«Yǝⱨwaning guwaⱨqiliri»ƣa
bǝx soal
Aka-uka, aqa-singil ⱪerindaxlirimiz sǝmigǝ: —
Yeⱪinda ɵzlirini atalmix «Yǝⱨwaning guwaⱨqiliri» dǝp atiwalƣan bǝzi kixilǝr ⱨǝrhil namlar bilǝn Mǝsiⱨ ⱪerindaxlirimizni azdurmaⱪqi bolup arimizƣa soⱪunup kirdi. Bu hildiki kixilǝr bilǝn baxⱪa sorunlardimu uqrixip ⱪeliximiz mumkin. Ⱪerindaxlirimizƣa mǝlum boluxi kerǝkki, ɵzigǝ atalmix «Yǝⱨwaning guwaⱨqiliri» degǝn namni ⱪoyuwalƣan bu kixilǝr bid'ǝt (ⱨǝⱪiⱪǝttin azƣan) bir mǝzⱨǝpkǝ tǝwǝ kixilǝrdur. Bu mǝzⱨǝp bǝzidǝ ɵzini «Kɵzitix Munari» (rusqǝ «Baxnya», Ingliz tilida «WATCHTOWER») dǝpmu ataydu.
Bu kiqik kitabqini yezixtiki mǝⱪsǝt:
(a) aka-uka, aqa-singil ⱪerindaxlirimizning muxu tǝxkilatning natoƣra tǝlimining maⱨiyitini bilip yetixi üqün;
(ǝ) ɵzigǝ «Yǝⱨwaning guwaⱨqiliri» degǝn namni ⱪoyuwalƣanlarni sǝmimiy wǝ kiqik pe'illiⱪ bilǝn agaⱨlandurup, ularning xu tǝxkilatning bid'ǝtlik ⱨǝm aldamqiliⱪidin ⱪutulup, Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨtǝ bolƣan ⱨǝⱪiⱪiy nijatliⱪni tepixi üqün.
«Kɵzitix Munari» degǝn mǝzⱨǝp 1871-yili mǝydanƣa kǝlgǝn; ular mǝydanƣa qiⱪⱪandin tartip tǝlimlirini üq-tɵt ⱪetim ɵzgǝrtkǝn. Ular «sahta hux hǝwǝr» wǝ «sahta Əysa Mǝsiⱨ»ni tǝxwiⱪ ⱪilmaⱪta.
«Yǝⱨwaning guwaⱨqiliri» degǝn bu mǝzⱨǝp ɵz namini «Yǝxaya» 43:10 wǝ 44:8diki ayǝtkǝ asasǝn ⱪoyƣan: —
«Silǝr Mening guwaⱨqilirimdursilǝr, ... dǝydu Yaⱨwǝⱨ (Pǝrwǝrdigar)»,
Kɵpligǝn ibraniyxunaslarning pikri boyiqǝ Pǝrwǝrdigarning nami «Yǝⱨwa» ǝmǝs, bǝlki «Yaⱨwǝⱨ» boluxi kerǝk idi. Biz bu kitabqimizda bu bid'ǝt mǝzⱨǝpning ɵzlirigǝ ⱪoyuwalƣan namini ɵz peti boyiqǝ, «Yǝⱨwaning guwaⱨqiliri» dǝp alduⱪ.
Oⱪurmǝnlǝr Tǝwrattiki yuⱪiriⱪi ayǝtning aldi-kǝynidiki gǝplǝrdin eniⱪ kɵrǝlǝyduki, bu sɵzlǝr ǝsli Yǝⱨudiy hǝlⱪining «ⱪaldisi» (yaki «ⱪalduⱪi»)ƣa, yǝni xu dǝwrdǝ Pǝrwǝrdigarƣa sadiⱪ bolƣan ihlasmǝn Yǝⱨudiylarƣa eytilƣanidi. Demǝk, ayǝttǝ eytilƣan «Yǝⱨwaning guwaⱨqiliri» bolsa Yǝxaya pǝyƣǝmbǝrning dǝwridiki Hudaƣa sadiⱪ bolƣan ihlasmǝn Yǝⱨudiylarni kɵrsitǝtti; eniⱪki, ⱨazir jǝmiyitimizdǝ ɵzlirini atalmix «Yǝⱨwaning guwaⱨqiliri» dǝp atiwalƣanlar ayǝttǝ deyilgǝn guwaⱨqilar ǝmǝstur. Ⱨǝⱪiⱪiy «Yaⱨwǝⱨning guwaⱨqiliri»ning ular bilǝn ⱨeqⱪandaⱪ munasiwiti yoⱪ.
Tǝwrattiki «Yaⱨwǝⱨ» degǝn nam Uyƣur tilida «Pǝrwǝrdigar» (Parsqǝ sɵz bolup, mǝnisi «Pǝrwix Ⱪilƣuqi Huda»dur) dǝp elinƣan. Muⱪǝddǝs Kitabning uyƣur tilidiki «Kalam» tǝrjimisidǝ xu nam «Pǝrwǝrdigar» dǝp elinƣan; Xwed ⱪerindaxlirimizning Ⱪǝxⱪǝrdǝ 1930-yili ixligǝn tǝrjimisidǝ («Ⱪǝxⱪǝr tǝrjimisi»dǝ) «Yaⱨwǝⱨ» degǝn nam «Hudawǝndǝ» dǝp tǝrjimǝ ⱪilinƣan; «Ⱨazirⱪi zaman Uyƣurqǝ tǝrjimisi»dimu «Pǝrwǝrdigar» dǝp elinmaⱪta. Hǝnzu tilidiki «Hehebǝn» tǝrjimisidǝ «Yaⱨwǝⱨ» sɵzi aⱨang tǝrjimisi boyiqǝ biwasitǝ «Yehehua» dǝp elinƣan.
«Misirdin qiⱪix» dǝwridǝ Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ ata ⱪilinƣan wǝⱨiy boyiqǝ «Yaⱨwǝⱨ» degǝn namning mǝnisi «Əzǝldin bar Bolƣuqi», «Mǝnggülük Bolƣuqi» yaki «Ɵzüm Bardurmǝn» degǝndǝk bolidu («Misirdin qiⱪix» 3:15). «Yaⱨwǝⱨ» degǝn nam «Yaritilix» 2:4dǝ tunji ⱪetim ixlitilgǝn. Huda ⱨǝr ⱪetim insan bilǝn ǝⱨdǝ tüzgǝn qaƣlirida yaki insan bilǝn yeⱪin munasiwǝttǝ sɵzligǝn qaƣlirida asasǝn xu nam kɵrülgǝn; sǝwǝbi xübⱨisizki, xu nam Uning ɵzgǝrmǝs maⱨiyitini, izqil bolup kǝlgǝn kɵyümqanliⱪini wǝ birhilliⱪ meⱨribanliⱪini, xuningdǝk uning ⱨǝrda'im ⱨǝrbir wǝdǝ sɵzliridǝ tǝwrǝnmǝy qing turidiƣanliⱪini tǝkitlǝydu. Parsqǝ «Pǝrwǝrdigar» degǝn isim xu mǝnigǝ ǝng yeⱪin kelixi mumkin, qünki Pars tilidiki «Pǝrwǝrdigar» degǝn sɵzning mǝnisi «Hǝwǝr alƣuqi», «Pǝrwix ⱪilƣuqi»dur. Bǝzi alimlar uni «Da'im Bolƣuqi» dǝpmu tǝrjimǝ ⱪilidu.
Bǝzidǝ xe'irlarda «Yaⱨwǝⱨ» degǝn nam «Yaⱨ» dǝp ⱪisⱪartip elinidu.
Tɵwǝndǝ «Kɵzitix Munari» tǝxkilatining bǝzi tǝlimlirini kɵrüp ɵtǝyli. Bularni oⱪusingiz, Muⱪǝddǝs Kitabni tǝpsiliy wǝ ǝstayidil oⱪuƣanlarƣa nisbǝtǝn, bu «tǝlimlǝr»ning pütünlǝy hata ikǝnliki eniⱪ kɵrünidu: —
(a) «Kɵzitix Munari» tǝxkilati Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning pütünlǝy ⱨǝm insan ⱨǝm Huda ikǝnlikini inkar ⱪilidu, bǝlki ular Mǝsiⱨni yaritilƣan bir pǝrixtǝ dǝp tǝlim beridu.
(ǝ) Ular Muⱪǝddǝs Roⱨni pǝⱪǝt bir «roⱨiy küq» yaki «tǝsir» halas, dǝp tǝlim berip, Pǝrwǝrdigar Hudaning «ata, oƣul, Muⱪǝddǝs Roⱨ»tin ibarǝt üq bir gǝwdǝ ikǝnlikini inkar ⱪilidu.
(b) Ular: — Hudaning meⱨri-xǝpⱪiti arⱪiliⱪ wujutⱪa kǝltürülgǝn «yengi ⱨayat», yǝni «mǝnggülük ⱨayat»ⱪa ⱨǝmmila insan erixǝlmǝydu, pǝⱪǝt «Wǝⱨiy» 7:1-8dǝ tilƣa elinƣan 144000 alaⱨidǝ xǝhsla xuningƣa erixǝlǝydu, dǝp tǝlim beridu (gǝrqǝ «Wǝⱨiy» 7:1-8dǝ muxu 144000 kixining Isra'ilning 12 ⱪǝbilisidin bolidiƣanliⱪi eniⱪ bayan ⱪilinƣan bolsimu!).
(p) Ular: — Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨ krestkǝ mihlanƣanda ada ⱪilƣan mukǝmmǝl wǝ uluƣ ⱪurbanliⱪning toluⱪ nijat-ⱪutⱪuzuxni wujudⱪa qiⱪarƣanliⱪini inkar ⱪilidu. Ular Mǝsiⱨning Ɵzini ⱪurbanliⱪ ⱪilixi pǝⱪǝt gunaⱨlarning birhil «xǝrtlik kǝqürüm ⱪilinixi»ni wujudⱪa qiⱪardi, dǝp tǝlim beridu. Xu tǝlim boyiqǝ insan «kǝqürüm ⱪilinix» wǝ «Hudaning padixaⱨliⱪiƣa kirix» salaⱨiyitigǝ igǝ bolux üqün, «Kɵzitix Munari» tǝxkilatining ǝzasi boluxi wǝ tǝxkilatning ⱪa'idǝ-yosunliridin qiⱪmay, uni qing tutuxi, bolupmu ⱨǝr ⱨǝptidǝ birnǝqqǝ sa'ǝtlǝp ɵzlirining tǝlimigǝ ixǝnmigǝn kixilǝrgǝ «guwaⱨ berix» hizmitini ⱪilixi kerǝk.
Əgǝr tǝxkilatning bir «pixⱪǝdǝm ǝzasi»din siz «Mǝnggülük ⱨayatⱪa erixtingizmu-yoⱪ?» dǝp sorisingiz, u «Buni bilix mumkin ǝmǝs» demǝy ⱪalmaydu.
(t) Gǝrqǝ Injildiki «Wǝⱨiy» degǝn kitabta «Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning ming yilliⱪ padixaⱨliⱪi» yǝr yüzidǝ pǝⱪǝt 1000 yil yürgüzülidu, andin «mǝnggülük yengi asman, yengi zemin» pǝyda bolidu» dǝp eniⱪ bayan ⱪilinƣan bolsimu, «Yǝⱨwaning guwaⱨqiliri» bu «ming yilliⱪ padixaⱨliⱪ»ni mǝnggülüktur, dǝp turuwalidu.
(q) «Kɵzitix Munari» tǝxkilati ɵz azaliriƣa: Operatsiyǝ ⱪilinƣanda yaki baxⱪa sǝwǝbtin ⱪan selinix zɵrür tepilƣanda, uni ⱪobul ⱪilmasliⱪi kerǝk, dǝydu. Ular buningƣa Tǝwrattiki «Lawiylar» kitabida Yǝⱨudiy hǝlⱪigǝ eytilƣan «Ⱪan yeyix mǝn'i ⱪilinƣan» degǝn ayǝt («Lawiylar» 17:10-12)ni asas ⱪilƣan.
