Injil 8-ⱪisim
«Korintliⱪlarƣa (2)»
(Rosul Pawlus Korint xǝⱨiridiki jamaǝtkǝ yazƣan ikkinqi mǝktup)
Kirix sɵz
Korint xǝⱨiridiki jamaǝtning ⱪandaⱪ wujudⱪa kǝlgǝnliki toƣruluⱪ
Pawlusning Korinttiki jamaǝtkǝ yazƣan birinqi mǝktupidiki «kirix sɵz»imizni kɵrüng. Bu ikkinqi hǝtni Pawlus tǝhminǝn miladiyǝ 56- yaki 57-yili, Korintning ximaliy tǝripidin üq yüz kilometr yiraⱪⱪa jaylaxⱪan Makedoniyǝ ɵlkisidin ɵtiwatⱪan waⱪtida yazƣan. Hǝtni Pawlusning ⱨǝmkari rosul Titus wǝ baxⱪa ikki ⱪerindax Korintⱪa ǝpkǝlgǝn (6:16-24). Pawlusning birinqi hetigǝ ohxax, u uxbu hǝtni Korinttiki eƣir mǝsililǝr üstidǝ bolƣan kɵp azab wǝ ⱪayƣu iqidǝ yazƣan.
Oⱪurmǝnlǝr birinqi hǝtni yezix sǝwǝbining jamaǝt iqidǝ pǝyda bolƣan kɵp mǝsililǝrni bir tǝrǝp ⱪilix ⱨǝmdǝ ularning birnǝqqǝ jiddiy soalliriƣa jawab berix üqün bolƣanliⱪini ǝslǝydu. Birinqi hǝttǝ, Korintliⱪlarning arisida bolƣan, ɵz atisining ayali bilǝn zina ⱪilidiƣan, ɵzini «ixǝngüqi» dǝp atiƣan bir adǝm bilǝn ⱪandaⱪ hatirjǝm bardi-kǝldi ⱪilix toƣruluⱪ Pawlusning adǝmni sanjiƣudǝk tǝnbiⱨini, xundaⱪla nurƣun baxⱪa natoƣra ixlar toƣruluⱪ agaⱨlandurux-jekilǝxlirini oⱪuymiz.
Oⱪurmǝnlǝr üqün keyinki wǝⱪǝlǝrni qüxǝnqimiz boyiqǝ ihqam tǝrtiptǝ tizsaⱪ ⱪolayliⱪraⱪ bolidu: —
(1) Pawlus «birinqi mǝktup»ni yazƣandin keyin, Korintta yǝnǝ baxⱪa mǝsililǝrning barliⱪi toƣruluⱪ hǝwǝrdar bolup, ikkinqi ⱪetim ularning yeniƣa bardi. Birinqi heti bǝlkim Korintliⱪlarning ⱨǝrbir ixlirini tehi toluⱪ ⱨǝl ⱪilip ketǝlmigǝn boluxi mumkin. Bu ikkinqi ⱪetimliⱪ yoⱪlax miladiyǝ 55-yaki 56-yilida bolƣan; u xu ziyarǝtni «azar beridiƣan yoⱪlax» dǝp tǝswirlǝydu (2:1). Bǝlkim u ularƣa ⱪattiⱪ tǝnbiⱨ bǝrgǝn.
(2) Axu waⱪitlarda helila otⱪuyruⱪ bir kixi jamaǝtkǝ qiⱪⱪanidi (2:5-8). Uning ⱪilmixlirining zadi nemǝ ikǝnlikini eniⱪ bilmǝymiz; nemila bolmisun Pawlus ularning ⱪexiƣa yoⱪlap barƣini bilǝn muxu ixni ⱨǝl ⱪilalmiƣanidi. Korintliⱪlar ɵzliri uning ⱪilmixlirini kɵrüp, hataliⱪini bilip turupmu uningƣa tǝnbiⱨ berip, uni towa ⱪilixⱪa dǝwǝt ⱪilixtin bax tartⱪan; xunga: —
(3) Pawlus xu waⱪitlarda ǝslidǝ pilanliƣan üqinqi ⱪetim ziyarǝtⱪilix niyitidin yenip, uning orniƣa ularƣa «eƣir azab iqidǝ ⱪǝlbimdiki dǝrd-ǝlǝmdin kɵp kɵz yaxlirimni tɵktürgǝn» degǝn yǝnǝ bir hǝtni yazƣan (2:3-4). Xu hǝtning birǝr kɵqürülmisimu bizgǝ yǝtmigǝn. Pawlus «dǝrd-ǝlǝmdin kɵp kɵz yaxlirimni tɵktürgǝn» axu hǝtni Titus wǝ yǝnǝ bir ⱪerindaxning ⱪoli arⱪiliⱪ yollaydu; xuning bilǝn bir waⱪitta ikki ⱪerindaxni Korintliⱪlarni riƣbǝtlǝndürǝlǝydu, dǝp ümid ⱪilatti (12:16-18).
(Xunga «Korintliⱪlarƣa yezilƣan ikkinqi hǝt»ni ǝmǝliyǝttǝ «üqinqi hǝt» deyiximizgǝ toƣra kelidu. Yǝnǝ xuni kɵrsǝtmisǝk bolmayduki, «Korintliⱪlarƣa (1)»din ilgiri, heli baldur yezilƣan yǝnǝ bir hetimu bolƣanidi («1Kor.» 5:5ni kɵrüng).
(4) Titus Makedoniyǝ ɵlkisigǝ, Pawlusning yeniƣa ⱪaytti wǝ uningƣa Korintliⱪlar uning nǝsiⱨitini ⱪobul ⱪilip, ⱪilmixi yaman xu adǝmgǝ tǝnbiⱨ berip uni Mǝsiⱨning yoliƣa ⱪayturdi, degǝn hux hǝwǝrni yǝtküzdi. Əmma uzun ɵtmǝyla Pawlus ɵzini tehimu ⱪattiⱪ dǝrd-ǝlǝmgǝ salidiƣan bir hǝwǝrni anglidi. Ular arisida Pawlusning tǝlimlirini ezitⱪu, uning mǝⱪsǝt-muddialirini ⱨaram, uning rosulluⱪtiki ⱨoⱪuⱪini sahta degǝn birnǝqqǝ zǝⱨǝrhǝndǝ kazzap pǝyda bolƣanidi. Kɵp etiⱪadqilar ularning aldam haltisiƣa qüxüxkǝ baxliƣan boluxi mumkin. Bu jiddiy ixni bir tǝrǝp ⱪilixni u ɵzining ziyaritigiqǝ (üqinqi ziyariti, 13:2) keqiktürmǝytti, ǝlwǝttǝ. Xuning bilǝn: —
(5) U kɵz aldimizdiki hǝtni (Injilda «ikkinqi hǝt» dǝp atalƣan) yazdi. Buni u yǝnǝ Titus arⱪiliⱪ yollap, Titus bilǝn yǝnǝ ikki ⱪerindax wǝ bǝlkim baxⱪilarni billǝ ǝwǝtti (8:6, 16-24). Pawlus bu ⱪerindaxlarƣa yǝnǝ, Korinttiki jamaǝt Yerusalemdiki namrat etiⱪadqilar üqün niyǝt ⱪilƣan in’amlirini ulardin yiƣiwelixni ⱨǝmdǝ Yerusalemƣa apirixni tapiliƣanidi (8-9-bab). Xunga, bu «ikkinqi» (ǝmǝliyǝttǝ üqinqi) hǝtni yezixning asasliⱪ sǝwǝbliri tɵwǝndiki tɵt nuⱪtida kɵrülidu: —
(1) Titus Pawlusni hǝwǝrlǝndürgǝndǝk, Korinttiki jamaǝt uning «dǝrd-ǝlǝmdin yazƣan» hetidiki sɵzlirigǝ ǝstayidil kɵngül ⱪoyup uning nǝsiⱨitini ⱪobul ⱪilip, ⱨeliⱪi otⱪuyruⱪ adǝmgǝ tǝnbiⱨ berip uningƣa ⱪattiⱪ nǝsiⱨǝt ⱪilƣanidi. Nǝtijidǝ bu adǝm towa ⱪilƣan. Xunga ular Pawlusning «dǝrd-ǝlǝmlik» hetini ⱪobul ⱪilip, uning wǝ Titusning jekilǝxlirigǝ boysunƣan, ⱨǝmdǝ gunaⱨ sadir ⱪilƣan kixi towa ⱪilƣanidi. Pawlus bu ixlarƣa huxalliⱪini bildürmǝkqi bolup, uxbu hǝtni yazidu. Pawlusning dǝwitigǝ ⱪulaⱪ selip ular muxu kixini jamaǝttin qiⱪiriwǝtkǝnidi; Pawlus ⱨazir ularni towa ⱪilƣan kixini jamaǝtkǝ ⱪaytidin ⱪobul ⱪilixⱪa, xundaⱪla uningƣa tǝsǝlli berixkǝ dǝwǝt ⱪilidu (2:1-11). 7:8-16nimu kɵrüng.
(Bǝzi alimlarning pikriqǝ Pawlusning ikkinqi hetidǝ tilƣa elinƣan «towa ⱪilƣan adǝm» birinqi hetidǝ (5-babta) tilƣa elinƣan «jamaǝttin qiⱪirilix kerǝk bolƣan» «ɵz atisining ayali bilǝn zina ⱪilidiƣan» degǝn kixigǝ ohxax adǝm bolidu, dǝydu. Lekin axu kixi «ǝtliri ⱨalak ⱪilinsun dǝp Xǝytanning ilkigǝ tapxurulƣan». Biz uni xuningdin uzun ɵtmǝyla ɵlgǝn, dǝp ⱪaraymiz. Birinqi hǝttǝ tilƣan elinƣan «ǝtliri ⱨalak ⱪilinsun dǝp Xǝytanning ilkigǝ tapxurulƣan» kixi «ikkinqi heti»dǝ tilƣa elinƣan «towa ⱪilƣan» kixining ɵzidur, degǝnning mumkinqiliki bar desǝkmu, ikkisining bǝzi tǝpsilatliri bir-birigǝ anqǝ mas kǝlmǝydu. Mǝsilǝn, ikkinqi kixining baxⱪilarƣa «ziyan-zǝhmǝt yǝtküzgüqi kixi» ikǝnliki bayan ⱪilinƣan (7:12).
(2) Mǝsiⱨ Əysa asmanƣa kɵtürülüp, Muⱪǝddǝs Roⱨ ularning wujudiƣa qüxkinidin keyin, Yerusalemdiki jamaǝtning oquⱪ ⱪolluⱪi wǝ kɵksi-ⱪarnining kǝngliki bilǝn, rosullar ⱨǝm baxⱪa ⱪerindaxlarƣa kɵp sǝpǝr ⱪilip hux hǝwǝrni tarⱪitix pursiti yaritip berilgǝnidi. Əmma bu sehiliⱪi tüpǝylidin ⱨǝmdǝ uqriƣan bǝzi eƣir ziyankǝxliklǝr tüpǝylidin Yerusalemdiki jamaǝttikilǝrning kɵpi intayin namrat ⱨalƣa qüxüp ⱪalƣanidi. Xuning bilǝn bir waⱪitta bu ⱪǝdirlik ⱪerindaxlarning bǝziliri (Yǝⱨudiy «millǝtqilik»ining tǝsiri astida ɵskǝnlikidin): — «taipilǝr (Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr) zadi nijat tapalmaydu» ⱨǝtta «Huda ularƣa nijattinmu tetixⱪa yol ⱪoymaydu» dǝp oylap ⱪelixⱪanidi. Pawlus pursǝtni ⱪoldin bǝrmǝy, sǝpǝrliridǝ yoⱪliƣan «taipilǝr» (yaki «yat ǝlliklǝr»)din tǝrkib tapⱪan jamaǝtlǝrdin, Yǝⱨudiy ⱪerindaxlirimizƣa yardǝm ⱪolimizni sunayli dǝp ɵtünüxkǝ wǝ jekilǝxkǝ baxlidi. Xu yol bilǝn ular pǝⱪǝt Yǝⱨudiy ⱪerindaxlarning ⱨajitidin qiⱪipla ⱪalmay, bǝlki yǝnǝ Yǝⱨudiy ⱪerindaxlar ɵz kɵzliri bilǝn ɵzlirining dǝl «Hudaning meⱨir-xǝpⱪitini toniyalixi ⱪǝt’iy mumkin ǝmǝs» dǝp gumanlanƣan yat ǝlliklǝrning küqlük muⱨǝbbitini kɵrǝlǝydiƣan bolidu. Xuning bilǝn barliⱪ jamaǝtlǝr arisida Hudaning adǝmlǝrni birlǝxtürgüqi muⱨǝbbiti tehimu küqiydu. Uxbu hǝttin bir yil ilgiri, Korinttiki jamaǝttikilǝr ⱪizƣinliⱪ bilǝn ianǝ toplaymiz degǝn niyǝtni bildürgǝnidi. Xunga Pawlus bu hǝttǝ, silǝr niyitinglarƣa ǝmǝl ⱪilip, toplimaⱪqi bolƣan ianini Yerusalemƣa apirixⱪa tǝyyarlanglar, dǝp jekilǝydu (8-9-bab).
