǝptin ortaⱪ muyǝssǝr bolidu. Əmǝliyǝttǝ ularning Tǝwrattiki bexarǝtlǝrdin alƣan qüxǝnqisi durus idi; ahirǝttǝ Mǝsiⱨ dǝrwǝⱪǝ zor xan-xǝrǝp iqidǝ ⱪaytip kelidu. Biraⱪ Tǝwrattiki pǝyƣǝmbǝrlǝrning bexarǝtliri boyiqǝ, Mǝsiⱨ ariliⱪta ⱨǝmmimizni dǝp azab-oⱪubǝt tartixi kerǝk idi wǝ ular kɵnglidǝ buningƣa yüzlinixkǝ tǝyyar ǝmǝs idi. Hudaning bekitkǝn tǝrtipi bolsa — awwal azab-oⱪubǝt, andin xan-xǝrǝptur (mǝsilǝn, «Luⱪa» 24:26, «Ros.» 26:23, «Rim.» 8:17, «2Tim.» 2:12ni kɵrüng).


Biraⱪ muxu ayǝttǝ («Luⱪa» 18:34 wǝ yǝnǝ 9:34dǝ) ularning qüxǝnmǝslikidǝ baxⱪa bir amil pǝyda bolidu. Birǝrkim yaki birǝr nǝrsǝ Mǝsiⱨning sɵzining mǝnisini ularning kɵzliridin yoxurƣanidi. Izaⱨatlirimizda, Huda bu ixⱪa yol ⱪoyuxi bilǝn yoxurƣuqi amil Xǝytan dǝp ixinimiz, deduⱪ. Muhlislarning Mǝsiⱨgǝ ǝgixix mǝⱪsǝt-muddialiri yüzdǝ-yüz durus bolmiƣaqⱪa, ular bundaⱪ aldamqiliⱪⱪa mayil idi. Ⱨalbuki, Mǝsiⱨ ɵlümdin tirilgǝndin keyin, ularning bu hata kütkinining ɵzi Uning tirilixning ⱨǝⱪiⱪǝt ikǝnlikigǝ tehimu küqlük ispat tǝminlǝydu. Qünki bǝzilǝr: — «Kixilǝr mǝlum bir ix yüz beridu dǝp küqlük ümid bilǝn kütsǝ, ular ahir berip «dǝrwǝⱪǝ yüz bǝrgǝn» dǝp ɵz-ɵzini ixǝndüridu» dǝydu. Lekin muhlislarning (gǝrqǝ Rǝbbimmiz nemǝ ixlar yüz beridiƣanliⱪini ularƣa xunqǝ roxǝn eytⱪan bolsimu!) ⱨeqⱪayisisi Uning tirilixini kütkǝn ǝmǝs; Uning ɵlümi bilǝnla ular patiparaⱪ bolup tarⱪilip, Mǝsiⱨdin barliⱪ ümidini üzgǝnidi (24:21ni kɵrüng).


22:35 «Ikki ⱪiliq» bizgǝ nemǝ hǝwǝr beridu?

«Andin, U ulardin: 

— Silǝrni ⱨǝmyansiz, hurjunsiz wǝ kǝxsiz sǝpǝrgǝ ǝwǝtkinimdǝ silǝrning birǝr nǝrsǝnglar kǝm bolup ⱪalƣanmu? — dǝp soridi. Ular: — Yaⱪ, dedi.

Xuning bilǝn u ularƣa: — Lekin ⱨazir ⱨǝr kimning ⱨǝmyani bolsa, uni alsun; xundaⱪ ⱨǝm hurjuni bolsa, uni alsun wǝ bir kimning ⱪiliqi bolmisa, qapinini setip birdin ⱪiliq alsun. Qünki Mǝn silǝrgǝ xuni eytayki, muⱪǝddǝs yazmilarda: «U jinayǝtqilǝr ⱪatarida sanilidu» dǝp pütülgǝn sɵz Mǝndǝ qoⱪum ǝmǝlgǝ axurulidu. Qünki Mening toƣramdiki barliⱪ ixlar toluⱪ ǝmǝlgǝ axmay ⱪalmaydu — dedi.