(j) «Kɵzitix Munari» tǝxkilati Muⱪǝddǝs Kitabtiki «adǝmning roⱨi» degǝn ibarini pǝⱪǝt «adǝmning nǝpǝsi»ni kɵrsitidu, dǝp tǝlim beridu. Xunga ular adǝm ɵlgǝndǝ, «jan uhlax» ⱨalitigǝ kirgǝn bolidu, «u uhlawatidu» dǝp ⱪaraydu. Xu «uhlax»ta adǝmning ⱨeqⱪandaⱪ sezim-ⱨoxi bolmaydu, dǝydu. Keyin «tirilix küni» kǝlgǝndǝ, uhlap ⱪalƣan ⱨayatliⱪ ǝsligǝ ⱪaytidu, dǝp ⱪaraydu.
(h) «Kɵzitix Munari» tǝxkilati Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning ɵlümdin tirilginini jismida tirilix ǝmǝs, pǝⱪǝt «roⱨiy tirilix» dǝp tǝlim beridu.
«Kɵzitix Munari»ning tǝlimliridin ⱨǝⱪiⱪǝttin qǝtnigǝn 300din artuⱪ sahta tǝlimni kɵrsitǝlǝymiz. Əmma xularni bir-birlǝp kɵrsitixkǝ sǝⱨipimiz yǝtmǝydu. Tɵwǝndǝ ⱪerindaxlirimiz üqün «Yǝⱨwaning guwaⱨqiliridurmiz» dǝydiƣanlardin soraydiƣan bǝx soalimiz bar. Ular bu bǝx soalƣa jawab berǝlmǝy, üni iqigǝ qüxüp ketidu, dǝp ixinimiz. Bu soallar ǝslidǝ Yaⱪup Pirax degǝn alim tǝripidin ⱪoyulƣan. Pirax Əpǝndini Tǝwratxunasliⱪ, Injilxunasliⱪ saⱨǝliridǝ mɵtiwǝr, xundaⱪla Ibraniy tili wǝ Yunan tili saⱨǝsidǝ alim dǝp ⱨesablaxⱪa bolidu.
Bu soallar ⱨǝrgiz «Mǝlum birsini toƣra, mǝlum birsini hata» deyix mǝⱪsitidǝ ⱪoyulƣan ǝmǝs, bǝlki «Yǝⱨwaning guwaⱨqiliri» degǝnlǝrning ⱨǝⱪiⱪiy nijatliⱪni tepixi, mǝnggülük ⱨayatⱪa igǝ boluxini kɵzlǝp, otturiƣa ⱪoyulƣan. Muxu yǝrdǝ etiⱪadqi ⱪerindaxlirimizƣa rosul Pawlusning Timotiyƣa tapxurƣan wǝsiyǝt-tǝlimlirini ǝskǝrtiximizgǝ toƣra kelidu: —
«Əmdiliktǝ Rǝbning ⱪuli jedǝllǝxmǝsliki, bǝlki ⱨǝmmǝ kixilǝrgǝ mulayim-meⱨriban, tǝlim berixkǝ maⱨir, sǝwr-taⱪǝtlik boluxi kerǝk; xuning bilǝn ɵz-ɵzigǝ ⱪarxi bolƣanlarƣa u Huda bǝlkim ularƣa ⱨǝⱪiⱪǝtni tonup yetixigǝ towa ⱪilidiƣan ⱪǝlbni berǝr dǝp, mɵmin-mulayimliⱪ bilǝn nǝsiⱨǝt ⱪilsun; bundaⱪ bolƣanda ular uyⱪusini eqip, ɵzlirini ɵz muddi'asiƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa tutⱪun ⱪilƣan Iblisning tuziⱪidin ⱪutulalaydu» («Timotiyƣa (2)» 2:24-26)
Xunga, biz ⱨeqⱪandaⱪ adǝmni kǝmsitmǝyli, ⱨǝmmǝ adǝmlǝrgǝ kǝmtǝrlik, kiqik pe'illiⱪ bilǝn yardǝm berixkǝ tirixayli. Ⱪariƣuning kɵzini aqⱪuqi pǝⱪǝt Pǝrwǝrdigarning Roⱨidur.
Siz «Yǝⱨwaning guwaⱨqiliri»din bolsingiz, tɵwǝndiki bǝx soalni ǝstayidil kɵrüng (Yaⱪup Piraxtin)
(a) Əysa Mǝsiⱨ pǝrixtimu?
(ǝ) Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨining Ɵzi Hudamu, yaki birhil «roⱨiy küq»mu?
(b) Sizning «sahta pǝyƣǝmbǝr»gǝ ǝgǝxkiningiz toƣrimu?
(p) Insanning roⱨi pǝⱪǝt «nǝpǝs»limu?
(t) Mǝsiⱨning ɵlümdin tirilixi ⱨǝⱪiⱪiy jismaniy tirilix ǝmǝsmu?
Ⱨalⱪiliⱪ mǝsilǝ xuki — Ⱨǝⱪiⱪǝt degǝn nemǝ? Ⱨǝⱪiⱪiy tǝlimqu? Ⱨǝrⱪandaⱪ tǝlimni Muⱪǝddǝs Kitabⱪa tayinip tǝkxürüximiz kerǝk.
Sulayman «Pǝnd-nǝsiⱨǝtlǝr»dǝ mundaⱪ dǝydu: «Ⱨǝⱪiⱪǝtni setiwal, uni ⱨǝrgiz setiwǝtmǝ» wǝ yǝnǝ «U (danaliⱪ) lǝ'ǝl-yaⱪutlardin ⱪimmǝtliktur, intizar bolƣan ⱨǝrⱪandaⱪ nǝrsǝngdin ⱨeqbirimu uningƣa tǝng kǝlmǝstur». Ⱪǝdirlik dostum, muxundaⱪ bibaⱨa ⱨǝⱪiⱪǝtni setiwelixⱪa razimusiz? Ⱨǝⱪiⱪǝtni izdǝxning ahirⱪi nǝtijisining ⱪandaⱪ boluxidin ⱪǝt'iynǝzǝr, uni izqil izdǝxkǝ razimusiz?
Rǝb Əysa Mǝsiⱨ mundaⱪ altundǝk sɵzni eytⱪan: —
«Bu tǝlimlǝr Mening ǝmǝs, bǝlki Meni ǝwǝtküqiningkidur. Uning iradisigǝ ǝmǝl ⱪilixⱪa ɵz iradisini baƣliƣan ⱨǝrkim bu tǝlim toƣruluⱪ — uning Hudadin kǝlgǝnlikini yaki ɵzlükümdin eytiwatⱪanliⱪimni bilidu» («Yuⱨanna» 7:16-17; yǝnǝ «Pǝnd-nǝsiⱨǝtlǝr» 2:1-5nimu kɵrüng).
Hudaning ǝmr-yolyoruⱪining nemǝ boluxidin ⱪǝt'iynǝzǝr, adǝmning kɵnglidǝ uning mǝditi bilǝn «uningƣa ǝmǝl ⱪilimǝn» dǝydiƣan niyǝt-ⱪarar bolsila, undaⱪta u mǝlum bir tǝlimning Hudadin kǝlgǝn yaki kǝlmigǝnlikini jǝzm ⱪilalaydu.
Tɵwǝndiki barliⱪ mǝsililǝr Muⱪǝddǝs Kitabning ǝsli nushisidin tǝⱨlil ⱪilindi; demǝk, Injildiki ayǝtlǝrni ǝyni Yunan (Grek) tili nushisidin, Tǝwrattiki ayǝtlǝrni ǝyni ibraniy tili nushisidin tǝⱨlil ⱪilduⱪ. Biliximizqǝ bügünki kündǝ uyƣur tilida Muⱪǝddǝs Kitabning üq hil tǝrjimǝ nushisi bar; «Kalam tǝrjimisi», «Ⱪǝxⱪǝr tǝrjimisi» wǝ «Ⱨazirⱪi zaman uyƣurqǝ tǝrjimisi». Tɵwǝndǝ nǝⱪil kǝltürgǝn ayǝtlǝr uyƣur tilidiki «Kalam tǝrjimisi»din elindi; ixinimizki, oⱪurmǝn mǝyli «Kalam tǝrjimisi», «Ⱪǝxⱪǝr tǝrjimisi» yaki «Ⱨazirⱪi zaman Uyƣurqǝ tǝrjimisi»ni oⱪusun, ohxaxla bir hulasigǝ kelidu.
Yuⱪiriⱪi üq hil uyƣurqǝ tǝrjimǝ nushisini tɵwǝndiki tor bǝtliridin qüxürüwalƣili bolidu: —
www.mukaddeskalam.com («Kalam tǝrjimisi)
www.dunyaningnuri.com («ⱩǝxⱪǝrTǝrjimisi)
www.hayatnuri.com («Ⱨazirⱪi zaman Uyƣurqǝ tǝrjimisi»)
www.injil.net
(Muxu üq hil tǝrjimǝ nushisini oⱪuƣan oⱪurmǝnlǝr «Kɵzitix Munari»ning ingliz tilidiki «Yengi dunya tǝrjimisi»ni oⱪusa, naⱨayiti kɵp pǝrⱪlǝrni bayⱪiyalaydu; ixinimizki, ularning tǝrjimisidǝ nurƣun mǝsililǝr mǝwjut).
Birinqi soal: «Əysa Mǝsiⱨ Huda ǝmǝs, pǝrixtimu?»
Injil, «Ibraniylarƣa» yezilƣan mǝktuptin oⱪuyli (1:5-14): —
«Qünki Huda pǝrixtilǝrning ⱪaysisiƣa: «Sǝn Mening Oƣlumdursǝn, bügün Mǝn Seni tuƣdurdum», wǝ yǝnǝ: «Mǝn Uningƣa Ata bolimǝn, Umu Manga Oƣul bolidu» degǝnidi?
Uning üstigǝ, U Ɵzining Tunjisini yǝr yüzigǝ ǝwǝtkǝndǝ, «Barliⱪ pǝrixtilǝr Uningƣa sǝjdǝ ⱪilsun» degǝn.
U pǝrixtilǝr toƣruluⱪ: —
«U pǝrixtilirini xamallar,
Hizmǝtkarlirini ot yalⱪuni ⱪilidu», degǝnidi; lekin Oƣli ⱨǝⱪⱪidǝ bolsa Uningƣa mundaⱪ degǝn:
«Sening tǝhting, i Huda, ǝbǝdil'ǝbǝdliktur;
Sening padixaⱨliⱪingdiki xaⱨanǝ ⱨasang adalǝtning ⱨasisidur.
Sǝn ⱨǝⱪⱪaniyǝtni sɵyüp, rǝzillikkǝ nǝprǝtlinip kǝlgǝnsǝn;
Xunga Huda, yǝni Sening Hudaying Seni ⱨǝmraⱨliringdin üstün ⱪilip xadliⱪ meyi bilǝn mǝsiⱨ ⱪildi».
Huda Oƣliƣa yǝnǝ mundaⱪ degǝn:
— «Sǝn, i Rǝb, ⱨǝmmidin burun zeminning ulini salding,
Asmanlarni bolsa ⱪolliring yasiƣandur;
Ular yoⱪ bolup ketidu,
Lekin Sǝn mǝnggü turisǝn;
Ularning ⱨǝmmisi kiyimdǝk konirap ketidu;
Sǝn ularni ton kǝbi yɵgǝp ⱪoyisǝn,
Xunda ular kiyim-keqǝk yǝnggüxlǝngǝndǝk yǝnggüxlinidu.
Biraⱪ Sǝn mǝnggü ɵzgǝrmigüqidursǝn,
Yilliringning tamami yoⱪtur».
Yǝnǝ, U ⱪaysibir pǝrixtigǝ: —
«Mǝn Sening düxmǝnliringni tǝhtipǝring ⱪilmiƣuqǝ,
Mening ong yenimda olturisǝn» — degǝnidi?
Xundaⱪ ikǝn, pǝrixtilǝrning ⱨǝmmisi pǝⱪǝt nijatⱪa mirasliⱪ ⱪilidiƣanlar üqün hizmǝt ⱪilixⱪa ǝwǝtilgǝn hizmǝtqi roⱨlar ǝmǝsmu?»