(3) Hudaning bǝzi ⱪǝdirlik mɵmin bǝndilirining bir qatiⱪi tüzütülsǝ, yǝnǝ bir qataⱪ pǝyda bolidiƣan ohxaydu. Korinttiki jamaǝttikilǝr xundaⱪ bolƣan bolsa kerǝk. Korintliⱪlar Pawlusning birinqi hetidiki ⱨǝm keyinki «dǝrd-ǝlǝmlik» hetidiki jekilǝxlirini ⱪobul ⱪilƣini bilǝn, uzun ɵtmǝyla ular arisida ɵzlirini bolsa «rosullar», Pawlusni bolsa, «rosul ǝmǝs» dǝp jakarlaydiƣan birnǝqqǝ ibraniy kazzap (jamaǝtning ɵzidin qiⱪⱪanmu, yaki sirttin kǝlgǝnmu, bilmǝymiz) pǝyda bolƣanidi. Bǝziliri, Pawlusni tayini yoⱪ, «Mana bizni yoⱪlaymǝn dǝp wǝdǝ ⱪilƣini bilǝn yenimizƣa kǝlmidi, bǝlkim bizlǝr (ⱨǝⱪiⱪiy rosullar!)din ⱪorⱪup kǝtkǝndu!» deyixip kǝtkǝnidi. Pawlus bu hǝttǝ, ǝmǝliyǝttǝ yeninglarƣa tehiqǝ kǝlmiginimning sǝwǝbi, silǝrni ayap, mǝn barƣuqǝ ɵzünglarƣa ɵz illǝtliringlarni tüzǝtküdǝk waⱪit berǝy dedim, dǝydu. Bu atalmix «rosullar»ning bǝziliri: «rosullarning jamaǝttin ⱪuwwǝtlinixigǝ ⱨoⱪuⱪi bar» dǝp jamaǝtni ⱪistap pul ündürmǝktǝ idi, xundaⱪla «Mana, Pawlus wǝ Barnabas ⱨǝⱪiⱪiy rosul ǝmǝs, qünki ular undaⱪ ⱪilmidi!» dǝp biljirlimaⱪta idi. Yǝnǝ bǝziliri ⱨǝtta Pawlusni kixilǝrning kɵzlirini boyap «Yerusalemdikilǝr üqün topliƣan ianǝ»ni ɵzining ⱪiliwalmaⱪqi boldi, degǝnidi. Pawlus hǝtning birnǝqqǝ yeridǝ, bolupmu 10-12-bablarda bu sesiⱪ sǝpsǝtiqiliklǝrni wǝ bu sahta rosullarning mahtinixlirini pax ⱪilidu. U ⱨǝtta Korinttikilǝrgǝ yat adǝm bolup ⱪalƣandǝk ulardin ɵzini ⱪobul ⱪilixni ɵtünidu (7:2-3). Əmma xu gǝwdilikki, Pawlus bu ixlar toƣruluⱪ muⱨim tǝnbiⱨi wǝ ǝyiblǝxlirini hǝtning ahiriƣa ⱪalduridu; demǝk, u awwal Korintliⱪlarning burunⱪi hǝtlirigǝ bolƣan yahxi inkasini toluⱪ mu’ǝyyǝnlǝxtürgǝn wǝ yardǝm ⱪolini ayimiƣanliⱪini tǝripligǝndin keyin xu ixlar toƣruluⱪ tǝnbiⱨ berip ǝyiblǝydu.
(4) Ular birinqi hetigǝ ⱨǝm «dǝrd-ǝlǝmlik» hetigǝ ⱪulaⱪ selip ixlarni ⱪizƣinliⱪ bilǝn tüzütkǝndǝk bolƣan bolsimu (7:11), Pawlusta ular kona adǝt-ⱪilmixliriƣa yenip ketǝrmu dǝydiƣan eƣir tǝxwix bar idi (12:19-13:10). Uning barliⱪ hǝtliridǝ jekiliginidǝk, u ⱨǝrbir pursǝttin paydilinip etiⱪadqilarni alƣa besip pak-muⱪǝddǝslik ⱨǝm muⱨǝbbǝtning ⱨǝr tǝrǝptiki kamalitigǝ intilixkǝ dǝwǝt ⱪilidu. Dǝrwǝⱪǝ, Muⱪǝddǝs Roⱨta izqil ɵginixkǝ wǝ Hudani tehimu qongⱪur tonuxⱪa intilixning ɵzi biz ⱪazanƣan roⱨiy ⱨǝⱪiⱪǝtlǝr wǝ mewilǝrni ⱪoldin bǝrmǝslikning birdinbir yolidin ibarǝttur.
Pawlusning ularƣa yazƣan birinqi heti toƣruluⱪ sɵzlirimiz ikkinqi hetigǝ ohxaxla mas kelidu: —
«Pawlusning xunqǝ kɵp mǝsililiri bolƣan bundaⱪ bir jamaǝtkǝ hǝt yezixiƣa mǝjbur bolƣanliⱪidin Hudaƣa minnǝtdar boluximizƣa toƣra kelidu. Qünki uning bǝrgǝn jawabliri bizning (mǝyli ɵz xǝhsiyitimizning bolsun, jaⱨanda bolƣan jamaǝtlǝrning bolsun) ɵzimizning nurƣun bügünki ⱪiyinqiliⱪlirimiz wǝ mǝsililirimizdin azad ⱪilinix yolini tepiximizƣa yetǝkligüqi bolidu».
Bǝlkim oⱪurmǝnlǝrning esidǝ barki, Tǝwrat dǝwridǝ Ayup pǝyƣǝmbǝr azab tartⱪan künlǝrdǝ üq dostining uni sǝwǝbsiz, asassiz tǝnⱪid ⱪilixliri Ayuptin ɵzining Huda bilǝn qongⱪur munasiwǝttǝ baƣlanƣan iq-baƣridiki sirlarni axkarilaydiƣan jawablarni qiⱪiridu. Xuningƣa ohxax, Korinttiki jamaǝttǝ Pawlusni wijdansiz, prinsipsiz tǝnⱪid ⱪilƣuqilar bolmiƣan bolsa, uxbu hǝt bolmaytti, xundaⱪla biz Hudaning insanning ⱪǝlbidǝ ⱨasil ⱪilalaydiƣan muⱨǝbbǝtning xunqǝ qongⱪur yǝrliri wǝ sirliridin hǝwǝrsiz ⱪalattuⱪ. Əmma bu ajayib heti arⱪiliⱪ Pawlusning ⱪǝlbidǝ axkarilanƣan, ɵzidǝ turƣan muⱨǝbbǝtning bu sirlirini kɵrǝlǝydiƣan bolduⱪ.
Yǝnǝ xuni ⱪaytilaymizki, hǝttǝ «bablar» wǝ «ayǝtlǝr»ning boluxi, oⱪurmǝn ixǝngüqilǝrgǝ ⱪolayliⱪ yaritix üqün kɵqürgüqilǝr tǝripidin ⱪoxulƣan bolup, ǝsli hǝtning bir ⱪismi ǝmǝs idi. Pawlus oⱪurmǝnlǝrni bu hǝtni (bir pütün ⱨalda) biraⱪla oⱪusun dǝp yazƣanidi.
«Ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ biz bǝzi ⱪiyin ayǝtlǝr wǝ rosul kɵz aldimizƣa kǝltürgǝn mǝlum birnǝqqǝ ⱨǝⱪiⱪǝt üstidǝ, xundaⱪla ⱨazirⱪi zamanimizda bularni ⱪandaⱪ tǝtbiⱪlaxⱪa bolidiƣanliⱪi üstidǝ tohtilimiz.
Hǝt (qongⱪur muⱨǝbbǝt-ⱪizƣinliⱪ bilǝn yezilƣan baxⱪa kɵp hǝtlǝrdǝk) rǝtlik ⱨalda bɵlǝklǝrgǝ bɵlünmigǝqkǝ, mǝzmunlirini biz pǝⱪǝt tǝhminiy ⱨalda tɵwǝndikidǝk ihqamliyalaymiz: —
Mǝzmun: —
1:1-11 |
Salam-dualar; |
1:12-7-bab |
Pawlus bilǝn Korinttiki jamaǝtning munasiwiti; Pawlusning ilgiriki hetining tǝsiri; «hux hǝwǝr»ning «Musaƣa qüxürülgǝn ⱪanun»din ⱨǝr tǝrǝplimilik üstünlüki; «hux hǝwǝr»ning hizmǝtkarlirining hizmǝtni ⱪandaⱪ yürgüzüxi kerǝkliki; |
8-9--bablar |
Yerusalemdiki namrat etiⱪadqilar üqün ianǝ toplax; |
10-bab—13:10 |
Sahta rosullar ⱨǝm ⱨǝⱪiⱪiy rosullar; |
13:11-13 |
Ahirⱪi tilǝklǝr |
••••••••
Ⱪoxumqǝ sɵz
2:11
«Xuning bilǝn Xǝytan bizdin ⱨeq üstünlükkǝ erixǝlmǝydu; qünki biz uning ⱨiylǝ-mikirliridin bihǝwǝr ǝmǝsmiz»
Bu sɵzlǝr Pawlusning: — «Lekin silǝr ⱪaysibirini mǝlum ix üqün kǝqürüm ⱪilƣan bolsanglar, mǝnmu ⱨǝm uni xundaⱪ ⱪilƣan bolimǝn; mǝnmu mǝlum bir ixni kǝqürüm ⱪilƣinimda (birǝr ixni kǝqürüm ⱪilƣan bolsam), mǝn silǝrni dǝp Mǝsiⱨning ⱨuzurida xundaⱪ ⱪildim» degǝn bayanidin keyin kelidu. Kixilǝrning undaⱪ ⱪilixi yaki xundaⱪ prinsiplar bizni ⱪandaⱪmu «Xǝytanning ⱨiylǝ-mikirliri»din ⱪutⱪuzidu? Xǝytanning ⱨiylǝ-mikirliri dǝrwǝⱪǝ kɵp, wǝ pǝⱪǝt Hudaning Tǝwrat-Injilda hatirilǝngǝn yolyoruⱪliri ⱨǝm pǝnd-ⱨekmǝtlirini ⱪobul ⱪilƣuqilar, xundaⱪla xapaiti bilǝn ularƣa ǝmǝl ⱪilƣuqilarla xulardin halas bolalaydu. Pawlusning bu pozitsiyǝsi Hudaning ⱨekmǝtlirining pǝⱪǝt birinila kɵrsitidu, biraⱪ u intayin ǝⱨmiyǝtlik bir misal.
Mǝsilǝn, Korinttiki jamaǝttikilǝrdin biri oquⱪ-axkarǝ wǝ üzlüksiz ⱨalda gunaⱨ sadir ⱪilixⱪa baxliƣan. Pawlus yǝnǝ bu kixini ǝyiblǝydu, jamaǝt Pawlusning nǝsiⱨitigǝ ⱪoxulup bu kixini jamaǝtning sorunliridin wǝ ⱨǝmraⱨliⱪidin qiⱪiriwetidu. Keyin muxu kixi towa ⱪilidu wǝ jamaǝt uning towa ⱪilƣanliⱪini ⱨǝⱪiⱪiy dǝp ⱪobul ⱪilidu, xunga tegixlik ⱨalda uni huxalliⱪ bilǝn arisiƣa ⱪayta alidu, dǝyluⱪ. Xundaⱪ ǝⱨwalda Pawlus ularning yeniƣa ⱪaytip kǝlginidǝ ⱨǝrgiz: «Silǝr nemixⱪa muxu kixi ⱨǝⱪiⱪiy towa ⱪildimu-yoⱪ dǝp meningdin ⱨeq mǝsliⱨǝt sorimayla uni ibadǝt sorunliringlarƣa ⱪaytidin ⱪobul ⱪildinglar?» dǝp sorimaytti. Xundaⱪ pozitsiyǝ Hudaning adǝmliridǝ bolsa gumanhorluⱪni kɵrsitip, adǝmning iman-etiⱪadini nabut ⱪilixi mumkin. Pawlus ǝksiqǝ: «Mǝn silǝr qiⱪarƣan ⱨɵkümliringlarni ixǝnqlik dǝp ⱪaraymǝn, ⱨɵrmǝtlǝymǝn — silǝr gunaⱨⱪa petip ⱪalƣanliⱪidin towa ⱪilƣan mǝlum kixini kǝqürüm ⱪilƣan (yǝni, uni jamaǝtkǝ ⱪaytidin ⱪobul ⱪilƣan) bolsanglar, mǝnmu muxu kixini ⱪobul ⱪilimǝn» dǝytti.