— I Rǝb, ⱪariƣin, bu yǝrdǝ ikki ⱪiliq bar ikǝn, dedi ular. 

— Boldi, yetidu! — dedi u ularƣa».


Rǝbbimizning bu bayani, xübⱨisizki, intayin tilsimliⱪ dǝp ⱨesablinix kerǝktur. Birinqidin esimizgǝ kǝltürimizki, U ǝgǝxküqilǝrgǝ ⱨǝrⱪandaⱪ zorawanliⱪni mǝn’i ⱪilƣan wǝ düxmǝnlǝrgimu muⱨǝbbǝtni kɵrsitixni ǝmr ⱪilƣan (mǝsilǝn, «Mat.» 5:38-48). Ⱨǝtta Petrus Əysani ⱪoƣdaymǝn dǝp bu ikki ⱪiliqtin birini ixlǝtkǝndǝ, Əysa bundaⱪ ⱪilƣini üqün uningƣa tǝnbiⱨ bǝrdi («Mat.» 26:51-54, «Mar.» 14:17 «Yuⱨ.» 18:10-11). Xunga Rǝb ⱪiliqlarni adǝmgǝ birla urup ⱪoyuxnimu tǝlǝp ⱪilƣan ǝmǝs!


Əmdi U nemǝ sǝwǝb üqün ⱪiliq toƣruluⱪ ǝmr ⱪilƣandu?


Biz yuⱪirida muhlislarning Rǝbbimizning roxǝn bayanlirini qüxǝnmigǝnliki toƣruluⱪ tohtalduⱪ. Uning ⱪolƣa elinixi, soraⱪⱪa tartilixi, tartⱪan azab-oⱪubǝtlǝr wǝ ɵlümi ularni tolimu qɵqitidiƣan eƣir zǝrbǝ bolatti. Qünki U Ɵzi «Yol, ⱨǝⱪiⱪǝt wǝ ⱨayatliⱪ Ɵzümdurmǝn» degǝndin keyin («Yuⱨ.» 14:6), U ⱪandaⱪmu ɵlidu?! U duq kǝlgǝn barliⱪ ixlarda Ɵzining bu wǝⱪǝlǝrning mutlǝⱪ Igisi ikǝnlikini kɵrsǝtkǝnidi. Ɵzigǝ barliⱪ ⱪarxi qiⱪⱪan tillarni bolsa u pütünlǝy towaⱪliƣanidi. Top-top adǝmlǝrning zor tǝntǝnisi iqidǝ u Yerusalemƣa exǝkkǝ minip kirgǝn, andin muⱪǝddǝs ibadǝthaniƣa igǝ bolup xu yǝrdǝ ⱨǝrküni tǝlim bǝrgǝn wǝ kixilǝrni saⱪaytⱪanidi. Xübⱨisizki, Hudaning padixaⱨliⱪi ⱨazir roxǝn pǝyda bolidu! Ɵzini bǝg ɵzini qong tutⱪan ⱨeliⱪi sahtipǝz ⱨɵkümdarlarni Mǝsiⱨ tǝhtidin qüxürüp, Rim imperiyǝsi ⱪoxunlirini ⱨǝydiwetidu, andin Hudaning xan-xǝripi pütkül zemin üstidǝ namayan bolidu! Mana bu, muhlislarning ümidliri idi. Lekin diniy rǝⱨbǝrlǝr ⱨazir Uni tutuwalƣanikǝn, U Ɵzining küq-ⱪudritini kɵrsitix üqün nemǝ ⱪildi? — Ⱨeqnemǝ! Bu adǝmning ǝⱪligǝ ⱪilqǝ siƣmaytti. Nemixⱪa u ularni aƣzidiki bir sɵz bilǝnla urup yoⱪitiwǝtmidi?! Dǝrwǝⱪǝ, U ularƣa dǝl bexarǝt ⱪilƣandǝk ularning ⱨǝmmisi Ɵzini taxlap tarⱪilip ketidu: —