Pǝrixtilǝr ⱨǝⱪiⱪǝtǝn mǝwjut, bu pakittur. Buningda gǝp yoⱪ. Əmma «Kɵzitix Munari» Rǝb Mǝsiⱨ Əysa toƣruluⱪ «U pǝrixtǝ» dǝydu. Ular yǝnǝ: «Mǝsiⱨ Əysa ǝmǝliyǝttǝ «bax pǝrixtǝ Mika'il'ning ɵzi xu» dǝydu. «Əysa Mǝsiⱨ pǝrixtidur» degǝn tǝlim ǝng awwal miladiyǝ 3-ǝsirdǝ, ⱨǝⱪiⱪǝttin azƣan, Misirning Aleksandriyǝ xǝⱨiridiki Ari'us isimlik bir adǝm tǝripidin tǝxǝbbus ⱪilinƣan. «Yǝⱨwaning guwaⱨqiliri»ning kɵzⱪarixiqǝ «Əysa Mǝsiⱨ pǝrixtǝ ikǝn; U «toluⱪ Huda» ǝmǝs, bǝlki pǝⱪǝt bir «ikkilǝmqi Huda» ikǝn. Bu naⱨayiti qong bir mǝsilǝ.
Injil, «Yuⱨanna» 1:1dǝ «Muⱪǝddǝmdǝ «Kalam» bar idi; Kalam Huda bilǝn billǝ idi ⱨǝm Kalam Huda idi» dǝp oⱪuymiz. «Yǝⱨwaning guwaⱨqiliri»din bǝziliri muxu ayǝtni «Muⱪǝddǝmdǝ «Kalam» bar idi; Kalam Huda bilǝn billǝ idi ⱨǝm Kalammu <bir Huda> idi» dǝp tǝrjimǝ ⱪilidu. Demǝk, ular «Kalam»ni <bir kiqik Huda>, halas» dǝp qüxǝndüridu. Yǝnǝ bir tǝrǝptin «Kɵzitix Munari» tǝxkilati «Huda bir» dǝp etirap ⱪilidu; undaⱪta, ular ɵz tǝrjimisidiki «Əysani <bir ikkilǝmqi Huda>» degǝn ƣǝlitǝ sɵzni ⱪandaⱪ qüxǝndüridu?
«Yǝxaya» kitabida Pǝrwǝrdigar (Yaⱨwǝⱨ): «Mǝn bolsam Pǝrwǝrdigar, Mǝndin baxⱪa biri yoⱪ; Mǝndin baxⱪa Huda yoⱪtur» dǝydu (45:5dǝ). «Ⱪanun xǝrⱨi» 32:39dimu U «Manga ⱨǝmraⱨ ⱨeqⱪandaⱪ ilaⱨ yoⱪ» dǝydu. Muxu ayǝtlǝrdin ⱪariƣanda, «Kɵzitix Munari»ning tǝlimidǝ mǝsilǝ naⱨayiti eniⱪ kɵrünidu. Ⱨǝmmimiz «Huda bir» dǝymiz. Huda «Manga ⱨǝmraⱨ ⱨeqⱪandaⱪ ilaⱨ yoⱪ» dǝydu. Yaⱨwǝⱨtin baxⱪa ⱨeqⱪandaⱪ Hudaning mǝwjut ǝmǝsliki, «Uningƣa ⱨǝmraⱨ ⱨeqⱪandaⱪ ilaⱨ» yoⱪluⱪi eniⱪ tursa, Əysa Mǝsiⱨ ⱪandaⱪsigǝ «ikkilǝmqi Huda» bolup ⱪalidu? Muxu ayǝtlǝrning birdinbir mumkin bolƣan toƣra qüxǝndürülüxi, Huda Ɵzi «Üq bir gǝwdǝ»dur.
Biz Hudani «Üq bir gǝwdǝ» desǝk, «Yǝⱨwaning guwaⱨqiliri» Muⱪǝddǝs Kitabta «Üq bir gǝwdǝ»... degǝndǝk ibarilǝr kɵrülmǝydu, deyixi mumkin. Dǝrwǝⱪǝ xundaⱪ. Əmma Muⱪǝddǝs Kitabta mǝlum bir ibarining tepilmasliⱪi «Muⱪǝddǝs Kitabta xu uⱪum mǝwjut ǝmǝs» degǝndin bexarǝt bǝrmǝydu.
Mǝsilǝn, «Kɵzitix Munari»ning nurƣun kitab-ȥurnallirida kɵrülüwatⱪan «Ming yilliⱪ padixaⱨliⱪ», «Hudaliⱪ ⱨɵkümǝt», «Yaratⱪuqining tinq wǝ muⱪim yengi dunya tüzümi» degǝndǝk nurƣun ibarilǝrmu Muⱪǝddǝs Kitabta tepilmaydiƣu? Pakit xuki, «Mǝsiⱨning ming yilliⱪ padixaⱨliⱪi», «Hudaliⱪ ⱨɵkümǝt» degǝn uⱪumlar Muⱪǝddǝs Kitabta eniⱪ ipadilinidu, lekin bu sɵz-ibarilǝr Muⱪǝddǝs Kitabta kɵrülmǝydu.
Xundaⱪ ikǝn; Muⱪǝddǝs Kitabtimu «Üqtǝ bir», «Üq bir gǝwdǝ» degǝn ibarilǝr kɵrülmǝydu, lekin bu ⱨǝⱪiⱪǝt intayin eniⱪ ayan ⱪilinidu.
Əmdi yuⱪiriⱪi mǝsilǝ üstidǝ ⱪaytidin tohtilayli. «Kɵzitix Munari»dikilǝr bizgǝ «Əysa Mǝsiⱨ pǝrixtǝ» dǝp eytidu. Kesip eytimizki, ⱨǝrgiz undaⱪ ǝmǝs. Biz «Ibraniylarƣa» 1:8dǝ Hudaning Oƣliƣa eytilƣan munu sǝzlǝrni oⱪuymiz: —
«...lekin Oƣli ⱨǝⱪⱪidǝ bolsa Uningƣa mundaⱪ degǝn: —
«Sening tǝhting, i Huda, ǝbǝdil'ǝbǝdliktur»».
Andin «Ibraniylarƣa»da «Zǝbur» 45:6-7din tɵwǝndiki sɵzlǝr nǝⱪil kǝltürülidu: —
«Sening tǝhting, i Huda, ǝbǝdil'ǝbǝdliktur;
Padixaⱨliⱪingdiki xaⱨanǝ ⱨasang, adalǝtning ⱨasisidur.
Sǝn ⱨǝⱪⱪaniyliⱪni sɵyüp, rǝzillikkǝ nǝprǝtlinip kǝlgǝnsǝn;
Xunga Huda, yǝni Sening Hudaying, Seni ⱨǝmraⱨliringdin üstün ⱪilip xadliⱪ meyi bilǝn mǝsiⱨ ⱪildi»
Tǝwrat-Zǝbur bolsa ibraniy tilida yezilƣan. Muxu yǝrdǝ «Huda» degǝn sɵz ibraniy tilidiki «Əloⱨim» degǝn sɵzning tǝrjimisidur. Muxu ayǝtlǝrdǝ «Sening Hudaying», yǝni Mǝsiⱨning Hudasi Uni (Mǝsiⱨni) «mǝsiⱨ ⱪildi». Demǝk, «mǝsiⱨ ⱪilinƣan» zat Mǝsiⱨ Əysa, ǝlwǝttǝ. Bu ayǝtlǝrdǝ Mǝsiⱨkǝ ⱪarita «Sening tǝhting, i Huda, ǝbǝdil'ǝbǝdliktur» deyilidu. Xunga U Hudadur («Əloⱨim»dur).
«Huda pǝrixtilǝrning ⱪaysisiƣa: «Sǝn Mening Oƣlumdursǝn, bügün Mǝn Seni tuƣdurdum», wǝ yǝnǝ: «Mǝn Uningƣa Ata bolimǝn, Umu Manga Oƣul bolidu» degǝnidi?» («Ibraniylarƣa» 1:5-6). Ⱪǝdirlik oⱪurmǝn, siz Muⱪǝddǝs Kitabtiki bu soalƣa jawab berǝlǝmsiz?
Buni oⱪup siz ⱪandaⱪmu «Əysa Mǝsiⱨ pǝⱪǝt bir pǝrixtǝ, halas» deyǝlǝysiz?
«Ibraniylarƣa» 1:6dǝ yǝnǝ: «U (Huda) Ɵzining tunjisini yǝr yüzigǝ ǝwǝtkǝndǝ, «Barliⱪ pǝrixtilǝr Uningƣa sǝjdǝ ⱪilsun» degǝn» deyilidu. Əysa Mǝsiⱨ tuƣulƣanda, bowaⱪ bolsimu, barliⱪ pǝrixtilǝr Uningƣa sǝjdǝ ⱪildi («Luⱪa» 2:13nimu kɵrüng). U Huda bolmisa, pǝrixtilǝr ⱪandaⱪmu Uningƣa sǝjdǝ ⱪilsun? Grek tilida «sǝjdǝ ⱪilsun» degǝn sɵz «proskunesotan» deyilidu. Muxu yǝrdǝ «proskunesotan» ibraniy tilidiki «hixtaⱪwaya» degǝn sɵzning tǝrjimisidur. Mǝnisi «boysunsun» ǝmǝs, bǝlki «ibadǝt ⱪilsun» «sǝjdǝ ⱪilsun» degǝnliktur.
Huda Isra'il hǝlⱪigǝ «Sening Mǝndin baxⱪa ⱨeqⱪandaⱪ ilaⱨing bolmaydu» degǝn yǝrdǝ («Misirdin qiⱪix» 20:2, «Ⱪanun xǝrⱨi» 5:6-7), ⱪandaⱪmu Ɵzidin baxⱪa birgǝ sǝjdǝ ⱪilixⱪa yol ⱪoysun? Əysa Mǝsiⱨ Ɵzi Huda bolmisa, Hudaning bu sɵzliri ziddiyǝtlik bolup ⱪalmamdu?
Mumkinki, muxu nuⱪtiƣa kǝlgǝndǝ bǝzilǝr baxⱪa bir soalni ⱪoyidu: «Əgǝr deginingizdǝk Əysa Mǝsiⱨ ⱨǝⱪiⱪǝtǝn Huda bolsa, u ⱪandaⱪmu «Ata Mǝndin uluƣdur» dǝydu? («Yuⱨanna» 28:14)
Hox, «Filippiliⱪlarƣa» 2:8-11dǝ biz Mǝsiⱨ Əysaning «Ɵzidin ⱨǝmmini ⱪuruⱪdixi» toƣruluⱪ oⱪuymiz: —
«U (Mǝsiⱨ) Hudaning tip-xǝklidǝ bolsimu,
Ɵzini Huda bilǝn tǝng ⱪilixni olja ⱪilip tutuwalmidi;
Əksiqǝ, U Ɵzidin ⱨǝmmini ⱪuruⱪdidi,
Ɵzigǝ ⱪulning xǝklini elip,
Insanlarning siyaⱪiƣa kirip, insaniy tǝbi'ǝttin ortaⱪdax bolup,
Ɵzini tɵwǝn ⱪilip,
Ⱨǝtta ɵlümgiqǝ, yǝni kresttiki ɵlümgiqǝ ita'ǝtmǝn boldi;
Xunga Huda Uni intayin yuⱪiri kɵtürüp mǝrtiwilik ⱪildi,
Uningƣa ⱨǝrⱪandaⱪ namdin üstün bolƣan namni beƣixlidiki,
Əysaning namiƣa asmanlarda, yǝr yüzidǝ ⱨǝm yǝr astida barliⱪ tizlar pükülüp,
Huda'atiƣa xan-xǝrǝp kǝltürüp ⱨǝrbir til Əysa Mǝsiⱨning Rǝb ikǝnlikini etirap ⱪilidu.
Xuning bilǝn, ǝy sɵyümlüklirim, silǝr ⱨǝmixǝ ita'ǝt ⱪilƣininglardǝk, pǝⱪǝt mǝn yeninglarda bolƣinimdila ǝmǝs, bǝlki ⱨazirⱪidǝk mǝn silǝrdin neri bolƣanda tehimu xundaⱪ ita'ǝt bilǝn ǝyminixtǝ, titrigǝn ⱨalda ɵz nijatinglarni ⱨǝrtǝrǝpkǝ tǝtbiⱪlaxⱪa intilinglar».