Andin Pawlus bu prinsipni ⱨǝmmigǝ ortaⱪ ⱪilip: «Mǝn birsini ǝpu ⱪilƣan (uni alaⱪǝ-ⱨǝmraⱨliⱪiƣa ⱪaytidin ⱪobul ⱪilƣan) bolsam, mǝn silǝrni dǝp xundaⱪ ⱪilimǝn» dǝp tǝtbiⱪlaydu. Biz buni xundaⱪ qüxinimizki, mǝlum bir adǝm (Korinttiki bir adǝm, dǝyli) Pawlusⱪa nisbǝtǝn gunaⱨ ⱪilƣan bolsa, u bu ixni bir tǝrǝp ⱪilƣinida muxu gunaⱨning pǝⱪǝt ɵzigǝ tǝgkǝn tǝrǝplirigila ǝmǝs, bǝlki xu kixining illǝtlirining Korinttiki jamaǝtkǝ tǝsir yǝtküzgǝn tǝrǝplirigimu kɵngül bɵlǝtti. Əgǝr muxundaⱪ kixining pǝⱪǝt ɵzigǝ tǝgkǝn tǝrǝpliridila ǝmǝs, bǝlki jamaǝtkǝ (xundaⱪla ⱨǝrⱪandaⱪ kixigǝ) tǝgkǝn tǝrǝpliridimu illǝtliridin towa ⱪilƣanliⱪiƣa Pawlusning kɵzi yǝtkǝn bolsa u uni ⱪerindax süpitidǝ ⱪaytidin ⱪobul ⱪilatti. Qünki xundaⱪ ⱪilix ⱨǝmmǝylǝngimu paydiliⱪ wǝ yahxi. U xunga jamaǝttin ɵziningki ǝpu-kǝqürüm ixlirida bolƣan ⱨɵküm-pǝmlirigimu ixinixni tǝlǝp ⱪilidu. Biz yǝnǝ xuni eytalaymizki, pǝⱪǝt ⱪǝlbidǝ ⱨǝⱪiⱪǝtǝn Hudaning hǝlⱪining ƣemini üzlüksiz, ⱨǝrdaim yǝp turidiƣan bir adǝm xundaⱪ eniⱪ wǝ roxǝn ⱨɵkümlǝrni qiⱪiralaydu (11:28ni kɵrüng). Xunga ɵzara ixǝnq wǝ ⱨɵrmǝt bolsa, bɵlgünqilik teriƣudǝk yoquⱪlarni tepix Xǝytanƣa tǝs qüxidu.
4:11-12
«Qünki Əysaning ⱨayati ɵlidiƣan ǝtlirimizdǝ ayan ⱪilinsun üqün, tirik ⱪalƣan bizlǝr ⱨǝrdaim ɵlümgǝ tapxurulmaⱪtimiz. Xuning bilǝn bizdǝ ɵlüm ixlǝwatidu, ǝmma ⱨayat silǝrdǝ ixlǝwatidu»
Bizning hulasimizqǝ Pawlus muxu ayǝtlǝrdǝ «ɵlüm» toƣruluⱪ sɵzliginidǝ, pǝⱪǝt hux hǝwǝrni jakarlaydiƣan uzun sǝpǝrlǝrdǝ pat-pat uqriƣan ɵlümning hǝwpinila ǝmǝs, bǝlki adǝmning iqki dunyasiƣa baƣliⱪ roⱨiy «ɵlüm prinisipi»ni kɵzdǝ tutidu. Oⱪurmǝnlǝrgǝ Pawlusning kɵp hǝtliridǝ «ɵlüm»ni muxundaⱪ roⱨiy mǝnisidǝ ixlǝtkǝnliki ayan bolsa kerǝk.
Biz muxu prinsipni Rǝb Əysaning Ɵzining sɵzliridin tǝswirliximizgǝ toƣra kelidu: —(Injil, «Mat.» 16:24-25)
«— Kimdǝkim Manga ǝgixixni halisa, ɵzidin waz keqip, ɵzining krestini kɵtürüp Manga ǝgǝxsun! Qünki ɵz ⱨayatini ⱪutⱪuzmaⱪqi bolƣan kixi qoⱪum ⱨayatidin mǝⱨrum bolidu, lekin Mǝn üqün ɵz ⱨayatidin mǝⱨrum bolƣan kixi ɵz ⱨayatiƣa erixidu».
Bu bayan yǝnǝ Injil «Luⱪa» 9:23-24dǝ biz üqün hatirilǝngǝn: «Kimdǝkim Manga ǝgixixni niyǝt ⱪilsa, ɵzidin keqip, ⱨǝr küni ɵzining krestini kɵtürüp Manga ǝgǝxsun! Qünki kimdǝkim ɵz ⱨayatini ⱪutⱪuzimǝn dǝydikǝn, qoⱪum uningdin mǝⱨrum bolidu, lekin Mǝn üqün ɵz ⱨayatidin mǝⱨrum bolƣan kixi ⱨayatini ⱪutⱪuzidu».
Luⱪa muxu yǝrdǝ biz üqün Mǝsiⱨning «ⱨǝr küni» degǝn sɵzinimu hatirilǝydu. Bu sɵz bizgǝ xuni roxǝn ⱪiliduki, «ɵz krestini kɵtürüx» pǝⱪǝt adǝmning krizisⱪa uqriƣanda ⱨayatining yɵnülüxini burap pütünlǝy ɵzgǝrtkǝn ⱪararila ǝmǝs, bǝlki ⱨǝrküni ⱪaytidin yengilinixi kerǝk bolƣan birhil bǝl baƣlixidur.
Əmdi «ɵz krestini kɵtürüx» degǝnni ⱪandaⱪ qüxinix kerǝk? Oⱪurmǝnlǝrgǝ ayanki, «krestkǝ mihlax», «krestlǝx» Rim imperiyǝsidiki ǝng rǝⱨimsiz wǝ azabliⱪ ɵlüm jazasi bolupla ⱪalmay, yǝnǝ ǝng xǝrmǝndǝ jaza idi. Ɵlümgǝ mǝⱨkum kixi awwal pütünlǝy yalingaqlinip, urulidu, ⱪamqilinip mazaⱪ ⱪilinidu; andin adǝttǝ ɵzi mihlinidiƣan krestni ɵlüm jazasi mǝydaniƣa mürisigǝ elip kɵtürüp apirixⱪa mǝjbur ⱪilinidu; ahirda u axu kɵtürüp aparƣan krestkǝ (puti wǝ ⱪoli) mihlinip ɵltürülidu. Adǝttǝ ɵltürülgüqi krestkǝ ikki-üq kün esilip azablinidu; ⱨǝr ⱪetim tiniⱪ alay deginidǝ u mihlanƣan putini ming tǝsliktǝ tirǝp tenini yuⱪiriƣa kɵtürüxi kerǝk bolidu. Ahir berip u ussuzluⱪtin (su berilmigǝn bolsa) yaki tiniⱪ elixⱪa (ɵzini yuⱪiriƣa tirǝxkǝ) maƣduri ⱪalmay ɵlidu. Rǝb Əysa krestlǝngǝndǝ pǝⱪǝt altǝ saǝt iqidǝ Ɵz roⱨini Huda’Atisiƣa tapxuruxi bilǝn ɵldi; bundaⱪ ɵlüm mɵjizǝ idi, qünki U: «Ⱨeqkim ⱨayatimni mǝndin almaydu» degǝnidi («Yuⱨ.» 10:18, yǝnǝ «Mar.» 15:44ni kɵrüng).
Əmdi «ɵzining krestini kɵtürüx» degǝndin, «ɵlüm jazasini ⱪobul ⱪilixⱪa tǝyyar bolux» degǝn mǝnǝ qiⱪidu. Muxundaⱪ sɵzlǝr ǝyni waⱪitta adǝmlǝrni qɵqütkǝnidi ⱨǝm ⱨazirmu adǝmlǝrni qɵqitiwetix zɵrür. Əmma muxundaⱪ «ɵlüm» bolsa baxⱪilarni «Hudaning düxmǝnlirini» dǝp ɵz ɵlümi bilǝn ɵltürmǝkqi bolƣan «xeⱨit»ning ɵlümi ǝmǝs; undaⱪ kixilǝr adixip bomba-miltiⱪlar bilǝn «Hudaning düxmǝnlirini ɵltürüx bilǝn Allani hursǝn ⱪilimǝn» dǝp oylaydu. Injildin bilimizki, «Huda meⱨir-muⱨǝbbǝttur», ⱨǝm U ⱨǝtta düxmǝnlǝrgimu muⱨǝbbǝtni wǝ kǝqürüm kɵrsitixni ǝmr ⱪilidu, qünki u barliⱪ insanlarni sɵyidu, dǝp bilimiz. Huda Mǝsiⱨning dunyaƣa kelixidin keyin mɵmin bǝndiliridin ⱨeqⱪaqan baxⱪa adǝmni ɵltürüxni tǝlǝp ⱪilƣan ǝmǝs.
Yaⱪ, «ɵz krestini kɵtürüx» «xeⱨit»ning ɵlümi ǝmǝs; ⱨǝm nadanlarqǝ krestsiman altun-kümüxtin yasalƣan mǝlum bir buyumni boyniƣa taⱪax ǝmǝs. Kɵp adǝmlǝr muxundaⱪ nǝrsini «tiltumar» süpitidǝ taⱪaydu. Undaⱪ ⱪilix Tǝwratning roxǝn ǝmrlirigǝ hilap. Biraⱪ ⱨǝtta undaⱪ nǝrsǝ «tiltumar» dǝp taⱪalƣan bolmisimu, baxⱪa kixilǝr uningƣa ⱪarap «muxu Mǝsiⱨgǝ ixǝngǝnlǝr ɵzlirining apǝttin ⱪoƣdilixi üqün tiltumarlarƣa eⱨtiyajliⱪ» dǝp oylaydu. Əlwǝttǝ, ularning bizgǝ keriki yoⱪ; biz ⱨǝrⱨalda taⱪimasliⱪimiz lazim.
Huda bizdin ɵz ihtiyarimiz bilǝn ɵlümgǝ yüzlinixni bügün tǝlǝp ⱪilsa, xuningƣa tǝyyarmubiz? Xundaⱪla addiy ɵlümgǝ ǝmǝs, bǝlki Mǝsiⱨ üqün dǝⱨxǝtlik, xǝrmǝndilik bir ɵlümgǝ yüzlinixkǝ tǝyyarmubiz? Etiⱪadqilar üqün «ɵlümgǝ berix» undaⱪ kün (ǝgǝr kǝlsǝ) ɵmridǝ bir ⱪetimla kelidu, ǝlwǝttǝ. Əmma ⱨǝrbir kündǝ birnǝqqǝ yol kɵz aldimizda turidu, biz ulardin talliwalimiz; yol talliwalƣinimizda Mǝsiⱨ hojayin bolamdu? Ⱨayatimizda ɵzimiz padixaⱨmu, yaki Huda padixaⱨmu? Biz ⱨǝrküni ǝtigǝndǝ ornimizdin turup tirik Hudaƣa: «Ata, muxu künni sanga tapxurimǝn! Sǝn haliƣiningni manga kɵrsitip bǝrgǝysǝn!» dǝymizmu? Xundaⱪ ⱪilidiƣan ⱨǝrbir kixi mol tǝjribilik bir ⱨayatⱪa kiridu; qünki Huda bizgǝ muⱨǝbbǝt, mǝs’uliyǝt wǝ ⱨǝⱪⱪaniyǝt toƣruluⱪ ɵgitixkǝ baxlaydu. Baxⱪilarƣa muⱨǝbbǝtni kɵrsitix, kɵp ǝⱨwallarda ɵz haⱨixlirimizƣa «yaⱪ» deyixni tǝlǝp ⱪilidu. Biz «baxⱪilardin ümid ⱪilƣan muamilini ularƣimu kɵrsitix» üqün («Mat.» 7:12) ɵzimizning haⱨixlirimizdin waz keqip, ɵzimizgǝ pat-pat «yaⱪ» deyiximiz kerǝk boluxi mumkin. Əgǝr biz ⱨǝrküni «ahirⱪi ⱪurbanliⱪ»ni ⱪilixⱪa tǝyyar bolsaⱪ, ǝmdi huxalliⱪ bilǝn ɵz haⱨixlirimizƣa «yaⱪ» degǝn birnǝqqǝ kiqikkinǝ ⱪararlarƣa kelixkimu tǝyyarmiz. Ɵz haⱨixlirimizdin waz keqixlǝrni birhil «ɵz xǝhsimizning ɵlümi» degili bolidu, Pawlus muxu ayǝtlǝrdǝ «ɵlüm»ni xu mǝnisidǝ ixlitidu.
Əmdi kixilǝr pǝⱪǝt ɵz nǝpsini ⱪandurupla boldi ⱪilsa nemǝ boptu? Kixilǝr nemǝ dǝp xundaⱪ eƣir yolni talliwalsun?