«Andin Əysa ularƣa: 

Silǝr ⱨǝmminglar tandurulup putlixisilǝr, qünki muⱪǝddǝs yazmilarda:

«Mǝn padiqini uruwetimǝn,

Ⱪoylar patiparaⱪ bolup tarⱪitiwetilidu» dǝp pütülgǝn» («Mar.» 14:27, «Zǝk.» 13:7).


Ularning iman-etiⱪadi ajizlap, nɵlgǝ qüxǝy dǝp ⱪalidu, wǝ Mǝsiⱨ buni obdan bilǝtti. Petrus üq ⱪetim Uningdin tenip ketidu. Lekin U Petrusⱪa:— 


«Əy Simon, Simon! Mana, Xǝytan ⱨǝmminglarni huddi buƣday tasⱪiƣandǝk tasⱪap sinaxni tiligǝn. Lekin etiⱪading yoⱪimisun dǝp sanga dua ⱪildim. Əmdi sǝn towa ⱪilip tüz yolƣa ⱪaytⱪandin keyin, ⱪerindaxliringni mustǝⱨkǝmligin» degǝnidi (22:31-32).


Hudaning hizmitidǝ bolay degǝnlǝrning ⱨǝmmisi ohxax jǝryan bilǝn «nɵl»gǝ qüxürülmisǝ bolmaydu. Bu jǝryan bilǝn ular Petrusⱪa ohxax ɵzining mutlǝⱪ ajizliⱪini ⱨǝmdǝ ɵz-ɵzigǝ tayinixning paydisizliⱪini ɵginidu. Pǝⱪǝt xundaⱪ bolƣanda Hudaning ⱨǝⱪiⱪiy küq-ⱪudriti adǝmgǝ kiridu. Barliⱪ muhlislarning Muⱪǝddǝs Roⱨning kelixi wǝ küqlǝndürüxi bolmisa, ɵzlirini ⱨeqnǝrsǝ ǝmǝs dǝp kɵrüp yetixi kerǝk idi.


Əmdi nemǝ üqün ⱨǝmyan, hurjun wǝ ⱪiliqlar kerǝk? Bu tǝlǝp ularƣa, silǝrning iman-etiⱪadinglar qoⱪum mǝƣlup bolidu dǝp bilimǝn, degǝnni ispatlap berix üqün idi. U ularni tǝlim berixkǝ ǝwǝtkinidǝ (9-bab) ularning iman-etiⱪadi yuⱪiri dǝrijidǝ idi. Ular Hudaning ularning ⱨajǝtliridin pütünlǝy qiⱪixiƣa ixinǝtti wǝ dǝrwǝⱪǝ, Uning undaⱪ ⱪilixⱪa ⱪadir ikǝnlikini ispatliƣanidi: «Silǝrni ⱨǝmyansiz, hurjunsiz wǝ kǝxsiz sǝpǝrgǝ ǝwǝtkinimdǝ silǝrning birǝr nǝrsǝnglar kǝm bolup ⱪalƣanmu?...»