Ⱪisⱪisi, bu tekist bizgǝ «Hudaning Kalami», Ɵzi Huda bolƣan Mǝsiⱨning insan bolƣanliⱪini ayan ⱪilidu; U insan bolƣaqⱪa, «Atidin tɵwǝn» turidu, ǝlwǝttǝ.
Tɵwǝndiki selixturmining bizgǝ yardimi boluxi mumkin. Bizning xǝⱨirimizdǝ bir yaƣaqqiliⱪ dukini bar. Dukanning hojayinining lǝⱪimi «Ⱪasⱪan», uning oƣliningmu lǝⱪimi «Ⱪasⱪan»; ular «Qong Ⱪasⱪan» wǝ «Kiqik Ⱪasⱪan»lardur. Ⱨǝr ikkisi insandur. Ⱨǝr ikkisi ǝrkǝktur. Tǝbi'ǝt jǝⱨǝtidin (insan bolux jǝⱨǝtidin) eytⱪanda ⱨǝr ikkisi ohxax, ikkilisi yaƣaqqi, barawǝr, lekin qongi kiqikidin üstün turidu. Orun jǝⱨǝtidin eytⱪanda biri yǝnǝ biridin uluƣ turidu.
Mǝsiⱨmu «Hudaliⱪ tǝbi'ǝt jǝⱨǝtidin» eytⱪanda Huda'Ata bilǝn tǝng, ǝmma insanliⱪ nuⱪtisidin «Ata Uningdin uluƣ». Demǝk, Əysa Mǝsiⱨning Ɵzi Huda bolƣini bilǝn, Uning «Ata Mǝndin uluƣ» degǝn sɵzini qüxǝnmǝk anqǝ ⱪiyin ǝmǝs. Gǝrqǝ bu uⱪumni toluⱪ qüxinixtǝ ⱪiyinqiliⱪ bolsimu, lekin bu ixning pakit, ⱨǝⱪiⱪǝt ikǝnlikigǝ ispat bolalmaydu.
Biz soalimizni ⱪayta tǝkrarlaymiz: «Barliⱪ pǝrixtilǝr Mǝsiⱨkǝ sǝjdǝ ⱪilidiƣan» tursa, Mǝsiⱨ ⱪandaⱪmu pǝrixtǝ bolsun?» Huda bir tursa wǝ «Ibraniylarƣa» 1:6timu Mǝsiⱨ «Huda» dǝp atalƣan tursa («Sening tǝhting, i Huda, ǝbǝdil'ǝbǝdliktur»), u ⱪandaⱪmu «ikkilǝmqi Huda» bolsun?
Eniⱪki, bu yǝrdǝ yǝnǝ bir soal tuƣulidu: «Əysa Ɵzi Huda ikǝn, undaⱪta U du'a ⱪilƣanda kimgǝ du'a ⱪilidu?». Bu mǝsiligǝ jawab berixtin awwal Hudaning nami «Əloⱨim» toƣruluⱪ azraⱪ tohtilimiz: —
«Huda» degǝn namning ibraniy tilida («Əloⱨim») dǝp elinixi
Ibraniy tilining mundaⱪ ⱪiziⱪ ikki alaⱨidiliki bar. Birinqi, bǝzi sɵzlǝr pǝⱪǝt kɵplük xǝklidǝ ipadilinidu. Ibraniy tilida «sular» («mayim») degǝn kɵplük xǝkilla bar; «su» degǝn birlik xǝkil yoⱪ. «asmanlar» («xamayim») degǝn kɵplük xǝkilla bar; «asman» degǝn birlik xǝkil yoⱪ. Ibraniy tilida adǝttǝ «Huda» deyǝlmǝydu, «Hudalar» («Əloⱨim» yaki «Eloⱨim») deyilidu, lekin mǝnisi yǝnila «Huda»dur. «Huda» «birlik xǝkil»dǝ ipadilǝnsǝ, «Əl» deyilidu, mǝsilǝn «Əl-Xaday» (Ⱨǝmmigǝ ⱪadir Huda). Bu xǝkil az uqraydu. Tǝwratta kɵpinqǝ waⱪitlarda «Huda» «Əloⱨim» deyilidu.
Ikkinqidin, ibraniy tilida «kɵplük»ni bildüridiƣan ikki hil «ⱪoxumqǝ» bar. Birinqi ⱪoxumqǝ «-ot» bolup, «ikki»ni bildüridu; ikkinqi ⱪoxumqǝ «-im» yaki «-ⱨim» bolup, «üq» yaki «üqtin kɵp»ni bildüridu. Uyƣur tilidiki «kitab» degǝn sɵzni türlǝp kɵrsǝtsǝk uning xǝkilliri mundaⱪ bolidu: —
«kitab» — birla kitab
«kitabot» — ikki kitab
«kitabim» — üq yaki üqtin kɵp kitab.
«Muⱪǝddǝmdǝ Huda asmanlar bilǝn zeminni yaratti» («Yaritilix» 1:1)
Bu ayǝttiki «Huda» degǝn sɵz ibraniy tilidiki «Əloⱨim» degǝn sɵzning tǝrjimisidur.
Xuning bilǝn Muⱪǝddǝs Kitabning «Muⱪǝddǝmdǝ Huda asmanlar bilǝn zeminni yaratti» degǝn bu birinqi jümlisidǝ «Huda» degǝn sɵz «üq yaki üqtin kɵp» degǝn xǝkildǝ, yǝni «Əloⱨim» degǝn xǝkildǝ ipadilinidu, lekin pe'il («yaratti») bolsa «birlik xǝkli»dǝ ipadilinidu. «yaratti» degǝn pe'il «ikkilik xǝklidǝ» yaki «kɵplük xǝklidǝ» uqrimaydu.
Ibraniy tilida ǝgǝr bu jümlining igisi Huda «birinqi xǝhs» bilǝn ipadilǝnsǝ, undaⱪta «yaratti» degǝn pe'il «yarattim» deyilixi kerǝk idi.
Demǝk, Muⱪǝddǝs Kitabning birinqi jümlisidǝ Huda kɵplük xǝhstǝ bolsimu, birla xǝhstǝk ix kɵridu, degǝn uⱪum puritilidu. Tǝwratta hatirilǝngǝn Hudaning ⱨǝrⱪandaⱪ ix-ⱨǝrikǝtliridǝ «Əloⱨim» degǝn nam ixlitilgǝn bolsa, xu ayǝtlǝrning ⱨǝmmisidǝ degüdǝk Hudaning ⱨǝrikiti «birlik xǝkli»diki pe'il bilǝn ipadilinidu.
Bir ⱪetim birsi Mǝsiⱨ Əysadin, «Tǝwratta, pütün ǝmrlǝrning iqidǝ ǝng muⱨimi ⱪaysi?» dǝp soridi. Rǝbbimiz jawabǝn: «Əng muⱨim ǝmr xuki, «Angliƣin, ǝy Isra'il! Pǝrwǝrdigar Hudayimiz bolƣan Rǝb birdur. Pǝrwǝrdigar Hudayingni pütün ⱪǝlbing, pütün jening, pütün zeⱨning wǝ pütün küqüng bilǝn sɵygin»» dedi («Markus» 12:26)
Rǝbbimiz muxu yǝrdǝ Tǝwrattiki sɵzni nǝⱪil kǝltürüp jawab beridu («Ⱪanun xǝrⱨi» 6:4ni kɵrüng). Bu sɵzlǝr ibraniylar üqün Tǝwrattiki ǝng muⱨim sɵzlǝr ⱨesablinidu. Sɵzning bexida (ǝyni tekisttǝ) «anglanglar, ǝy Isra'il: — Pǝrwǝrdigar Hudayimiz, Pǝrwǝrdigar bir birliktur» deyilidu. Ibraniyqǝ «Xma, Yisra'ǝl! Yaⱨwǝⱨ Əloⱨǝynu Yaⱨwǝⱨ ehad» deyilidu. Bu jümlǝ sɵzmusɵz tǝrjimǝ ⱪilinsa «Anglanglar, ǝy Isra'il: — Pǝrwǝrdigar Hudalirimiz, Pǝrwǝrdigar bir birliktur». Huda kɵplükmu? Yaⱪ! Lekin U «bir birliktur». Bu sɵzni qüxinix üqün «Yaritilix» 2:24ni kɵrǝyli: «Xuning üqün ǝr kixi ata-anisidin ayrilip, ɵz ayaliƣa baƣlinip bir bolup, ikkisi bir tǝn bolidu». «Bir tǝn» muxu yǝrdǝ «ehad» («birlik») degǝn sɵz bilǝn bildürülidu. Ər-ayal bir birlik bolidu. Ikkisi bir bolidu. Əgǝr ular jüplǝxkǝndǝ yǝnǝ bir xǝhs apiridǝ bolsa, ular xu qaƣda «üqtǝ bir» bolidu. Mana bu qong bir sirdur. Insan «Hudaning sürǝt-obrazi»da yaritilƣandur. Huda bir, ǝmma U birdin kɵp xǝhstur.
Bu uⱪumni qüxinix tǝsmu? Istipan qalma-kesǝk ⱪilinip, ɵlümi aldida asmanlarning eqilƣinini, Əysa Mǝsiⱨning Atisining ong tǝripidǝ turƣinini kɵrgǝn. Bu ixlarni qüxinix tǝs, lekin Muⱪǝddǝs Kitabta xundaⱪ deyilgǝnikǝn, ixiniximiz kerǝk, ǝlwǝttǝ. Əysaning Atisi Hudadur, U Ɵzi Hudadur. Ular ikki xǝhs, ǝmma bir Hudadur. Əysa Mǝsiⱨ insanning salaⱨiyitini alƣaqⱪa, Uni ⱨazir 100% insan, xundaⱪla 100% Huda deyiximiz kerǝk («Ibraniylarƣa» 13:8). Oƣul pütünlǝy insan salaⱨiyitidǝ bolup, pütünlǝy Ɵz Atisiƣa tayinip Muⱪǝddǝs Roⱨning küq-ⱪudritidǝ yaxaydu. Xu tǝrǝptin U bizning mǝnggülük ⱨǝm ajayib mukǝmmǝl ülgimizdur. Xuning üqün U Atisiƣa du'a ⱪilatti ⱨǝm ⱨazirmu du'a ⱪilidu! («Rimliⱪlarƣa» 8:34, «Ibraniylarƣa» 7:25).
Bu pakitlarni toluⱪ qüxinǝlǝymizmu? Jawabi, qüxinǝlmǝymiz, lekin biz bu pakitlarni ixǝnq-etiⱪad bilǝn ⱪobul ⱪiliximiz lazim; qünki Muⱪǝddǝs Kitabta xundaⱪ deyilgǝndur. Mǝn addiy qǝklik bir insan, qǝklik qüxinixim wǝ mengǝmgǝ tayinip, qǝksiz uluƣ Hudani qüxinǝlǝmdim? Mǝn kim? Pǝⱪǝt Hudaning Ɵzila Hudani qüxinidu. Injilda «Biz ⱨazir bir tutuⱪ dǝrizidin müjmǝl ⱨalda kɵrimiz, lekin xu qaƣda yüzmuyüz kɵrimiz: ⱨazir mǝn ⱪismǝn tonuymǝn, xu qaƣda mǝn meni tonup keliwatⱪandǝk tonuymǝn» («Korintliⱪlarƣa (1)» 13:12) deyilidu; ǝmma «mukǝmmǝllik» tehi kǝlmidi; qüxǝnsǝmmu, qüxǝnmisǝmmu, mǝn Hudaning Muⱪǝddǝs Kitabta bǝrgǝn barliⱪ wǝⱨiylirigǝ ixinip ularni pütünlǝy ⱪobul ⱪilixim kerǝktur. Bolmisa, mǝn etiⱪadqi ⱨesablanmaymǝn.