Birinqi sǝwǝb, Huda degǝn Hudadur — U bizni wǝ ⱨǝmmini yaratⱪan, xuning tüpǝylidin Uni sɵyüx wǝ Uningƣa itaǝt ⱪilix kerǝk. U bizni Ɵzi bilǝn yeⱪin alaⱪidǝ wǝ ⱨǝmraⱨliⱪta bolux üqün yaratti; bizdǝ Mǝsiⱨning buningƣa munasiwǝtlik bolƣan: «Mǝn üqün ɵz ⱨayatidin mǝⱨrum bolƣan kixi ɵz ⱨayatiƣa erixidu» degǝn ⱪimmǝtlik wǝdisi bar. Xunga bu yolda yaxaxning nǝtijisi huxalliⱪ wǝ bǝhtkǝ tolƣan bir ⱨayattur. Mǝsiⱨning krestlinixi milyonliƣanlarƣa bǝht wǝ ⱨayat yǝtküzgǝndǝk, ɵz mɵmin bǝndilirining ⱨǝrkündiki kiqik «ɵlüxliri», yǝni ɵz haⱨix-nǝpsilirigǝ «yaⱪ», Hudaning kɵrsǝtmilirigǝ «maⱪul» deyixlirimu zǝrriqilik dairidǝ baxⱪilarƣa bǝht yǝtküzidu. Mundaⱪ prinsip yaki «roⱨiy ⱪanuniyǝt»ning biz sɵygǝn, ƣemini yǝydiƣan, dualirimizning obyekti bolƣan kixilǝrgǝ alaⱨidǝ tǝsiri bar; Pawlus: «Xuning bilǝn bizdǝ ɵlüm ixlǝwatidu, ǝmma ⱨayat silǝrdǝ ixlǝwatidu» degǝn muxu ajayib prinsip pǝⱪǝt bizning baxⱪilarƣa oquⱪ bir ixta muⱨǝbbǝt kɵrsǝtkinimizdila ǝmǝs, kɵp baxⱪa waⱪitlarda inawǝtlik bolidu. Biz sɵygǝn kixilǝrning yenida tursaⱪmu, nerida tursaⱪmu, ⱨǝrⱪetim Hudaƣa boysunƣinimizda, ⱨǝr ⱪetim Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa ǝgǝxkinimizdǝ, ⱨǝrⱪetim baxⱪilarni bǝrikǝtlik bolsun dǝp ɵz haⱨixlirimizƣa «yaⱪ» deginimizdǝ, ǝmdi xu qaƣlarda Muⱪǝddǝs Roⱨ arⱪiliⱪ bizgǝ roⱨiy jǝⱨǝttǝ baƣlanƣan kixilǝrgǝ alaⱨidǝ bir bǝrikǝt biwasitǝ eⱪip baridu. Muxundaⱪ bǝrikǝt Hudaning mɵmin bǝndilirining ⱨayatini janlanduridu, roⱨiƣa maƣdur yǝtküzidu (grek tilida «energiyǝlǝydu» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu), ⱨǝtta biz sɵygǝn ǝmma Huda tonumaydiƣan adǝmlirimizning wujudida Muⱪǝddǝs Roⱨning hizmǝtlirini tezlitidu; bǝrikǝt mǝlum dǝrijidǝ ⱨǝtta alǝmxumul jamaǝtkǝ eⱪip qiⱪidu. Bu prinsip Hudaƣa itaǝt ⱪilixⱪa ⱪanqilik zor türtkǝ-ⱨǝ!
5:14
«Qünki biz birsi ⱨǝmmǝylǝn üqün ɵldi, xunga ⱨǝmmǝylǝnnimu ɵldi, dǝp ⱨesablaymiz»
15-ayǝttǝ biz «ⱨayat bolƣanlar» toƣruluⱪ oⱪuymiz. Xunga addiy mǝntiⱪǝ bilǝn eytix kerǝkki, yǝr yüzidiki bǝzi kixilǝr ǝmǝliyǝttǝ «ⱨayat bolƣanlar»din ǝmǝs — ɵlük yaki ɵlgǝn. Pawlus bu bayanni Mǝsiⱨning muⱨǝbbitining bizni hux hǝwǝrni tarⱪitixⱪa türtkǝ bolƣanliⱪi bilǝn baƣliƣaqⱪa, «ⱨǝmmǝylǝn ɵldi» degǝn sɵzlǝrni Adǝm’atining barliⱪ pǝrzǝntlirining, jismaniy jǝⱨǝttǝ teni tirik bolƣini bilǝn barliⱪ muⱨim jǝⱨǝtlǝrdǝ, yǝni roⱨⱪa ait jǝⱨǝtlǝrdǝ ⱨǝⱪiⱪiy «ɵlgǝn» ikǝnlikini kɵrsitidu, dǝp ⱪaraymiz. Xunga ularning ⱨǝmmisi ⱨayatliⱪning hux hǝwirini anglaxⱪa intayin moⱨtaj. «Mǝsiⱨ ⱨǝmmǝylǝn üqün ɵldi» — yǝni, ɵz roⱨimizda Hudani ⱨeq tonumiƣaqⱪa «roⱨiy ɵlük» bolƣan ⱨǝmmimizni mǝnggülük ⱨayatⱪa erixsun dǝp ɵldi.
«Ⱨǝmmǝylǝn ɵldi» degǝn muxu bayan rosulning «Əf.» 2:1dǝ: «Silǝr bolsanglar, ⱪǝbiⱨlikliringlar ⱨǝm gunaⱨliringlarda ɵlgǝn bolup...» dǝp eytⱪan sɵzigǝ ohxax. Bizning «Əfǝsusluⱪlarƣa»diki bu ayǝt üstidiki izaⱨat ⱨǝm ⱪoxumqǝ sɵzimizni kɵrüng. Bayanni xu mǝnidǝ qüxǝnsǝk, tɵwǝndǝ xǝrⱨilǝydiƣan 16-ayǝt bilǝn roxǝn munasiwiti barliⱪini kɵrimiz.
5:16
«Xuning bilǝn biz buningdin keyin ⱨeqkimni insanlarqǝ tonumaymiz; ⱨǝtta biz Mǝsiⱨni insanlarqǝ tonuƣan bolsaⱪ, buningdin keyin Uni yǝnǝ xundaⱪ tonumaymiz»
Bu sɵzlǝrning toluⱪ mǝnisi ⱨǝm ǝⱨmiyiti ⱪisⱪa sǝⱨipilirimizdin kɵp ⱨalⱪip baridu; biz pǝⱪǝt tɵwǝndǝ addiy bayⱪiƣinimizni kɵrsitimiz: —
(a) «biz buningdin keyin ⱨeqkimni insanlarqǝ (yaki adǝmning balilirining kɵzⱪarixi bilǝn) tonumaymiz». «adǝmni insanlarqǝ tonux» — biz Hudani tonup yetixtin burun adǝmlǝrni baⱨalap kǝlgǝn yolda baⱨalaxni kɵrsitidu, halas. Demǝk — Hudani tonuƣuqǝ biz uqratⱪan kixining mǝktǝp kɵrgǝn kɵrmigǝnlikigǝ, ǝⱪilliⱪ yaki ǝⱪilsizliⱪiƣa, talantliⱪ yaki tǝdbirsizlikigǝ, küqlük yaki ajizliⱪiƣa, ɵz millitimizdin yaki yat ǝldin bolƣanliⱪiƣa; bay yaki kǝmbǝƣǝllikigǝ, yuⱪiri tǝbiⱪilik yaki «tegi pǝs»likigǝ, qirayliⱪ yaki sǝtlikigǝ, muwǝppǝⱪiyǝt ⱪazanƣan-ⱪazanmiƣanliⱪiƣa, ijtimaiy munasiwitining bar-yoⱪluⱪiƣa wǝⱨakazalarƣa ⱪarap baⱨa ⱪoyup kǝlduⱪ. Lekin Hudani tonuƣanlar üqün muxundaⱪ ixlarning muⱨimliⱪi yoⱪ bolup ⱪaldi; qünki biz ɵzgilǝrni Hudaning kɵzliri arⱪiliⱪ kɵrgǝndǝk, ularƣa Muⱪǝddǝs Roⱨning küq-ⱪudriti bilǝn ⱪaraymiz. Arⱪa kɵrünüxi yaki «tegi» ⱪandaⱪla bolmisun, ⱪabiliyiti ⱪandaⱪla bolmisun, mal-mülükliri ⱪanqilik bolmisun, ⱨǝrbir kixi Huda tǝripidin yǝkkǝ-yeganǝ yaritilƣan wǝ Uning aldida ohxax ⱪimmǝttǝ turidu; demǝk, ⱨǝmmǝylǝn Uningƣa ⱪimmǝtliktur. Bizning ⱨǝmmǝylǝngǝ bolƣan pozitsiyǝmiz wǝ ⱨǝmmǝylǝngǝ ⱪilƣan muamilimiz ohxaxla meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsitix bolup ɵzgiridu; bizning ⱨǝmmǝylǝngǝ ⱪarap birinqi oyimiz (gunaⱨkar ɵtmüxlirimizdikidǝk) mǝn «Muxu kixidin ⱪandaⱪ paydilinalaymǝn?» yaki «Uningdin nemǝ nǝp kɵrimǝn?» degǝnlǝr ǝmǝs; bǝlki (15-ayǝttǝ kɵrsitilgǝndǝk, Pawlustǝk ⱨǝⱪiⱪiy muⱨǝbbǝt bilǝn tǝsirlǝngǝn bolsaⱪ) ularƣa ⱪarap iq-baƣrimizda Rǝbbimizgǝ: «Bu kixi tehi seni tonumaydu, ular roⱨiy ɵlük, ⱨayatliⱪning hǝwirini anglixi kerǝk bolƣanlar; mǝn uningƣa xu hǝwǝrni anglaxⱪa wǝ qüxinixkǝ ⱪandaⱪ yardǝm ⱪilay?» dǝp soraymiz.
(ǝ) «Ⱨǝtta biz Mǝsiⱨni insanlarqǝ tonuƣan bolsaⱪ, buningdin keyin uni yǝnǝ xundaⱪ tonumaymiz»
Hǝt yezilƣan waⱪtida, Korinttiki jamaǝttǝ wǝ Rim imperiyǝsi boyiqǝ Əysa Mǝsiⱨ bilǝn jismaniy alaⱪidǝ yaki munasiwǝttǝ bolƣan nurƣun tarⱪaⱪ kixilǝr bolsa kerǝk idi; bǝziliri Uning bǝrgǝn tǝlimlirini ɵz ⱪuliⱪi bilǝn angliƣan, bǝziliri kesǝllǝrni saⱪaytⱪanliⱪini ɵz kɵzi bilǝn kɵrgǝnidi. Bǝziliri Uningƣa muhlis bolup ǝgǝxkǝnidi. Yǝnǝ, xübⱨisizki, undaⱪ kixilǝr iqidǝ bǝziliri muxu ixlar tüpǝylidin mening Uning bilǝn bir munasiwitim bar dǝp oylap, xundaⱪla Uni jisimaniy kɵzliri bilǝn kɵrüp baⱪmiƣanlardin bǝribir üstün turimǝn degǝnlǝr az bolmaytti. Mǝsiⱨ Əysa yǝr yüzidǝ turƣinida Uningƣa ǝgixixkǝ baxliƣanlar tehimu xundaⱪ oylap ketǝtti. Əmma Hudaning Roⱨi kǝlgǝndǝ undaⱪ barliⱪ pǝrⱪ-ayrimilar yoⱪap ketidu. Dǝrwǝⱪǝ, Rǝb Əysaning Ɵz muhlislirini birnǝqqǝ ⱪetim Uni tonumasliⱪi tüpǝylidin ǝyiblixi kerǝk idi. «Yuⱨ.» 14:8-20dǝ hatirilǝngǝn parangƣa ⱪarang: —
«I Rǝb, Atini bizgǝ kɵrsitip ⱪoysangla, xu kupayǝ, — dedi Filip.
Əysa uningƣa: — Filip, silǝr bilǝn birgǝ bolƣinimƣa xunqǝ waⱪit boldi, Meni tehiqǝ tonumidingmu? Meni kɵrgǝn kixi Atini kɵrgǝn bolidu. Xundaⱪ turuⱪluⱪ, sǝn nemixⱪa yǝnǝ: «Bizgǝ Atini kɵrsǝtkǝysǝn» dǝysǝn?... ...Mǝnmu Huda Atidin tilǝymǝn wǝ U silǝrgǝ baxⱪa bir Yardǝmqi ata ⱪilidu. U silǝr bilǝn ǝbǝdgiqǝ birgǝ bolidu. U bolsimu Ⱨǝⱪiⱪǝtning Roⱨidur...
Azƣina waⱪittin keyin, bu dunya Meni kɵrmǝydu, lekin silǝr kɵrisilǝr. Mǝn ⱨayat bolƣanliⱪim üqün, silǝrmu ⱨayat bolisilǝr. Xu kündǝ Mening Atamda bolƣanliⱪim, silǝrning Mǝndǝ bolƣanliⱪinglar wǝ Mǝnmu ⱨǝm silǝrdǝ bolƣanliⱪimni bilisilǝr...»