Lekin ularning Hudaning Oƣliƣa bolƣan iman-ixǝnqi yoⱪalƣanda Huda ularning bexiƣa ⱨeqⱪandaⱪ baxⱪa sinaⱪni qüxürmǝytti. U bu ⱪarangƣuluⱪ mǝzgil iqidǝ ularƣa bǝzibir sirtⱪi yɵlǝnqük (ⱨǝmyan, hurjun) wǝ bǝzibir ɵzini (Mǝsiⱨni ǝmǝs!) ⱪoƣdax tǝdbirini (ikki ⱪiliq) tutuxⱪa yol ⱪoydi. Biz bu ⱨǝⱪiⱪǝtni yǝnǝ baxⱪa sɵzlǝr bilǝn eytayli. Huda insanlarƣa Ɵz Oƣli toƣruluⱪ roxǝn guwaⱨliⱪ bǝrgǝn bolsimu, lekin ular Hudaning Oƣliƣa tehi etiⱪad ⱪilmiƣan bolsa, ǝⱨwal ⱪandaⱪ bolar? Insan ⱪǝlbidǝ Hudaning Oƣliƣa etiⱪad mǝwjut bolmisa, ⱨeqⱪandaⱪ baxⱪa ix bilǝn munasiwǝtlik ⱨǝⱪiⱪiy ixǝnq-etiⱪad ⱪǝt’iy mǝwjut bolalmaydu (mǝsilǝn, Hudaning ɵzlirining jismaniy ⱨajǝtliridin qiⱪixiƣa baƣliƣan ixǝnq). Qünki Oƣulƣa etiⱪad baƣlimiƣan bolsaⱪ, biz barliⱪ etiⱪadning bulaⱪ-mǝnbǝsini, yǝni Hudaning Ɵz oƣli toƣruluⱪ: «Bu Mening sɵyümlük Oƣlum» degǝn tüp sɵzini qǝtkǝ ⱪaⱪⱪan bolimiz. Əysa Mǝsiⱨ Ɵzi dǝl «Hudaning Sɵz-Kalami» ǝmǝsmu?


«Guwaⱨliⱪ dǝl xudurki, Huda bizgǝ mǝnggülük ⱨayatni ata ⱪildi wǝ bu ⱨayatliⱪ uning Oƣlididur. Xunga Oƣulƣa igǝ bolƣan kixi ⱨayatliⱪⱪa igǝ bolƣan bolidu; Hudaning Oƣliƣa igǝ bolmiƣan kixi ⱨayatliⱪⱪa igǝ bolmiƣan bolidu» («1Yuⱨ.» 5:11-12).


`(23:43) 

«Əysa uningƣa: — Bǝrⱨǝⱪ, Mǝn sanga eytayki, bügün sǝn Mǝn bilǝn billǝ jǝnnǝttǝ bolisǝn!»


Bular Rǝbbimiz Ɵzi bilǝn tǝng krestkǝ tartilƣan ikki ⱪaraⱪqidin birigǝ eytⱪan sɵzlǝr. U pütün ɵmrini ɵz mǝnpǝǝtini dǝp, baxⱪilarƣa ziyan yǝtküzüxi bilǝn ɵtküzüp kǝlgǝn bir kixi idi. Uning ⱪaraⱪqiliⱪi wǝ oƣriliⱪi ⱪanqǝ ailini paji’ǝlik ǝⱨwalƣa qüxürgǝn, ⱨǝtta kixilǝrning tǝnliridǝ ⱪanqǝ yara-jaraⱨǝtlǝrni ⱪaldurƣandu? Uning ɵyidǝ kɵngli sunuⱪ ⱪayƣurup olturidiƣan ata-anisi barmidu? Bundaⱪ eƣir gunaⱨlarni kim yuyalaydu?! U ⱨǝrⱪandaⱪ towiƣa keqikip ⱪalƣanidi! Wǝ ǝgǝr u bǝzi waⱪitlarda tingxiƣan diniy ǝrbablarning sɵzi toƣra bolsa, krestlinixning azab-oⱪubǝtliridin keyin tehimu dǝⱨxǝtlik bir jǝⱨǝnnǝm uni kütǝtti, dǝrwǝⱪǝ bundaⱪ jazalar uningƣa muwapiⱪ kelǝtti!