Mǝn bir ⱨamilidar ayalƣa ⱪariƣinimda, kɵrginim bir adǝmmu yaki ikki adǝmmu? Ana wǝ ⱨamilǝ jismaniy, fizi'ologiyǝ jǝⱨǝttin pütünlǝy birlǝxtürülgǝn. Mǝn bir adǝmni kɵrüwatimǝn, yǝnǝ ikki adǝmnimu kɵrüwatimǝn. Ər-ayalni alsaⱪ, ular birla tǝn, yaki ikki tǝn bolamdu? Huda ularni «bir tǝn» dǝydu; mǝn Muⱪǝddǝs Kitabning kɵzⱪarixi bilǝn, ikki adǝmni bir tǝndǝ kɵrüwatimǝn. Injilda, ǝr kixining teni ayalningki, ayal kixining teni ǝrningkidur, deyilidu («Korintliⱪlarƣa (1)» 7:4). Biz «Hudaning sürǝt-obrazi»da bolƣanmiz. Bu ixlar bizgǝ U toƣruluⱪ ⱨǝⱪiⱪǝtni ɵgitidu. Künlǝrning biridǝ, Mǝsiⱨ bilǝn yüz tura kɵrüxkinimizdǝ toluⱪ qüxinǝlǝymiz, lekin ⱨazir «tutuⱪ dǝrizidin müjmǝl ⱨalda kɵrimiz» («Korintliⱪlarƣa (1)» 13:12).
Bu ix toƣruluⱪ ǝng ahirⱪi bir gǝp. «Pǝrwǝrdigarning uluƣluⱪi — Ɵzining ⱪilƣan ixini axkarilimiƣinida; padixaⱨlarning uluƣluⱪi — bir ixning sirini yexǝliginidǝ» («Pǝnd-nǝsiⱨǝtlǝr» 25:2) Huda nurƣun ixlarning sirlirini, etiⱪadsiz adǝmlǝrdin yoxurƣan wǝ yoxuridu. Bundaⱪ adǝmlǝr ⱨǝrgizmu axu ixlarning ajayibliⱪini kɵrǝlmǝydu. Əmma «ixning sirini yexidiƣan padixaⱨlar» bolsa, Hudaning ⱪilƣan ixlirining ǝⱨmiyitini izdigüqi mɵmin bǝndilǝrdur. Bu dunyadiki kixilǝr Hudaning mɵmun bǝndilirini «ǝⱪilliⱪ» deyixi natayin, lekin ularni «nadan, ⱪatmal» deyixi mumkin. Lekin Hudaning sirlirini kɵrüx üqün yaki qüxinix üqün «ǝⱪilliⱪ bolux» xǝrt ǝmǝs; xǝrtni deyixkǝ toƣra kǝlsǝ, pǝⱪǝt kiqik pe'illiⱪ, sǝmimiylik wǝ Hudaƣa xǝrtsiz ita'ǝt ⱪilixtin ibarǝttur. Mana muxundaⱪ adǝmlǝrningla bu ixlarda ǝstayidilliⱪ bilǝn izdinixigǝ, kiqik pe'illiⱪ bilǝn oylinixiƣa wǝ tǝpǝkkur ⱪilixiƣa toƣra kelidu. Nǝtijidǝ, ular Hudaning sirlirini kɵrǝlǝydu wǝ kɵrgǝndin keyin Hudaƣa tehimu qongⱪur ibadǝt ⱪilidu. Ixǝnq wǝ etiⱪadla muxundaⱪ sirlarni ⱪobul ⱪilalaydu, lekin muxu dunyadiki «logika»ƣa qing esiliwalidiƣan etiⱪadsizlar ⱨǝrgizmu ularni qüxinǝlmǝydu, ⱨǝtta u dunyadimu kɵrǝlmǝydu.
Ikkinqi soalƣa kelǝyli: —
(ǝ) «Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨining Ɵzi Hudamu, yaki pǝⱪǝt birhil «roⱨiy küq»mu?»
Uzun waⱪittin beri «Kɵzitix Munari» tǝxkilati «Muⱪǝddǝs Roⱨ pǝⱪǝt birhil roⱨiy küq, birhil küqlük tǝsir, Hudaning adǝmlǝrni yetǝkligüqi küqi, halas» dǝp tǝlim berip keliwatidu.
Muⱪǝddǝs Kitabta Muⱪǝddǝs Roⱨ toƣruluⱪ eytilƣan ayǝtlǝrdǝ Muⱪǝddǝs Roⱨni xǝy'i ⱪatarida ǝmǝs, bǝlki xǝhs ⱪatarida xǝrⱨilǝydu. Mǝsilǝn, U anglaydu, U kɵridu, U sezidu.
«Yǝⱨwaning guwaⱨqiliri»din bǝziliri Hudaning Roⱨining «xǝhs ikǝnliki»ni inkar ⱪilmaⱪqi bolup, Muⱪǝddǝs Roⱨni ⱨǝr türlük elektronluⱪ ǝswablarning roliƣa ohxitidu. Ular ɵzlirining ⱪarixini qüxǝndürüx yolida mikrofonmu «anglaydu»ƣu, foto apparatlarmu «kɵrǝlǝydu»ƣu, ilmiy ǝswablar «sezǝlǝydu»ƣu, dǝydu. Əmǝliyǝttǝ ular «roⱨ» degǝn sɵzni ⱨeq qüxǝnmǝydu.
Pawlus Əfǝsus (Əfǝs) jama'itigǝ: «Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨiƣa azab bǝrmǝnglǝr» dǝp jekilǝydu (Əfǝsusluⱪlarƣa» 4:30, «Yǝxaya» 63:10nimu kɵrüng). Eniⱪki, rosul Pawlusning deyixiqǝ «Muⱪǝddǝs Roⱨ» bir xǝhstur, ⱨǝrgizmu ⱨessiyatsiz, ⱨoxsiz «elektronluⱪ apparat»tǝk birhil «xǝy'i» ǝmǝs. «Foto apparatim azablandi» degǝndǝk gǝp bǝkmu külkülük ǝmǝsmu?
Bir küq ɵzi toƣruluⱪ «Mǝn, Manga» degǝn sɵzlǝrni ixlitǝlǝmdu? Antakya xǝⱨiridiki jama'ǝttǝ mundaⱪ bir ix yüz bǝrgǝn:
«Ular Rǝbning ibaditidǝ bolup roza tutuwatⱪan bir mǝzgildǝ, Muⱪǝddǝs Roⱨ ularƣa:
— Barnabas bilǝn Sa'ulni Mǝn ularni ⱪilixⱪa qaⱪirƣan hizmǝt üqün Manga ayrip ⱪoyunglar, — dedi» (rosullarning pa'aliyǝtliri» 13:1-2)
Buningƣa nemǝ dǝysiz?
«Rosullarning pa'aliyǝtliri»diki 5:3 wǝ 5:4ni selixturup oⱪung, wǝ 15:28, 21:11, «Timotiyƣa (1)» 4:1-3, «Ibraniylarƣa» 3:7, «Wǝⱨiy» 2:7, 2:11, 2:17, 2:29, 3:6, 3:13, 3:22, 22:17nimu kɵrüng.
Bularƣa nemǝ dǝysiz?
«Rimliⱪlarƣa» 8:25-26dǝ rosul Pawlus bizgǝ: «Roⱨning Ɵzi ipadiligüsiz nalǝ-pǝryad bilǝn biz üqün Hudaning aldida turup du'a-tilawǝt ⱪilmaⱪta» dǝydu. Birhil «roⱨiy küq» adǝm üqün «Hudaning aldida turup du'a-tilawǝt ⱪilalamdu? «Nalǝ-pǝryad bilǝn» du'a ⱪilalamdu?
Rǝbbimiz Muⱪǝddǝs Roⱨ toƣruluⱪ mundaⱪ degǝn: «Insanlarning ɵtküzgǝn ⱨǝrtürlük gunaⱨliri wǝ ⱪilƣan kupurluⱪlirining ⱨǝmmisini kǝqürüxkǝ bolidu. Biraⱪ insanlarning Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa ⱪilƣan kupurluⱪi ⱨeq kǝqürülmǝydu» («Matta» 12:31).
Muxu yǝrdǝ «Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa kupurluⱪ ⱪilix» gunaⱨining ⱪandaⱪ gunaⱨ bolidiƣanliⱪini tǝⱨlil ⱪilmaymiz. Biz pǝⱪǝtla «Yǝⱨwaning guwaⱨqiliri»din xu soalni sorimaⱪqimizki, «Əgǝr degininglardǝk Muⱪaddǝs Roⱨ pǝⱪǝt birhil xǝy'i, birhil «roⱨiy küq» yaki «tǝsir» bolsa, undaⱪta ⱪandaⱪmu Uningƣa «kupurluⱪ ⱪilix» degǝndǝk gunaⱨlar mǝwjut bolsun?
Üqinqi soalƣa kǝlduⱪ: —
(b) Sizning «sahta pǝyƣǝmbǝr»gǝ ǝgǝxkiningiz toƣrimu?
Bu soal «pǝyƣǝmbǝrlǝr» wǝ «bexarǝtlǝr» toƣrisidur. Awwal «Ⱪanun xǝrⱨi» 18:20ni oⱪuyli: —
«Əmma Mening namimda baxbaxtaⱪliⱪ ⱪilip Mǝn uningƣa tapilimiƣan birǝr sɵzni sɵzlisǝ yaki baxⱪa ilaⱨlarning namida sɵz ⱪilidiƣan pǝyƣǝmbǝr bolsa, xu pǝyƣǝmbǝr ɵltürülsun.
Əgǝr sǝn kɵnglüngdǝ: «Pǝrwǝrdigar ⱪilmiƣan sɵzni ⱪandaⱪ pǝrⱪ etimiz» desǝng, bir pǝyƣǝmbǝr Pǝrwǝrdigarning namida sɵz ⱪilƣan bolsa wǝ u bexarǝt ⱪilƣan ix toƣra qiⱪmisa yaki ǝmǝlgǝ axurulmisa, undaⱪta bu sɵzni Pǝrwǝrdigardin qiⱪmiƣan; xu pǝyƣǝmbǝr baxbaxtaⱪliⱪ bilǝn sɵzligǝn dǝp, uningdin ⱪorⱪma (yaki, «uningƣa pisǝnt ⱪilma»)».
Yalƣandin «Yaⱨwǝⱨ-Pǝrwǝrdigar üqün sɵz ⱪilimǝn» dǝwalƣan nurƣun kixilǝr bar; ularning qawisini qitⱪa yayidiƣan bir ⱨǝⱪiⱪǝt bar; ular Pǝrwǝrdigarning namida aldin'ala eytidiƣan kǝlgüsi ixlar ǝmǝlgǝ axurulmaydu. Mana bular sahta pǝyƣǝmbǝrlǝrdur.
Bizning ⱪolimizda «Oyƣinix» wǝ «Kɵzitix Munari» degǝn birnǝqqǝ kona ȥurnallar bar; bularning ⱨǝmmisi Kɵzitix Munari tǝxkilatiƣa tǝwǝ «Muⱪǝddǝs Kitab wǝ kitabqilar uyuxmisi»ning 1950-yillardiki mǝtbu'atliridur. Biz bu ȥurnallardin: «Birinqi Dunya Uruxi barliⱪ hǝlⱪlǝr üqün alǝmxumul tinqliⱪni wujudⱪa kǝltüridu...; buningdin keyin «Dunya Uruxi» ⱨǝrgiz bolmaydu» degǝn siyasiyonlar «sahta pǝyƣǝmbǝrlǝr»dur» degǝn sɵzlǝrni oⱪuymiz. Xu siyasiyonlar ǝmǝliyǝttǝ «Pǝrwǝrdigarning namida sɵz ⱪilƣan» ǝmǝs, lekin «Kɵzitix Munari» ularni «sahta pǝyƣǝmbǝrlǝr» dǝydu; qünki ular aldin'ala eytⱪan ixlar ǝmǝlgǝ axurulmiƣanidi. Xu siyasiyonlar «sahta pǝyƣǝmbǝrlǝr» deyilgǝnikǝn, undaⱪta ǝmǝliyǝttǝ «Pǝrwǝrdigarning namida sɵz ⱪilimǝn» dǝwalƣan, kǝlgüsi «sahta ixlarni aldin'ala eytⱪan»larni tehimu «sahta pǝyƣǝmbǝr» deyix kerǝk ǝmǝsmu!