Muⱪǝddǝs Roⱨning ɵz roⱨimizda bǝrgǝn guwaⱨliⱪi bilǝn biz «ixǝnq»ning dairisidin «bilix» dairisigǝ ɵtimiz. Bizning Mǝsiⱨning toƣruluⱪ (Uning hǝwirini, demǝk) biliximiz kerǝk bolupla ⱪalmay, Uning Ɵzini biliximiz kerǝktur. Bundaⱪ ix (tonux, bilix) Mǝsiⱨ bilǝn ⱨǝrⱪandaⱪ jismaniy munasiwǝt, ⱨǝtta Uningƣa ǝgixip muhlisi bolux bilǝn ⱨǝrgiz bolalmaydu, pǝⱪǝt Muⱪǝddǝs Roⱨning wǝⱨiyisi arⱪiliⱪ «ⱪaytidin tuƣulux» degǝn mɵjizǝ bilǝn bolalaydu. Hudaƣa ming tǝxǝkkür, muxundaⱪ imtiyaz pǝⱪǝt Rǝb Əysa yǝr yüzidǝ turƣinida jismaniy jǝⱨǝttin Uni angliƣan wǝ kɵrgǝn, xundaⱪla Uni «insanlarqǝ tonuƣan»larƣila mumkim ⱪilinƣan ǝmǝs (demisǝkmu bular ɵzi zor bir imtiyaz bolatti, ǝlwǝttǝ), bǝlki Uningƣa etiⱪad ⱪilƣanlarning ⱨǝmmisi üqün mumkin ⱪilinƣandur! Ⱨǝmmimiz (kɵzi bilǝn kɵrgǝnmu, kɵrmigǝnmu) Uni Roⱨta (Hudaning Roⱨida) ⱨǝrⱪandaⱪ jismaniy munasiwǝttin qǝksiz qongⱪur dǝrijidǝ tonup yetǝlǝymiz!
6:9
«Biz tǝrbiyidǝ jazalanduⱪ-yu, ǝmma ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilinmiduⱪ»
Pawlus bu ⱪisⱪa bayan bilǝn nemini kɵrsǝtmǝkqi? U ɵzining wǝ baxⱪa rosullarning tartⱪan azab-oⱪubǝtliri toƣruluⱪ sɵzlǝwatidu, ǝlwǝttǝ, ǝmma bu azab-oⱪubǝtlǝr ⱨǝmmǝ etiⱪadqilar üqün nǝmünǝ bolidu ⱨǝmdǝ u eytⱪan ⱨǝⱪiⱪǝtlǝr Mǝsiⱨning yolida azab tartⱪanlarning ⱨǝmmisidǝ kɵrünidu.
Grek tilida «tǝrbiyidǝ jazalanduⱪ» degǝn sɵz ⱪanunning jazasini ǝmǝs, bǝlki atining ɵz balisiƣa bǝrgǝn tǝrbiyisini kɵrsitidu. Birsi Hudaning Roⱨi arⱪiliⱪ Hudaning yengi ⱨayatini ⱪobul ⱪilip, Hudaning ailisidiki ǝza bolƣandin keyin, Hudani hursǝn ⱪilidiƣan pak-muⱪǝddǝs turmuxni ɵtküzüxkǝ tolimu tǝxna bolidu; dǝrwǝrⱪǝ gunaⱨⱪa ⱪul ⱪilƣan kona asarǝtlǝr uningda sundurulidu. Əmma daim degüdǝk barliⱪ kona illǝt-adǝtlǝr pütünlǝy yoⱪalmiƣan bolidu, kona pozitsiyǝlǝr pütünlǝy ɵzgǝrtilmigǝn bolidu; undaⱪ ǝⱨwalda ajayib ix xuki, Hudaning tǝrbiyisi beximizƣa qüxidu («Pǝnd.» 3:11, «Ibr.» 12:1-13ni kɵrüng). Ⱪaytilaymiz, bu «ⱪanun jazasi» ǝmǝs (birla gunaⱨning tegixlik jazasi bolsa dǝrⱨal dozahⱪa qüxürülüxtin ibarǝttur), bǝlki adǝmni tüzütidiƣan tǝrbiyidur. Bu tǝrbiyǝ ⱨǝr türlük bolidu. Bǝlkim ǝng azabliⱪi pǝⱪǝt wijdanda ǝslǝp turƣan mǝƣlubiyǝtlǝrning azabi bolsa kerǝk; bǝzi waⱪitlarda gunaⱨ sadir ⱪilƣandin keyin, gǝrqǝ adǝm ɵzini kǝqürüm ⱪilinƣan dǝp bilgǝn bolsimu, uning Hudaning Roⱨini azablandurƣanliⱪiƣa baƣlanƣan qongⱪur sezim wijdanida ⱪalidu («Əf.» 4:30). Bǝzi waⱪitlarda tǝrbiyǝ kesǝllik, ⱨǝtta ɵlüm bolidu («1Kor.» 11:29-30 wǝ 5:1-5ni kɵrüng. Əmma bundaⱪ deyiximiz, barliⱪ kesǝllikni Hudaning tǝrbiyisi, deginimiz ǝmǝs). Hudaning tǝrbiyisi ɵlüm bolsa, bu Uning rǝⱨimdilliⱪida gunaⱨkar adǝmning tehimu kɵp gunaⱨlarni sadir ⱪilixidin tohtitilixi ⱨǝmdǝ jamaǝtning kɵprǝk daƣlardin saⱪlinixi üqün bolidu; Uning danaliⱪida U ⱨǝmmǝylǝngǝ nisbǝtǝn u adǝmni dunyadin ayriwetix ǝng yahxi tǝdbir dǝp ⱪarar ⱪilƣan. «1Kor.» 5-bab toƣrisidiki izaⱨatlirimiz wǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni, yǝnǝ «1Yuⱨ.» 5:16ni kɵrüng.
Əgǝr birsi «ɵmridǝ birla ⱪetim kǝlgǝn» guwaⱨliⱪ berix pursitini ⱪoldin bǝrgǝn bolsa, yaki dǝⱨxǝtlik gunaⱨ sadir ⱪilƣan, xundaⱪla jamaǝtning guwaⱨliⱪiƣa zor daƣ qüxürgǝn bolsa tǝrbiyilik jaza ⱪandaⱪ bolidu? Ixlarni ǝsligǝ kǝltürgüdǝk imkaniyǝt bolmisa nemǝ ⱪilƣuluⱪ? 6:9diki ayǝtkǝ ⱪariƣanda, Pawlusning ɵzi xundaⱪ ⱪorⱪunqluⱪ roⱨiy qǝkkǝ yetip barƣan boluxi mumkin — qünki u Pǝrwǝrdigarning eƣir tǝrbiyisini kɵrgǝn («ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilinmiduⱪ», dǝydu). Ⱨǝmmimiz Hudaning tǝrbiyisini tetiximiz kerǝk — bolmisa biz «ⱨaramdin bolƣan», Hudaning ⱨǝⱪiⱪiy pǝrzǝntliri ǝmǝs bolup ⱪalimiz. Əmma Pawlus xu muⱨim tüp sawaⱪni ɵgǝndi — gǝrqǝ mǝn eƣir tǝrbiyǝ astida bolsammu, tehi tirik tursammu, ǝmdi Hudaning meni tehi ⱨayat ⱪalduruxida Ɵz mǝⱪsiti bar; ǝⱨmiyǝtlik ⱨǝm tegixlik hizmǝt bǝribir meni kütmǝktǝ, dǝp bilǝtti. Uningƣa nisbǝtǝn Hudaning uni taxliwǝtmigǝnlikigǝ baxⱪa ⱨeq dǝlil-ispat kerǝk ǝmǝs idi — pǝⱪǝt uningda ⱨayat bolsila, bu pakit uning ümidsizlǝnmǝy Hudaning yolida kelǝr ⱪǝdǝmni ümid bilǝn izdixi üqün kupayǝ wǝ türtkǝ idi. «Biz tǝrbiyidǝ jazalanduⱪ-yu, ǝmma ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilinmiduⱪ» — xunga alƣa basimiz!
Ianǝ toplax, jamaǝtning pulini baxⱪurux — bǝzi prinsiplar (8-9 bab)
Pawlusning bu hetidǝ Yerusalemdiki kǝmbǝƣǝllǝr üqün qong ianǝ toplax toƣruluⱪ xunqǝ kɵp tǝpsiliy orunlaxturuxliri wǝ kɵrsǝtmiliri yeziⱪliⱪ bolƣaqⱪa, uning nǝsiⱨǝtliridin, pilanliridin wǝ ixning yolliridin paydilinip bǝzi prinsiplarni ⱪayta kɵrüximizgǝ toƣra kelidu.
(a) Biz baxⱪa yǝrlǝrdǝ eytⱪinimizdǝk, Pawlus bir ⱪetimmu ɵzi üqün iⱪtisadiy yardǝm sorap baⱪmiƣan. Bǝzi jamaǝtlǝr uningƣa pat-pat xundaⱪ yardǝm ⱪolini uzatⱪini bilǝn, ⱪaytlaymizki, u ⱨeqⱪaqan muxundaⱪ tǝlǝp ⱪilmiƣan. Lekin u pat-pat ⱨajiti qüxkǝn baxⱪilar üqün xundaⱪ soriƣan. Əgǝr bügünki künlǝrdǝ Hudaning hizmitidǝ (bolupmu jamaǝtlǝrni ⱪurƣanda) küqlüklüki wǝ pidakarliⱪliⱪi bilǝn «rosul» dǝp ataxⱪa bolidiƣanliri bar bolsa (biz undaⱪ adǝmlǝrni intayin az uqrattuⱪ), ularni pul tǝrǝptimu ohxax ülgǝ kɵrsitixi kerǝk, dǝymiz.
(ǝ) Hudaning yolida beƣixlanƣan pulni, bolupmu jamaǝt topliƣan yaki ianǝ ⱪilinƣan pullarni bir tǝrǝp ⱪilƣanda, az degǝndǝ ikki, yahxisi kɵprǝk ixǝnqlik ⱪerindaxlarni uningƣa tǝng igidar ⱪilix kerǝk. Yǝnǝ ǝng yahxisi, ⱪerindaxlar tǝlim wǝ hux hǝwǝr yǝtküzüx hizmitidǝ bolmisun — qünki tǝlim berix yaki hux hǝwǝt tarⱪitix hizmitini toƣra orundax üqün Rǝb aldida kütüp dua ⱪilixta kɵp waⱪit tǝlǝp ⱪilidu («Ros.» 6:2ni kɵrüng). Mumkin bolsa waⱪti-waⱪtida jamaǝtkǝ yaki jamaǝtlǝrgǝ pulni ⱪandaⱪ ixlǝtkǝnliki toƣruluⱪ mǝlumat bǝrgǝn yahxi.
(b) Bügünki künlǝrdǝ kɵp jamaǝtlǝrdǝ Hudaning hǝlⱪining kirimining «ondin biri»ni ɵxrǝ-sǝdiⱪǝ tapxuruxi kerǝk, degǝn tǝlim berilmǝktǝ. Bǝzi ⱪerindaxlar Tǝwratni (Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ qüxürülgǝn ⱪanun)ni aldirap oⱪup, Yǝⱨudiy hǝlⱪtin «ondin biri» tǝlǝp ⱪilinƣanliⱪini kɵrüpla, jamaǝttimu xundaⱪ bolidu, degǝn hulasigǝ kǝldi. Əmǝliyǝttǝ bolsa Yǝⱨudiy hǝlⱪidin üq hil «ondin biri» tǝlǝp ⱪilinƣan. Bularning ⱨǝmmisini ⱨesablisaⱪ jǝmiy bolup kirimning 10%gǝ ǝmǝs, bǝlki 23%gǝ yeⱪin kelixi mumkin. Əmma Pawlus wǝ ⱨeqⱪaysi baxⱪa rosul ⱨǝm Mǝsiⱨ Əysaning Ɵzi «ondin biri» toƣruluⱪ ⱨeqⱪandaⱪ tǝlim bǝrgǝn ǝmǝs. Pawlus bu hetidǝ: «ɵz kɵnglidǝ pükkiniqǝ bǝrsun» — dǝydu. Uning tǝkitlǝydiƣini sǝdiⱪining ⱪanqilikidǝ ǝmǝs, bǝlki uni bǝrgüqining pozitsiyǝsidǝ idi. «Ⱨǝr adǝm ⱨeq ⱪiynilip ⱪalmay yaki mǝjburǝn ǝmǝs, bǝlki ɵz kɵnglidǝ pükkiniqǝ bǝrsun; qünki Huda huxalliⱪ bilǝn bǝrgüqini yahxi kɵridu» (9:7).
Buni degini bilǝn, Injilda sǝdiⱪǝ-hǝyrhaⱨliⱪ toƣruluⱪ berilgǝn tǝlim xuki, etiⱪadqining ɵz barliⱪi (yǝni pul-bisat, waⱪit-dǝsmayǝ, talant-ⱪabiliyǝtliri) Rǝbkǝ mǝnsup, ɵzini bolsa bularning waⱪitliⱪ ƣojidari, halas, dǝp ⱪarixi kerǝk («Luⱪa» 16:12). Ixǝngüqi bularning ⱨǝmmisini ixⱪa selix ⱪarariƣa kelixi kerǝk wǝ waⱪti kǝlgǝndǝ Igimizgǝ ular toƣruluⱪ ⱨesab tapxuruxi kerǝk. Ⱪisⱪisi, ⱨǝmmisini Hudaning ⱪoliƣa tapxurƣan bolsaⱪ, Uningdin bularning ⱨǝmmisigǝ yahxi ƣojidarliⱪ ⱪilixⱪa danaliⱪ sorisaⱪ, ǝmdiliktǝ sǝdiⱪǝ, hǝyr-sahawǝt berix bu danaliⱪning bir ⱪismi bolidu, ǝlwǝttǝ. Biz pǝⱪǝt xuni ⱪoxup eytimizki, «ⱨǝmmidin oquⱪ ⱪolluⱪ Bǝrgüqi» bolƣan Huda bilǝn billǝ mangƣan kixilǝr bǝribir ahir berip Uningƣa ohxax «oquⱪ ⱪolluⱪ» dǝp bilinidu.
