Tǝwrat 8-ⱪisim
«Rut»
Kirix sɵz
Arⱪa kɵrünüxi
Tǝwratning «Rut» degǝn ⱪismi «batur ⱨakimlar» dǝwridǝ ɵtkǝn Yǝⱨudiy bolmiƣan Rut wǝ uni ⱪobul ⱪilƣan Yǝⱨudiy ailisi toƣrisidiki hatiridur. Biz «Batur ⱨakimlar»ning «ⱪoxumqǝ sɵz»idǝ deginimizdǝk: ««Batur ⱨakimlar»da hatirilǝngǝn qüxkünlük ⱨǝm pajiǝlǝrdin Israil hǝlⱪining ⱨǝmmisini ⱪarangƣuluⱪ wǝ zulmǝt-ƣǝplǝt iqidǝ yaxawatⱪan, dǝp hulasigǝ keliximiz mumkin. Xuning üqün biz «batur ⱨakimlar» degǝn tarih bilǝn zamandax bolƣan «Rut» degǝn hatiridiki güzǝl tarihni oⱪuƣinimizda, kɵnglimiz kɵtürülidu. Qünki «Rut» degǝn tarihta bir ailǝ iqidǝ bolƣan ɵz’ara meⱨir-muⱨǝbbǝt, sadaⱪǝtlik wǝ ⱨɵrmǝt-izzǝtni kɵrǝlǝymiz. Muxu tarih bizgǝ Hudaning kǝlgüsidǝ Israilƣa nisbǝtǝn nemǝ pilanliri barliⱪini kɵrsitidu».
Mǝzkur tarih Huda pajiǝni xad-huramliⱪⱪa aylandurƣan bir tarihtur. Muxu dǝwrdǝ Israil ⱪǝⱨǝtqilik apitigǝ uqraydu. Hudaning Israil bilǝn bolƣan ǝⱨdisigǝ ⱪariƣanda, bu ⱨeqⱪandaⱪ «tasadipiy ix» ǝmǝs, bǝlki Hudaning Ɵzigǝ wapasiz bir hǝlⱪning üstigǝ yürgüzgǝn ⱨɵkümidin ibarǝt idi (ⱪǝⱨǝtqilik bolsa «Hudaning jaza-tǝrbiyisining bǝx basⱪuqi»ning ikkinqi basⱪuqining bir ⱪismi idi. «Batur ⱨakimlar»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ, «Hudaning jaza-tǝrbiyisining bǝx basⱪuqi» üstidǝ tohtalƣiniduⱪ). Israilliⱪ Əlimǝlǝk degǝn kixi ailisi bilǝn jan beⱪixⱪa ɵz yurtini tǝrk etip Moab zeminiƣa baridu wǝ Moabning xǝⱨǝrliridǝ turmay, bǝlki sǝⱨrasiƣa berip turidu.
Moabiylar Lutning ǝwladliri idi; ularning ǝjdadi Lut ǝslidǝ Israilning ǝjdadi Ibraⱨimning dua-tilawǝtliri arⱪiliⱪ Hudaning jazalixidin ⱪutⱪuzulƣan bolƣaqⱪa, Israil hǝlⱪigǝ dost boluxi kerǝk bolatti («Yar.» 18-19-bab; Moabning kelip qiⱪixi toƣruluⱪ 19:30-38ni kɵrüng). Ⱨalbuki, ǝksiqǝ Moab Israilƣa ⱨǝsǝthorluⱪ ⱪilip («Qɵl.» 22-25-bablar), Israil ajiz bolƣan waⱪitlarda daim ularƣa ⱨujum ⱪilip bulang-talang ⱪilatti («Ⱨak.» 3-bab, «1Sam.» 12:9). Uning üstigǝ, Moabiylar «Kemox» degǝn butⱪa qoⱪunƣuqi butpǝrǝslǝr idi; ularning bu «ilaⱨ»i Moabtikilǝrdin «insan ⱪurbanliⱪi» wǝ kɵp baxⱪa yirginqlik ixlarni «tǝlǝp ⱪilatti» (1:15, «1Pad.» 7:11, «2Pad.» 3:27).