«Kɵzitix Munari» tǝxkilati bolsa kǝlgüsi toƣruluⱪ sahta, yalƣan bexarǝtlǝr bǝrgǝn ⱨǝr türlük diniy guruⱨlar, bolupmu Mǝsiⱨiy guruⱨlarni ⱪattiⱪ tǝnⱪid ⱪilidu. Tǝxkilat ɵzigǝ ǝgǝxkǝnlǝrgǝ: «Yǝⱨwaning namida sahta bexarǝtlǝrni, kǝlgüsi ixlarni yalƣandin aldin'ala eytⱪanlarning ⱨǝmmisi sahta pǝyƣǝmbǝrlǝrdur; ulardin neri boluximiz kerǝk; ulardin neri kǝtmisǝk Pǝrwǝrdigarƣa ⱪarxi qiⱪⱪanlardin bolimiz» dǝp ⱪattiⱪ agaⱨlanduridu.
Toƣra! Bu dana dǝwǝttur. Sahta pǝyƣǝmbǝrlǝrdin ⱨelimu yiraⱪ turiximiz kerǝk, bolmisa bizmu ularƣa ohxax Hudaƣa ⱪarxi qiⱪⱪan bolimiz. Xu tǝrǝptǝ «Kɵzitix Munari»ning xu tǝlimi yuⱪirida «Ⱪanun xǝrⱨi»diki ayǝttǝ kɵrsitilgǝn ǝmrgǝ ohxaxla toƣra. Xu agaⱨlandurux pütünlǝy toƣra.
Ⱪolimizda «Ming yilliⱪ padixaⱨning sǝⱨiri» (Ingliz tilida «Millennial Dawn») degǝn bir ȥurnal turidu. Bu ȥurnal ǝslidǝ 1889-yili nǝxr ⱪilinƣan, keyin yǝnǝ ⱪayta kɵpǝytip besilƣan. Bax tǝⱨriri «Kɵzitix Munari» tǝxkilatning asasqisi, yǝni Qarlis Tǝyz Russel idi. Bu ȥurnalning 101-betidiki «ikkinqi bɵlüm»dǝ, «Waⱪit yetip kǝldi» degǝn mawzu astidiki «yat ǝllǝrning waⱪti» degǝn mǝzmundiki maⱪalidǝ mundaⱪ deyilidu: —
««Hudaning padixaⱨliⱪi» alliⱪaqan baxlandi» degǝn bayanimiz toƣrisidiki nurƣun ispatlarƣa ǝjǝblǝnmǝnglar... Huda Ɵz küq-ⱪudritini miladiyǝ 1878-yili ixlitixkǝ baxliƣan... andin «Wǝⱨiy» 16:14dǝ degǝndǝk «Pütkül yǝr yüzidiki padixaⱨlar Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir Hudaning dǝⱨxǝtlik künidiki jǝnggǝ jǝm ⱪilinidu». Bu ixlar miladiyǝ 1914-yilida tügǝydu; bu jǝngdǝ pütkül dunyaning barliⱪ ⱨɵkümǝtliri aƣdurulidu ... Bu ixlar alliⱪaqan baxlanƣan» (ihqamlandi).
Bu ixlar ǝmǝlgǝ axurulƣanmu?
100-bǝttǝ biz mundaⱪ sɵzlǝrni kɵrimiz: —
«Xuning bu kündǝ, yǝni Pǝrwǝrdigarning bu künidǝ (demǝk, 1878-yilida)... Rǝbbimiz Ɵzining ⱨazirƣiqǝ ixlǝtmigǝn zor küq-ⱪudritini ⱪoliƣa elip sǝltǝnǝt ⱪilixⱪa baxlidi (demǝk, Hudaning padixaⱨliⱪi baxlandi). Bu pütkül dunyaƣa zor külpǝt kǝltüridu, ǝmma dunya tehi buni waⱪtinqǝ tonup yetǝlmǝydu. Lekin 1914-yilining ahirida, pütkül dunya Hudaning xu padixaⱨliⱪini toniyalaydu; xu qaƣda ⱨazirⱪi dunyadiki ⱨɵkümǝtlǝr pütünlǝy aƣdurulidu, Hudaning padixaⱨliⱪi «Hudaning dǝⱨxǝtlik künidiki jǝng» arⱪiliⱪ yǝr yüzidǝ bǝrpa ⱪilinidu. Külpǝtlǝr «Ⱨarmageddon jengi» bilǝn 1914-yilida ahirlixidu».
Bu ixlar ǝmǝlgǝ axurulƣanmu?
Bu gǝplǝrni ularning asasqisi Russel Əpǝndi otturiƣa ⱪoyƣan. 1878-yili bu ixlar yüz bǝrmigǝndin keyin, u 1889-yilidiki ȥurnilida «Əmǝliyǝttǝ Mǝsiⱨ 1878-yili diⱪⱪitini dunyaƣa ⱪaratⱪanidi» dǝydu.
Bügünki kündǝ bolsa «Kɵzitix Munari»dikilǝr bu hataliⱪlarni qüxǝndürmǝkqi bolup yǝnǝ: «Əmǝliyǝttǝ Mǝsiⱨ 1914-yili diⱪⱪitini dunyaƣa ⱪaratⱪan» dǝydu.
Zadi ⱪaysisi toƣra?
Russel Əpǝndi ǝyni 1889-yili: ««Kɵzitix Munari» Hudaning birdinbir wǝkillik tǝxkilatidur» degǝn; andin u «Yǝⱨwaning namida» oquⱪ-axkarǝ sahta bexarǝtlǝrni bǝrgǝn: (a) «Ⱨarmageddon jengi» 1914-yilining ahiri ahirlixidu; (ǝ) xuning bilǝn dunyadiki barliⱪ ⱨɵkümǝtlǝr aƣdurulup, Hudaƣa boysunidu; (b) xu qaƣda Hudaning padixaⱨliⱪi bǝrpa ⱪilinidu.
1914-yili Birinqi Dunya Uruxi partilidi, tɵt yil ⱪorⱪunqluⱪ, ⱪanliⱪ uruxta nurƣun adǝmlǝr ɵldi. Lekin u «Ⱨarmageddon jengi» («Wǝⱨiy» 16:16) ǝmǝs idi, ⱨǝtta uningdiki nurƣun jǝnglǝrning ⱨeqbiri Ⱨarmagedonƣa yeⱪin jayda yüz bǝrmidi. Uning üstigǝ, xu uruxtin keyinki «Ikkinqi Dunya Uruxi» tehimu ⱪanliⱪ boldi. Demǝk uning eytⱪanliri «sahta bexarǝt» bolmay nemǝ? Russel Əpǝndi «Yǝⱨwaƣa ⱪarxi qiⱪⱪan» ⱨesablanmamdu?
«Kɵzitix Munari» 1914-yilidin baxlap nǝxr ⱪilƣan ȥurnallirining sanlirini kɵrmǝkqi bolsingiz tɵwǝndiki torbǝtlirigǝ kiring: —
http://www.cftf.com/1914/index.html#p5
Tɵwǝndiki tor bǝtliridimu «Kɵzitix Munari»ning tǝlimliri tǝpsiliy tǝⱨlil ⱪilinidu (Ingliz tilida).
http://www.contenderministries.org/jehovahswitnesses/
comparison.php
http://carm.org/biblical-response-to-jehovahs-witnesses
http://www.bethinking.org/jehovahs-witnesses/
what-to-say-to-jehovahs-witnessesl
http://www.christiananswers.net/q-eden/edn-r005.html
http://www.gotquestions.org/Jehovahs-Witnesses.html
Hǝnzu tilida: —
http://www.gotquestions.org/Chinese/
Chinese-Jehovahs-witnesses.html
http://www.gotquestions.org/T-Chinese/
T-Chinese-Jehovahs-Witnesses.html
http://cclw.net/gospel/asking/yiduanbianhuo/htm/07.htm
http://cclw.net/gospel/new/zjjmbjb/htm/chapter07.html
Muxu torbǝtlǝrdǝ «Kɵzitix Munari»ning ɵzliri qiⱪarƣan ȥurnalliridin bu tǝxkilatning asasqi wǝ yolbaxqiliri bolƣan Qarlis Tǝyz Russel, Ruterford sotqi, Natan Kinor ⱪatarliⱪlarning ⱪayta-ⱪayta sahta bexarǝtlǝrni berip (1937-, 1968-, 1974- wǝ 1975-yilliri toƣruluⱪ) ǝgǝxküqilirini azdurƣanliⱪi eniⱪ kɵrünidu. «Kɵzitix Munari»dikilǝr «Burun nurƣun ixlarni qüxǝnmǝptikǝnmiz» dǝp, ɵzlirining burunⱪi hataliⱪlirini aⱪlisa bolmaydu. Hudadin kǝlgǝn hǝwǝr 100% toƣra bolidu. Tǝwrat dǝwridǝ Huda Ɵz hǝlⱪigǝ «bexarǝt bǝrgüqilǝr» toƣruluⱪ ⱪilƣan ǝmr mundaⱪ: — birsi bexarǝt bǝrgǝn bolsa, bexarǝttiki mǝzmunning toƣriliⱪi 100%tin tɵwǝn bolsa, uni qalma-kesǝk ⱪilix kerǝk idi.
«Kɵzitix Munari» tǝxkilati baxⱪilarni ɵlqǝxkǝ salƣan «tik ɵlqigüq yip»ni («Amos» 7:7-9ni kɵrüng) ɵzlirini ɵlqǝxkǝ salsa bolmamdu? Xu tǝxkilatning ɵzi sahta bir pǝyƣǝmbǝr ǝmǝsmu?
Tɵtinqi soalƣa kelǝyli: —
(p) Insanning roⱨi pǝⱪǝt «nǝpǝs»limu?
«Kɵzitix Munari» tǝxkilatining insanning tǝbi'ǝt-maⱨiyiti toƣruluⱪ tǝlimi xuki, «Insan bolsa pütünlǝy jismaniy bir mǝhluⱪtur» — demǝk, ularning ⱪarixi boyiqǝ insanning «roⱨiy ⱨayati», «iqki dunyasi» bir jismaniy ⱨalǝt, halas. Ular grek tilidiki «pnyuma» degǝn sɵz ⱨǝm «psuhǝ» degǝn sɵzni mǝnidax sɵzlǝr dǝp ⱪarap, ularning mǝnisini pǝⱪǝt «nǝpǝs», «tiniⱪ» dǝp qüxǝndüridu. Əmǝliyǝttǝ grek tilidiki «pnyuma» degǝn sɵzning mǝnisi ⱨǝm «roⱨ» ⱨǝm «nǝpǝs» degǝn ikki uⱪumni bildüridu, «psuhǝ» degǝn sɵz «jan» yaki «iqki dunya» degǝn uⱪumni bildüridu.
Əmma bu sɵzlǝrni Injil mǝlumatidin tǝⱨlil ⱪilsaⱪ, «psuhǝ» degǝn sɵzning mǝnisi «ⱨox», ǝs-ⱨox», «jan»ni bildüridu (ⱨazirⱪi zamandiki «psihologiyǝ» sɵzi xu sɵzdin kǝlgǝn bolup, «insanning «psuhisi» («pishika»si)»ni tǝtⱪiⱪat ⱪilidiƣan pǝn degǝn mǝnidǝ ⱪollinilidu).
Durus, grek tilida «pnyuma» degǝn sɵzning «nǝpǝs», «tiniⱪ» degǝn mǝnisimu bar. «Kɵzitix Munari»ning tǝlimi boyiqǝ, adǝm ɵlgǝndǝ uning «tiniⱪ»i yoⱪ bolidu. «Ɵlgǝnlǝr uhlaydu» — demǝk, ɵlgüqilǝrdǝ ⱨeqⱪandaⱪ ǝs-ⱨox bolmaydu, ular ⱨeqnemǝ bilmǝydu — mana bu ularning tǝlimidur.
Bu tǝlimning mutlǝⱪ hataliⱪini Muⱪǝddǝs Kitabtiki nurƣun bǝtlǝrdin ispatliƣili bolidu.