Pawlusning «mahtinix»i, guwaⱨliⱪi wǝ «ǝhmǝⱪlik»i toƣruluⱪ
Oⱪurmǝnlǝr keyinki bablarda (10-12) Pawlusning «mahtinixning kerǝkliki»ni tilƣa alƣiniƣa, xundaⱪla ɵzining undaⱪ ⱪilƣinida «ǝhmǝⱪlik» dǝp tǝswirlǝnginigǝ ⱨǝyran ⱪelixi yaki sǝl ⱪaymuⱪup ⱪelixi mumkin. Korinttiki jamaǝt ɵz arisida ɵzlirini «rosullar», ⱨǝtta «ⱪaltis uluƣ rosullar» dǝp atap, Hudaning mɵmin bǝndiliridin payda ündürgüqilǝrning yalƣanqiliⱪini ⱨǝⱪiⱪiy rosullarning turmux istilidin pǝrⱪ etǝlixi üqün, Pawlus ɵzi toƣruluⱪ — yǝni Hudaning uni ⱪandaⱪ ixlǝtkini, uning ⱪandaⱪ eƣir sinaⱪlar, japa-muxǝⱪⱪǝtlǝr wǝ azab-oⱪubǝtlǝrdin ɵtküzgǝnliki toƣruluⱪ sɵzlǝxkǝ mǝjbur boldi. Muxundaⱪ atalmix rosullarning Pawlus wǝ ⱨǝmkarliri bilǝn ⱨeqⱪandaⱪ selixturƣuqliⱪi yoⱪ idi; Pawlusning guwaⱨliⱪini oⱪuƣan ⱨǝrⱪandaⱪ obyektip oⱪurmǝngǝ ularning yalƣan poqiliⱪliri ayan bolatti. Pawlus birnǝqqǝ tǝrǝplǝrdǝ ɵzi ⱨǝm ⱨǝmkarliri toƣruluⱪ guwaⱨliⱪ beridu: —
(a) |
ularning hizmitining pakliⱪi wǝ «süpsüzük» süpiti (4:1-2); |
(ǝ) |
Huda ularning bexidin ɵtküzgǝn, xundaⱪla ularni siniƣan nurƣunliƣan azab-oⱪubǝtlǝr (6:3-10); |
(b) |
bu yalƣan «ⱪaltis uluⱪ rosullar»ƣa ohximaydiƣan, uning ɵzini ⱨeqkim bilǝn selixturmaydiƣan aditi (10:12-13); |
(p) |
uning ulardin iⱪtisadiy yardǝm tǝlǝp ⱪilmaydiƣan hizmǝt istili (11:5-13); |
(t) |
u kündin-küngǝ yüzlǝngǝn hǝwplǝr (11:16-27); |
(j) |
uning üzlüksiz ⱨǝmmǝ jamaǝtlǝrning qongⱪur ƣemini yǝydiƣanliⱪi (11:28-29); |
(q) |
Huda ɵzigǝ amanǝt ⱪilƣan mol wǝⱨiylǝr (12:1-5); |
(h) |
hizmitidǝ kɵrsitilgǝn kɵp karamǝtlǝr wǝ mɵjizilǝr (12:11-13). |
Bularni eytⱪini bilǝn, Pawlus bularni bayan ⱪilixni «ǝhmǝⱪlik» dǝydu. Ⱨǝmmisi ⱨǝⱪiⱪǝt bolƣini bilǝn, waⱪit sǝrp ⱪilip ɵzi toƣruluⱪ sɵzlǝx ɵzigǝ nǝprǝtlik ix idi; uning pütkül wujudining ⱪizƣinliⱪi bolsa ɵzining ⱨoⱪuⱪi yaki hizmitining kǝng dairiliri ǝmǝs, bǝlki Hudani jakarlaxtin ibarǝt. Jamaǝtlǝr uning ⱨoⱪuⱪini tonup yetip ⱪobul ⱪilƣan bolsila, u bularni ispatlaxⱪa waⱪit sǝrp ⱪilmay, Mǝsiⱨning xan-xǝrǝplirini ayan ⱪilixⱪa baxliƣan bolatti; Huda uni dǝl xu ixⱪa qaⱪirƣanidi. Lekin biz uning ɵz hizmiti wǝ ɵzining ixliri toƣruluⱪ muxu tǝriⱪidǝ sɵzlǝxkǝ mǝjbur bolƣanliⱪi tüpǝylidin qongⱪur minnǝtdarmiz; qünki birinqidin bu bayanlar ⱨǝⱪiⱪiy hizmǝtkar wǝ ⱨǝⱪiⱪiy rosulning ⱪandaⱪ ikǝnlikini kɵrsitidu; ikkinqidin, bir rosulning ⱪandaⱪtur bir «hasiyǝtlik adǝm» ǝmǝs, bǝlki bizdǝk insan bolƣanliⱪi ayan ⱪilinidu. Xuning bilǝn bizlǝr pǝⱪǝt «sapal idixlar» (4:7) bolsaⱪmu, bu bayanlardin Hudaning ⱨǝmmidin ⱪimmǝt gɵⱨiri, yǝni Mǝsiⱨning bayliⱪlirini biz arⱪiliⱪmu ayan ⱪilixⱪa layiⱪ kɵrüximu mumkin, dǝp ilⱨam alimiz (4:5-7).
Biz ⱪoxup eytip ɵtimizki, ǝgǝr jamaǝtlǝr Hudaning Muⱪǝddǝs Kitabta wǝⱨiy ⱪilinƣan sawaⱪ-kɵrsǝtmilirigǝ ⱪulaⱪ selixning orniƣa pǝⱪǝt adǝmlǝrning «ⱨayajanlanduridiƣan guwaⱨliⱪliri»ni anglaxⱪa kɵp waⱪit ixlǝtsǝ, ularmu «ǝhmǝⱪliⱪ» bilǝn xuƣullanƣan ⱨesablinidu.
Mǝsiⱨning rosullirini tonup yetixning wǝ ularning ⱨoⱪuⱪini ⱪobul ⱪilixning muⱨimliⱪi
Biz yuⱪirida Pawlusning «ǝhmǝⱪlik ⱪilip», ɵzining rosulliⱪ ⱨoⱪuⱪini tǝstiⱪliƣanliⱪi üstidǝ tohtalduⱪ. Əmdi ««rosulluⱪ ⱨoⱪuⱪ»ni ⱪobul ⱪilix nemixⱪa xundaⱪ muⱨim?» dǝp sorisaⱪ paydiliⱪ bolidu.
Buni tǝkxürüx üqün Mǝsiⱨning rosulliriƣa eytⱪan sɵzlirini ⱪaytidin oⱪuximizƣa toƣra kelidu. Awwal Petrusning Əysani «Mǝsiⱨ» wǝ «Hudaning Oƣli» dǝp etiⱪadini etirap ⱪilƣanda, Mǝsiⱨning uningƣa eytⱪan sɵzlirigǝ ⱪaraymiz: — Injil, «Mat.» 16:15-19: —
«U (Əysa) ulardin:— Silǝrqu? Silǝr Meni kim dǝp bilisilǝr? — dǝp soridi.
Petrus dǝpmu atalƣan Simon:— Sǝn mǝnggü ⱨayat Hudaning Oƣli Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨ ikǝnsǝn, — dǝp jawab bǝrdi.
Əysa uningƣa: — Nemidegǝn bǝhtliksǝn, Yunus oƣli Simon! Buni sanga axkariliƣuqi ǝt igiliri ǝmǝs, bǝlki ǝrxtiki Atamdur. Sanga xunimu eytayki, sǝn bolsang Petrus [mǝnisi «tax»]. Mǝn jamaitimni bu uyultax üstigǝ ⱪurimǝn. Uning üstidin tǝⱨtisaraning dǝrwaziliri [(ɵlümning küqi]mu ƣalib kelǝlmǝydu. Ərxning padixaⱨliⱪining aqⱪuqlirini sanga berimǝn. Sening yǝr yüzidǝ yol ⱪoymiƣanliring ǝrxtimu yol ⱪoyulmiƣan bolidu; sening yǝr yüzidǝ yol ⱪoyƣanliring ǝrxtimu yol ⱪoyulƣan bolidu, — dedi».
Muxu yǝrdǝ biz Rimdiki Katolik «papaliⱪi»ning «rosul Petrus Rimdiki tunji papa bolƣan» ⱨǝm «Petrustin tartip «Hudaning jamaiti «papa» üstigǝ ul selinƣan ⱨalda ɵskǝn» degǝn kupurluⱪ yalƣan bimǝnilikigǝ rǝddiyǝ berixkǝ kɵp waⱪit ixlǝtmǝymiz; pǝⱪǝt xuni dǝymizki, muxundaⱪ sǝpsǝtǝ Əysaning 18-ayǝttǝ hatirilǝngǝn sɵzliri bilǝn yoⱪⱪa barawǝr ⱪiliwetildi: «Sǝn Petrus (grek tilida «kiqik tax» degǝn mǝnidǝ) wǝ mǝn bu uyultax (grek tilida «petra», yoƣan bir ⱪoram taxni kɵrsitidu) üstigǝ jamaitimni ⱪurimǝn». Kiqik bir tax «petrus» ⱨǝrgiz yoƣan tax «petra» bolalmaydu. Heli roxǝnki, «petra» degǝn sɵz («ayalqǝ rod»ta bolƣaqⱪa): —
(a) jamaǝtning uli Petrusning etirap ⱪilƣan etiⱪadi, yaki;
(ǝ) Mǝsiⱨning Ɵzi jamaǝtning ulidur.
Biz Mǝsiⱨning sɵzining mǝnisi toƣruluⱪ birinqi kɵzⱪaraxta bolimiz, demǝk, Mǝsiⱨning jamaiti etiⱪad degǝn uyultaxning üstigǝ ⱪurulmaⱪta; bu etiⱪad insandin kǝlgǝn ǝmǝs, bǝlki Huda’Atadin wǝⱨiy arⱪiliⱪ kǝlgǝndur (17-ayǝtni kɵrüng), dǝp ⱪaraymiz. Petrusning jamaǝtlǝrgǝ yazƣan birinqi hetidiki buni eniⱪlaydiƣan sɵzlirini kɵrüng («1Pet.» 2:4-9).
Xunga Petrus ɵzi jamaǝtning uli ǝmǝs. Ⱨalbuki, buningdin eniⱪ kɵrünüp turuptuki, Rǝb Əysa bu wǝⱪǝdǝ uningƣa ⱨǝⱪiⱪiy bir hil ⱨoⱪuⱪni, yǝni «ǝrxning padixaⱨliⱪining aqⱪuqliri»ni tapxurdi. Petrusning roli, adǝmlǝr Hudaning padixaⱨliⱪiƣa kiridiƣan ixiklǝrni aqⱪuqi bolidu. «Rosullarning paaliyǝtliri»diki hatirilǝrdin dǝl muxu ixni kɵrimiz: —
(a) Petrus Yerusalemda, dunyaning bulung-puqⱪaⱪliriƣiqǝ bolƣan, «orma ⱨeyti»ni tǝbriklǝxkǝ yiƣilƣan Yǝⱨudiylarƣa Hudaning padixaⱨliⱪiƣa kiridiƣan ixikni «pǝyƣǝmbǝrlik sɵzliri» bilǝn aqti («Rosullarning paaliyǝtliri» 2-bab); qünki u: Hudaning «yengi ǝⱨdǝ»si «Rǝbbimiz Huda Ɵzigǝ qaⱪirƣan kixilǝrning ⱨǝmmisigǝ» jümlidin «silǝr wǝ silǝrning ǝwladliringlar ⱨǝmdǝ dunyaning bulung-puqⱪaⱪlirida yaxawatⱪanlarƣa» eqildi, dǝp jakarlidi. Hudaning Roⱨi uning arⱪiliⱪ sɵzlǝp «ixik aqti».
(ǝ) U Yuⱨanna bilǝn Samariyǝ xǝⱨiridiki etiⱪadqilarƣa (ularni «xalƣut Yǝⱨudiy»lar desǝkmu bolidu) Muⱪǝddǝs Roⱨni ⱪobul ⱪilixi üqün ixik aqti («rosullarning paaliyǝtliri» 8:14-17ni kɵrüng).
(b) Huda «yat ǝllǝr» (Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr)gǝ etiⱪadning ixikini eqix üqün uni ixlǝtti («Rosullarning paaliyǝtliri» 10-bab).
Bularning ⱨǝmmisi Injildiki Luⱪa wǝⱨiy bilǝn yazƣan «Rosullarning paaliyǝtliri» degǝn ⱪisimning bexida yezilƣan sɵzigǝ mas kelidu: —«Ⱨɵrmǝtlik Te’ofilos, dǝslǝpki bayanimda, Əysaning ix ⱪilixta wǝ tǝlim berixtǝ baxlanƣan... barliⱪ ixliri toƣruluⱪ bayan ⱪilƣanidim» (1:1).