Yuⱪirida tilƣa elinƣan ɵqmǝnlik wǝ yirginqlik butpǝrǝslik tüpǝylidin Əlimǝlǝk wǝ ailisidikilǝrning Moabiylar arisida kün ɵtküzüxi intayin tǝskǝ tohtiƣan bolsa kerǝk. Buningdin ularning Moabning xǝⱨǝrlirining biridǝ turmay, bǝlki sǝⱨrada turuxining sǝwǝbini qüxiniwelix tǝs ǝmǝs.
Əlimǝlǝk namǝlum bir ix sǝwǝbidin Moabta ɵlidu; uning ikki oƣli Maⱨlon wǝ Kiliyon Moabliⱪ ⱪizlardin hotun alidu. Mǝlum bir waⱪittin keyin wǝ yǝnǝ namǝlum bir sǝwǝbtin Maⱨlon wǝ Kiliyonmu ⱪaza ⱪilidu. Lekin kütmigǝn yǝrdin, ular ǝmrigǝ alƣan ikki ayal ⱪeyn’anisi Naomiƣa wapadar wǝ meⱨriban bolup qiⱪidu. Naomi (bǝlkim Israil zeminidin ayrilƣan waⱪtidin on yil ɵtkǝndin keyin) Israil zeminiƣa ⱪaytixni ⱪarar ⱪilidu; Rut bolsa ɵz ailisi, wǝtini wǝ hǝlⱪidin waz keqip Naomiƣa yar-yɵlǝktǝ boluxⱪa uningƣa ⱨǝmraⱨ bolup birgǝ ⱪaytixⱪa niyǝt baƣlaydu. Uning bu ǝⱨmiyǝtlik ⱪarari tolimu uluƣ nǝtijilǝrni elip kelidu. Rut Dawut padixaⱨning ǝjdadi, xuningdǝk Mǝsiⱨning ǝjdadi bolup qiⱪidu.
«Ⱨǝmjǝmǝt ⱪutⱪuzƣuqi» yaki «ⱨǝmjǝmǝt nijatkar»
Bu tarihning bir nuⱪtisini sǝl tǝpsiliyrǝk qüxǝndürüx kerǝk. Musaƣa tapxurulƣan ⱪanun boyiqǝ, birsi namratlixip ⱪǝrzdar bolup ⱪelip, ɵz yǝrlirini setixⱪa, ⱨǝtta ɵzi yaki ailisidikilǝrni ⱪulluⱪⱪa setixⱪa mǝjbur bolƣanda, bundaⱪ soda-setiⱪ mudditi «azadliⱪ yili» (yǝni «kanay-burƣa qalidiƣan yili», «xadliⱪ yili», ⱨǝr 50-yili)ƣiqǝ bolatti («Lawiylar» 25:10-55ni kɵrüng). Xu yilda barliⱪ tǝwǝliklǝr ǝslidiki igisigǝ yaki (u alǝmdin ɵtkǝn bolsa) ǝng yeⱪin tuƣⱪiniƣa ⱪayturuluxi kerǝk idi. Ⱨalbuki, «azadliⱪ yili»din ilgiri namrat kixining mǝlum bir tuƣⱪinining uni yaki ailisini namratliⱪtin ⱪutⱪuzux niyiti bolsa, undaⱪta ularning yerini ⱪayturup setiwelix ⱨoⱪuⱪi bar idi; ailisi ⱪulluⱪta bolsa ularni ⱪulluⱪtin ⱨɵr ⱪilip setiwelix ⱨoⱪuⱪi bar idi. Ⱪanun boyiqǝ baⱨasi adil bolsa ⱨeqkim ⱨeliⱪi tuƣⱪanning bu yolini tosiyalmaytti. Ibraniy tilida bundaⱪ tuƣⱪinini süpǝtlǝydiƣan sɵz «goel» deyilǝtti; biz «goel»ni uyƣurqiƣa tǝrjimǝ ⱪilƣanda «ⱨǝmjǝmǝt ⱪutⱪuzƣuqi» yaki «ⱨǝmjǝmǝt nijatkar» degǝnni talliwalduⱪ.
Ailining bir ǝzasi baxⱪilar tǝripidin mǝlum zǝhimgǝ uqriƣan yaki ǝjǝllik bir zǝrbǝ bilǝn ɵlgǝn bolup, pakiti toluⱪ bolsa, xu ailining ǝzasiƣa «ⱨǝmjǝmǝt-ⱪutⱪuzƣuqi»liⱪ rolini ɵz üstigǝ elixⱪa razi bolƣan bir tuƣⱪinining jawabkardin ziyanni tɵlitiwelix ⱨoⱪuⱪi bar idi («Ⱪan.» 19:1-13, «Yǝxua» 20:1-9).