«Yaritilix» 1:26dǝ insanlar «Hudaning sürǝt-obrazi»da yaritilƣan, dǝp oⱪuymiz. Andin 2:7dǝ «Pǝrwǝrdigar Huda adǝmni yǝrning topisidin yasap, ⱨayatliⱪ nǝpǝsini uning burniƣa püwlidi; xuning bilǝn adǝm tirik bir jan boldi» dǝp oⱪuymiz.
Mana muxu yǝrdǝ «ⱨayatliⱪ nǝpǝsi»ni, Huda Adǝm'atimizning burniƣa puwlidi, u «tirik bir jan» boldi. Ibraniy tilida (grek tiliƣa ohxax) ⱨǝm «nǝpǝs» ⱨǝm «roⱨ» birla sɵz bilǝn ipadilinidu (ibraniy tilida «ru'aⱨ»). Insan «Hudaning sürǝt-obrazi» bolƣaqⱪa, Hudada Roⱨ bar bolƣanikǝn, insandimu roⱨ bolidu, ǝlwǝttǝ.
«Pǝnd-Nǝsiⱨǝtlǝr» 20:27dǝ «Adǝmning roⱨ-wijdani (ibraniy tilida «roⱨi») — Pǝrwǝrdigarning qiriƣidur, u ⱪǝlbning ⱨǝrbir tǝglirini tǝkxürüp pǝrⱪ etǝr» dǝp oⱪuymiz.
«Roⱨ» qiraƣ bolalaydu, lekin «nǝpǝs» ⱨǝrgiz qiraƣ bolalmaydu.
Əzakiyal pǝyƣǝmbǝr «yengi ǝⱨdǝ» toƣruluⱪ wǝⱨiy ⱪobul ⱪilƣanda uningƣa: «Mǝn silǝrgǝ yengi ⱪǝlb berimǝn, iqinglarƣa yengi bir roⱨ salimǝn; teninglardiki tax yürǝkni elip taxlap, meⱨrlik bir ⱪǝlbni ata ⱪilimǝn. Mening Roⱨimni iqinglarƣa kirgüzüp, silǝrni ǝmr-pǝrmanlirim boyiqǝ mangƣuzimǝn, ⱨɵkümlirimni tutⱪuzimǝn, xuning bilǝn ularƣa ǝmǝl ⱪilisilǝr» deyilidu.
Adǝmning roⱨi pǝⱪǝt uning nǝpǝsi bolsa, undaⱪta Hudaning uningƣa «yengi bir roⱨ»ni ata ⱪilixining nemǝ ⱨajiti?
«Markus» 2:8 biz Rǝbbimiz toƣruluⱪ: «Xu'an Əysa roⱨida ularning kɵngülliridǝ xundaⱪ gumaniy soallarni ⱪoyuwatⱪanliⱪini bilip yetip,...» dǝp oⱪuymiz.
Birsi ɵz «tiniⱪida» ⱪandaⱪmu mǝlum ix toƣruluⱪ mǝlumatni ⱪobul ⱪilip wǝ uni bilip yetǝlǝydu?
Rǝbbimiz kresttǝ ɵlginidǝ, u «I ata! Roⱨimni ⱪolungƣa tapxurdum» dedi («Luⱪa» 23:46).
Əgǝr roⱨ pǝⱪǝt «nǝpǝs» bolsa, «ⱪolungƣa nǝpǝsimni tapxurimǝn» deyixning nemǝ ǝⱨmiyiti?
Istipan Rǝb toƣruluⱪ guwaⱨ bǝrgǝnliki üqün qalma-kesǝk ⱪilinƣanda «I Rǝb Əysa, mening roⱨimni ⱪobul ⱪilƣaysǝn!» dǝp du'a ⱪildi («Rosullarning pa'aliyǝtliri» 7:59)
Insanning roⱨi pǝⱪǝt «nǝpǝs» bolsa, Rǝbbimiz Əysaƣa uni ⱪobul ⱪilixni iltija ⱪilixning nemǝ ⱨajiti?
«Korintliⱪlarƣa (1)» 2:11-12dǝ insanning roⱨi toƣruluⱪ ⱨǝm xundaⱪla Hudaning Roⱨi toƣruluⱪ bǝzi muⱨim ⱨǝⱪiⱪǝtlǝrni oⱪuymiz: —
«Qünki insanlarda, insanning kɵnglidikini bilgüqi xu insanning roⱨidin baxⱪa nǝrsǝ barmu? Xuningƣa ohxax, Hudaning roⱨidin baxⱪa, Hudaning kɵnglidikilirini bilgüqi yoⱪtur. Əmma bizning ⱪobul ⱪilƣinimiz bolsa bu dunyadiki roⱨ ǝmǝs, bǝlki Hudadin kǝlgǝn Roⱨtur; dǝl xundaⱪ bolƣaqⱪa biz Huda tǝripidin bizgǝ sehiyliⱪ bilǝn ata ⱪilinƣan nǝrsilǝrni bilip yetǝlǝymiz».
Muxu yǝrdǝ «Pǝnd-nǝsiⱨǝtlǝr» 20:27dǝ ayan ⱪilinƣanƣa ohxax, insanning roⱨi uning ǝng yadroluⱪ yeri bolup, uning «bilix funksiyilik ǝzasi» ikǝnlikini kɵrimiz. Xuning bilǝn bir waⱪitta biz yuⱪuriⱪi ayǝttin kɵrǝlǝymizki, Hudaning wǝⱨiyliri bolsa Uning Roⱨi arⱪiliⱪ biwasitǝ insanning roⱨiƣa ata ⱪilinidu (ǝlwǝttǝ, mǝzkur insan Hudaning Roⱨidin «ⱪayta tuƣulƣan» bolsa, yǝni uningda «yengi bir roⱨ» bolƣan bolsa). Hudaning insan bilǝn alaⱪilixixi bar bolsa «Roⱨ bilǝn roⱨ uqrixixi» bolidu.
«Ibraniylarƣa» 12:22-24dǝ Hudaning muⱪǝddǝs bǝndilirining «Zi'on teƣi»ƣa kelixi bilǝn erixkǝn nurƣun bǝht-bǝrikǝtlǝr iqidǝ «takamullaxturulƣan ⱨǝⱪⱪaniy kixilǝrning roⱨliriƣa (kǝlduⱪ)» deyilidu.
Bu dunyadin kǝtkǝn, ⱨazir «Zi'on teƣi»da turuwatⱪan «ⱨǝⱪⱪaniy kixilǝrning roⱨliri» ⱪandaⱪmu ularning «tiniⱪliri» bolsun?!
Grek tilidiki «pnyuma» («jan») degǝn sɵzgǝ kǝlsǝk, Injildiki «Wǝⱨiy» degǝn kitabning «bǝxinqi peqǝt»i eqilƣanda, rosul Yuⱨanna tɵwǝndiki mǝnzirini kɵrdi: —
«Hudaning sɵz-kalami üqün wǝ izqil guwaⱨliⱪ bǝrgǝnliki wǝjidin ɵltürülgǝnlǝrning janlirini ⱪurbangaⱨning tegidǝ kɵrdüm. Ular ⱪattiⱪ awaz bilǝn nida selixip:
— Əy ⱨakimmutlǝⱪ Igimiz, muⱪǝddǝs wǝ ⱨǝⱪiⱪiy bolƣuqi! Sǝn ⱪaqanƣiqǝ yǝr yüzidǝ turuwatⱪanlarni soraⱪ ⱪilmay, ulardin ⱪenimizning intiⱪamini almaysǝn? — deyixǝtti.
Ularning ⱨǝrbirigǝ birdin aⱪ ton berildi. Ularƣa, ɵzünglǝrgǝ ohxax ɵltürülidiƣan ⱪul-buradǝrliringlar ⱨǝm ⱪerindaxliringlarning sani toxⱪuqǝ azƣinǝ waⱪit aram elixinglar kerǝk, dǝp eytildi» («Wǝⱨiy» 6:9-11)
Əgǝr ɵlüm wǝ tirilixning otturisida insanlarda ⱨeqⱪandaⱪ ǝs-ⱨox bolmisa, bu «janlar» ⱪandaⱪmu Hudaƣa ǝrkinlik bilǝn du'a ⱪilalaydu, Hudamu ⱪandaⱪsigǝ ularƣa xunqǝ eniⱪ jawab ⱪayturidu?
Buni ⱪandaⱪ qüxǝndürisiz?
Əmdi bǝxinqi soalƣa kǝlduⱪ: —
(t) «Mǝsiⱨning ɵlümdin tirilixi ⱨǝⱪiⱪiy jismaniy tirilix ǝmǝsmu?»
«Kɵzitix Munari»ning «Mǝsiⱨ Əysaning tirilixi toƣruluⱪ nurƣun yildin beri tǝlimi mundaⱪ: —
«Əysaning «tirilixi» ⱨǝⱪiⱪiy mǝnidiki jismaniy tirilix ǝmǝs; gǝrqǝ kɵrünüxtǝ uning teni bolƣini bilǝn, ǝmǝliyǝttǝ «tirilgǝn tǝn» ǝmǝs. U ⱨǝrtürlük tǝnlǝrdǝ kɵrüngǝn, xunga muhlisliri (mǝsilǝn Tomas) uni dǝrⱨal toniyalmiƣan, ⱨatta uning rast ikǝnlikigimu ixǝnmigǝn».
Ularning deginidǝk Rǝbbimizning tirilixi pǝⱪǝt Uning «roⱨi» yaki «jeni»ning birhil ayan ⱪilinixi bolsa, undaⱪta bundaⱪ «tirilix»ni «tirilix» degili bolamdu? Yǝnǝ kelip, «Kɵzitix Munari»ning deginidǝk: «Roⱨ nǝpǝskǝ barawǝr» bolsa, «Uning nǝpǝsi tirildi» degili bolamdu? «Nǝpǝs» ⱪandaⱪmu bir xǝhs bolup kɵrünsun? Bu zadi ⱪandaⱪ gǝp?
«Yuⱨanna» 20:1-10dǝ bizgǝ mǝlum ⱪiliduki, Əysaning ⱪǝbrisi ⱪuruⱪ idi. Uningda ⱨeqⱪandaⱪ jǝsǝt yoⱪ idi. «Yuⱨanna» 2:21dǝ Əysaning tirilixi toƣruluⱪ mundaⱪ oⱪuymiz: —
«Əysa: — uxbu ibadǝthanini quwuwǝtsǝnglar, Mǝn üq kün iqidǝ uni yengiwaxtin ⱪurup qiⱪimǝn, — dedi.
... Ⱨalbuki, Uning «ibadǝthana» degini Uning Ɵz tenini kɵrsǝtkǝnidi».
Demǝk, Uning teni (grek tilida «soma») ⱪaytidin tirilidu; U Ɵzi uni tirildüridu.
Mǝsiⱨ Əysa tirilgǝndin keyin Uning muhlisliriƣa ɵzini ayan ⱪilƣan birnǝqqǝ kɵrünüxlirigǝ ⱪarayli: —
«Wǝ ular bu ixlar üstidǝ sɵzlixiwatⱪanda, Ɵzi tosattin ularning otturisida pǝyda bolup:
— Silǝrgǝ aman-hatirjǝmlik bolƣay! — dedi.
Ular birǝr roⱨni uqrattuⱪmu nemǝ, dǝp hiyal ⱪilip, alaⱪzadǝ boluxup wǝⱨimigǝ qüxti.
U ularƣa:
— Nemigǝ xunqǝ alaⱪzadǝ bolup kǝttinglar? Nemixⱪa ⱪǝlbinglarda xǝk-guman qiⱪip turidu? Ⱪollirimƣa wǝ putlirimƣa ⱪarap beⱪinglar! Mening Ɵzüm ikǝnlikimni bilinglar! Meni tutup kɵrünglar, roⱨning ǝt bilǝn sɵngiki yoⱪ, lekin Mǝndǝ barliⱪini kɵrisilǝr, — dedi.
