Injil 2-ⱪisim 


«Markus»


(«Markus bayan ⱪilƣan hux hǝwǝr»)



Kirix sɵz


Oⱪurmǝnlǝr «Markus bayan ⱪilƣan hux hǝwǝr» toƣruluⱪ alaⱨidǝ tonuxturuxni «Injildiki «tɵt bayan»» toƣruluⱪ omumiy kirix sɵzdin tapalaydu. Biz muxu yǝrdǝ pǝⱪǝt tɵt nuⱪta üstidǝ tohtalmaⱪqimiz: —


(1) Markus rosul Petrus bilǝn alaⱨidǝ yeⱪin munasiwǝttǝ idi. Xunga uning bayanida Petrusning kɵzliri arⱪiliⱪ kɵrgǝn ⱨǝmdǝ uning qüxinixliri arⱪiliⱪ mǝlum bolƣan nurƣun tǝpsilatlar bardur. Naⱨayiti ⱪiziⱪ bir yeri xuki, «Markus»ta on ikki rosul wǝ baxⱪa muhlislarning Mǝsiⱨgǝ baƣliƣan etiⱪadi jǝⱨǝtidǝ kɵp yetǝrsizliklǝr wǝ nuⱪsanlar tolimu roxǝn kɵrünidu. Mǝsilǝn, «Markus»ning ahirⱪi bablirida Əysaƣa ǝgǝxkǝnlǝrning «rosul» yaki «muhlis» degǝn atiⱪi pütünlǝy degüdǝk kɵrünmǝydu.

Bizning ⱨeq gumanimiz yoⱪki, ularning etiⱪadidiki teyilip ketixlirining maⱨiyitini rosul Petrus keyin qongⱪur qüxinip yǝtkǝn, xunga Markus bu bayanini yazƣanda Petrus uningƣa «mǝsliⱨǝtqi» bolux süpiti bilǝn bu nuⱪta eniⱪ namayan ⱪilinsun dǝp ⱪattiⱪ jekiligǝn. Xuningdǝk Markusning bayanida Petrusning sǝwǝnlikliri wǝ imansizliⱪliri eniⱪ kɵrünidu (16:7ni kɵrüng). Ⱨǝtta «Matta»da Mǝsiⱨning Petrusning etiⱪadini tǝripligǝn sɵzliri hatirilǝngǝn bolsimu, «Markus»ta hatirilǝnmigǝn («Mat.» 16:17-19). Buning sǝwǝbi bǝkmu roxǝndur. Markus Petrus, baxⱪa rosullar wǝ muhlislar (wǝ ⱨazirⱪi bizlǝr)ning ixǝnqlik wǝ etiⱪadliⱪ adǝmlǝrgǝ aylanduruluxning mumkinqiliki bardur — lekin Markus bu ix pǝⱪǝt Mǝsiⱨ Ɵz ɵlümi arⱪiliⱪ barliⱪⱪa kǝltürgǝn «yengi ǝⱨdǝ» bilǝn bolidu dǝp kɵrsitidu («Mar.» 14:24). «Mar.» 7:14-23dǝ Mǝsiⱨning insanning ⱪǝlbidiki aldamqiliⱪ wǝ qongⱪur gunaⱨkar tǝbiitigǝ xunqǝ eniⱪ diagnozi kɵrsitilidu; bu jaⱨil tǝbiitimiz biz pǝⱪǝt Mǝsiⱨning ǝⱨdisigǝ kirip, Muⱪǝddǝs Roⱨtin muyǝssǝr bolƣandila ahirlixip, andin «yengi roⱨ, yengi ⱪǝlb» bilǝn ⱪaytidin bir baxlinix bolidu, dǝp kɵrsitilidu. 


(2) Markus Mǝsiⱨning zor küq-ⱪudritini oⱪurmǝnlǝrgǝ ispatlimaⱪqi. Xunga «tɵt bayan» iqidǝ Markusning bayanida Mǝsiⱨning yaratⱪan mɵjiziliri kɵprǝk hatirilinidu. Yǝnǝ kelip bu nuⱪta eniⱪ kɵrünüxi üqün u kɵp karamǝtlǝrni türkümlǝr boyiqǝ hatirilǝydu. Xunga, u bayanini pütünlǝy «waⱪit tǝrtipi» boyiqǝ yazƣan ǝmǝs. 


(3)  14:51-52dǝ, Əysaning baxⱪa barliⱪ muhlisliriƣa ohxax, «Əysani taxlap ⱪaqⱪan» bir «namǝlum yax yigit» kɵrsitilidu. Bu yax yigitni Markusning ɵzi, dǝp ixinimiz. 


(4) Markus «bayan»ini intayin addiy wǝ roxǝn uslub bilǝn yazidu.


Mǝzmun: —


1. 

Yǝⱨya pǝyƣǝmbǝrning Əysa Mǝsiⱨning kelixini jakarlixi (1:1-8)

2. 