Naomi wǝ Rut Pǝlǝstin (Ⱪanaan) zeminiƣa ⱪaytⱪanda bǝlkim tolimu yoⱪsul bolsa kerǝk. Ularning bǝhtigǝ yarixa, ularƣa tuƣⱪan bolƣan birsi, yǝni Boaz isimlik bir kixi ularƣa ⱨǝr tǝrǝptin «ⱨǝmjǝmǝt nijatkar» boluxⱪa razi bolidu.
Bu ixlar toƣrisida «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.
Mǝzmunlar wǝ qong temilar: —
(1) |
Bir ⱪeyn’ana uqriƣan külpǝt; Əlimǝlǝk ailisining Moabⱪa berixi (1:1-5) |
(2) |
Bir kelinning wapadarliⱪi; Naomi bilǝn Rutning birgǝ Bǝyt-Lǝⱨǝmgǝ ⱪaytip kelixi (1:6-22) |
(3) |
«Ⱨǝmjǝmǝt nijatkar»ning meⱨir-muⱨǝbbiti: — |
(a) |
Rutning «tasadipiyliⱪtin» Boazning etizida baxaⱪ terixi (2-bab) |
(ǝ) |
Rutning hamanƣa berip, Boaz bilǝn kɵrüxüxi (3-bab) |
(b) |
Boazning Rutni nikaⱨiƣa elixi (4:1-12) |
(4) |
Padixaⱨ Dawutning nǝsǝbnamisi: Dawut padixaⱨ Boaz bilǝn Rutning ǝwladidur (4:13-22) |
••••••••
Ⱪoxumqǝ sɵz
Biz «Rut» degǝn kitabni oⱪuƣinimizda, uni «Batur ⱨakimlar» degǝn tarih bilǝn selixturup oⱪusaⱪ paydiliⱪ bolidu. Ikki tarih ohxax bir dǝwrni bayan ⱪilƣan. Lekin kɵp jǝⱨǝtlǝrdin ikki tarihning otturisidiki pǝrⱪlǝr intayin qong.
«Batur ⱨakimlar» bilǝn «Rut» degǝn kitabning selixturmisi: —
(a) |
«Batur ⱨakimlar»da tarihⱪa munasiwǝtlik xǝhslǝr intayin kɵp; «Rut»ta intayin az. |
(ǝ) |
«Batur ⱨakimlar» birⱪǝdǝr uzun kitab; «Rut» bolsa intayin ⱪisⱪa. |
(b) |
«Batur ⱨakimlar»da pütkül Israil hǝlⱪi wǝ zeminining ixliri yezilƣan; «Rut»ta pǝⱪǝt kiqikkinǝ bir xǝⱨǝrdiki ixlar yezilƣan. |
(p) |
«Batur ⱨakimlar»ning tarihi 300 yilliⱪ bir mǝzgilni ɵz iqigǝ alidu; «Rut» pǝⱪǝt bir ǝwladning ixlirini ɵz iqigǝ alidu. |
(t) |
«Batur ⱨakimlar»ning tarihida ⱪirƣinqiliⱪ, basⱪunqiliⱪ, bir kenizǝkning jǝsitining parqǝ-parqǝ ⱪilinixi, iqki urux, rǝzil kaⱨinlar ⱪatarliⱪlar bayan ⱪilinƣan. Bu wǝⱪǝlǝrning bǝziliri yüz bǝrgǝn Binyamin zemini Bǝyt-Lǝⱨǝm xǝⱨirigǝ pǝⱪǝt üq-tɵt kilometr kǝlsimu, lekin «Rut»ta hatirilǝngǝn ixlar «Batur ⱨakimlar»da hatirilǝngǝn ixlarƣa mutlǝⱪ ohximaydu. |
Bu ikki kitabni selixturup oⱪux arⱪiliⱪ biz mundaⱪ addiy bir sawatⱪa igǝ bolimiz: — gǝrqǝ ɵz dǝwrimizdikilǝrning ⱨǝmmisi degüdǝk ⱪayta-ⱪayta gunaⱨ ⱪiliweridiƣan «gunaⱨning dǝwrliki»gǝ qüxüp ⱪelixⱪan bolsimu, uningƣa ezip ǝgixixgǝ mǝjburlanƣan ǝmǝsmiz. Biz Hudadin ǝyminip, Uni izdisǝk, ⱨayatimiz ǝtrapimizdikilǝrdin tolimu pǝrⱪliⱪ bolalaydu.