Wǝ xundaⱪ degǝq put-ⱪolini kɵrsǝtti. Ular huxluⱪtin ixǝngüsi kǝlmǝy ⱨǝyranuⱨǝs turƣinida U ulardin:
— Silǝrning bu yǝrdǝ yegüdǝk nǝrsǝnglar barmu? — dǝp soridi. Ular bir parqǝ beliⱪ kawipi wǝ bir parqǝ ⱨǝsǝl kɵnikini uningƣa sunuwidi, u elip ularning aldida yedi» («Luⱪa» 24:36-43)
Buningdin Rǝbbimizning jismaniy bir tǝndǝ, ǝmǝliy bir tǝndǝ tirilgǝnliki tehimu eniⱪ turmamdu? Nemixⱪa U ularning kɵz aldida birnǝrsǝ yǝydu? Uning ⱪorsiⱪi aqtimu? Ularƣa Ɵzini Mǝn bir «Roⱨ» ǝmǝs, ⱨǝⱪiⱪiy «Mǝn» dǝp ispatlax üqün ǝmǝsmu? U ularƣa: «Mening Ɵzüm ikǝnlikimni bilinglar! Meni tutup kɵrünglar, roⱨning ǝt bilǝn sɵngiki yoⱪ, lekin mǝndǝ barliⱪini kɵrisilǝr» dǝydu. U ⱪandaⱪtur birhil «roⱨiy kɵrünüx» ǝmǝstur. U nemixⱪa «sɵngǝklirim bar» dǝydu? Əgǝr rosulliri pǝⱪǝt bir «sirtⱪi kɵrünüx»nila kɵrgǝn bolsa, undaⱪta «sɵngǝklǝr»ni tilƣa elixning nemǝ ⱨajiti? Sɵngǝk adǝmning teni iqidǝ bolmamdu?!
Mǝsiⱨ tirilgǝndin keyin Ɵzini muhlisliriƣa yǝnǝ bir ⱪetim ayan ⱪilƣiniƣa ⱪarayli: «Yuⱨanna» 21:12dǝ oⱪuymiz: —
«— Kelinglar, naxta ⱪilinglar — dedi. Muhlislarning iqidin ⱨeqkim uningdin:
— Sǝn kim bolisǝn? — dǝp soraxⱪa petinalmidi. Qünki ular uning Rǝb ikǝnlikini bildi» («Yuⱨanna» 21:12)
« — Kelinglar, naxta ⱪilinglar...». Ⱪiziⱪ bir ix xuki, Muⱪǝddǝs Kitabta birnǝqqǝ yǝrdǝ mundaⱪ tǝrtip kɵrünidu: (1) tirilix; (2) «tirilix» mɵjizisidin keyin, Hudaning mɵmin bǝndilirining pat-pat billǝ tamaⱪlinixi.
Mǝsiⱨ Əysa kiqik bir ⱪizqaⱪni ɵlümdin tirildürgǝndin keyin, u ⱪizqaⱪning ata-anisiƣa uningƣa birnǝrsǝ yegüzüxni ǝmr ⱪildi: — «Əysa: — «Talita kumi» dedi. Bu sɵzning mǝnisi «Ⱪizim, sanga eytimǝnki, ornungdin tur» degǝnlik idi. Ⱪiz dǝrⱨal ornidin turup mangdi.... U ularƣa bu ixni ⱨeqkimgǝ eytmasliⱪni ⱪattiⱪ tapilidi, xundaⱪla ⱪizƣa yegüdǝk birnemǝ berixni eytti» («Markus» 5:40-43).
Əysa Mǝsiⱨ Lazarusni ɵlümdin tirildürgǝndin keyin («Yuⱨanna» 11-bab), uzun ɵtmǝy biz Uning Lazarus ⱨǝm uning a'ilisidikiliri, xundaⱪla Ɵz muhlisliri bilǝn billǝ tamaⱪlanƣinini kɵrimiz («Yuⱨanna» 12-babta).
Mǝsiⱨ tirilgǝndin keyin, muhlisliridin ikkisi Emayus yezisiƣa ketiwatⱪanda, U ularning yeniƣa kelip, yolda ularƣa ⱨǝmraⱨ bolup mungdixip mangidu, lekin ular uni tonumaydu. U ularning ɵyigǝ kirip meⱨman bolup olturƣanda, u ⱪoliƣa nan elip oxtup ularƣa beridu — xu qaƣdila ular uni tonuydu. Nemǝ üqün U ular bilǝn tamaⱪta billǝ bolidu? Bu Uning tirilixining ⱨǝⱪiⱪiy, jismaniy tǝn jǝⱨǝttin bolƣanliⱪini ispatlax üqün ǝmǝsmu? («Luⱪa» 24:30-31). Bu ix yǝnǝ rosul Petrus tǝripidin alaⱨidǝ tǝkitlinidu: —
«Biraⱪ üqinqi küni, Huda Uni ⱪayta tirildürüp namayan ⱪildi. Biraⱪ ⱨǝmmǝ kixilǝrgǝ ǝmǝs, pǝⱪǝt Huda Ɵzi aldi bilǝn talliƣan guwaⱨqilar, yǝni U ɵlümdin tirilgǝndin keyin Uning bilǝn ⱨǝmdastihan bolƣan bizlǝrning arimizda namayan ⱪildi» («Rosullarning Pa'aliyǝtliri» 10:40-41)
Bu guwaⱨliⱪ bolsa Rǝb Əysa Mǝsiⱨning «ⱨǝⱪiⱪiy, jismaniy tǝndǝ bolƣan tirilixi»ni tǝkitlǝx üqün berilgǝn ǝmǝsmu?
Rǝbbimizning tirildürülgǝn teni dǝrwǝⱪǝ bizning ⱨazirⱪi tenimizdin baxⱪiqǝ, bǝk alaⱨididur. U haliƣanqǝ tuyuⱪsiz kɵrünidu, tuyuⱪsiz ƣayib bolidu. U halisa birnǝqqǝ hil siyaⱪta kɵrünǝlǝydu; yuⱪirida, ikki muhlisⱪa Ema'usⱪa barƣan yolda kɵrüngǝndǝ «Bu ixlardin keyin, U ularning iqidiki yeziƣa ketiwatⱪan ikkǝylǝngǝ baxⱪa siyaⱪta kɵründi» dǝp oⱪuymiz. «Markus» 16:12). Nemixⱪa Uni tonuyalmaydu? Uning kɵrünüxi baxⱪiqǝ bolƣanliⱪi tüpǝylidinmu? Yaⱪ, ⱨalⱪiliⱪ mǝsilǝ xuki, «Ularning kɵzliri Uni tonuxtin tutuldi» («Luⱪa» 24:16)
Injilda baxⱪa yǝrlǝrdǝ «Ular uning Rǝb ikǝnlikini bildi» dǝp oⱪuymiz (mǝsilǝn, «Yuⱨanna» 21:12dǝ)
Tirilgǝndin keyin Mǝsiⱨ Magdalliⱪ (Majdalliⱪ) Mǝryǝmgǝ kɵrüngǝndǝ, uningƣa «Manga esilmiƣin!» dǝp buyrudi («Yuⱨanna» 20:17). Nemixⱪa «Manga esilmiƣin!» dǝydu? «Bir roⱨ», «bir nǝpǝs»ni tutux, yaki uningƣa esilix mumkinmu?
Mǝsiⱨ dǝpnǝ ⱪilinƣan ⱪǝbrǝ ⱨazirƣiqǝ ⱪuruⱪtur. Nemixⱪa ⱪuruⱪ? Uning teni nǝgǝ kǝtti? Nemixⱪa bax kaⱨinlar wǝ aⱪsaⱪallar para berip «Muhlisliri uning jǝsitini oƣrilap kǝtti» dǝp gǝp tarⱪitidu?
Rǝbbimiz dǝrⱨǝⱪiⱪǝtǝn tǝndǝ, jismaniy jǝⱨǝttin ɵlümdin tirildi; u yǝnǝ tǝndǝ, jismaniy jǝⱨǝttin «Zǝytun teƣi»din asmanƣa kɵtürüldi; u kɵtürülgǝndǝ muhlislarning yenida turƣan ikki pǝrixtining sɵzliri boyiqǝ «Xu Əysaning asmanƣa ⱪandaⱪ kɵtürülginini kɵrgǝn bolsanglar, yǝnǝ xu ⱨalda ⱪaytip kelidu» — U ⱨǝⱪiⱪiy bir tǝndǝ ⱪaytip kelidu; Zǝkǝriya pǝyƣǝmbǝr bexarǝt bǝrgǝndǝk «Uning putliri xu küni Yerusalemning xǝrⱪiy tǝripining ǝng aldi bolƣan Zǝytun teƣida turidu». Demǝk, U ⱪaysi yǝrdin kɵtürülgǝn bolsa, U xu yǝrgǝ, yǝni «Zǝytun teƣiƣa» ⱪaytip kelip, towa ⱪilƣan Isra'il hǝlⱪini düxmǝnliridin ⱪutⱪuzidu.
(«Luⱪa» 50:24-51, «Rosullarning pa'aliyǝtliri» 1:9-12, «Zikiriya» 3:14-4ni wǝ xuningƣa munasiwǝtlik bolƣan «Əzakiyal» 11:23nimu kɵrüng).
Hulasǝ
«Kɵzitix Munari» tǝxkilatining sahta pǝyƣǝmbǝr tǝripidin bǝrpa ⱪilinƣanliⱪini, uning aldamqilik hizmitining sahta pǝyƣǝmbǝrlǝr ⱨǝm sahta tǝlim bǝrgüqilǝr tǝripidin dawam ⱪilinƣanliⱪini ispatlax üqün, yuⱪirida ularning ǝⱨkam-tǝlimliridin biz pǝⱪǝt birnǝqqǝ ⱨalⱪiliⱪ nuⱪtini tallap tǝⱨlil ⱪilduⱪ. Rǝbbimiz bizgǝ agaⱨlandurƣandǝk («Matta» 7:15, 24:11) ahirⱪi zamanda «Nurƣun sahta pǝyƣǝmbǝrlǝr mǝydanƣa qiⱪip, nurƣun kixilǝrni azduridu»; «Kɵzitix Munari» dǝl xulardin biridur. Rǝbbimiz oⱪurmǝnni barliⱪ aldamqiliⱪtin, barliⱪ yalƣanqiliⱪtin ⱪutⱪuzup, ajayib meⱨri-xǝpⱪiti bilǝn uni ⱪarangƣuluⱪning padixaⱨliⱪidin Ɵzining tilsimat yoruⱪluⱪiƣa ⱪutⱪuzƣay! Izdinixingizni, Rǝb Əysa Mǝsiⱨning uluƣluⱪini, Uning kim ikǝnlikini ⱨǝⱪiⱪǝtǝn bilip yetixingizni tosalƣuƣa ⱪarimay dawamlaxturƣaysiz; U pǝrixtǝ ǝmǝs, toluⱪ Huda, Hudaning Oƣli, ⱨǝm toluⱪ insandur; wǝ u toluⱪ Huda wǝ toluⱪ insan bolƣaqⱪa, Uning krestⱪa mihlinip bolƣan ⱪurbanliⱪi mukǝmmǝl bolup, u barliⱪ insanlarni gunaⱨliridin yuyalaydu wǝ barliⱪ insanlarni gunaⱨning küq-ⱪudritidinmu ⱪutⱪuzalaydu.
Pǝⱪǝt toluⱪ Huda wǝ toluⱪ insan bolƣaqⱪa, U «Bax kaⱨin» süpitidǝ «Ɵzi arⱪiliⱪ Hudaning aldiƣa kǝlgǝnlǝrni üzül-kesil ⱪutⱪuzuxⱪa Ⱪadir» wǝ xundaⱪla «Huda bilǝn insanlar arisida birdinbir kelixtürgüqi»dur. Nijatliⱪ bolsa pǝⱪǝt Uni Uning Roⱨi arⱪiliⱪ biwasitǝ tonuxtin wujudⱪa qiⱪidu.
«Mǝnggülük ⱨayat xuki, birdinbir ⱨǝⱪiⱪiy Huda — Seni wǝ Sǝn ǝwǝtkǝn Əysa Mǝsiⱨni tonuxtin ibarǝttur» («Yuⱨanna» 17:3).