Wǝ ⱪaraⱪqining yenida krestlǝngǝn dǝl xu diniy ǝrbablardin biri bar idi (bu ⱪaraⱪqi xundaⱪ oyliƣan). Ⱪaraⱪqi: «muxu diniy ǝrbablarning ⱨǝmmisi bir janggalning bɵriliri, sahtipǝzlǝr! Bu kixigǝ hop boptu! U ⱨǝtta ɵzini «Ⱪutⱪuzƣuqi» dǝp jakarliƣanƣu! Nemidegǝn ⱪuw!» — dǝp oylixi mumkin.


Lǝxkǝrlǝr wǝ diniy ǝrbablar Əysaning aldida turup uni mazaⱪ ⱪilƣinida, u wǝ ikkinqi ⱪaraⱪqimu ɵz awazlirini mazaⱪⱪa ⱪoxti («Mat.» 27:24). Lekin Əysa ⱨeqⱪandaⱪ jawab bǝrmǝytti. U ⱨǝtta lǝxkǝrlǝr Əysaning ⱪol-putiƣa mihlarni ⱪeⱪiwatⱪanda, uning ular üqün: «Ata, ularni kǝqürgin! Qünki ɵzlirining nemini ⱪiliwatⱪinini bilmǝydu!» dǝp dua ⱪiliwatⱪinini angliƣanidi.


Pǝlǝstindiki ⱨǝrbir Yǝⱨudiy ɵz yurtdaxlirining Rimliⱪlarning ⱪolida krestlinixigǝ guwaⱨqi bolƣan. Bu qaƣda xunqǝ kɵp lǝnǝtlǝr, xunqǝ kɵp ⱪarƣaxlar pǝlǝkni ⱪapliƣanidi! Ⱪaraⱪqi bu kixigǝ ⱪarap, u ⱪandaⱪmu ⱨeqnemǝ demǝy süküttǝ turaliƣandu? — dǝp oylap ⱪalƣandu. Qünki Əysa Ɵzining bu ɵlümdiki dǝⱨxǝtlik xǝrmǝndilikkǝ ⱪalƣanliⱪiƣa, ⱪipyalingaq ⱪilinƣanliⱪiƣa wǝ Ɵzigǝ ⱨaⱪarǝtlǝr tɵkülgǝnlikigǝ ⱪarimay süküttǝ turatti. Uning xǝhsidin ⱨǝtta bu ⱪaraⱪqimu kɵrüp yetidiƣan birhil xan-xǝrǝp wǝ salapǝt urƣup qiⱪip turatti. Uning bexining üstigǝ «Mana Yǝⱨudiylarning padixaⱨi, Nasarǝtlik Əysa» degǝn bir xikayǝt bekitilgǝnidi. Ⱪaraⱪqi: «Gǝrqǝ bu kixi azab-oⱪubǝt tartⱪuqi bolsimu, bundaⱪ dǝⱨxǝtlik ⱨalǝt üstidin ƣalib kǝlgüqidǝk turidiƣu?» — degǝn oyƣa kǝlgǝn bolsa kerǝk. Ⱪaraⱪqi nurƣun «mɵtiwǝrlǝr» wǝ «ǝrbablar»ni kɵrgǝn bolsimu, lekin u bu kixidǝ ulardin baxⱪiqǝ bir xaⱨanǝ salapǝt qiⱪip turƣanliⱪini kɵrdi. «Uning sɵz-ⱨǝrikiti dǝrwǝⱪǝ padixaⱨningkidǝktur! Uning pütün ⱪiyapiti «padixaⱨ» degǝn sɵzgǝ pütünlǝy baxⱪiqǝ bir mǝnini yüklǝydikǝn; Uning bexidiki ⱨeliⱪi xikayǝt ǝmǝliyǝttǝ ⱨǝⱪiⱪǝt ikǝn!» — dǝp oyliƣan boluxi mumkin.