Əlimǝlǝkning Israilni tǝrk ⱪilix ⱪarari
Əgǝr Əlimǝlǝk wǝ Naomi ǝjdadi Ibraⱨimning ailisidiki tarihtin sawat-ibrǝt alƣan bolsa, ozuⱪ-tülük tapimiz dǝp Huda Israil hǝlⱪigǝ ata ⱪilƣan zemindin qiⱪip ketixining daim qataⱪlarni pǝyda ⱪilidiƣanliⱪidin ibarǝt sawaⱪni bilgǝn bolatti. Ibraⱨim, Isⱨaⱪ wǝ Yaⱪuplarning tarihlirining ⱨǝmmisi bu ixⱪa guwaⱨliⱪ beridu. Huda Ɵz hǝlⱪigǝ «Silǝrgǝ yahxi zeminni ata ⱪilimǝn» degǝn wǝdini ⱪilƣanikǝn, Uning xu yǝrdǝ olturaⱪlaxⱪan Israillarni beⱪixi turƣan gǝp idi. Əmma mǝzkur tarihta Əlimǝlǝkning zemindin ayrilixi toƣruluⱪ Pǝrwǝrdigardin yol soriƣanliⱪi ⱨǝⱪⱪidǝ ⱨeqⱪandaⱪ sɵz yoⱪ; ⱪariƣanda, uning bu pilanini Hudadin ǝmǝs, bǝlki pütünlǝy bir «insaniy pilan» degili bolidu. Ⱪǝⱨǝqiliktǝ ular Pǝrwǝrdigardin yol soriƣan bolsa, xübⱨisizki, Huda buning mǝlum bir yol arⱪiliⱪ ularƣa yürgüzgǝn «tǝrbiyilik jaza»sining bir ⱪismi ikǝnlikini, xuningdǝk Ɵz hǝlⱪi Ɵzigǝ ⱪarap towa ⱪilip ⱪaytip kǝlsǝ, ularƣa ozuⱪ-tülükning bolidiƣanliⱪini kɵrsitǝtti (Hudaning xundaⱪ «tǝrbiyilik jaza»liri toƣruluⱪ «kirix sɵz»imiz wǝ «Batur ⱨakimlar»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imiznimu kɵrüng).
Əmiliyǝttǝ ularning ⱪarari ǝⱨwalini tehimu bǝttǝrlǝxtürdi. Ularning «insaniy pilan»i ɵzlirini azab-oⱪubǝttin wǝ ɵlümdin ⱪutⱪuzmidi.
Ⱨalbuki, hǝⱪning nǝziri qüxmǝydiƣan yoⱪsul bir ayalning ⱪarari bu ailining pütün ǝⱨwalini ɵzgǝrtidu. Naomi Pǝlǝstingǝ (Ⱪanaanƣa) ⱪaytixni ⱪarar ⱪilƣandin keyin, Rut uningƣa ⱨǝmraⱨ bolup berixni niyǝt ⱪilidu; nǝtijidǝ, u ahirida Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning ǝjdadi boluxⱪa muyǝssǝr bolidu. Matta tǝripidin pütülgǝn Mǝsiⱨning nǝsǝbnamisida Rut tilƣa elinidu; Yǝⱨudiy hǝlⱪining ǝn’ǝniliri boyiqǝ nǝsǝbnamilǝrdǝ pǝⱪǝt ǝrlǝrning ismilirila hatirilinidu («Mat.» 1:5); Rut ayal ⱨǝm Moabliⱪ bolup, Yǝⱨudiy bolmisimu, yǝnila xu nǝsǝbnamida tepilidu.
«Rut»ta kɵrüngǝn isimlarning mǝniliri
«Əlimǝlǝk» — «mening Hudayim padixaⱨdur». Gǝrqǝ uning xundaⱪ yahxi ismi bolsimu, Əlimǝlǝk Hudaning Israilning pütkül zeminiƣa igǝ ikǝnlikini, Ɵzidin ⱪorⱪⱪanlarni saⱪlaymǝn degǝn wǝdiliridǝ turidiƣanliⱪini qing tutmiƣan ohxaydu.