Əstayidil oⱪurmǝnlǝr dǝrⱨal Luⱪaning birinqi tarihini (Injil, «Luⱪa») pǝⱪǝt bir baxlinixning bayanila, halas, dǝp bayⱪaydu. Gǝrqǝ Rǝb Əysa asmanƣa ⱪaytⱪan bolsimu, Luⱪa ⱨazir yazmaⱪqi bolƣan ⱪisim («Rosullarning paaliyǝtliri») Rǝb Əysaning «ix ⱪilix»i ⱨǝmdǝ «tǝlim berix»ining dawamini bayan ⱪilidu, demǝkqi — dǝrwǝⱪǝ uni yazƣan. Əmma Mǝsiⱨning ⱨazir «ix ⱪilix»i wǝ «tǝlim berix»i Uning insaniy teni arⱪiliⱪ ǝmǝs, bǝlki «U talliƣan rosullar» wǝ «Uning teni bolƣan jamaǝt» arⱪiliⱪ, Muⱪǝddǝs Roⱨning ilⱨami wǝ küq-ⱪudriti bilǝn bolidu. Xuning bilǝn bu ⱪisimning namini «Əysaning ixliri wǝ tǝlimlirining dawami» dǝp ⱪoyuxⱪa bǝlkim toƣra kelǝtti (Luⱪa bu ⱪisimni yezip ikki yüz yildin keyin uningƣa «Rosullarning paaliyǝtliri» degǝn nam ⱪoxulƣan).
Biz muxu yǝrdǝ: «Kixilǝr Petrusning Muⱪǝddǝs Roⱨning ilⱨami bilǝn «orma ⱨeyti»dǝ eytⱪan sɵzlirini rǝt ⱪilƣan bolsa, Huda buningƣa ⱪandaⱪ ⱪaraytti?» dǝp sorisaⱪ bolidu. Ikkilǝnmǝy jawab berimizki, ular (Petrusning aƣzi arⱪiliⱪ eytilƣan) Mǝsiⱨning Ɵzining sɵzini rǝt ⱪilƣan bolatti. Qünki U Petrusⱪa Ɵzining sɵzlǝx ⱨoⱪuⱪini amanǝt ⱪilƣanidi. Bu ǝlwǝttǝ ⱨǝm adǝmni ⱪorⱪitidiƣan lekin yǝnǝ intayin ajayib ixtur. Petrustin Pawlusⱪiqǝ barliⱪ rosullarning guwaⱨliⱪliridin ɵzlirini gunaⱨliⱪ adǝmlǝr, ǝmma Mǝsiⱨ tǝripidin qaⱪirilƣan wǝ Uning tǝripidin gunaⱨdin ⱪutⱪuzulƣan dǝp bilgǝn, dǝp bilimiz. Yǝnǝ kelip biz xuni bilimizki, ular gunaⱨdin ⱪutⱪuzulƣan bolsimu (gunaⱨdin ⱪutⱪuzulƣan barliⱪ adǝmlǝrning wujudida bolƣandǝk), gunaⱨ sadir ⱪilix mumkinqiliki ularda tehi mǝwjut idi. Ular «mukǝmmǝl adǝmlǝr» ǝmǝs idi («Fil.» 3:12ni kɵrüng). Ⱨalbuki yǝnǝ bir tǝrǝptin ular ⱨǝrⱨalda Mǝsiⱨ Ɵz ⱨoⱪuⱪini amanǝt ⱪilƣan adǝmlǝrmu idi.
Biz Rǝb Əysa rosulliriƣa ahirⱪi eytⱪan sɵzlǝrni uⱪux üqün Injildiki «Yuⱨanna» ⱪismining 14-16-babliriƣa azraⱪ ⱪarayli. U xu qaƣda ularƣa Muⱪǝddǝs Roⱨni ⱪobul ⱪilixning mutlǝⱪ zɵrüriyiti toƣruluⱪ eytti. Mǝsiⱨ Ɵzi ularƣa taxⱪiri munasiwǝttǝ nemǝ bolƣan bolsa, Muⱪǝddǝs Roⱨ ularƣa roⱨ-ⱪǝlbidǝ ohxax bolidu — yǝni «Tǝsǝlli Bǝrgüqi», «Mu’ǝllim», «Yardǝmqi», «Riƣbǝtlǝndürgüqi» bolidu. Mǝsiⱨ, «Tǝsǝlli Bǝrgüqi»ning hizmǝt ⱪilip Mǝn Ɵzüm silǝrgǝ bu qaƣⱪiqǝ ɵgǝtkinimdin kɵprǝk ɵgitidu, dǝydu: —
(«Yuⱨ.» 12:16-15)
«Silǝrgǝ eytidiƣan yǝnǝ kɵp sɵzlirim bar idi; lekin silǝr ularni ⱨazirqǝ kɵtürǝlmǝysilǝr. Lekin U, yǝni Ⱨǝⱪiⱪǝtning Roⱨi kǝlgǝndǝ, U silǝrni barliⱪ ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ baxlap baridu. Qünki U Ɵzlükidin sɵzlimǝydu, bǝlki nemini angliƣan bolsa, xuni sɵzlǝydu wǝ kǝlgüsidǝ bolidiƣan ixlardin silǝrgǝ hǝwǝr beridu. U Meni uluƣlaydu; qünki U Mǝndǝ bar bolƣanni tapxuruwelip, silǝrgǝ jakarlaydu. Atida bar bolƣanning ⱨǝmmisi ⱨǝm Meningkidur; mana xuning üqün Mǝn: «U Mǝndǝ bar bolƣanni tapxuruwelip, silǝrgǝ jakarlaydu» dǝp eyttim».
Mana bu Rǝb Əysaning Ɵz rosulliriƣa yǝr yüzidǝ bǝrgǝn tǝlimidǝ ⱨǝmmǝ ɵgǝtmǝkqi bolƣan ixlarni tehi ɵgitip bolƣan ǝmǝs, degǝn roxǝn bayanidur. Addiy sǝwǝb xuki, «Silǝr ularni ⱨazirqǝ kɵtürǝlmǝysilǝr» — ular tehiqǝ ɵzining ajizliⱪini wǝ ixǝnqsizlikini tonup yǝtmigǝn adǝmlǝr — ular yǝnila «ɵzigǝ tayanƣan», insanlarqǝ kɵzⱪaraxlarda bolup insanlarqǝ oylaydu. Ular pǝⱪǝt ɵzlirining Mǝsiⱨgǝ ǝgixixtǝ mutlǝⱪ iⱪtidarsiz ikǝnlikini bilip yetixi kerǝk idi. Mǝsiⱨ ⱪolƣa elinƣan, soraⱪⱪa tartilƣan wǝ krestkǝ mihlanƣandila andin ular bu nuⱪtini qüxinixkǝ baxlaydu, xundaⱪla «ustazimizning teximizda ǝmǝs, iqimizdǝ makan ⱪilixiƣa moⱨtajmiz» dǝp bilip yetǝtti. Xu qaƣda ular Muⱪǝddǝs Roⱨni ⱪobul ⱪilixⱪa tǝyyar bolatti wǝ Rǝb munu yǝrdǝ wǝdǝ ⱪilƣinidǝk, Muⱪǝddǝs Roⱨ ularning qüxǝnqlirini ɵzgǝrtip, ularni «barliⱪ ⱨǝⱪiⱪǝt»kǝ yetǝklǝp ɵgitidiƣan bolidu. Ⱨeq rǝddiyǝ bǝrgüsizki, Roⱨ ularƣa ɵgǝtkǝn karamǝt ixlar dǝl Mǝsiⱨning ɵlüm wǝ tirilixining toluⱪ mǝnisini, Hudaning jamaǝt toƣruluⱪ mǝnggülük pilanini, Mǝsiⱨning dunyaƣa ⱪaytip kelixini wǝ yengi asman-zeminni ɵz iqigǝ aldi; bular dǝl Injildiki rosullarning jamaǝtlǝrgǝ yazƣan mǝktupliridǝ hatirilǝngǝn ajayib wǝⱨiylǝrdin ibarǝt. Bu mǝktuplǝr dǝl xu jamaǝtlǝr tǝripidin biz üqün saⱪlanƣan bolup, Injil dǝl bu mǝktuplǝr (Petrus, Yaⱪup, Yǝⱨuda, Yuⱨanna wǝ Pawlusning mǝktupliri)din wǝ Əysaning tǝrjimiⱨali hatirilǝngǝn «Tɵt Bayanqi» (rosul Matta, Markus, Luⱪa wǝ rosul Yuⱨanna)ning bayanliridin tǝrkib tapidu.
Xunga jamaǝtkǝ nisbǝtǝn ⱨǝrbir rosulda Rǝb Əysadin tapxurulƣan tǝlim berix ⱨoⱪuⱪi bar idi, bu tǝlimlǝr Injilda biz üqün saⱪlanƣan hǝtlǝrdǝ tepilidu dǝp bilip yetix intayin muⱨim; demǝk, ⱨǝmmǝ etiⱪadqilar bularning barliⱪini Rǝb Əysaning Ɵzidin kǝlgǝn dǝp etirap ⱪilip ularƣa toluⱪ boysunuxi zɵrür. Xundaⱪ ⱪilixni rǝt ⱪilix Huda bilǝn ⱪarxilixidiƣan kupurluⱪtur.
Gaⱨi waⱪitlarda biz niyiti yahxi ǝmma yoldin adixip kǝtkǝn, «biz pǝⱪǝt Əysa Mǝsiⱨning tɵt tǝrjimiⱨalida biz üqün hatirilǝngǝn sɵzlirigǝ boysunimiz — Petrus, Yaⱪup, Yǝⱨuda, Yuⱨanna ⱨǝm Pawluslar bolsa, ular pǝⱪǝt insan, ularning mǝktupliri pǝⱪǝt ɵzlirining pikirliri, halas» dǝydiƣan kixilǝrgǝ yoluⱪup ⱪalimiz. Ixinimizki, biz bundaⱪ pikirdǝ boluxning nadanliⱪ, ⱨǝtta hǝtǝrlik ezitⱪuluⱪ ikǝnlikini ispatlax üqün yetǝrlik sɵzliduⱪ. Kimdikim Mǝsiⱨning «tɵt tǝrjimiⱨali»da hatirilǝngǝn sɵzlirigǝ ixǝngǝn bolsa, Uning rosullirining mǝktupliridǝ hatirilǝngǝn sɵzlirinimu ohxax ⱨoⱪuⱪⱪa igǝ dǝp ⱪobul ⱪilixi kerǝk.
Biz ⱨazir, ⱨǝrbirsi ⱪimmǝtlik ⱨǝⱪiⱪǝtni ɵz iqigǝ alƣan üq bayan (13:4-7) üstidǝ tohtilimiz: —
(1) 13:4
«U dǝrwǝⱪǝ ajizliⱪta krestlǝngǝn bolsimu, lekin Hudaning ⱪudriti bilǝn yǝnila ⱨayattur. Bizmu uningda ajiz bolsaⱪmu, Hudaning silǝrgǝ ⱪaratⱪan ⱪudriti bilǝn, Uningƣa baƣlinip ⱨayat yaxaymiz».
Bu bayan bizni Rǝb Əysa Mǝsiⱨning krestlǝnginidǝ nemǝ ixlarning ⱨǝⱪiⱪǝtǝn yüz bǝrgǝnlikining tehimu qongⱪur eqilix imkaniyiti bilǝn tǝminlǝydu; u qongⱪur bir sirni ɵz iqigǝ alidu, dǝp ⱪaraymiz. Bu sir üstidǝ muxu yǝrdǝ pǝⱪǝt ⱪisⱪiqǝ tohtilimiz. Əmǝliyǝttǝ bu sir ɵzi yuⱪiriⱪi abzaslarda eytⱪinimizdǝk, Mǝsiⱨ Əysaning: «Muⱪǝddǝs Roⱨ Mǝndǝ bar bolƣanni silǝrgǝ yǝtküzüp ayan ⱪilidu» degǝn wǝdisidin qiⱪⱪan wǝⱨiylǝrning bir obdan misalidur.
Pawlus Rǝb Əysani «ajizliⱪta krestlǝngǝn» dǝydu; biz Rǝb Əysa yǝr yüzidǝ ⱪilƣan barliⱪ hizmitidǝ Muⱪǝddǝs Roⱨ tǝripidin zor küq-ⱪudrǝt bilǝn «mǝsiⱨ ⱪilinƣan» desǝk hata bolmaydu, ǝlwǝttǝ (mǝsilǝn, «Luⱪa» 4:14 wǝ «Ros.» 10:38ni kɵrüng). Biz baxⱪa yǝrlǝrdǝ eytⱪinimizdǝk, U (Atisining ǝmri bolmisa) Ɵzining hudaliⱪ kɵq-ⱪudritini ⱨeq ixlǝtkǝn ǝmǝs, bǝlki insan süpitidǝ Muⱪǝddǝs Roⱨning ⱪuwwǝtlǝndürüx ⱨǝm küqlǝndürüxliri bilǝn barliⱪ mɵjizilǝrni yaritatti wǝ tǝlim berǝtti. Əmisǝ Uning ǝng uluƣ hizmiti, yǝni krestkǝ mihlinip ⱪurbanliⱪ boluxi toƣruluⱪ «U ajizliⱪta krestlǝngǝn» dǝp oⱪux adǝmni ⱨǝyran ⱪalduridu. Xu qaƣda muxu «zor küqlǝndürüx» nǝdǝ bolƣandu?