«Ularni kǝqürgin» degǝn ⱨeliⱪi duasi toƣruluⱪ oyliƣanseri ⱪaraⱪqi tehimu tǝsirlǝndi. U bu kixining dǝrwǝⱪǝ Hudani «Atam» dǝp qaⱪirip nida ⱪilƣanliⱪini, anisi Mǝryǝmni rosul Yuⱨannaƣa amanǝt ⱪilƣaniliⱪini ɵz kɵzi bilǝn kɵrdi («Yuⱨ.» 19:26). Kim xundaⱪ ǝxǝddiy azablar astida ɵzidin baxⱪa birǝrkimning ƣemini yǝydu?! Ⱪariƣanda, «meⱨir-muⱨǝbbǝt» degǝn ix dǝrwǝⱪǝ mǝwjutkǝn! U ⱨeqⱪaqan xundaⱪ bir ix barliⱪini oylap baⱪimiƣan. Mana, muxu yǝrdǝ U Ɵzigǝ uwal ⱪilip, ǝrz ⱪilƣanlarƣa meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsitidiƣan bir gunaⱨsiz adǝm! Xübⱨisizki, bu adǝmdǝ Huda bardur yaki U Ɵzi hudaliⱪ bir adǝmdur!


Wǝ xundaⱪ oyliƣanda ⱪerindiximiz bolƣan bu ⱪaraⱪqi Əysaƣa ⱪarap rǝⱨim-xǝpⱪǝt izdǝp tilidi wǝ biz yuⱪirida oⱪuƣan sɵzlǝr bilǝn rǝⱨim-xǝpⱪǝt uningƣa ijabǝt ⱪilindi. Bu rǝⱨim-xǝpⱪǝtning u ⱨeqⱪandaⱪ «sawabliⱪ ix» (Huda aldida «sawabliⱪ ix mǝwjut ǝmǝs) yaki yahxi ǝmǝl ⱪilmiƣan ⱨalda uningƣa sunulƣanliⱪiƣa diⱪⱪǝt ⱪilƣinimiz tüzük. Bu ⱪaraⱪqi ɵzi nijatning baxtin ahirƣiqǝ sapla Hudaning xǝpⱪitidin qiⱪⱪan iltipat ikǝnlikigǝ ispattur. Biz uningƣa erixixkǝ ⱨeqⱪandaⱪ «yahxi ix» ⱪilalmaymiz, wǝ «ⱪilalaymiz» dǝp oylisaⱪ, bu Hudaƣa ⱨaⱪarǝt bolidu. Kerǝk bolƣini pǝⱪǝt ɵzimizni Əysaning ⱪoliƣa tapxuruximizdin ibarǝttur.


Ⱪǝdirlik oⱪurmǝn, Rǝbbimizning: «Bügün sǝn Mǝn bilǝn billǝ jǝnnǝttǝ bolisǝn!» deginigǝ diⱪⱪǝt ⱪilsingiz yahxi bolidu. Uning bu bayani bizgǝ, Mǝsiⱨgǝ etiⱪadta bolƣan bolsaⱪ, ɵlgǝn dǝⱪiⱪidǝ roⱨimiz dǝrⱨal Hudaning dǝrgaⱨiƣa kiridu, dǝp kɵrsitidu. Uning üstigǝ, keyinki bir küni (ⱪiyamǝt küni) roⱨimiz tirilgǝn yengi bir tǝn bilǝn kiydürülidu («2Kor.» 5:1-10, «1Kor.» 15:51-58ni kɵrüng).


Uning üstigǝ bu bayandin «Əysa ɵlgǝndin keyin dozahⱪa qüxüp gunaⱨlirimizni kɵtürgǝn» degǝn tǝlimning ǝmǝliyǝttǝ tolimu bid’ǝtlik bir biljirlax ikǝnliki kɵrünidu. Biz Mǝsiⱨning gunaⱨlirimizni (wǝ xundaⱪla bu gunaⱨlarƣa tegixlik barliⱪ dozahtiki azablarni) krestlǝngǝn waⱪitlar iqidǝ kɵtürgǝn, dǝp ixinimiz. Xuning bilǝn U ahirida: «Ix tamamlandi!» dǝp jakarlaytti («Yuⱨ.» 19:30).