«Naomi» — «yeⱪimliⱪ», «kɵngüllük» degǝn mǝnidǝ. Naomining ɵz ismi toƣruluⱪ aqqiⱪ sɵzlirini 1:20dǝ kɵrüng. Əmma ahirⱪi ⱨalitidin uning ismi ⱨǝⱪiⱪǝtǝn jismiƣa layiⱪ boldi.
Əlimǝlǝkning ikki oƣlidin: — «Maⱨlon» — «bimar», «aƣriⱪ» degǝnni, «Kiliyon» — «ajiz», «zǝ’ip», «box» degǝnni bildüridu. Ularning isimliri dǝrwǝⱪǝ yaki ularning jismaniy ⱨalini yaki bǝlkim bexarǝtlik ⱨalda ularning «iman-ixǝnqi ajiz» degǝn roⱨiy ⱨalitini süpǝtligǝn bolsa kerǝk.
«Rut» — «dostluⱪ» yaki «dost» degǝnni bildüridu. Rut dǝrwǝⱪǝ intayin sadiⱪ dost idi.
«Orpaⱨ» — «jǝrǝn» degǝn mǝnidǝ boluxi mumkin.
«Boaz» — bǝlkim «uningda küq bar» yaki «qaⱪⱪanliⱪ», «yürüxlük» degǝn mǝnidǝ. Bu ikki tǝrǝp dǝrwǝⱪǝ uningda kɵrünǝrliktur. Boazning anisi (Salmonning ayali) Yerihodiki «paⱨixǝ ayal Raⱨab» idi («Yǝxua» 2-bab, 6:17, 23, «Mat.» 1:5, «Ibr.» 11:31ni kɵrüng). Boaz birsining yaⱪa yurtta musapir bolƣandiki ⱪiyinqiliⱪini obdan qüxǝngǝn.
Muǝllipning kitabni yezixta nemǝ mǝⱪsǝtliri bar?
Muǝllipning (wǝ xuningdǝk Hudaning Ɵzining, ǝlwǝttǝ) kitabda bolƣan mǝⱪsǝtliri tɵwǝndikilǝrni ɵz iqigǝ alidu, dǝp ixinimiz: —
(1) Dawut padixaⱨning Yǝⱨudaning nǝsli ikǝnlikini ispatlax;
(2) Hudasizliⱪ bir dǝwrdǝ Hudaƣa itaǝtmǝn wǝ ihlasmǝn boluxⱪa mumkinqilik bolidiƣanliⱪini ispatlax; Hudaning «ⱪaldisi» ɵzigǝ sadiⱪ turuweridu.
(3) «Ⱨǝmjǝmǝt-nijatkar» degǝnning rolini bayan ⱪilix. Buning muⱨimliⱪi dǝl xuki, Tǝwrat ⱨǝm Injilda Hudaning Ɵzi Uning ǝwǝtkǝn Mǝsiⱨi arⱪiliⱪ Israilƣa, andin pütkül dunyaƣa «Ⱨǝmjǝmǝt-Nijatkar» bolidiƣanliⱪi kɵrsitilix;
(4) Dawutning jǝmǝtining tarihini kɵrsitix.
«Rut»ning ahirⱪi ayǝtliridin ⱪariƣanda, eniⱪki, kitab uningda tǝswirlǝngǝn wǝⱪǝlǝrdin az degǝndǝ üq dǝwrdin keyin ⱨazirⱪi xǝkildǝ yezilƣan. Xübⱨisizki, mǝzkur kitab yezilƣan waⱪitⱪiqǝ, bu ixlar Boaz jǝmǝti üqün intayin ⱪǝdirlǝngǝn bir ailǝ tarihi bolup kǝlgǝn. Əmma kitabning Dawut tǝhtkǝ olturuxtin burun yezilƣanliⱪi yǝnǝ eniⱪ; qünki 17:4dǝ «U (Obǝd) Yǝssǝning atisi boldi; Yǝssǝ padixaⱨ Dawutning atisi boldi» demǝy, bǝlki «U (Obǝd) Yǝssǝning atisi boldi; Yǝssǝ Dawutning atisi boldi» dǝp yezilƣandur.