Biz Əysaning krestkǝ esilƣan qaƣdiki: «I Hudayim, i Hudayim, nemixⱪa meni taxliwǝtting?!» degǝn dǝⱨxǝtlik warⱪirixidin Uning xu pǝyttǝ yalƣuz ikǝnlikini bilimiz. Ⱨǝⱪiⱪiy yalƣuzluⱪta idi — U Huda’Atisi tǝripidin waz keqilgǝn — qünki U biz üqün gunaⱨ kɵtürmǝktǝ idi; Pawlus 5:21dǝ eytilƣandǝk U xu qaƣda ǝmǝliyǝttǝ «gunaⱨ»ning ɵzi ⱪilinƣan. Barliⱪ yar-yɵlǝk, barliⱪ tǝsǝlli, muⱨǝbbǝtning barliⱪ bexarǝtliri, barliⱪ yoruⱪluⱪ, barliⱪ küqlǝndürülüx Uningdin kǝtkǝnidi — bizning gunaⱨlirimizni U yalƣuzla, insanliⱪining mutlǝⱪ ⱨǝm toluⱪ ajizliⱪida kɵtürdi; xundaⱪ ⱪilip, ⱨeq riƣbǝtsiz, ⱨeq türtkisiz bolup, ⱨǝtta Ibraⱨimning Isⱨaⱪni ⱪurbanliⱪ ⱪilixⱪa tǝyyar bolƣan iman-ixǝnqidin ming ⱨǝssǝ sap iman-ixǝnq bilǝn U ahirƣiqǝ Ɵzining ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi wǝ Atisiƣa baƣlanƣan sap wǝ toluⱪ, mukǝmmǝl muⱨǝbbitini ɵzgǝrtmǝy, ajizlaxturmay saⱪlap kǝldi. «Hudaning ⱪudriti bilǝn yǝnila ⱨayattur» — ǝⱨwal ⱪandaⱪsigǝ baxⱪiqǝ bolsun? Huda xundaⱪ mukǝmmǝl Bolƣuqini ɵlümdǝ ⱪaldurup tirildürmǝy ⱪoyarmidi?! Uni «Uning ong yenida olturƣuzmay» turalamti?!
Ⱪǝdirlik aka-uka, aqa-singllirim (silǝr uni ⱪobul ⱪilƣan bolsanglar), ɵzünglarning wǝ meningmu roⱨ wǝ ⱪǝlbimizni Ɵz Roⱨi arⱪiliⱪ makan tutⱪuqi Əysadur! Əmdi bizgǝ yǝnǝ nemǝ ix mumkin bolmisun?
Pawlus yǝnǝ «bizmu uningda ajiz bolimiz» dǝydu. Bu bayanmu adǝmni ⱨǝyran ⱪalduridu. Əmma biz bu hǝttiki «ajizliⱪning bǝrikǝtliri» toƣruluⱪ baxⱪa sɵzlǝrning yorutuxliri bilǝn uni asanraⱪ qüxinǝlǝymiz. Huda bizni küqlük ǝr-ayallar ⱪilmaⱪqi bolsa (xundaⱪ ⱪilixni halaydu), ǝmdi Uning awwal bizni ajiz ⱪilixiƣa toƣra kelidu. Demǝk, U awwal ɵzimizning iradisining wǝ ǝⱪil-idrakining küqsizliki, tayanqsizliⱪi wǝ ǝhmǝⱪliⱪini ɵgitixi kerǝk. Pǝⱪǝt xundaⱪ bolƣandila andin biz ⱨǝⱪiⱪǝtǝn Uningƣa tayinixⱪa baxlaymiz wǝ Pawlus bilǝn tǝng: «Hudaning silǝrgǝ ⱪaratⱪan ⱪudriti bilǝn, Uningƣa baƣlinip ⱨayat yaxaymiz» deyǝlǝydiƣan bolimiz.
(2) 13:7
«Silǝrning ⱨeqⱪandaⱪ rǝzillik ⱪilmasliⱪinglar üqün Hudaƣa dua ⱪilimiz; bu, bizning sinaⱪtin ɵtti dǝp ⱪariliximiz üqün ǝmǝs — ⱨǝtta sinaⱪtin ɵtmidi, dǝp ⱪaralsaⱪmu, mǝyli — muⱨimi silǝrning durus bolƣanni ⱪilixinglar».
Bu ayǝt üstidǝ biz pǝⱪǝt ⱪisⱪiqǝ xuni bayⱪaymizki, uningda «muⱨǝbbǝtning qǝksizliki» kɵrünidu. Pawlus jamaǝtni xunqǝ ⱪizƣin sɵyidiki, gaⱨi waⱪitlarda ɵzini wǝ uningƣa kelidiƣan in’amni pütünlǝy untup ketǝtti, desǝk axuruwǝtkǝn bolmaymiz. Uning pütkül nǝziri baxⱪilarning bǝrikiti, yǝni mǝnggülük bǝrikiti üstigǝ selinƣan. U ɵzi üqün Hudaning ⱨǝmraⱨliⱪidiki ⱨayatƣa erixkǝn; lekin baxⱪilarning xu ⱨayatning xan-xǝripigǝ kirixkǝ baxliƣinida uning xadliⱪi toldurulƣan bolidu. Bu nijatning xadliⱪini u ɵzidǝ ⱪalduruwalmay, baxⱪilar bilǝn ortaⱪ bǝⱨrimǝn bolux zɵrür dǝp ⱪaraytti. Yuⱪirida nǝⱪil kǝltürülgǝn, Əysaning Hudaning yolida adǝmning «ɵz ⱨayatini pida ⱪilix» toƣrisidiki sɵzlirigǝ ⱪaytidin ⱪarang («Luⱪa» 9:24). Dǝrwǝⱪǝ, Pawlus xu dǝrijidǝ «ɵz ⱨayatini pida ⱪilƣan»ki, u «pǝⱪǝt silǝr Huda bilǝn durus munasiwǝttǝ bolsanglar, silǝrdǝ bǝrikǝt bolsila, ɵzüm nemǝ bolsam pǝrwayim pǝlǝk», degǝndǝk bolidu. Yǝnǝ 9-ayǝtni kɵrüng: «Qünki biz ajiz bolsaⱪmu, silǝrning küqlük bolƣininglardin xadlinimiz!».
Biz Pawlusning muxu kɵnglidiki pozitsiyisini yǝnǝ «Rim.» 9:1-5dǝ hatirilǝngǝn duasida wǝ Musa pǝyƣǝmbǝrning Israil üqün bolƣan, «Mis.» 32:30-32dǝ hatirilǝngǝn duasida bayⱪaymiz. U pozitsiyǝ, ǝlwǝttǝ, bizning bǝrikǝtkǝ erixiximiz üqün bizni dǝp lǝnǝtkǝ ⱪelixⱪa tǝyyar bolupla ⱪalmay, ⱨǝⱪiⱪǝtǝn lǝnǝtkǝ ⱪalƣan Mǝsiⱨning bizgǝ baƣliƣan muⱨǝbbitining jǝwⱨiridur («Gal.» 3:13-14).
(3) 13:8
«Qünki biz ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ ⱪarxi ⱨeq ix ⱪilalmaymiz; nemila ⱪilsaⱪ u pǝⱪǝtla ⱨǝⱪiⱪǝtni kɵrsitidu, halas»
Pawlus mǝyli ixlar nemǝ wǝ ⱪandaⱪla kɵrünsun, ⱨǝmmǝ ixlar ǝyni petidǝ, yǝni ⱨǝr kɵngülning ⱨǝⱪiⱪiy mǝⱪsiti, ⱨǝr ⱨǝrikǝtning tüpki türtkisi ahir berip ayan ⱪilinmay ⱪalmaydu dǝp obdan bilǝtti. Bu ayan ⱪilinix bu dunyada bolmisa Mǝsiⱨ yǝr yüzigǝ ⱪaytip kǝlginidǝ qoⱪum bolidu. Əlwǝttǝ, Junggoda wǝ Ottura Asiyadiki baxⱪa yǝrlǝrdǝ undaⱪ kɵngüldiki addiy eniⱪliⱪ az uqraydu. Birnǝqqǝ yüz yildin beri nemǝ ixning ⱨǝⱪiⱪǝtliki bolsa pǝⱪǝt xamalning ⱪaysi yɵnilixkǝ qiⱪⱪanliⱪi bilǝn bekitilip kǝlgǝn, halas. Yengi ⱨɵkümǝt yaki ⱨoⱪuⱪ baxⱪa ixni ⱨǝⱪiⱪǝt dǝp bekitsǝ, ⱨǝmmǝylǝn «tegixlik bolƣan»ƣa ixinip ketidu. Lekin «ⱨǝⱪiⱪǝt degǝn ⱨǝⱪiⱪǝttur», wǝ ahirida ⱨǝtta u uningƣa ǝng ⱪattiⱪ ⱪarxi bolƣanlarning yürüx-turuxliri arⱪiliⱪmu ispatlinidu. Yeⱪinⱪi eniⱪ misallar kɵp. Ⱨǝmmigǝ mǝlumki, nurƣun insaniy pǝlsǝpilik uⱪumlarning asasi «Insanning tǝbiiti asasǝn yahxi» degǝnliktur. Demǝk, «Yoldin qiⱪⱪan ⱪilmixlar bolsa yaki ijtimaiyǝtkǝ ziyan yǝtküzidiƣan illǝtlǝr bolsa ularning ⱨǝmmisini bilim wǝ maarip bilǝn tüzǝtkili bolidu» dǝydu. Əmma pütkül Asiyadikilǝrning ⱪaysisi ⱨazir «insanning tǝbiiti asasǝn yahxi» dǝp (birǝrsi birǝr ⱪetim xuningƣa ixǝngǝn bolsimu) ixinidu? Qünki ǝslidǝ mundaⱪ pǝlsǝpǝ dogmilirini ǝng ⱪattiⱪ tǝrƣibat ⱪilƣanlar dǝl ɵzliridin burunⱪilardin yǝnǝ tehimu qiriklixip kǝtkǝnlǝrdin bolƣandur. Tǝwrat-Injilning «barliⱪ insanlar gunaⱨkar» degǝn guwaⱨliⱪⱪa ǝng ⱪarxi turƣanlarning ɵzi buningƣa ǝng roxǝn wǝ ⱪayil ⱪilarliⱪ guwaⱨqi bolup qiⱪti!
«Qünki biz ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ ⱪarxi ⱨeq ix ⱪilalmaymiz; nemila ⱪilsaⱪ u pǝⱪǝtla ⱨǝⱪiⱪǝtni kɵrsitidu, halas!»
Korinttiki jamaǝt Pawlusning hetidiki sɵzlǝrni ⱪobul ⱪilip ⱪulaⱪ saldimu?
Korinttiki jamaǝt Pawlusning hetidiki sɵzlǝrni ⱪobul ⱪilip, arisidin axu rǝzil «sahta rosullar»ni ⱪoƣliwǝtti wǝ Pawlusning jekilǝxlirigǝ ⱪulaⱪ saldi, dǝp adǝmni xad ⱪilidiƣan hulasigǝ kǝlduⱪ. Muxu hulasini kɵrsitidiƣan tɵt parqǝ ispat bar: —
(1) Ular uning ianǝ toƣruluⱪ bolƣan ɵtünüxlirini ⱪobul ⱪilip ianini Yerusalemdiki kǝmbǝƣǝl etiⱪadqilarƣa ǝwǝtti («Rim.» 15:26-27).
(2) Pawlus keyin Korintni «üqinqi ⱪetim» yoⱪlax üqün Gretsiyigǝ barƣan wǝ xu yǝrdǝ üq ay turdi («Ros.» 20:2-3).
(3) U Korint xǝⱨiridǝ turƣanda Rimdiki jamaǝtkǝ hǝt yazdi. («Rim.» 16:1ni kɵrüng — «Kǝnⱪria» degǝn Korint xǝⱨiridiki bir port idi). Ⱨeliⱪi «Rimliⱪlarƣa» yazƣan hetidǝ Korinttiki jamaǝttǝ bolƣan kɵngülsizliklǝr toƣruluⱪ ⱪilqǝ puraⱪ yoⱪ.
(4) Zor bǝhtimizgǝ yarixa «Pawlusning Korinttiki jamaǝtkǝ yazƣan ikkinqi mǝktupi» ⱨazir ⱪolimizda turuptu! Əgǝrdǝ ular uningdin rǝnjip ⱪelip yirtiwǝtkǝn bolsa, uni ǝtiwarlap saⱪlimiƣan bolsa, ⱪolimizda bolmaytti. Hudaƣa tǝxǝkkür!