Əysa Mǝsiⱨning qɵmüldürülüxi wǝ sinilixi (1:9-13-ayǝtlǝr)

3. 

Əysa Mǝsiⱨning Galiliyǝdiki hizmiti (1:14-9:50)

4. 

Əysa Mǝsiⱨning Yerusalemƣa sǝpiri (10-bab)

5. 

Əysa Mǝsiⱨning bu dunyadiki hizmitining ahirⱪi ⱨǝptisi (11-15-bablar)

6. 

Əysa Mǝsiⱨning tirilixi wǝ muhlisliriƣa kɵrünüxi (16-bab)


••••••••



Ⱪoxumqǝ sɵz


«Markus»tiki bǝzi muⱨim temilar «Matta» degǝn bayandimu tepilidu. Biz «Matta»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ bu temilar üstidǝ azraⱪ tohtalduⱪ. Ⱨalbuki, biz muxu yǝrdǝ oⱪurmǝnlǝrning diⱪⱪitini Mǝsiⱨning 8:19-21dǝ hatirilǝngǝn bayaniƣa tartmaⱪqimiz: —


«Bǝx ming kixigǝ bǝx nanni oxtuƣinimda, parqilarƣa liⱪ tolƣan ⱪanqǝ kiqik sewǝtni yiƣiwaldinglar? — dedi. 

— On ikkini, — jawab bǝrdi ular.

— Yǝttǝ nanni tɵt ming kixigǝ oxtuƣinimda, parqilarƣa liⱪ tolƣan ⱪanqǝ sewǝtni yiƣiwaldinglar? — dedi u.

— Yǝttini, — jawab bǝrdi ular.

U ularƣa:— Undaⱪta, ⱪandaⱪsigǝ silǝr tehi qüxǝnmǝysilǝr? — dedi».


Bu sɵz Markusⱪa (bǝlkim Petrus arⱪiliⱪ) qongⱪur tǝsir yǝtküzgǝn boluxi mumkin. Ajayib bir ix xuki, u biz üqün yazƣan bayanida Əysaning on toⱪⱪuz (on ikki + yǝttǝ) alaⱨidǝ mɵjizisini hatiriligǝn (tǝngdixi yoⱪ mɵjizǝ, uning ɵlüp tirilixi buningdin sirt, ǝlwǝttǝ). Bular tɵwǝndikidǝk: —  


«Markus»ta hatirilǝngǝn on toⱪⱪuz alaⱨidǝ mɵjizǝ


(1) Napak roⱨ qaplaxⱪan adǝm (1:10-28)

(2)  Simonning ⱪeynanisi (1:29-31)

(3) Mahaw kesili bar adǝmni saⱪaytixi (1:40-45)

(4) Palǝqni saⱪaytixi (2:1-12)

(5) Ⱪoli ⱪurup kǝtkǝn adǝm (3:1-6)

(6) Boranni pǝsǝytixi (4:35-41)

(7) «Ⱪoxun» degǝn kixi (5:1-20)

(8) Yairusning ⱪizi (5:21-24, 35-43)

(9) Hun tǝwrǝx kesili bar ayal (5:25-34)

(10) Bǝx ming adǝmni ƣizalandurux (6:35-44)

(11) Dengiz üstidǝ mengix (6:52)

(12) Suriyǝdiki ayalning ⱪizi (7:24-30)

(13) Gas wǝ gaqa adǝm (7:31-37)

(14) Tɵt ming adǝmni ƣizalandurux (8:1-9)

(15) Bǝyt-Saidadiki kor adǝmni saⱪaytixi  (8:22-26)

(16) Mǝsiⱨning siyaⱪining ɵzgirixi (9:1-13)

(17) Jin qaplaxⱪan oƣul bala (9:14-29)

(18) Kor bolƣan Bar-Timaus (10:46-52)

(19) Ənjür dǝrihigǝ lǝnǝt oⱪux (11:12-14, 19-25)


Rǝbbimiz bu 19 karamǝt mɵjizidin baxⱪa nurƣunliƣan mɵjizilǝrni yaratⱪan («Yuⱨ.» 20:30).


Ixinimizki, Markus Mǝsiⱨning yuⱪiriⱪi sɵzidǝ tilƣa elinƣan xu «on toⱪⱪuz siwǝt nan parqiliri»ni ɵz bayanida tǝswirligǝn on toⱪⱪuz mɵjizigǝ ohxitidu. Markus bizgǝ, uning bayanidiki bu on toⱪⱪuz mɵjizini ǝmǝliyǝttǝ «pǝⱪǝt Mǝsiⱨning mɵjizilirining liⱪ bayliⱪlarƣa tolƣan hǝzinisidin exip taxⱪan azraⱪ «parqiliri» halas», demǝkqi. Ⱪǝdirlik oⱪurmǝnmu muxundaⱪ bir «parqǝ»gǝ moⱨtaj boldimu? Nemixkǝ uningdin tilǝxni keqiktürisiz?