Tǝwrattiki «Samuil» degǝn tarihni oⱪuƣanlar Israilning birinqi padixaⱨi Binyamin ⱪǝbilisidin bolƣan Saul ikǝnlikini bilidu. Ⱨalbuki, Saul ⱨɵküm sürüx wǝzipisini yahxi baxliƣan bolsimu, u ahirida wapasizliⱪ tüpǝylidin Huda tǝripidin padixaⱨliⱪidin qǝtkǝ ⱪeⱪilidu. Samuil pǝyƣǝmbǝr astirtin Dawutni kǝlgüsi padixaⱨ boluxⱪa mǝsiⱨlǝydu («1Sam.» 16-bab). Saul wapat bolƣandin keyin Israil hǝlⱪi Dawutni ⱨǝⱪiⱪiy Yǝⱨudiy ǝmǝs» dǝp ⱪarixi mumkin idi; qünki uning nǝsǝbnamisidǝ «Yǝⱨudiy bolmiƣan» ikki ayal, yǝni «paⱨixǝ Raⱨab» wǝ «Moab ⱪizi Rut» bar idi. Xunga bǝziliri Dawutning padixaⱨ boluxini ⱪobul ⱪilixⱪa ⱪarxi pikirdǝ bolƣan boluxi mumkin idi. Ulardin bǝziliri dǝrwǝⱪǝ Saulning oƣli Ixboxǝtkǝ ǝgǝxkǝn («2Sam.» 8-10-bab). Xuning üqün mumkinqiliki barki, Samuil pǝyƣǝmbǝr hǝlⱪning ⱨǝⱪiⱪiy ǝⱨwalni wǝ Boaz jǝmǝtidikilǝrning ⱨǝⱪiⱪiy pǝzilǝtlirini bilip yetixi üqün «Rut» degǝn mǝzkur tarihni yazƣan; ǝmǝliyǝttǝ Boaz wǝ Rutning yüksǝk ǝmǝlliri Binyamin ⱪǝbilisidikilǝrning (yǝni Saulning jǝmǝtidikilǝrning) dǝⱨxǝtlik tarihi («Batur ⱨakimlar»da hatirilǝngǝn) bilǝn selixturƣanda, pütünlǝy ohximaydu.
«Batur Ⱨakimlar» wǝ «Rut»ning Dawutning padixaⱨ boluxidin ilgiri yezliƣanliⱪiƣa yǝnǝ kiqik bir parqǝ ispat bar. «Batur ⱨakimlar»diki 1-babta, «Lekin Binyaminlar bolsa Yerusalemda olturuwatⱪan Yǝbusiylarni ⱪoƣlap qiⱪiriwetǝlmisi; xunga ta bügüngiqǝ Yǝbusiylar Binyaminlar bilǝn Yerusalemda turmaⱪta» deyilidu («Ⱨak.» 1:21). Ⱨalbuki, Dawut padixaⱨ bolup tiklǝngǝndin keyin dǝslǝpki ǝmǝllirining biri Yerusalemni ixƣal ⱪilip, ɵz paytǝhti ⱪilixtin ibarǝt idi («2Sam.» 5:6-7). Xuning üqün mǝzkur kitablar xu wǝⱪǝdin ilgiri, ǝmma Dawut alliⱪaqan mǝxⱨor bolup ⱪalƣan bir mǝzgildǝ (bǝlkim Samuil pǝyƣǝmbǝr tǝripidin) yezilƣan bolsa kerǝk.
(5) Hudaning meⱨir-xǝpⱪitining «Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr» («yat ǝllǝr», «taipilǝr»)ni ɵz iqigǝ alƣanliⱪini ispatlax.
(6) Mǝsiⱨning «Ⱨǝmjǝmǝt-Nijatkar» bolidiƣanliⱪiƣa bir hil «bexarǝtlik tarih» yaki «bexarǝtlik rǝsim»ni kɵrsitix.
Mǝsiⱨ Əysaning barliⱪ insanlarƣa «Ⱨǝmjǝmǝt-nijatkar» boluxi
Tǝwrattiki pǝyƣǝmbǝrlǝrning Hudani «Ⱨǝmjǝmǝt-Nijatkar» (ibraniy tilida «goel») dǝp kɵrsitixining ɵzi adǝmni intayin ⱨǝyran ⱪilarliⱪ ixtur. Qünki Huda ⱪandaⱪmu insanƣa «ⱨǝmjǝmǝt» yaki «tuƣⱪan» bolsun? Mǝsilǝn, «Ayup» 19:25dǝ mundaⱪ deyilidu: —
«Mǝn xuni bilimǝnki, ɵzümning Ⱨǝmjǝmǝt-Ⱪutⱪuzƣuqim ⱨayattur,
U ahirǝt künidǝ yǝr yüzidǝ turup turidu!»
Biz bolupmu «Rut» degǝn kitab arⱪiliⱪ «ⱨǝmjǝmǝt nijatkar» bolux ixi toƣruluⱪ tehimu hǝwǝrdar bolƣaqⱪa, Ayup pǝyƣǝmbǝrning bu bexaritini: «Mening ǝrxtǝ bir yeⱪinim, manga tuƣⱪan bolƣan birsi bar; u manga tuƣⱪan bolƣaqⱪa meni ⱪutⱪuzuxⱪa razi bolidu; u ahirⱪi zamanda kelip, Hudaning ⱨɵkümlirini sürüp, barliⱪ ixni sorap ⱨǝmmisini durus ⱪilidu!» degǝndǝk qüxǝnsǝk bolidu.
Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨ ǝrxtin kelip, insan bolup tuƣulƣaqⱪa («Yuⱨ.» 1:14), u pütkül insaniyǝt üqün «Ⱨǝmjǝmǝt-Nijatkar» bolux ornini alidu.
«Ⱨǝmjǝmǝt nijatkar»ning mǝlum bir tuƣⱪinini ⱪulluⱪtin ⱪutⱪuzuxi üqün tɵwǝndiki salaⱨiyǝtliri boluxi kerǝk: —
(1) |
Uning yeⱪin tuƣⱪini boluxi kerǝk; |
(2) |
Ⱨɵrlük bǝdilini tɵlǝxkǝ razi boluxi kerǝk; |
(3) |
Uningda ⱨɵrlük bǝdili boluxi kerǝk wǝ uni nǝⱪ mǝydanda tɵliyǝlǝydiƣan boluxi kerǝk! |
(4) |
Ɵzi ǝrkin kixi boluxi kerǝk (uni tosidiƣan yaki uningƣa qaplixiwalidiƣan baxⱪa bir ix yaki ǝⱨwal bolmasliⱪ kerǝk); |
Injilni oⱪuƣanda, oⱪurmǝnlǝr Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning bu salaⱨiyǝtlirining ⱨǝmmisi bar bolƣanliⱪini kɵrǝlǝydu. Boaz «ⱨǝmjǝmǝt-nijatkar»liⱪ ixini ada ⱪilixi bilǝn u Yǝⱨudiy bolmiƣan Rutni Hudaning hǝlⱪining Tǝwrattiki «nijatliⱪ tarih»ning bir ⱪismi ⱪilip kirgüzidu. Mǝsiⱨ Əysa «ⱨǝmjǝmǝt-nijatkar»liⱪ ixini ada ⱪilixi bilǝn Yǝⱨudiy bolmiƣan bizlǝrni (ixǝngǝn bolsaⱪ) Hudaning hǝlⱪining toluⱪ ⱨǝm mǝnggülük «nijatliⱪ tarih»ining bir ⱪismi ⱪilip kirgüzidu. Boaz wǝ Rutning otturisidiki «axiⱪ-mǝxuⱪluⱪ tarih» bolsa Mǝsiⱨ bilǝn nurƣunliƣan «yat ǝllikler»din tǝrkib tapⱪan jamaitining otturisidiki qongⱪur meⱨir-muⱨǝbbǝt wǝ munasiwitini kɵrsitidiƣan ajayib bir rǝsim bolidu. Xuningdǝk ǝmǝliyǝttǝ, pütkül Muⱪǝddǝs Kitabni Hudaning Ɵz hǝlⱪi bolƣan jamaǝtkǝ qongⱪur meⱨir-muⱨǝbbitini ayan ⱪilƣan, «Ⱪozining toy ziyapiti» bilǝn ahirlixidiƣan birhil «romantik ⱨekayǝ» degili bolidu («Wǝⱨ.» 19:9, 21:9-27).